Acta Archelai

Hegemonius

Hegemonius. Acta Archelai. Beeson, Charles Henry. Leipzig: J.C. Hinrichs, 1906.

(LI). Haec cum dixisset Arcbelaus, admiratae sunt turbae veritatem doctrinae eius et landes ei inmensas cum clamoribus reddiderunt, ita nt omni studio cooarentur ultra ei non sinere ad propria remeare. Et tunc qaidem discessemtit; postea vero cougregatis eis Archelaus adquiescere sibi atque audire verbum suadebat: non enim soli qui cum Diodoro erant audiebant eum, sed et omnea quicumqae ex provincia eius aderant atque ex vicinis locis; iactoque stlentio, hoc modo de Mane dicere adgressus est Qualiter quidem se babeat nostra doctrina audistis et fidei nostrae experimenta cepistis; prout potui euim intellegere scripturas coram omnibus vobis exposui. Sed nunc paucissime dicere volentem deprecor ut cum silentio audiatis, ut agnoscatis quis sit et unde et qoalis sit iste qui adTeoit, sicut Sisinnins quidam unus ex comitibus eius indicavit mihi, quem etiam ad testimoninm eorum quae a me dicentur si placet, vocare paratus sum. Sed ne ipse quidem me dicere recusabit eadem, quae nos dicimus, praesente Mane; credidit enim doctrinae nostrae snpradictns, sicnt et apud me alius Turbo nomine. Quaecumque ergo contestati sunt mihi, sed et ea quae nos ipsi deprebendimus in hoc viro, non fiiclam latere conscientiam vestram. Tunc Tero turbae eo amplius incitatae congregatae sunt ad audiendum Archelaum; etenim ea quae ab eo dicebantur plurimam eis oblectatiouem praebebant. Propter quod et certatim adhortabantur eum dicere quaecumque vellet, quaecumque sentiret; paratos se esse ad audiendum et usque ad resperum permanere, etiam accenais lominaribns, pollicebantur: quorum animositate incitatns Archelaus cum omni fiducia dicere exorsus est. Viri fratres, supertores qaidem causas domini mei lesu audistis, dico autem eas quae ex lege et prophetis indicantur; inferiores vero domini mei Christi lesu salvatoris nostri non iguoratis. Sed quid plura? Appellati sumus ex salvatoris desiderio Christiani, sicut universus orbis terrarum testimonium perhibet atque apostoli edocent; sed et [*](CM) [*](1 propter] Zacagni | 4 possit C | 7 sinerent C | 12 quidem se 13 potuit C | 15 qui C | 16 unus] Zacagni, nos C < M quae C | 19 me < M | recnsauit C | 24 ea < M | nach eis einem oder ͌uei Buchst. C | 27 luminibaG C Ι 28 aaimoBitate] aus animosi- tatem corr. C2 | 30 | 30 eas] ea M | 31 salvatoris] Zacagni, M)

optimus architectus et fundamentum nostrum, id est ecclesiae, Paulus posuit et legem tradidit, ordinatis ministris et presbyteris et episcopis in ea; describens per loca singula quomodo et qualiter oporteat ministros dei, quales et qualiter fieri presbyteros qualesque esse debeant qui episcopatum desiderant; quae omoia bene nobis et recte disposita usque in hodiernum statum suum custodiunt et permanent apud nos huius regulae disciplinae.

