252. * Πορφυρίου. ἡ συναγωγὴ τῶν ζητουμένων γέγονε μὲν ἤδη καὶ παρʼ ἄλλοις· ἡμεῖς δὲ τὰ προβλήματα λαμβάνοντες παρὰ τῶν ἐζητηκότων τὰς λύσεις ἐπικρίνομεν ἃς ἐκεῖνοι ὑπέταξαν τοῖς προ- βλήμασιν, καὶ τινὰς μὲν τούτων ἐγκρίνομεν, τινὰς δὲ παραιτούμεθα, τὰς δʼ αὐτοὶ ἐξευρίσκομεν, τὰς δὲ πειρώμεθα διορθοῦν καὶ ἐξεργά- ζεσθαι, ὥσπερ τοῖς ἐντυγχάνουσιν ἔσται δῆλον. αὐτίκα τῶν παλαιῶν ζητημάτων ὡμολόγηται εἶναι τὸ τοιοῦτο, ἐν οἷς φησὶν “ἄστρα δὲ δὴ προβέβηκε, παρῴχηκεν δὲ πλέον νὺξ τῶν δύο μοιράων, τριτάτη δʼ ἔτι μοῖρα λέλειπται.᾿ πῶς γὰρ, εἰ αἱ δύο μοῖραι ἐξήκουσιν αὐταί τε καὶ ἔτι τούτων πλέον, ἡ τριτάτη μοῖρα λέλειπται, ἀλλʼ οὐχὶ τῆς τρίτης μόριον; ὅθεν καί τινες προστιθέντες τὸ σ ἠξίουν “τριτάτης δʼ ἔτι μοῖρα λέλειπται” γράφειν, ἵνα τῆς τρίτης μερίς τις ᾖ κατα- λελειμμένη, ἀλλʼ οὐχ ὅλη ἡ τρίτη. Μητρόδωρος μὲν οὖν τὸ πλεῖον δύο σημαίνειν φησὶ παρʼ Ὁμήρῳ· καὶ γὰρ τὸ σύνηθες, ὡς ὅταν λέγῃ “νώτου ἀποπροταμὼν, ἐπὶ δὲ πλεῖον ἐλέλειπτο” (Od. 8, 475) καὶ “ἀλλὰ τὸ μὲν πλεῖον πολυάϊκος πολέμοιο χεῖρες ἐμαὶ διέπουσιν” (Ιl. 1, 165). σημαίνει καὶ τὸ πλῆρες, ὡς ἐν τῷ “σὸν δὲ πλεῖον [*](1. ἀνδρείᾳ] ἀνδρίᾳ ab correctore, Monuit Rosius in Aristot. pseud- et infra ἀνδρίαν et ἀνδρίας epigr. p. 165. 15. *Πορφυρίου] Quae sequuntur 21. τὸ τοιοῦτο] Hoc ζήτημα, quod sunt prooemium libri cuiusdam πολυθρύλητον voeatur in scholio ζητημάτων Ὁμηρικῶν Porphyrii, e codicis A, memorat Aristoteles quo huc delatum est hoc scholion. Poet. c. 25 p. 1461, 26. )
435
δέπας αἰεὶ ἕστηκε” (Il. 4, 262) καὶ ἐν τῷ “πλεῖαί τοι χαλκοῦ. κλισίαι” (Il. 2, 226). νῦν οὖν τὸ πλέον ἀντὶ τοῦ πλῆρες εἰρῆσθαι· πλήρης γὰρ ἡ νὺξ τῶν δύο μοιρῶν γεγονυῖα παρῴχηκε, τριτάτης δέ τι περιλέλειπται. διεῖλε δʼ εἰς τρία ὡς ἂν τριφυλάκου τῆς νυκτὸς οὔσης. Χρύσιππος δὲ, ὥσπερ εἴ τις, φησὶ, περὶ τριῶν ἡμερῶν δια- λεγόμενος ἐν τῇ τρίτῃ λέγει μίαν ἀπολείπεσθαι ἔτι ἡμέραν, κἂν μὴ περὶ ὄρθρον ποιῆται τοὺς λόγους, οὕτως καὶ τὸν Ὀδυσσέα, εἰ καὶ πλέον ἦν παρῳχηκὸς τῶν δύο μοιρῶν, τὴν τρίτην φάναι καταλείπε- σθαι, ἐπειδὴ τριμεροῦς οὔσης τῆς νυκτὸς ἕκαστον μέρος ἕν τι λαμ- βάνεται, ὥστε κἂν ἐλλιπὲς ᾖ τοῦτο καὶ μὴ ὁλόκληρον, ἀλλʼ ἀριθμεῖ. σθαί γε τρίτην, τῷ τάξιν τῶν ἡμερῶν ἔχειν τὴν τρίτην· οὕτω γὰρ καὶ ἄνθρωπον παρὰ πόδα γενόμενον ἔτι τνγχάνειν τῆς ὅλης προσηγορίας. ἄλλοι δέ φασιν ἔθος ἔχειν τοὺς ποιητὰς τῷ ἀπηρτισμένῳ χρῆσθαι ἀριθμῷ, ὁτὲ μὲν τὰ ἐπιτρέχοντα τοῖς ἀριθμοῖς περιγράφοντας ὑπὲρ τοῦ ὁλοσχερεῖ καὶ ἀπηρτισμένῳ χρῆσθαι, ὅταν χιλιόναυν στρατὸν φήσειε τῶν Ἕλληνων— ἦσαν δὲ αἱ νῆες χίλιαι ἑκατὸν ὀγδοήκοντα ἕξ—, καὶ ἔτι “πύργους εἴκοσι μιᾷ στολῇ, πεζοῖς μὲν ἕνδεκα, ναυσὶ δὲ δυώδεκα” ἀντὶ τοῦ κγ΄· ὁτὲ δὲ τὸν προκείμενον περιγράφουσι, τῷ ἐπιτρέχοντι ἀρκούμενοι, οἷον (Pind. fr. 157) “κατὰ μὲν φίλα τέκνα ἔπεφνε θάλλοντα ἥβᾳ δυώδεκα, αὐτὸν δὲ τρίτον” ἀντὶ τοῦ τρίτον καὶ δέκατον· καὶ “τετράτῳ δʼ αὐτὸς πεδάθη,” φησὶν ὁ Πίνδαρος (fr. 100), ἀντὶ τοῦ τετάρτῳ καὶ δεκάτῳ· “ἡ δὲ γυνὴ τέτορʼ ἡβώοι, πέμπτῳ δὲ γαμοῖτο (Hesiod. O. 696) ἀντὶ- τοῦ τεσσαρεσκαιδεκάτῳ καὶ πεντεκαιδεκάτῳ. Εὔπολίς τε Χρτυσῷ γένει
δωδέκατος ὁ τυφλὸς, τρίτος ὁ τὴν κάλην ἔχων, ὁ στιγματίας τέταρτός ἐστιν ἐπὶ δέκα,πέμπτος δʼ ὁ πύργος, ἕκτος ὁ διεστραμμένος·χοὖτοι μὲν εἰς ἑκκαίδεκʼ, εἰς Ἀρχέστρατον, [*](3. τριτάτης] τριτάτη Meinekium vol. 5 p. lxxxiv, collato 17. πεζοῖς] πεζὸς Phrynicho Bekk. Anecd. p. 47, 22. τέτορʼ ex Hesiodo pro τετάρ- 20. τῳ ἥ θ᾿ 27. πύργος] πηρός Cobetus. 24. Χρυσῷ γένει Bekk.] χρυσογέ- 28. χοὖτοι Μeinekius] καὶ οὖτοι νειαν ἑκκαίδεκ’, εἰς—έπτακαίδεκʼ] ἑκκαί- 25. δωδέκατος Μeinekius vol. 2 δεκα, ἐς—ἑπτακαίδεκα. Personarum P. 537] δέκατος notas B et A ante et post ἴσχε κάλην Otto Schneiderus apud δή addidit Meinekius. ) 436
ἐς τὸν δὲ φαλακρὸν ἑπτακαιδεκ. B. ἴσχε δή.A. ὄγδοος ὁ τὸν τρίβωνʼ ἔχων. ὅτὲ δὲ ἔξω προστιθέασιν, ἵνα τὸν πλήρη ἀριθμὸν εἴπωσιν, οἷον Ὀμήρου εἰπόντος “ἐννεακαίδεκα μέν μοι ἰῆς ἐκ νηδύος ἦσαν” (Il. 24, 496) Σιμωνίδης φησὶ “καὶ σὺ μὲν εἴκοσι παίδων μᾶτερ ἔλλαθι.” καὶ δεκάτῳ μηνὶ τοῦ τοκετοῦ ταῖς γυναιξὶ γιγνομένου φησὶν Ὅμηρος “χαῖρε γυνὴ φιλότητι, περιπλομένου δʼ ἐνιαυτοῦ τέξῃ ἀγλαὰ τέκνα” (Od. 11, 248). καὶ “ἄλλοι θʼ οἳ Κρήτην ἑκατόμπολιν ἀμφενέ- μοντο” (Il. 2, 649) καὶ “πολλοὶ ἀπειρέσιοι καὶ ἐνενήκοντα πόληες” (Od. 19, 174)· ἢ γὰρ κατὰ τὸ ἕτερον προστίθησιν ἢ κατὰ τὸ ἕτερον ἀφαιρεῖ. ὁμοίως καὶ “πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον καταδύντα δαίνυντο” (Il. 1, 601), οὐχ ἅμα τῇ ἕῳ ἀρξαμένων πίνειν· καὶ “πᾶν δʼ ἦμαρ μάρναντο περὶ Σκαιῇσι πύλῃσι” (Il. 18, 453), καίπερ βραχέος γινομένου χρόνου ὑπὲρ τὴν μάχην. καὶ τῶν Ὀλυμπίων δὲ ἐναλλὰξ ἀγομένων διὰ ν΄ μηνῶν καὶ μθ΄, οἱ ποιηταὶ πεντηκοντάμηνόν φασι τὴν πανήγυριν εἶναι. οὕτως οὖν οὐδὲν κωλύει καὶ τῆς τρίτης μοίρας ἐλλι- ποῦς οὔσης οὐχ ὁλόκληρον τρίτην αὐτὴν ὀνομάσαι μοῖραν. Ἀριστο- τέλης δὲ οὕτως ἀξιοῖ λύειν, ἐν οἷς φησίν· ἡ εἰς β΄ διαίρεσις εἰς ἴσην δύναται γενέσθαι ἐν τούτοις, ἐπειδὴ τὸ πλέον τοῦ ἡμίσεος ἀόρι- στόν ἐστιν. ὅταν τοσοῦτον αὐξηθῇ ὡς τοῦ ὅλου τρίτον ἀπολείπεσθαι, ἀκριβοῦς ἂν εἴη τὸ ἀφορίσαι τοῦτο καὶ δηλῶσαι ὅσον ἐστὶ τὸ κατα- λειφθὲν, ἵνα ὅσον ηὐξήθη τοῦ ὅλου τὸ ἥμισυ δῆλον γένηται. οἷον τῶν ς΄ ἥμισυ τὰ γ΄. εἴπερ διαιρεθείη τὰ ς΄ εἰς β΄ ἴσα, ἔσται γ΄ ἐὰν τὸ ἕτερον μέρος αὐξηθῇ, ἄδηλον πότερον μορίῳ ἀριθμοῦ ἢ ὅλῃ μονάδι. ἐὰν οὖν ὅλῃ μονάδι πλέον γένηται τὸ μέρος τὸ ὑπολειπόμενον, τρίτον ἔσται τοῦ ὅλου, ὥστε καὶ ὁ εἰπὼν τῶν β΄ μερῶν θάτερον πλέον γινό- μενον καταλέλοιπε τριτάτην μοῖραν δεδήλωκεν ὅτι ἐν αὐξήσει τὸ πλέον μονάδι γέγονε, τεσσάρων γεγονότων τῶν τριῶν καὶ β΄ ὑπολει- πομένων, ὅπερ ἦν τῶν ς΄ τὸ τρίτον. ἐπεὶ οὖν καὶ τῆς νυκτὸς αἱ ιβ΄ μοῖραι εἰς β΄ ἴσας μερίδας μερίζεσθαι δύνανται εἰς ς΄, ηὐξήθη δὲ καὶ πλέον γεγονὸς θάτερον μέρος, ἄδηλον δὲ τὸ πόσαις ὥραις — καὶ γὰρ μιᾷ καὶ δύο καὶ τρισὶ καὶ πλείοσιν ἡ αὔξησις δύναται γίνεσθαι —, ἀφορίζει ὁ ποιητὴς τό ἀόριστον τοῦ πλείονος πόσον ἦν, καὶ ὅτι β΄ ὥραις ηὐξήθη, ἐπήγαγεν ὅτι τριτάτη μοῖρα λέλειπται, ὡς η΄ μὲν
[*](1. ἐς τὸν δὲ φαλακρὸν Meinekius] 5. ἔλλαθι] Forma Aeolica, de ἐς δὲ τὸν φαλακρὸν qua v. Thes. vol. 3 p. 242.) 437
γενέσθαι τὰς παρυχηκυίας ὥρας, καταλείπεσθαι δὲ δ΄, αἵπερ εἰσὶ τοῦ ὅλου τρίτον. οὕτω καὶ εἰ ιη΄ εἴη μερῶν, ὅτι δίχα διαιρεῖται εἰς θ΄, εἴποις δʼ ὅτι πλέον τῆς εἰς β΄ μοίρας παρχηκεν, ἡ δὲ τρίτη μοῖρα περιλείπεται, δῆλον ποιήσεις ἐκ τοῦ τὸ τρίτον φάναι περιλεί- πεσθαι, ὅπερ ἐστὶν ς΄, ὅτι ιβ΄ φὴς εἰλῆφθαι. ἔστω δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ νυχθημέρου τῶν ώρῶν τὸ αὐτὸ ζητούμενον, καὶ λεγέτω τις ὅτι πλέον τι τῶν εἰς β΄ μοίρας νεμομένων ὡρῶν παρώχηκεν, ἔτι μὴ ἀφορίσας τὸ πόσον, ἐπαγέτω δὲ ὅτι ἡ τρίτη μοῖρα τοῦ παντὸς λέλειπται· δῆ- λον γίνεται ὅτι τῆς εἰς β΄ διαιρέσεως εἰς ιβ΄ καὶ ιβ΄ γενομένης, τοῦ τρίτου καταλειφθέντος τοῦ παντὸς, ὅπερ ἐστὶν η΄, θάτερον μέρος τὸ πλέον ἐν τέτρασιν ἔσχεν, ὥστε ις΄ ὥρας τὰς πάσας παρεληλυθέναι, ὑπολείπεσθαι δὲ η΄ ἐν οἷς οὖν εἰς β΄ ἴσα καὶ εἰς γ΄ ἐστὶ διαίρεσις, ἐάν τις εἰς β΄ πλεονάσαντα τὸ γ΄ τῆς εἰς γ΄ καταλίποι, ἀφορίζει ὅσῳ πλέον ἡ αὔξησις γέγονε. σοφῶς οὖν ὁ ποιητὴς τὸ ἀόριστον τρίτον τῆς αὐξήσεως τοῦ ἡμίσεος δεδήλωκεν ἵσον ἦν, ὅτι ὥραις δύο καὶ ὀγδόῃ παρεληλύθει ὥρα, διὰ τοῦ φάναι “ τριτάτη δʼ ἔτι γὰρ μοῖρα λέλειπται.” εἰδὼς γάρ τις ἵτι ιβ΄ μὲν αἱ ὧραι πᾶσαι τῆς νυκτὸς, ὧν ἡ εἰς δύο μὲν μοίρας διαίρεσις ς΄ καὶ ς΄ ποιεῖ, ἡ δὲ εἰς γ΄ δ΄ καὶ δ΄, καὶ ἀκούσας τῆς εἰς β΄ μοίρας διαιρέσεως πλέον τι παρυχηκέναι, εἶτα γνοὺς ὅτι τῆς εἰς γ΄ τὸ τρίτον ἐπιμένει, ὅπερ ἐστὶν ραι δ΄, εὐθὺς γινώσκει ὅτι ἀπὸ τοῦ μεσονυκτίου β΄ ὧραι ἦσαν παραλλάξασαι μεταβάντος. Αὐτόχθων δέ φησιν ὅτι τετελεσμένων τῶν β΄ μοιρῶν, λειπομένης δὲ τῆς τρίτης, εἰκότως φησὶν ὡς παρῆλθε τὸ πλέον ἡ νὴξ οὖσα μοιρῶν β΄· πλέον γὰρ μέρος εἰσὶ τῆς νυκτὸς α΄ β΄, εἴ γε τὰ β΄ τοῦ ἑνὸς πλείονα. τὸ οὖν παρώχηκεν, ὅτι παροιχομένων τῶν β΄ μοιρῶν τῷ πλείονι ἡ νὺξ παρῴχηκεν. οὕτω γὰρ οὐδʼ ἁμάρτημα ἔσται ἐν τῷ πλέῳ, ὅπερ θηλυκῶς ἀκούοντές τινες ἡμαρτῆσθαι λέγουσιν ἀντὶ τοῦ ἡ πλείων· ἔστι γὰρ τῷ πλέῳ ἡ νὺξ παρυχηκυῖα μέρει, του- τέστι τῷ πλείονι καὶ μείζονι μέρει παρήλλαχε, τῶν β΄ μερῶν παρῳ- χημένων. Ἀπίων δὲ αὐτῶν τῶν β΄ τὸ πλέον μέρος ἀνηλῶσθαι λέγει, ὥστε καὶ τῆς δευτέρας εἶναι λείψανον, καὶ ὧν οὖν τὸ πλέον παρά- χηκεν, τὸ τρίτον καταλείπεται· περὶ γὰρ νύκτας μέσας ἀναστὰς
[*](2. μερῶν Bekk.] μέτρων 19. παρῳχηκέναι Bekk.] παρώ- 3. τῆς εἰς β΄ Bekk.] τῶν εἰς β΄ χηκεν 5. φῂς] φησὶν Bekk. 30. Ἀπίων] ἀππίων 7. παρῴχηκεν, ἔτι Bekk.] πορώ- 31. δευτέρας (δευ B)] δεκάτηε Vill. χηκέ τι) 438
