Historia Ecclesiastica
Theodoret, Bishop of Cyrus
Theodoret, Bishop of Cyrus. Theodoret Kirchengeschichte. Parmentier, Léon, editor. Leipzig: Hinrichs, 1911.
ἐκεῖνος μὲν οὖν τῇ πυκνότητι διέπρεπε τῶν φρενῶν, ὁ δὲ θεῖος Ἀλέξανδρος ἀσκήσει καὶ φιλοσοφίᾳ καὶ ἀκτήμονι βίῳ καὶ τῷ ῥεύματι τῆς γλώττης καὶ μυρίοις ἑτέροις πλεονεκτήμασι χάριτος.
Οὗτος καὶ τὴν Εὐσταθίου τοῦ μεγάλου συμμορίαν, ἣν πάλαι συναφθῆναι Παυλῖνος οὐκ εἴασε καὶ μετ’ ἐκεῖνον Εὐάγριος πειθοῖ καὶ παρακλήσει χρώμενος τῷ λοιπῷ συνήρμοσε σώματι, καὶ ἐσχεδίασεν ἑορτὴν ἧς παραπλησίαν οὐδεὶς ἐθεάσατο πώποτε.
πάντας γὰρ τοὺς ὁμοπίστους παραλαβών, καὶ τοὺς ἱερωμένους καὶ τοὺς πολλούς, ἀφίκετο πρὸς τὴν ἐκείνων ὁμήγυριν. καὶ παραλαβὼν ψάλλοντας καὶ [*](3 f vgl, Innocentii papae Epist. 22 PL 20, 544. Georg. Alexandrin. Vita Chrys. 70. Theodor. Trimith. De vita Joh. Chrys. 32 — 9 ob. S. 157, 17 f. 192, 9; 288, 1 — 19 f vgl. ob. S. 72, 12 f. 180, 25 f. 279, 10 f. 322, 1 f. * 6—S. 338, 9 Cass. X 25 — 10 — 14 Georg. Alexandrin. Vita Chrys. 71 S. 252, 34 — 10—18 Suidas Ἀλέξανδρος Ἀντ. ἐκ.) [*](B V HN (n) + GS (s) = r AL (y)) [*](4 τυχεῖν = Nic. Georg, > B ι 6 λζ am Rand HSS ι ἐπίσκοπος Κύριλλος ~ L ι 10 συμβαίνουσαν = Georg. Suidas] συμμαχοῦσαν A ι 13 γενναίωσ V ι 15 κατέλειπεν B ι 16 οὖν = Suidas > B ι 18 πλεονεκτήμασι χάριτος B Suidas, et plurimis bonorum beneficiis abundabat Cass., ἐπλεονέκτει χαρίσμασιν Vry ι 20 παυλίνοσ B ι 21 χρησάμενος L ι 22 nach παραπλησίαν + ἑορτὴν expungiert L ι 23 πολλούς] λοιπούσ B, populos Cass., vgl, S. 72, 12; 97, 8 ι 24 ἐκείνων BVAmL > r ι ψάλλοντας] ψάλτασ V, psallentes Cass.)
ταῦτα δὲ ὁρῶντες καὶ Ἰουδαῖοι καὶ οἱ τὴν Ἀρείου λώβην εἰσδεδεγμένοι καὶ τὸ βραχύτατον τῶν Ἑλλήνων λείψανον ἔστενον καὶ ὠδύροντο, καὶ τοὺς ἄλλους θεώμενοι ποταμοὺς εἰς τὴν τῆς ἐκκλησίας εἰσβάλλοντας θάλασσαν.
Οὗτος τὴν Ἰωάννου τοῦ πάνυ προσηγορίαν πρῶτος τοῖς ἐκκλησιαστικοῖς [*]([λγ΄]) διπτύχοις ἐνέταξε.
Χρόνῳ μέντοι ὕστερον καὶ αὐτὰ τοῦ διδασκάλου τὰ λείψανα εἰς τὴν βασιλεύουσαν μετεκόμισαν πόλιν. καὶ πάλιν ὁ πιστὸς ὅμιλος, ὡς ἠπείρῳ τῷ πελάγει διὰ τῶν πορθμείων χρησάμενος, τοῦ Βοσπόρου τὸ πρὸς τῇ Προποντίδι στόμα ταῖς λαμπάσι κατέκρυψε.