Istius vero qui nunc nobis ex Persarum provincia ebullivit, Manes nomine, adversum quem mihi disputatio iam secundo commota est, genus vobis dicam et actum; sed et doctrina eins unde deacendat lucidissime demonstrabo. Iste non est primus auctor huiuscemodi doctrinae nec solus; sed quidam Scythiansu nomine apostolonim tempore fuit sectae huius auctor et princeps, sicut fuemnt et multi alii apostatae, qui primatus sibi Tindicare cnpientes, falsa pro veris conscripserunt, simpliciores quosqae ad suam libidinem pervertentes, quorum nomina et perfidias dicere nunc tempns non sinit Hie ergo Scjtbianus dualitatem istam introducit contrariam sibi, quod ipse a Pythagora suscepit sicnt et alii omnes huius dogmatis sectatores, qui omnes dualitatem defendunt, declinantes scripturae viam directam; sed non in amplius proficient. (Lll.) Nullus tamen ita inpudenter praevalnit sicnt iste Scythianus. Inimicitias enim inter dnos ingenitos introduxit et omnia haec quae conaeqauntur haiuscemodi adsertionem. Quique Scythianus ipse ex genere Saracenorum fdit et captivam quandam accepit uxorem de superiore Thebaide, quae eum suasit habitare in Aegypto magis quam in desertis. Atque utinam numquam eum illa provincia suscepisset, in [*](1 I Kor. 3, 10 — 2 Act. 14, 23 — 4 I Tim. 3, 1) [*](CMF (von 11 an) T (Auszüge von 22 an)) [*](1 optimos architectos ei C | 6 regulae] aiis regula ohue Ras. corr C2 7 disciplina C | Am Rand archelaus episcopus (e aus s corr.) refert quis manes C | 9 iam secundo ~ Μ | 10 doctrina aus doctrinae ohne Ras. corr. w. e. seh. | 11 Hier beginnt das Excerpt aus den Acta, das in der F-Gruppe der HSS. sich findet. Die Überschrift (fehlt in Douai 275) lautet: Quod iste manes non sit auctor huius heresis sed potius quidam stutianus | 12 quidam] aus quidem corr. C2 | scythianus] scitianus T ex scythia scutianus (das letzte a. Ras.) C excytiamus Μ stutianus F | nomine] a. Ras. C | nach qui (am Rand Douai 275) F | 13 nach sicut + et C | 14 uendicare CM sinit] vielleicht a. Ras. M ainet C | scutianus C excytiamus Μ stutianus 17 pytagora C pithagora Μ pitagora F | 20 excutianus CM stutianus F | inimicitie Μ | 22 cum sequuntur C consecuntur F | Mit dem Folgenden Auszüge in der Turiner HS. (T) und den Bericht des Socrates I 22 | CM stutianus F | 23 sarracenorum T F | 24 thebaide] hatabat Μ thebaida F)

qua cum habitaret cum Aegyptiorum sapientiam didicisset; erat enim, ut quod verum est dicamus, valde dives ingenio et opibus, sicut hi qui sciebact eum per troditionem nobis quoque testifioati sunt. Discipulum autem habuit quendam, qui scripsit ei quattuor libros, ex quibus unum quidem appellavit Mysteriorum, alium vero Capitulorum, tertium autem Euangelium et noviasimum omnium librum Thesaurum appellavit; et erant ei isti quattuor libri et unus discipulua nomine Terebinthus. Quia ergo aliquantum temporis secum isti ambo decreverant, soli placuit Scythiano discurrere in ludaeam, ut ibi congrederetur cum omnibus, quicumque ibi videbantur esse doctores; et proveuit eum continuo vita defungi nec potuisse aliquid promovere.

nie Tero discipulos, omnibus quaecumque fuerant convasatis, in fugam versus est et Babyloniam petiit, quae nunc provincia habitatnr a Persis quaeqne abest nunc a locis nostris itinere dierum ac noctium ferme sex; quo cum venisset, talem de se famam pervulgavit ipse Terebinthus. dicens omni se sapientia Aegyptiorum repletum et vocari iam non Terebiothnm, sed Buddam nomine sibique hoc nomen inpositum; es qnadam autem Tiigine natum se esse simulavit et ab angelo in montibns enutritum. Parcus Tero quidam propheta et Labdacus Mithrae filius arguebant eum mendacii et erat eis cotidie satis animoaa certado de hninscemodi negotio. Sed quid plura? Licet frequen- [*](CMF T (Auszüge)) [*](1 nach cum + cum C cum ea habitaxet Routh Ι com (nach babitaret)] et F, vielleicht liegt ein Anakoluth vor | 2 nach dicamus + uir M | hi] hii (zu corr. C) CM | 4 nach quendam + nomine terebentum über die Zeile C2 | 5 mysterium T | autem) uero F | 6 thensaurum T | terebintus und terebinthus T tereuantue CM teribeneue F Τέρβινθος bei Episphanius Τερέβινθος bei Cyrill und Socratea | quia] cum F Ι 8 decreverant soli] soli habitare C esse decreueraot eoli F | 9 eicntiano C exutiauo M stutiano F | excurrere F | iudea CM | 10 uitam C | 12/13 omnibus . qui cum eo fuerant (tu fuerat corr.) conuersatue C omnibus qnaecumque fuerant magistri conuasatis Μ omnibus quaecumque fuerant con satis F | habitatur] habetur CM, vgl. Socrates a. a. Ο. ὅς τις ἐπὶ τὴν Βαβυλωνίαν χώραν ὁρμήσας ἥ τις ὑπὸ περσῶν οἰκεῖται Ι 15 ac] et C | 16 tereuentus CM F | 16 repletum] aus repletus corr. C2 | 17 iam non ~ C tereuentus M teribeneum F | buddam] alind cniosdam C luddani M | vgl. T mutato libi nomine baiddam se pro terebintho appellauit, vgl. Epiphanius 66,1 ἐκ Τερβίνθον τινὸς . . μετονομασθέντος δὲ βουδδὰ κατὰ τὴν τῶν Ἀσσυρίων λγῶτταν und 3 ἀλλάξας ἑαιτοῦ τὸ ὄνομα. ἀντὶ Τερβίνθου . . Βουδδᾶν ἑαυτῷ ἐπιθέμενος ὄνομα, Socrates 1,22 Βόυδδας πρότερον Τερέβινθος καλούμενος | 18 simulavit] simul C aimolabat F Ι 20 mitbraa] mitre CM metri F vgl, Epiphanius Cap. 3 | arguebat C | 20/21 satie auimoea certatio] animosa C)