Ἀγαμέμνων ἐγείρει τὸν Νέστορα καὶ μετʼ αὐτοῦ τινὰς τῶν ἀριστέων, καὶ ἐπὶ τὴν τάφρον προελθόντες πέμπουσι τοὺς κατασκόπους. τὸν δὲ καιρὸν τῆς νυκτὸς ὑποβάλλει καὶ τὸ πλῆθος τῶν πράξεων. ὁπλι- σάμενοι γὰρ οἱ κατάσκοποι, ὀφθέντος αὐτοῖς τοῦ ἐρωδιοῦ, εὐξά. μένοι τε τῇ Ἀθηνῷ χωροῦσι πρόσω· καὶ ἐντυχόντες τῷ Δόλωνι οὐκ ὀλίγον χρόνον περὶ τὰς ἐρωτήσεις διέτριψαν· καὶ κτείναντες αὐτὸν μετὰ ταῦτα ἐπὶ τοὺς Θρᾷκας ἔρχονται· καὶ βραδύνουσιν αὐτοῖς περὶ τὸν τούτων φόνον ἡ Ἀθηνᾶ ἐπὶ τὰς ναῦς ἀπαλλάττεσθαι παραι- νεῖ· καὶ ἐπανελθόντες λούονταί τε καὶ ἀριστοποιοῦνται, καὶ τότε ἡμέρα γίνεται. Ὀδυσσεὺς δὲ λέγει “ἐγγύθι δʼ ἠώς,” τὴν διέξοδον ἐπείγων· οὐδὲ γὰρ εὔλογον πλησιαζούσης τῆς ἕω κατάσκοπον πέμ- πεσθαι, ἀλλὰ καὶ πάνυ ἐπισφαλές. τὸ δὲ πλέω δύναται μὲν καὶ ὡς πληθυντικὸν οὐδέτερον παρειλῆφθαι, τὰ πλείονα ἐκ τῶν δύο μοιρῶν παρῆλθεν· ἢ πλείονα παρὰ μοίρας τὰς δύο, ὥς που καὶ ὁ Θουκυδίδης λέγει “ἀλλὰ καὶ ταύτην τὴν στρατιὰν θαλάσσῃ ἤδη πλείω χρώτ μένοι συνῆλθον” (1, 3). δύναται δὲ καὶ θηλυκὸν ἑνικὸν εἶναι, πτῶσιν αἰτιατικὴν προβάλλον, ἡ νὺξ παρῆλθε τὴν πλείονα μοῖραν τῶν δύο μοιρῶν. πιθανῶς δὲ οὐδένα ἄλλον τὴν τῶν ἄστρων πορείαν ἐποίησε φυλάττοντα ἢ τὸν Ὀδυσσέα, προοικονομῶν εἰς τὴν Ὀδύσσειαν· ἐκεῖ γὰρ αὐτῷ ὁ πλοῦς ἀνύεται “Πλῃάδας εἰσορόωντι καὶ ὀψὲ δύοντα Βοώτην (5, 272).
*λέγοντος τοῦ Ὀδυσσέως “ ἄστρα δὲ δὴ προβέβηκε” ζητήσειεν ἄν τις τί δηλοῖ τὸ προβέβηκεν, καὶ ποῖά εἰσι τὰ ἄστρα ἐξ ὡν στο- χάζεται τὴν ωραν. τὸ γὰρ ἐκ τῆς ἄρκτου λέγειν οὐχ ὑγιές· οὐ γὰρ ἐκ τῶν ἀειφανῶν, ἀλλʼ ἐκ τῶν ἀνατελλόντων καὶ δυομένων τὰς ἄρας τεκμαίρεσθαι ἔστιν. οἱ δὲ οὐδʼ ἐπʼ ἄλλου φασὶν οἷόν τε ἢ ἐπὶ τῆς ἄρκτου εἰρῆσθαι διὰ τοῦ προκεῖσθαι τὸ προβεβηκέναι· σημειωσά- μενον γὰρ τοὺς τόπους καθʼ ὅραν ὡς ἐπιλαμβάνουσι στρεφόμενοι τῆς ἄρκτου οἱ ἀστέρες, προβεβηκέναι φάναι ἐπὶ πλέον κατὰ τὴν στροφὴν χυρήσαντας. οἱ δὲ ἀπὸ τῶν Πληιάδων καὶ Ὑάδων καὶ δρίωνος, ἥτοε δὲ ἀνατολὴν ἑὥαν ποιουμένων καὶ προβεβηκότων ἀπὸ τῆς ἀνατολῆς, Πληιάδων δύσιν ποιουμένων καὶ ἤδη προβαινόντων εἰς τὴν δύσιν· τὸ αὐτὸ γὰρ καὶ ἐν τῷ “ἀλλʼ ὅτε δὴ τρίχα νυκτὸς ἔην, μετὰ δʼ ἄστρα βεβήκει (Od. 12, 312) ἢ ὡς πρὸς ἀνατολὴν ἢ πρὸς δύσιν, τὸ μέν- [*](20. εἰσορόωντι] ἐσορῶντι 30. Ύάδμν Vili.] υἱάδων 23. τὰ ἄστρα] τὰ om.)