Τοῦτον δὲ ἐκείνῃ τῇ πόλει τὸν θησαυρὸν ὁ νῦν βασιλεύων προσήνεγκεν, [*]([λθ΄]) ὁ τοῦ πάππου καὶ τὴν προσηγορίαν λαχὼν καὶ τὴν εὐσέβειαν φυλάξας ἀκήρατον.
οὗτος ἐπιθεὶς τῇ λάρνακι καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ τὸ μέτωπον ἱκετείαν ὑπὲρ τῶν γεγεννηκότων προσήνεγκε, συγγνῶναι γνῶναι τοῖς ἐξ ἀγνοίας ἠδικηκόσιν ἀντ’ ἀντιβολήσας. Παλαί’ μὲν γὰρ ἐτεθνήκεσαν οἱ τούτου γονεῖς, κομιδῇ νέον ἐν ὀρφανίᾳ καταλιπόντες.
ἀλλὰ πεῖραν αὐτὸν λαβεῖν τῆς ὀρφανίας οὐκ εἴασεν ὁ τῶ,, πατέρων καὶ προγόνων θεός· τροφῆς τε γὰρ αὐτὸν μεταλαχεῖν εὐσεβοῦς παρεσκεύασε καὶ τὴν βασιλείαν ἐφύλαξεν ἀστα- [*](8/9 vgl. Innocentii papae Epist. 23 PL 20, 546 B — 10—13 vgl. Socrat. 45, 2—3. Synax. 425, 49 — 11—13 vgl. ob. S. 335, 6f — 19—S. Sozomen. IX, 1 u. 3. Socrat. VII 22) [*](* 8/9 Georg. Alexandrin. Vita Chrys. 71 S. 252. 37 — 10—18 Georg. ebd. 72 S. 254, 27. 255, 9 u. 15 — 10—S. 339, 1 Cass. X 26) [*](B V HN (n) + GS (s) = r AL (y)) [*](1 ὑμνωδίασ ἁρμονίαν BV ἁρμονίαν ὑμνῳδίας S ἁρμονίας ὑμνῳδίαν ny ἁρμωδίασ ὑμνωδίαν G, unum canticum sub quadam congruentia Cass. ι τετραμμένης] τεταγμένης B ι 3 παρεόντα B ι 6 ὠδύροντο] ὠλοφύροντο n ι 7 εἰσβάλλοντας schreibe ich] εἰσβάλλοντα B ἐμβάλλοντας VnL ἐμβαλόντας sA, vgl. S. 200, 21 ι nach θάλασσαν + ἀπωδύροντο H ι 8 λῆ am Rand B 10 λη am Rand Vry ι 11 μετεκόμισαν = Georg.] μετεκόμισεν B, reliquiae — devectae sunt Cass.; vgl. μετεκόμισε (scil. Proclus) Socr. ι 12 ὡς = Georg. > V, quasi Cass. ι πορθμίων Bsy ι τοῦ > B ι 14 λθ am Rand BVr ι 16 καὶ > B Cass. Georg. ι 17 vor ἱκετείαν + τὴν V, fehlt bei Georg, ι 19 λθ am Rand y ι ἐτεθνήκεισαν V ι 21 καὶ] καὶ τῶν y)
τῶνδε τῶν εὐεργεσιῶν μεμνημένος ἀεὶ τὸν εὐεργέτην γεραίρει τοῖς ὕμνοις· ἔχει δὲ κοινωνοὺς τῆς ὑμνῳδίας τὰς ἀδελφὰς διὰ βίου τὴν παρθενίαν ἀσκούσας καὶ τρυφὴν ἡγουμένας μεγίστην τὴν τῶν θείων λογίων μελέτην καὶ θησαυρὸν ἄσυλον νομιζούσας τῶν δεομένων τὰς χρείας.
αὐτὸν μέντοι τὸν βασιλέα πολλὰ μὲν καὶ ἄλλα κοσμεῖ, οὐχ ἥκιστα δὲ φιλανθρωπία καὶ πραότης καὶ γαλήνη ψυχῆς ζάλην οὐ δεχομένη, καὶ πίστις ἀκραιφνής τε καὶ δόκιμος· καὶ ταύτης σαφὲς ἐπιδείξω τεκμήριον.
