Historia Ecclesiastica

Απολινάριος δὲ τῆς τῶν ἐκκλησιῶν ἡγεμονίας διαμαρτών, διαρρήδην λοιπὸν τὴν καινοτομηθεῖσαν διδασκαλίαν ἐκήρυττε καὶ αἱρέσεως ἑαυτὸν ἀπέφηνεν ἀρχηγόν. καὶ αὐτὸς μὲν ἐν Λαοδικείᾳ τὰ πλεῖστα διέτριβεν· ἐν Ἀντιοχείᾳ δὲ ἤδη πρότερον ἐκεχειροτονήκει Βιτάλιον, βίῳ μὲν ἀρίστω κοσμούμενον καὶ τοῖς ἀποστολικοῖς δόγμασιν ἐντεθραμμένον, ὕστερον δὲ τὴν νόσον δεξάμενον.

Ὁ δὲ θεῖος Μελέτιος Διόδωρον ἐκεῖνον οὑ καὶ πρόσθεν ἐμνήσθην, τὸν ἐν τῷ παγχαλέπῳ κλύδωνι ἀβάπτιστον τὸ τῆς ἐκκλησίας διασώσαντα σκάφος Ταρσῶν κατέστησε ποιμένα καὶ τὸ Κιλίκων αὐτῶ ἐνεχείρισεν ἔθνος. ’Απαμείας δὲ τὴν ἀρχιερατικὴν ἐπιμέλειαν Ἰωάννῃ πεπίοτευκεν, ὃς εἶχε μὲν καὶ τοῦ γένους τὴν περιφάνειαν, κατορθώμασι δὲ μᾶλλον οἰκείοις ἢ προγονικοῖς ἐλαμπρύνετο· κατὰ ταὐτὸν γὰρ αὐτὸν καὶ λόγος ἐκόσμει καὶ βίος.

οὗτος ἐν τῷ τῆς ζάλης καιρῶ τὸν τῶν ὁμοπίστων ἐκυβέρνησε σύλλογον, συνεργὸν δὲ εἶχε τὸν ἀξιέπαινον Στέφανον ἀλλὰ καὶ τοῦτον ὁ θεῖος Μελέτιος εἰς ἑτέρους ἀγῶνας μετέστησε. μαθὼν γὰρ ὑπὸ τῆς Εὐδοξίου λώβης διεφθάρθαι τὴν Γερμανίκειαν, τοῦτον ἀπέστειλεν ἰατρὸν ἀλεξίκακον· καὶ διὰ πάσης γὰρ ἦκτο παιδείας Ἑλληνικῆς καὶ τοῖς θείοις ἐνετέθραπτο δόγμασι.

καὶ τῆς ἐλπίδος οὐκ ἐψεύσθη· τῇ γὰρ πνευματικῇ χρώμενος διδασκαλίᾳ μετέβαλε τοὺς λύκους εἰς πρόβατα.

Ὁ δὲ μέγας Εὐσέβιος ἐκ τῆς ὑπερορίας ἐπανελθὼν Ἀκάκιον μέν, [*](5) [*]([δ΄]) οὗ πολὺ τὸ κλέος ἐν Βεροίᾳ κεχειροτόνηκεν, ἐν Ἱεραπόλει δὲ θεόδοτον, οὑ τὴν ἀσκητικὴν πολιτείαν μέχρι καὶ τήμερον ᾄδουσιν ἅπαντες, Εὐσέβιον δὲ Χαλκίδος, Κύρου δὲ τῆς ἡμετέρας Ἰσίδωρον ἀξιαγάστω δὲ ἤστην ἄμφω κοὶ ζήλῳ θείῳ κεκοσμημένω.

φασὶ δὲ αὐτὸν καὶ Εὐλόγιον ἐκεῖνον, τὸν ὑπὲρ τῶν ἀποστολικῶν ἠγωνισμένον δογμάτων καὶ εἰς τὴν ’Αντινὼ μετὰ Πρωτογενοῦς ἀπεσταλμένον, τῆς Ἐδέσσης κεχειροτονηκέναι ποιμένα· Βάρσης γὰρ ὁ θεσπέσιος ἤδη τοῦ βίου τὸ τέλος ἐδέδεκτο. Εὐλόγιος δὲ Πρωτογένην, τῶν ἀγώνων τὸν κοινωνόν, ταῖς Κάρραις ἐπέστησεν, ἰατρὸν ἀλεξίκακον οὐκ εὖ διακειμένῃ δωρησάμενος πόλει.

ὁ δὲ θεῖος ἔσχατον ἔσχατον ἐπίσκοπον Μάριν τῇ Δολίχῃ κεχειροτόνηκε· πολίχνη δὲ αὕτη σμικρὰ καὶ τῆς ’Αρειανικῆς νόσου κατ’ ἐκεῖνο καιροῦ μετειλήφει. τοῦτον τὸν Μάριν, ἀξιέπαινον ὄντα καὶ πολλοῖς εἴδεσιν ἀρετῆς ἠγλαισμένον, ἐνιδρῦσαι τοῖς ἱερατικοῖς ἐθελήσας θώκοις, ὁ μέγας Εὐσέβιος τὴν Δολίχην κατέλαβεν.

εἰσιόντι δὲ αὐτῷ γυνή τις τῆς ’Αρειανικῆς νόσου ἐμπεπλησμένη κέραμον ἄνωθεν ἐπαφῆκεν ἀπὸ τοῦ στέγους, ὃς τήν τε κεφαλὴν συνέτριψε καὶ μετ’ ὀλίγον εἰς τὸν ἀμείνω βίον παρέπεμψεν. ὁ δὲ τελευτῶν παρηγγύησεν, ὅρκοις τοὺς παρόντας πεδήσας, μηδεμίαν τὴν τοῦτο δράσασαν εἰσπρᾶξαι ποινήν.

καὶ τὸν οἰκεῖον γὰρ ἐξήλου δεσπότην, ὃ, περὶ τῶν ἐσταυρωκότων ἔφη· »πάτερ, ἄφες αὐτοῖς, οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι«, καὶ τὸν ὁμόδουλον Στέφανον μετὰ τὰς πολλὰς τῶν λίθων νιφάδας βοήσαντα· κύριε, μὴ στήσῃς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην«. τοιοῦτον μετὰ τοὺς παντοδαποὺς [*](1—5 vgl. Theodoret. Relig. Histor. 3 PG 82, 1332 B —5 —11 vgl. ob. IV 21/22 Luk. 23, 34 — 23 /24 Act. 7, 60. vgl. unt. S. 289, 24 f) [*](* 1—19 Theophan. 67, 6. Exe. Bar. f. 221v —16 —24 Synax. Β4 Y F ΗΝ(n) +GSP [P bis κεχειροτονηκέωαι](s) = r AL (y)) [*](1 Ὁ δὲ: δݲ am Rand Fry ι 3 θεύδωτον A ι 4 ἅπαντες > V Χαλκίδος = Nic.] χαλκηδόνος n, Chalcide Cass. ι κύρρου s, zweites ρ expungiert in Ρ I 7 ἀντίνω A ι 8 ἐδέσησ VNsL ι 9 ἤδη > F, iam Cass. ι ἐδέξατο n ι 10 τὸν = Nic. > s, ausradiert V ι 12 τῇ Δολίχῃ] τῆι δολίχηι V τῇ Δολίχνῃ Nic. δολιχὴ Theophan. Cod. b (aber δολιχὴ Exe. Bar. δολικῆ Codd. fhmx δωλικῆ Cod. gi I μικρὰ Β4 I 13 καιροῖ Β4 τοῦ καιροῦ YFry; vgl. S. 206, 8 ι κατειλήφει V 14 ἀρετῆς B4VF Nic. ἀρετῶν ry, vgl. S, 146, 20; 155, 8; 288, 17 ι 15 ὁ μέγας Εὐσέβιος > VF ι 16 δολιχὴν Y δολίχνην Nic. ι 17 τέγουσ B4 ι 18 | 19 μετέπεμψεν Β4 ι 19 ὅρκοις = Cass. > s ι 20 δράσασαν = Nic.] πράξασαν V ι 22 ὀμόδουλον A ι 24 τοιοῦτον Β4VF τοιοῦτο ny τοῦτο s Nic., hoc hoc ergo modo Cass.)

ταῦτα μὲν οὑν μετὰ τὴν ἐπάνοδον τῶν ἐπισκόπων ἐγένετο. Γρατιανὸς δὲ τὴν Θρᾀκην δῃουμένην μαθὼν ὑπὸ τῶν τὸν Βάλεντα κεκαυκότων

βαρβάρων, καταλιπὼν τὴν Ἰταλίαν εἰς τὴν Πανονίαν ἀφίκετο. κατ’ ἐκεῖνον δὲ τὸν καιρὸν Θεοδόσιος διό τε τὴν τῶν προγόνων περιφάνειαν καὶ διὰ τὴν οἰκείαν ἀνδρείαν ὀνομαστότατος ἢν, καὶ τούτου χάριν ὑπὸ τοῦ φθόνου τῶν ὁμοτίμων τε καὶ ὁμοφύλων βαλλόμενος ἐν ταῖς Σπανίαις διέτριβεν· ἐν ἐκείναις γὰρ ἔφυ τε καὶ ἐτράφη. ἀπορῶν δὴ οὖν ὁ βασιλεὺς ὅ τι χρὴ δρᾶσαι φυσηθέντες γὰρ ἐκ τῆς νίκης οἱ βάρβαροι δύσμαχοι ἦσάν τε καὶ ἐδόκουν), τὴν Θεοδοσίου στρατηγίαν λύσιν ὑπέλαβε τῶν κακῶν.