tius obiurgaretur, tarnen adnuntiabat eis quae ante aaeculam essent, et de sphera et duobus luminaribus; sed et quo et quomodo animae discedant et qualiter iterum revertantur in corpore et alia multa huiuscemodi et bonun neqniora, id est: bellum Deo commotum esse in principiis, ut ipse propheta orederetur. Pro qoibus dum argueretur, ad viduam qaandam secessit cum suis qnattuor libris, nullo ibidem discipulo adquisito praeter anum solam quae eins particeps facta est Tone deinde mane primo ascendit sotarium quoddam excelsum,. nbi nomina quaedam invocare coepit quae nobis Turbo dixit solos Septem electos didicisse. Cum ergo aacendisset ritus nescio cuius vel artificii gratia, solos antem ascendit, uti ne ab aliquo convinci possit, quod si dissimulasset vel pro nihilo duxisset, cogitabat ae ab aeria principibua poenis esse subdendum; haec eo cogitante, iustissimua deus sub terras eum detrudi per spiritum iubet, et coatinuo de summo deiectus, exanime corpus deorsum praecipitatum est, quod anus illa miserata collectnm locis solitis sepeliit.

(LIII). Tunc omnia illa quae aecnm de Äegypto pertulerat manserunt apud eam et gavisa est valde moite eius duplici causa, primo quod non libenter adspiceret artes illius, aecundo pro bis quae de hereditate fiierat conaecuta; erat enim multum praescia. Q:uae cum sola esset, habere aliquem ad ministerium Toluit et conparavit sibi puerulum annorum ferme aeptem Corbicium nomine, quem statim manu misit ac litteris erudivit. Quique cum duodecim annorum esset effectus, anus illa diem obiit ipsique universa bona sna tradidit et cum reliquiis etiam quattuor illos libellos quos Scythianus scripaerat, non multorum versuum singulos. Tunc ergo Corbicius, sepulta domina, [*](CMF T (Auszüge)) [*](1 tamen adnuntiabat] tamen nuntiabat C annuntiabat tamen M tamen annuntiabat F | 2 spera CMF | nach sphera et + de F | nach luminaribus mysteria F | quo et < F | discedebaut F | 3 reuertebantur F | viduam quandam] a uidua quadam Μ | 6 cum suis ~ F — 7 tunc] nunc C F | 8 nomina quaedam ~ F | 9 invocare coepit ~ C | 11 uti ne] ut ut ne F | posset F | 12 ab aëris] a uerie C habere F | Hubdendom] CM | 13 eo] illo F | 14 deiectus] d übergesch. C2 | 15 CM | 16 protulerat F | 17 morte] de morte C in morte F pro motte . T | nach duplici + ex F | 18 quae pro his M, corr. M2 | de < F praescia] pretie C pecuiiiae auida F pecuniae cupiditate gauisa T | 20 am <m>anes ab infantia <uo>catur corbicius . . . . comparatur <a>uidua CMT παιδάριον Socrates | | corbicium] curbicus und curbicius T Cyrill, Epiphanius und Soeratea, Urbicius bei Augustin | quem] quemque F | 22 quique] qui F | 23 illa diem ~ F | 24 reliquis CM | excutianus stutianus F)