᾿Ανήρ τις ἀσκητικὸν μὲν ἀσπαζόμενος βίον, θρασυτέρᾳ δὲ χρώμενος γνώμῃ, προσελήλυθε τῷ βασιλεῖ περί τινος δεόμενος. ἐπειδὴ δὲ τοῦτο δράσας πολλάκις οὐκ ἔτυχε, τῆς ἐκκλησιαστικῆς αὐτὸν κοινωνίας ἐκώλυσε καὶ τὸν δεσμὸν ἐπιθεὶς ὑπεχώρησεν. ὁ δὲ πιστότατος βασιλεὺς παραγενόμενος εἰς τὰ βασίλεια, καὶ τοῦ καιροῦ καλοῦντος εἰς εὐωχίαν καὶ τῶν συσσίτων παρόντων, οὐκ ἔφη πρὶν λυθῆναί οἱ τὸν δεσμὸν μετασχήσειν τροφῆς·
καὶ τούτου δὴ εἵνεκα πρὸς τὸν ἀρχιερέα τινὰ τῶν οἰκειοτάτων ἔπεμψε, παρακαλῶν ἐπιτρέψαι τῷ δεδεκότι τὸν δεσμὸν διαλῦσαι. τοῦ δὲ ἐπισκόπου φήσαντος μὴ χρῆναι παρὰ παντὸς ὁτουοῦν δέχεσθαι τὸν δεσμὸν καὶ δεδγλωκότος ὡς λέλυται, οὐκ ἐδέξατο τὴν λύσιν ἕως ὁ δήσας οὑν πολλῷ πόνω, ζητηθεὶς τὴν κοινωνίαν ἀπέδωκεν· οὕτω τιῖς θείοις πεπίστευκε νόμοις.
[*](6—8 vgl. Socrat. VII 42. Sozomeu. Prooem. 3)[*](* 1—S. 340, 12 Cass. X 27 — 6—S. 340, 4 Niceph. H. Ε. XIV 3)[*](B V H [H bis 16 τὸν ἀρ’] N (n) + GS (s) = r AL (y))[*](5 χρείας] χεῖρας V nianns Cass., was Val. vorzieht ι 6 πολλὰ μὲν καὶ ἄλλα Vs multis etiam aliis Cass. πολλὰ καὶ ἄλλα j καὶ ἄλλα πολλὰ Bn ι κοσμεῖ BV adornatiir Cass. ἐκόσμει ry ι δὲ] δὲ καὶ n ι 6/7 φιλανθρωπίασ καὶ πραότητοσ V I 8 τε καὶ — τεκμήριον] καὶ ὅτι ταῦτα τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον, τὰ ἔζης δηλώσει S G I 9 kein neues Kapitel in HSS ι μὲν > BN ι 10 τινοσ B του/// V του Nie, pro aliqua causa Cass., ἑαυτοῦ ry ι 11 αἰτὸν s, eum Cass. ι 12 ἐκώλυσε κοινωνίας ~ n, Cass. wie im Text ι 14 συσείτων B οὐκ ἔφη] οὐκ ἐχρὴν ἔφη B οὐ δεῖν ἔκρινε Nie, ait non Cass. ι 15 λυθῆναί οἱ τὸν δεσμὸν schreibe ich] λυθῆναί οἱ τῶν δεσμῶν V, nisi prius eius vincuhon solreretur Cass., δεσμὸν τὸν δεσμὸν Bsy λυθῆναι τῶν δεσμῶν n Nie. ι μετασχήσειν schreibe ich] μετασχήσνι μετασχεῖν Vry Nie, vgl. S. 241, 22 ι ijrexaB ι 16 τινὰ τῶν οἰκειοτατῶν B τὸν οἰκειότατον Vry, vgl. τῶν τινα θεραπόνταν Nic.; nicht übersetzt von Cass. ι 17 δεδεκότι Val.] δεδοκότι B δεδωκότι Vry, vgl. ei qui ligaverat Cass. ὃς δήσας ἔλαχέ Nie. u. unt. Ζ. 19 ι 20 πόνω B Nie. τῶ πόνω Vry ι πεπιτεύκει V)Τούτου δὴ εἵνεκα καὶ αὐτὰ τῶν εἰδωλικῶν σηκῶν τὰ λειπόμενα ἐκ βάθρων ἀνασπαορῆναι προσέταξεν, ὥστε τοὺς μεθ’ ἡμᾶς ἐσομενους μηδὲ ἴχνος τῆς προτέρας ἐξαπάτης θεάσασθαι· τήνδε γὰρ τὴν διάνοιαν τῷ περὶ τούτων ἐντέθεικε νόμῳ. Τούτων δὲ τῶν ἀγαθῶν σπερμάτων διηνεκῶς δρέπεται τοὺς καρπούς· τὸν γὰρ τῶν ὅλων δεσπότην προμηθούμενον ἔχει.