αὐτίκα δὴ οὑν ἐκ τῶν Σπανιῶν τὸν ἄνδρα μεταπεμψάμενος καὶ στρατηγὸν χειροτονήσας, μετὰ τῆς συνειλεγμένης ἐξέπεμψε στρατιᾶς. ὁ δὲ τῇ πίστει φραξάμενος θαρσαλέως ἐξώρμησε· καὶ τῆς Θρᾴκης ἐπιβὰς καὶ τοὺς βαρβάρους θεασάμενος ὁμόσε χωροῦντας, ἔταξε τὴν στρατιὰν ὡς εἰς μάχην. ἁψιμαχίας δὲ γενομένης, οὐκ ἐνεγκόντες ἐκεῖνοι τὴν ἐμβολὴν τὴν τάξιν κατέλιπον.

τῆς δὲ τροπῆς γενομένης, οἱ μὲν ἔφευγον, οἱ δὲ κατὰ κράτος ἐδίωκον. πολὺς δὲ φόνος τῶν βαρβάρων ἐγένετο· οὐ μόνον γὰρ ὑπὸ Ῥωμαίων ἀλλὰ καὶ ὑπ’ ἀλλήλων ἐκτείνοντο.

οὕτω δὲ τῶν πλείστων ἀναιρεθέντων, ὀλίγων δὲ τῶν λαθεῖν δυνηθέντων διαβάντων τὸν Ἴστρον, εὐθὺς ὁ ἄριστος στρατηγός, ἣν εἶχε στρατιὰν ἐν ταῖς πελαζούσαις πόλεσι διελών, αὐτὸς πρὸς τὸν βασιλέα Γρατιανὸν [*](7—11 vgl. Georg. Mon. 562, 17—23 —11 — S. 285, 21 vgl. Zonar. XIII 17, 9 f S. 83, 6. Georg. Mon. 563, 616 * 4—23 Symeon. Vita Ambrosii 7—9 —4 S. 286, 17 Cass. IX 285, 21 Niceph. H. Ε. XII 1) [*](Β4 V F HN (n) + GS (s) = r AL (y)) [*](1 τὸ Β4F Nic. > Vry 1 nach ἐν + τῆ A ι 4 Γρατιανὸς: ἑ am Rand r ι 5 τὸν > s ι Οὐάλεντα Vr ι 6 Πανονίαν = Symeon] πανννίαν πανν am Zeilenende) V παρωνίαν B4 poeniam Cass. Cod. L ι 7 εݲ am Rand VFy ι 9 ὑπὸ τῶν ὁμοτίμων φθόνω s ι τε τε > V) καὶ ὁμοφύλων Β4V > Fry Nic. Symeon, invidia similium iudicum fatigatus Cass.; vielleicht eine Spur der Wörter bei Nic.:ݲ ἄνδρα εὐγενῆ τε καὶ περιώνυμον ἐν ταῖς στρατηγίαις, καὶ ὑπὲρ τῶν ὁμοφύλων μάχαις ἀγωνισάμενον ι 10 Σπανίαις = Symeon] ἱσπανίαισ Fy Nic. ι 14 σπανίων Β4 ἱσπανιῶν VFy ι 16 θαρραλέως n ι 17 ὡς aus εἰσ’ corr. A ι 18 εἰσβολὴν L ι 19 ἔφυγον r, fufjiebant Cass. ι 24 πλησιαζούσαισ L)

καὶ πιστὰ μὲν λέγειν οὐδὲ αὐτῷ ἐδόκει τῷ βασιλεῖ, ὑπερεκπληττομένῳ τὸ γεγονός· οἱ δὲ ταῖς ἀκίσι τοῦ φθόνου βαλλόμενοι καὶ πεφευγέναι αὐτὸν ἔλεγον καὶ διεφθαρκέναι τὴν στρατιάν. ὁ δὲ τοὺς ἀντιτεταγμένους ἐξῄτησεν ἀποστεῖλαι καὶ γνῶναι τῶν ἀνῃρημένων βαρβάρων τὸ πλῆθος.

ῥᾴδιον δὲ ἴφη καὶ ἀπὸ τῶν σκύλων ἐπιγνῶναι τὸν ἀριθμόν. τούτοις εἴξας τοῖς λόγοις ὁ βασιλεὺς ἀπέστειλε τοὺς ὀψομένους τὰ πεπραγμένα καὶ ταῦτα μηνύσοντας.

Ὁ δὲ ἄριστος στρατηγὸς αὐτόθι μείνας ὄψιν εἶδε θεσπεσίαν τινὰ καὶ παρ’ αὐτοῦ σαφῶς αὐτῷ δειχθεῖσαν τοῦ τῶν ὅλων θεοῦ ἐδόκει γὰρ ὁρᾶν τὸν θεῖον Μελέτιον, τῆς ’Αντιοχέων ἐκκλησίας τὸν πρόεδρον, χλανίδα τε αὐτῷ περιτιθέντα βασιλικὴν καὶ παραπλησίῳ στεφάνῳ κοσμοῦντα τὴν κεφαλήν.