bonis sibi derelictis omnibus uti coepit et migravit ad medium civitatis locum in qno manebat rex Persarum et commutato sibi nomine Manen semet ipsum pro Corbicio appellavit, nec Manen, sed Manes; Persarum euim lingua tali utitur declinatione. Effectus igitar puer ille annorum prope sexaginta, eruditus secundum doctrinam qnae in locis illis est, et paene dixerim super omnem hominem, diligentins tamen ea didicit, quae in illis qnattuor libellis continebantur; adquisivit etiam ipse discipulos tres, quorum nomina sunt haec: Thomas, Addas et Hermas. Tunc adsumit illos libellos et transfert eos, ita ut multa alia ex semet ipso insereret eis, quae anilibus fabulis similia sunt Habebat ergo tres istos discipulos conscios malorum suorum; nomen vero libellis proprium adscribit, prioris nomine deleto, tamquam si eos solus ex semet ipso conscripserit, Tunc visum est ei mittere discipulos suos cum his quae conscripserat in libellis ad superiora ipsius provinciae loca et per diversas civitates et vicos, ut haberet aliquos se sequentes; et Thomas quidem partes Aegypti voluit occupare, Addas veto Scythiae, solua autem Hermas residere cum eo elegit Cum ergo illi essent profecti, regis filius aegritudine quadam adreptus eat, quem rex curare desiderans edictum proposuit, invitans, si quis eum curare posset, accederet, praemio multo proposito. Tunc iste, sicut illi qui cubum (qnod nomen est aleae) ludere solent, praesentiam sui Manes exhibet apnd regem, dicens se esse puerum curaturum; quae cum audisset rex, suscepit eum cum obsequio ac libenter habuit. Verum ne multa narrando quae gessit taedium auditoribus inferam, mortuus est puer in manibus eins vel potius extinctus Tunc rex in carcerem detrudi iubet Manen et ferri talento onerari. Illi vero duo discipuli eius qui missi fuerant ad docendnm per singulas civitates qoaerebantur ad poenam, qnique, fugientes licet, numquam [*](CMF T (Auszüge)) [*](2 manem CM | 3 am Rand mutat nomen C2 | 4 nach effectus + est F 5 est] easet M | et < MF | 6 ea didicit) haec didicit C edidicit M didicit ea F | 7 quatuor illis F | am Rand <disc>iplilos accquint C2 abda T abdas CF, Αδδᾶς bei Epiphanius | ermas C | assumpsit F | 9 et tranafert] ut tranaferret F | ex < C | 12 scripserit F | 14 am Rand praedicandum mittit C2 | ipsius] illius C | 16 aegypti] egyptiorum F | abdas CF | scythiae] scytie C scitie M syrie F, vgl. auch 69, 20 und Epiphanius, 12 17 illi] aus illic corr. C | 18 curari C | 19 invitans] in uita C inuitans ut M possit C | accederet] acciperet CM | praemium CM | 20 tum CM | cubum] cibum CM | aleae ludere] tale eludere CM | 21 sui] suam C, exhibet manes F 22 quod F | 23 gessit] geata sunt F | 24 nach extinctus + est M | 25 carcere F | manem M | am Rand nunc carcere trudetur C2)

cessarunt alienam faanc et ab Antichristo inspiratam per loca singula iuserere doctrinam.

(LIV). Post haec ad magiatmm soiim redeont, referentes quae eis acciderint; audioot etiam ea qnae in ipsam conlata sunt mala. Accedentes ergo, at decebat, ad eum sui et suggerentes ei de bis malis quae per loca singula patiebantar, de reliquo conveiti se debere ad salutem suadebant; pertimuerant enim, verentes ne quid sibi ex bis malis quae illi inferebantur accideret. At ille suadens eos nibil vereri ad orationem consurgit. Tunc deinde iubet in carcere positus legis Christianorum libros conparari; valde enim bi qui missi ab eo faerant per civitatis siagulas ab omnibus bominibas execrationi habebantur, maxime apud quos Cbristianomm nomen venetationi erat Sumpto ergo aliquantalo auri modo, abienmt ad loca in quibns CbriBtianonim libri conscribebantur et simolantes se novicios esae Christianos rogabant praestari sibi libros ad conparandum; et, ut ue multa dicam, conparant universos libros scripturarum nostramm et deferunt ad enm in carcere constitutum, quibus ille acceptis homo aatutua coepit in nostris libris occasiones iuquirere dualitatia suae nee suae quidem, sed Scythiani, qui hoc ante plurimum temporis protulerat, et ex nostris libris, sicut etiam adversum me dispatann fecit, adsertionem suam proferre, quaedam in bis accusans, quaedam permutans, solo Christi nomine adieeto; quem se idcirco suscipere simulavit, ut per civitates singulas sanctum et divinum nomen audientes Christi, minime execrantes eos, discipulos istius non fugarent Inveniens autem etiam vocem de paracleto positam in scripturis, semet ipsum esse subiecit, qui non legerat diligenter quia paracletus iam tunc venisset com apostoli adhuc esaent super terram. His ergo tam scelerate conpositis, mittit et discipulos auos praedicaturos intrepide fictos simulatosque ecores et Dovas falsasqne voces adnuntiaturos per loca singula. Quod cum rex Persarum cognovisset, dignis 3(1 eum snppliciis subdere parat. Quo Manes agnito, admonitus in somnis, elapsus de carcere in fugam versus est, auro plurimo custodibus corruptis, et mansit in castello Arabionis. Unde scriptam epistnlam per [*](CMF T (Auszüge)) [*](1 cesBarent F | 4 nach acdderint + mala M | ea < M | ipao C | CM dicebam Zacagni | 6 converti] connenti C | 8 accederet C | C | 10/11 fuerant ab eo per singulas cluitaUa C | 13 nach ad + ea 15 ut < F | 16 referunt F | carcerem CM | 17 constituto CM CM stutiani F | 19 ex] in CM | 22 ciuitates] iu am Correctur C 21 fagarent] fatigarent CM | etiam vocem] uocem etiam C ~ C2 etiam F | positum f | 27 et < F | 28 simulatoque C | CM | 29 cum] mum C | dignus C)