439
τοι τρίχα ἀντὶ τοῦ τρίτον. διχῶς δὲ τὸ τρίτον, τό τε κατὰ σχέσιν τὴν πρὸς τὸ πρῶτον. μή ποτε ἐκ τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου τὴν ὥραν καταμεμαθηκέναι φησί· τούτου γὰρ εἰς ιβ΄ διῃρημένου, ς΄ μὲν εὐθέως καταδύνοντος ἡλίου βλέπεται, νυκτὸς δὲ προβαινούσης τὰ λοιπὰ, οὐκ αὐτὰ μὲν ὁρώμενα, τὸν δὲ ἀριθμὸν τὸν ἓξ φυλάττοντα. ἐκ τῶν ζῳδίων οὖν τῶν ἐπιφερομένων τῷ δωδεκατημορίῳ τούτῳ ἐν ῷ ὁ ἥλιος ἔδυ, τὴν ὥραν στοχάζεται Ὀδυσσεύς. ἢ ἀπλῶς πάντα, φησὶ, τὰ ἄστρα προβέβηκε, τουτέστι προκεχώρηκεν εἰς δύσιν τὰ ἀφʼ ἑσπέρας ἐν τῇ ἀνατολῇ φανέντα, ὡς καὶ νῦν φαμὲν, πολὺ προῆλθε τῆς ἡμέρας, εἰς δύσιν λέγοντες προελθεῖν· ἐφʼ ὧν γὰρ ἀπὸ πέρατος εἰς πέρας ἐστί τις δρόμος, ὅταν ἤδη πρὸς τῷ ἑτέρῳ πέρατι ὁρώμενα φαίνηται, προβεβηκέναι λέγοιτʼ ἂν ἀφʼ οὗ πρῶτον ὁρμώμενα ὡφθη. ὅτι δὲ καὶ τὴν ἡμέραν καὶ τὴν νύκτα εἰς τρία διαιρεῖ δῆλον. ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς ἡμέρας “ἔσσεται ἠὼς ἢ δείλης ἢ μέσον ἤμαρ” (Il. 21, 111), ἐπὶ δὲ τῆς νυκτὸς “ἀλλʼ ὅτε δὴ τρίχα νυκτὸς ἔην” (Od. 12, 312). παρῆλθον τῆς νυκτὸς αἱ β’ πλήρεις μοῖραι· οἱ δὲ, ὅτι τὸ πλέον τῶν β΄ μοιρῶν τῆς νυκτὸς παρῆλθεν. αἱ β΄ δὲ μοῖραι η΄ εἰσιν ὧραι· τούτων τὸ πλέον, ὅ ἐστιν αἱ ζ΄, παρῆλθεν· ἐσμὲν δὲ ἐν ὅγδόῃ ὥρᾳ, λείπονται δὲ τέσσαρες. τὸ δὲ ὅλον οὕτως· παρῆλθεν ἡ πλείων ἤδη μοῖρα τῶν β΄ τῆς νυκτὸς μοιρῶν, ἵνα λείπηται μέρος τι τῶν β καὶ τρίτη τελεία.
274. ἀγαθὸν λίαν τὸ σημεῖον τοῖς ἐνεδρεύουσιν, ὡς φησιν Ἕρμων. ἐδήλου δὲ ὅτι οὐχ ὁραθήσονται μὲν, ἔκπυστα δὲ καὶ ἄκρυπτα δρά- σουσιν ἐν τοῖς πολεμίοις. ἐρωδιὸν δὲ ἔπεμψεν, ἐπεὶ ἑλώδης ὁ παρὰ τῷ Σκαμάνδρῳ τόπος καὶ ὑδατῶδες τὸ ὄρνεον. ἐδήλου οὖν τὴν ἐπὶ τὰς ναῦς ὑποστροφήν.