Turbonem ad Marcellum nostrom misit, in qua se significavit esse venturum. Quo cum venisset, fuit nobis certamen tale quale et hie et andistis, in quo prout potuimus ostendimus eom pseudoprophetam ease manifeste. Sed custos quidem csrceris qui eum dimiserat punitus est; rex vero eum requiri iussit et in quibascumque locis repertum conprehendi. Haec cum ego cognovissem, necessariiun fait me etiam vobis indicare qnia reqniritur iste a rege Persamio usque in hodiernum diem.

(LV). His auditis, turbae volebant Manen conprehensum tradere potestati barbarum, qni erant vicini ultra Strangam fluvium, quoniam et ante tempus venerant quidam ad requirenduni eum., nusquam reperto diseesserant; erat enim tunc in fnga coDstitutus. Cam ergo haec ita Archelaus prodidisset, continno ae in fugam dedit Manes et evadere potuit, dum nemo eum insequeretur, cum populus Archelai quem libenter andiebant relatione teneretur, quidam tarnen crebre insecuti sunt post eum. Sed ille vias quibus venerat repetens transito fluvio ad Arabionis castellum rediit, ubi postea conprehensus, oblatus est regi; quique plurima adversus eum indignatione commotus, duas mortes in eum rindicare cupiens, unam filii, alteram carcerarii, iuasit eum ante portas civitatis excoriatum suspendi et pellem eins medicamentis infectam inflari, carnes vero volucribus dari iussit. Quibus postea agnitis, Arcbelaus adiecit ea priori disceptationi ut omnibus innotesceret, sicut ego, qui baec scripsi, in prioribus exposui. Congregatis igitur omnibua Christianis ferri adversus eum seatentiam placuit, velnt epylogum quendam morti eins transmittentes consonantem reliquae vitae eius negotiis.

Addidit ebiam boc Archelans dicens: Viri fratres, ne quis vestrum iucredulua sit bis quae a me dicta sunt, id est quod non ipse primus auctor scelerati huius dogmatis extiterit Manes, sed tantum quod per ipsum aliquibus terrae partibus manifestatum sit Sed non statim [*](CMF (bis 20) T (Auszüge bis) [*](1 se significavit ~ C | 2 aduenisset F | 5 eum requiri (tequirere 275 und Douai 280 von errster Hand) ~ F | reppertum C Ι 6 de morte manichei (rot) Μ | nach necessarium + duxi M, gleich getilgt w. e. sch. | 8 sum a. Ras. Μ | 9 potestatibus barbaorum F | strangam] strangum CM stracum F, ngl. 41, 23 | 10 nach quidam + hominum F | 11 reppertum C repertum Μ | discesserunt F | erant C | 18 nemo] ne F | cum archelai] sed populne cum archelai C is popolnB et (et < Douai 275 am geschrieben Douai 280) archelai F | 11 audiebat Μ | tenerentur F | crebro F | 10 ad rabionis F | 18 nach filii + et Μ | 19 portatn C | heresiarcha manycheorum manes excoria<tus> . . suspe . . C2 | 32 haec inscripsi C | 28 tantum] tantum CM | 29 sed möchte Gustafsson tilgen)

is qui aliquid quocumque portaverit auctor eins putandus est, sed qui invenerit. Sicut enim gabernator acceptam navem, quam aliua fecit, ad quaecumque loca voluerit perducere potest, alienus est tarnen omni genere a constractione eius, ita intellegendus est et iste. Non enim ex initio huic rei ipse originem dedit, sed tantum quae ab alio fuerant inventa per se detulit hominibuB, sicut certis testimoniis notiun est, quibus propositum est nobis ostendere: non ex Mane originem mali huius manasse, sed ab alio, et ante multum temporis a barbaro quodam exorta in silentio babita, ab isto vero ignota et latentia velut propria eius esse prolata, deleto conscriptoris titulo, sicut snperius exposui. Fuit praedicator apud Persas etiam Basilides quidam antiquior, non longo post nostrorum apostolorum tempore; qui et ipse cum esset versutus et vidisset quod eo tempore iam essent omnia praeoccupata, dnalitatem istam voluit adfirmare quae etiam apud Scythianum erat. Denique cum nihil haberet quod adsereret proprium, aliis dictis proposuit adversariis. Et omnes eius difficilia quaedam et asperrima continent. Extat tamen tertius decimus liber tractatuum eius, cuius initium tale est: ,,Tertium deci- „mum nobis tractatnnm scribentibos librum necessarimn sennonem ube- „remque salutaris sermo praestabit: per parabolam divitis et pauperis naturam sine radice et sine loco rebus supervenientem unde pullulaverit indicat“. Hoc autem solum Caput liber continet? Nonne continet et alium sermonem? At, sicut opinati sunt quidam, nonoe omnes offendamini ipso libro, cuius initium erat boof Sed ad rem rediens Basilides interiectis plus minusve quisgentis versibus ait; „Desinamns ab inani ,,et curiosa varietate; requiramus autem magis quae de bonis et „etiam barbari ioquisienint et in quaa opinioues de bis omnibus per- ,,venerunt. Quidam enim borum dixerunt initia omninm duo esse, qui- „bus bona et mala adsociaverunt, ipsa dicentes initia sine initio esse et „ingenita; id est in principiis lucem fnisse ac tenebras, quae ex semet [*](CM) [*](1 is] his CM | 3 potest < C | 4 constructionis C | 5 nach C | 7 manen C | 8 manasse] manes esse C | exhorta M | C | 11 basilidia C | 13 esset C | 14 scutianum C aliis dictis] die Stelle ist verdorben. Traube nimmt eine Lücke an, etwa: aliis dietis pro<pemodum eadem op>posuit adversariis mit quare als Beginn des nächsten Satxes; Schöne vermutet ab aliis diota, Gustafsson aliena dictia, Jacobi nach aasereret und schreibt de initiis statt dictia | 18 tractatum CM | 19 salutaribus C | praeatabit] Traube, peratauit C peretatuit M Ι parabolam] Routh, paruulam CM Ι 20 radioe] aus radicem eorr. C | 22 Jacobi alienum etatt alium und möchte den vorhergehenden Satz | at] Plenkers, et OM | nonne] ne Μ | offendamini) C offendam in Μ | 24 ve] uel C | desine C)

„ipsis erant, non quae <genitae> esse dicebantor. Haec cum apud semet „ipsa essent, proprium unumquodque eorum vitam agebant quam vellent „et qnale sibi conpeteret; omnibus enim amicnm est, quod est pro- ,,prium et nihil sibi ipsom malam videtur. Postquam autem ad alter- utrum agnitionem nterqae perrenit et tenebrae contemplatae aunt lucem, „tamquam melioris rei sumpta concupiscentia insectabantur ea et coadmis- ,,ceri ac participari de ea cupiebant Et tenebrae quidem haec agebant, ,,lux vero nequaquam ex tenebris qoicquam redpiebat in sese nec in ,,earum deBiderinm veniebat, tantummodo quod etiam ipaa spectandi libi- „dinem passa est Et quidem et respexit eas velut per speculum. En- „fasis igitnr, id et color quidam lucis, ad tenebras factus est solus, sed „lux ipsa respexit tantommodo et abscesait, nalla scilicet parte sumpta „de tenebris. Tenebrae vero ex loce Bompsernnt intuitum et yles enfasin ,,vel colorem, in quo ei displicuerant. Cum ergo neqniores de meliore „sumpsissent non reram Incem, sed speciem qoandam lucis atque en- ,,fasin, . . . boni raptira motatione traxenmt. Unde nee perfectom „est in hoc mundo, et quod est valde est exiguum, quia pamm fdit etiam ,,illud, quod initio conceptum est Verum tamen per hoc ipsum exiguum ,,lucis, immo potins per speciem quandam lucis, creaturae valuerunt geue- „rare aimilitudinem perferentem ad illam, qnam de luce oonceperant, per- „mixtionem. Et haec est ista, quam cernimus, creatnra." Sed et reliqua eomm similia in consequentibus executus eat Haec autem sufficere aestimavi ad ostendendam eiua in hac parte aententiam. In hia enim de mundi conditione oonscripait secnudum quod Scythianus senserat.