*ἐρωδιόν] Ζωίλος ὁ κληθεὶς Ὁμηρομάστιξ γένει μὲν ἦν Ἀμ- φιπολίτης, τοῦ δὲ Ἰσοκρατικοῦ διδασκαλείου, ὃς ἔγραψε τὰ καθʼ Ὁμήρου γυμνασίας ἕνεκα, εἰωθότων καὶ τῶν ῥητόρων ἐν τοῖς ποιη- ταῖς γυμνάζεσθαι. οὗτος ἄλλα τε πολλὰ Ὁμηροῦ κατηγόρει καὶ τὰ περὶ τοῦ ἐρωδιοῦ, ὃν ἐν τῇ νυκτεγερσίᾳ ἔπεμψε τοῖς περὶ τὸν Ὀδυσσέα ἡ Ἀθηνᾶ, ὃν, φησὶν, οὐκ εἶδον ὀφθαλμοῖσιν, ἀλλὰ κλάγ- ξαντος ἄκουσαν. πῶς γὰρ, φησί, χαῖρε δὲ τῷ ὄρνιθι Ὀδυσσεύς; εἰκὸς γὰρ ἦν ὑπολαβεῖν περιβοήτους ἔσεσθαι· φωνὴ γὰρ σημεῖόν ἐστι τοῖς λανθάνειν προαιρουμένοις ὑπεναντίον. Μεγακλείδης, ὅτι μαντικῶς ταῦτα ἐποίησεν· δηλοῖ γὰρ ὅτι φωνὴν ἤκουσαν μόνον. οὐκοῦν οὕτως ἀπέβη τὸ μέλλον· αὐτοὶ μὲν γὰρ ὑπὸ τῶν πολεμίων οὐκ ώφθησαν, ἤκουσαν δὲ τὰ βουλεύματα καὶ τὰς τάξεις Δόλωνος ἐξαγγείλαντος. πῶς ἂν οὖν οἰωνὸς σαφέστερος φανείη; Ἀλέξανδρος δὲ ὁ Μύνδιος ἐν τῷ τρίτῳ περὶ ζὡων ἠπόρει διὰ τί ἡ Ἀθηνῶ ἐπὶ τὴν κατασκοπὴν πορευομένοις τοῖς περὶ τὸν Ὀδυσσέα οὐ τὴν γλαῦκα τὴν ἰδίαν ὄρνιν ἔπεμψε σημαίνουσαν τῇ φωνῇ, καὶ ταῦτα νυκτερινὴν οὖσαν ὄρνιν, ἀλλʼ ὅτι ἱερὸν τοῦ Ποσειδῶνος καὶ ἑτέρων τινῶν θεῶν. φασὶν οὖν λύοντες ὅτι ἑλώδους ὄντος τοῦ τόπου, τῶν ζῳων τούτων νυκτὸς ἐν τοῖς ποταμοῖς καὶ τοῖς τέλμασι νεμομένων, διὰ τούτου σημῆναί τι τοῖς κατασκόποις ἠβουλήθη, καὶ οὐ τῆς τὸ ὕδωρ καὶ [*](6. ἀὐτῶν] *διʼ αὐτῶν 16. διδασκαλείου] διδασκῖ , quod pro διδασκάλου accepit Vill. )
441
τὰ ἕλη μισούσης ὄρνιθος, διαιτωμένης καὶ οἰκούσης ἐν πέτραις καὶ τείχεσιν, ἐπεὶ καὶ ὁ ὄρνις οὗτος ἡμέρᾳ τε καὶ νυκτὶ χρῆται ἐνεργὸς ὢν, καὶ ἔστιν ἀμφίβιος, ὥστε καὶ ἐν ὕδατι τροφὰς ἑαυτῷ πορίζειν. οἱ δʼ ἀριστεῖς οὗτοι καὶ σὺν ναυσὶ καὶ πεζοὶ τὰ κατὰ τοὺς πολε- μίους ἐληίζοντο, καὶ ἀναφανδὸν καὶ τότε διὰ τῆς νυκτὸς τὰ πρὸς τὸν πόλεμον ἔπραττον. ἐπεὶ δʼ αὐτίκα δράσειν ἔμελλον, ἐγγὺς ὁδοῖό φησι· τὰ γὰρ ἐγγὺς ἀπανταχοῦ ἐστὶ σημεῖα. ἐν δεξιῷ δὲ χώρᾳ ἡ κλαγγὴ αὐτοῖς γίνεται, ὅτι ἡ δεξιὰ ἀλλοτρία χώρα, ἐν ᾗ τοῖς δυσμενέσιν ἔμελλον ἔσεσθαι ἀλγηδόνες, τοῖς δʼ ἀκούσασι χαρά τε καὶ ἔρυμα. ὁ γὰρ ἐρωδιὸς οὗτος ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ τότε κλαγγάζει, ἡνίκα εὗ πράττει καὶ εὐθυμεῖ ἄγρας ἕνεκα. ἔτι δὲ ὁ ἐρωδιὸς λέγεται ἀφροδισίων ἕνεκα αἷμα δακρύειν, καὶ προπίπτειν αὐτοῦ τοὺς ὀφθαλ- μοὺς, καὶ ἀποθνήσκειν, ὥστε τῇ δεξιᾷ χώρᾳ ὀφθεὶς