Hie Tero adaumpfcia eius litteris adiecit etiam nomina dae- monum et commotiones inquietas atque elementorum cursus non secundum illum ordinem, qui a veteribus scriptus est, sed ut sarcinam quandam verborum multorum et inutilium congregaret et permixtiones inmensas ac confusiones legentibns generaret Quia vero omnis eius dogma et inscientia Basilide illi cbversante conscripta in dualitate suapenaa sunt, nulli dubium eat. Si quis ergo subvertere potuerit ingenitam dualitatem, quam ipse adaerit, dico: universam eins verborum silvam pariter [*](C (bis Z. 7) M) [*](1 genitae] Routh | 2 uellet C | 6 meliores CM Worte in C | 9 eomm M | speetandi] Traube, eipectanti M | Traube, ylem M | 11 in] sine Schöne | 15 quandam lis atque M, von verbessert | nach enfasin fehlen einige Worte, etwa: apeciem quoque Traube oder, speciem qnoque atque enfasin Brambach, vielleicht genügt et | 18 initium M | 29/30 dogma et inscientie nam illi M, von Traube verbessert, dogma et inscientia etiam illo avereante Schöne | 30 suspensus eat M von Traube verbessert)

abscideret. Sicut enim quis draconis capat esecans reliqna corporis eius inntilia atque inania dereliriqaet, ita et nos, si dispositam non recte creaturam et commixtionem duornm ingenitorum, lucis ac tenebrae, sicnt Basilides praesnmit, ostenderimos, sine dnbio omoia reliqua, quae ipse scribit, inania et qnae nos scripsimus, vera esse signabimus. Hoc autem deprecor eos, qui his exemplis uti voluerint, ut snbtilius intueantnr unumquemque sermonem, quoniam qaidem argate et breviter Basilides locutus est ea, qnae apad Scythianum reppereiat definita; quae bic translata subtilius argumentis qnoqae violentdoribos communivit, nti verborum novitate propria sua ease puntarentur. Haec, ut potuimus, a nobis dicta sunt. Potenmt antem hi, qui nos sensn sublimiori praecellunt, plura borum ac meliora proferre atqne conscribere adversum eos libros, qni ab illo editi sunt Finita ergo disputatione ista, Arcbelaus turbas com pace dimisit ad propria. Qui benedieeutes eum Toce, qua dignom est, cum omni laetitia discesserunt.

Ego Egemonius scripsi disputationem istam exceptam ad describendum volentibus.

Veteres heretici propemodum omnes divinitatem duplicem simularunt, ut alium bonum deum, alium iustum esse confingerent et dicereut boni dei aubvenitoris atqus melioris filium dominum lesum Christum venisse in hunc mundnm, ut de iusti dei, quem tantum severum putant dominum, animas ad pristinas reduceret sedes, quae creatoris praecepto corporibus fuissent ligatae. Ex quibus est Cerdon atque Marcion et ceteri qui eomm sequuntur errorem. Valentinus vero et ipse duplicem esse simulavit divinitatem; is simul et aeonum numerum novum visus est introferre, quod triginta aeonas visus est dicere. Basilides quoque s de hac inpietate descendit, qui tot deos simulat esse, quot dies in anno sunt, et de bis quasi minutaUbus unam summam divinitatis effict et appellat Mitbram, siquidem iuxta conputatinem Graecarum litterarum Mithras anni numerum habet Hi non multum a gentilitate distant et eisdem paene mysteriis inbunntur, quibus a gentilibus initiatur. Hoc defuncto aliae rursum multae diversae hereses ebullierunt, quae divinitatem Christi negantes tantummodo confitentur humanitatem eius ex [*](M) [*](8 commotionem M, ron Traube verbessert | 5 signauimae M von Traube verbessert | 22 dominum] Mereati und Turner öchten dominio lesen, vielleicht mit Recht | 23 maron Μ | 25 simnlarunt. Ita diuinitatem ihs simulet conum M, von Traube verbessert | 27 deecendit] das erste e tielleickt a. Ras. Μ Ι 29 mytram M | 80 mytraa Μ | habent hii Μ. von Traube rerbessert)

Maria. Ex quibus est Cerinthus, Ebion et nunc Fotmos, qoi eonim beresim instauravit. Erupit et alia heresis, qaae Catafirigae appellatur ex promissione spiritus sancti, quam diminus salvator noster pollicitus est dicens: Vadam et alium paracletom mittam Tobis, adserens non in apostolis, sed in Montanmo, Priscillam et Maximillam. Post has erupit Manichsens, post donnitionem sancti martyris Cypriani, modicam ante Diocletianum, qui alium deum bonum, ailium malum indicant et omnium universa qase a corpore sunt dicont esse Satanoe. Huius heresis de Pythagorae fonte libatur et conunixta magicis artibus astrologia quoque utuntur, sicut et ipse Pythagoras de his exordium sumit. Et uti infinita praeteream, nunc de novis heresibus breviter increpandum est. Super funere Constantini erupit heresis Arriana apud Alexandriam, quae unum patrem deum esse, filium vero eiusdem dominum nostrum Iesum Christum et spiritum sanctum adoptioue esse filium non natura et quantum distare dicit filium a patre tantum rursus dicit a filio spiritum separari. Haeo in tria scinditur. Eunomins qoippe, a quo vocantur Eunomiani audaciter proclamant et libere, quod quorum diversa natura est, similes eos esse non posse, itaque filium et patrem, quooiam alterius substantiae essent, dissimiles esse. Macedonius vero, a quo rooantur Macedoniani, qui etiam Arriani nnocupantur, snb inpietate pietatem videntur inferre, nt dicant similem esse filium patri; et in eo differunt ab Arrianis, quod Arriani filium similem patri dicunt, Macedoniani vero, ut plus ei donare videantur, similem dicunt esse per omnia. Sed et eos dolos et lapsa qnaai pietas detegit, cum etiam bomo ad imaginem et similitndinem dei conditus sit. Extrema est beresis Apollinaris, quae quot homines habent tot paeue sententias. Necdnm eoim inter eos decretom est, in quae quasi pro certo et statato blaspbemabunt. Alii dicunt uec sensum nec animam humanam habuisse dominum nostrum lesum Christum. Qui vero audaciores sunt, etiam corpus illius sic de Maria confitentur, ut nihilominus etiam hoc de caelestibns vindicent. Nonnulli auimam et corpus tantummodo profitentes, sensnm, id est mentem, negant. Sed istos si discusseris, et animam et corpus incipiunt denegare et dicunt pro anima inbabitatorem fuisse rerbum deum; et dum volunt bomanitatem in Christo [*](4 Job. 14, 12ff. und 16, 28) [*](1 cherintus M | 2 Mercati mochte nach appellatur interpungieren und nach adserens (Z. 4) usw. eitea eundem (paracletum) missurum esse änxen | 5 apostolis] vielleicht ℵu apostolos xu corr. | 7 dioclitianum Μ | omnum] operum öne | 9 pytagore M | astrologie Μ, von Plenkers verbesserl Ι 14 spiritum suum M, von Traube verbessert, Plenkers und Turner öchten diese Worte (et sp. su. Turner) tilgen | 16 exciditur M | 21 et] at öne | 27 procertum et statu Μ, ron Traube verbessert)

100

negare, id est: qnod et cogitatinibus humanis non subiectus fuerit, omnes passiones eius ad deitatem erferunt, si animain non habuit nec mentem. Flevit autem et contristatus est et ceteros pasaus est affectus, Haec enim per se corpus pati non potest. Superest, ut deitas in illo haec paesa fuerit. Inter Novatianos et Montenses hoc interest, quod Novatiani maiorum criminum poenitentiam non accipiunt, id est negationis, adulterii, homicidii, fomicationis et ceterorum his similium; Montenses vero dicunt nos scripturas sanctas exurendas tradidisae, simulantes suos episcopos ecciesiam gubemasse et quod feciunt Luciferiani monentibus nentibus sacerdotibus, hoc illi faciunt in omnibus ecclesiis, dicentea eorum aacerdotes esse non posse, qoi scriptoras tradidernnt, et super hoc addont, qnia nostram ecciesiam traditomm infamant quemcumue a nobis invenerint.

[*](Μ)[*](2 Mercati setxt einen Punkt nach referunt und ein Komma nach mentem Ι 4 Mercati fasst haec enim . . potest als Parenthese | 9 luciferianis M, von Traube verbessert | monentibus scheint Mercati und Turner unrichtig; der letxtere termutet eminentibus | 11 eorum] Mercati möchte earum (d. h. ecclesiarum) I 12 traditorum] Traube vermutet traditurum | 13 nach invenerint folgt: Expli- cit altercatio Sancti Archelai epiacopi contra Manen Heresiarcham | Mercati glaubt, dass die Vorlage am Ende verstümmelt est)