ἐν τῇ ἀλλοτρίᾳ τοὺς ἀλλοτρίους καὶ πολεμίους γάμων ἕνεκα ἐδήλου τεθνήξεσθαι. καὶ Ἕρμων δὲ ὁ Δήλιος γράφει “ἐρωδιὸς ὁ πελλὸς ἐν πεδίῳ φαινό- μενος δαπέδου μεδέοντός ἐστι Ποσειδῶνος, ἄρμενος εἰς πόλεμόν τε καὶ ἐν νήεσσι μάχεσθαι ἐσθλὸς, καὶ πεζοῖσι καὶ ἱππήεσσιν ἄριστος, ἐν πεδίῳ θεμένοισι μάχην, ἐν ὄρει δέ τε χείρων φαινόμενος, μάλα γὰρ πέλεται νικηφόρος ὄρνις, ἔς τε βρομίην ὀρμένω ἀπειλίην ἄρμε- νος, ὁπλίτην κεν ἄγων οἶκόνδε νέοιτο.” οὕτω δὲ καὶ ἀξιοῦσιν οὐ Παλλὰς Ἀθηναίη γράφειν, ἀλλὰ πελλόν· τοὺς δὲ μεταγράψαντας τῷ ἐπιθέτῳ ψυχαγωγηθῆναι, οὐ τῇ ἀληθεία δὲ ἀκολουθῆσαι· ὅθεν καὶ Ζώπυρος ἐν τετάρτῳ Μιλήτου κτίσεως γράφει· ἐν τῇ νυκτεγερσίᾳ τοῦ ποιητοῦ θέντος πελλὸν Ἀθηναίη, μεταγράφουσί τινες καί φασι Παλλὰς Ἀθηναίη, τῷ ἐπιθέτῳ ψυχαγωγούμενοι, ἀλλʼ οὐ τῇ ἀληθείᾳ ἀκολουθοῦντες. τρία δὲ γένη ἐστὶν ἐρωδιῶν, καὶ τῇ χροιῶ διαλλάσσοντα ἀλλήλων καὶ τῇ πράξει διάφορα ὄντα καὶ τῇ φωνῇ· ἂν μέντοι γένος ἐστὶν ἐρωδιῶν, τὸ καλούμενον πύγαργον, ὅπερ ἐστὶ πρὸς γάμον τῶν πάντων δυσαντητότατον· ἐν γὰρ τῷ συνουσιάζειν ἀπόλλυται μετὰ πόνου· προβάλλει γὰρ τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ αἰμορτ ῥογεῖ. ἄλλος ἐστὶν ἐρωδιὸς, ὃν καλοῦσιν ἀφροδίσιον· οὗτος δὲ ἐν μἐν τῇ συνουσίᾳ ἁρμόζει, πρὸς δὲ γάμον καὶ συμφωνίαν βίου αἰσίῳ-
[*](13. ἐν addidit Vill. 19. ἀπειλίην] Literae ην deletae. 15. Ἕρμων Eustathius p. 804, 20. ὁπλίτην] Sic codex, non 57] ἔρῶν. Locus ex Hermone ὁπλίτα ut Vill. allatus hexametris scriptus est, νέοιτο] νέοτ. (sic B) partim corruptis. 23. νυκτεγερσίᾳ] νυκτηγερσίᾳ ) 442
τατὸς. τρίτος δὲ πελλὸς ὁ μελάγχρους, καὶ πρὸς λαθραίαν πρᾶξιν ἄριστος πάντων ἐστίν. οὐκ ἤμελλεν οὖν ὁ ποιητὴς τριῶν ὀρνίθων ὄντων, καὶ τούτων ἴδιον ἑκάστου φέροντος πρᾶγμα, ἀφεὶς τὸ τὴν παροῦσαν ὁδὸν σημαῖνον τῇ κοινοτέρᾳ τῶν ὀρνίθων ἐπὶ πάντων ὁμοίως χρῆσθαι. Καλλίμαχος δὲ ἐν τῷ περὶ ὀρνέων οὐ τὸν πύγαργόν φησιν εἶναι τὸν ἐν τῇ ὀχείᾳ τοὺς ὀφθαλμοὺς αἱμάσσοντα, ἀλλὰ τὸν πελλὸν, γράφων ὑδε· “ἀστερίας, ὁ δʼ αὐτὸς καλεῖται ὄκνος· οὗτος οὐδὲν ἐργάζεται. πελλός· οὕτος ὅταν ὀχεύῃ, κραυγάζει καὶ ἐκ τῶν ὀφθαλ- μῶν ἀφίησιν αἷμα, καὶ τίκτουσιν ἐπιπόνως αἱ θήλειαι. λευκός· οὗτος ἀνωδύνως ἐν ἀμφότεροις ἀπαλλάσσεται.”
ἐγγὺς ὁδοῖο] ἐγγὺς τῆς ἐξόδου, πρὸ τοῦ πόρρω αὐτοὺς ἀποβῆναι.