καὶ γὰρ ἡνίκα ῾Ρωΐλας, Σκυθῶν τῶν νομάδων ἡγούμενος, τόν τε Ἴστρον διέβη μετὰ στρατιᾶς ὅτι μάλιστα πλείστης καὶ τήν τε Θρᾀκην ἐδῄου καὶ ἐληΐζετο καὶ τὴν βασιλίδα πόλιν πολιορκήσειν τε καὶ αὐτοβοεὶ αἱρήσειν καὶ ἀνάστατον ἠπείλει ποιήσειν, σκηπτοῖς ἄνωθεν ὁ θεὸς καὶ πρηστῆρσι βαιῶν καὶ αὐτὸν κατέφλεξε καὶ τὴν στρατιὰν κατανάλωσεν απασαν.
Τοιουτότροπόν τι κἀν τῷ Περσικῷ πολέμῳ πεποίηκεν. ἐπειδὴ γὰρ ἐκεῖνοι τὴν ῾Ρωμαίων ἀσχολίαν μεμαθηκότες κατὰ τῶν άστυγειτόνων ἐστράταυσαν, τὰς περὶ τῆς εἰρήνης παραβεβηκότες σπονδάς, ἐπεκούρει δὲ τοῖς πολεμουμένοις οὐδείς (τῇ γὰρ εἰρήνῃ τεθαρρηκὼς ὁ βασιλεὺς εἰς ἑτέρους πολέμους καὶ τοὺς στρατηγοὺς καὶ τοὺς στρατιώτας ἐξέπεμψεν), ὑετῷ λαβροτάτῳ καὶ χαλάζῃ βαλὼν μεγίστῃ τὴν ἐπὶ πρόσω πορείαν ἐκώλυσε καὶ τὸν τῶν ἵππων ἐπέδησε δρόμον·
καὶ ἐν εἴκοσι ἡμέραις ἰσαρίθμους ἐξανύσαι σταδίους οὐκ ἴσχυσαν, ἕως οἱ στρατηγοί τε ἀφίκοντο καὶ τοὺς στρατιώτας συνήθροισαν. Λαὶ ἐν τῷ προτέρῳ δὲ πολέμῳ τούτους αὐτοὺς τὴν ἐπώνυμον τοῦ βσαιλέως πολιορκοῦντας πόλιν καταγελάστους ἀπέφηνε.
πλείους [*](1/2 vgl. Cod. Theod. XVI 10, 25 — —12 vgl. Socrat. YII 43, 1—5) [*](* 2/3 Theophyl. Bulg. Martyr. XV mart. 5 PC 126, 160 C 13? — —S 341,23 Niceph. H. Ε. XIV 4 — — S. 341, 23 Cass. X 28) [*](B V N + GS (s) = r AL (y)) [*](1 δὴ — 2 ἐκ s ι καὶ αὐτὰ — λειπόμενα > V ι 3 μηδὲ BV Theophyl. neque Cass. μηδὲν ry ι 4 τῷ] τῶν B ι 7 ῥωΐλασ V ῥώϊλασ (der Accent von zweiter Hand) B ῥωϊλὰσ s ῥοϊλᾶσ N ῾Ρωϊλᾶς Nie. ῥοΐλλοσ y Roilas Cass. ῾Ρούγας Socr.; vgl. ῾Ροῦας bei Priscus (F. H. G. IV 71 = Exe. de leg. S. 121 ed. de Βοοr), Roas Jordan. Get. 35, Rugila Chron. min. ed Mommsen I 058 u. 660 a. 433 u. 434 ι 8 τε > B ι 9 ποιῆσαι B ι 10 ποιῆσαι BL, vgl. δράσειν διανοούμενος Nie. ι θεὸς] κύριος B, maiestas divina Cass. ι 11 κατηνάλωσεν V ι 13 τοιουτότροπόν τι κἀν V τοιοῦτό δὲ τρόπον (auf Rasur) τι καὶ ἐν B τοιοῦτον δέ τι κἀν ry iale aliquid Cass. ι 14 τὴν] τῶν B ι τῶν > V ι 15 περὶ] παρὰ NGy 17 ὁ Vs ι καὶ1 B Cass. ι 18 μεγίστῃ βαλὼν ~ ry ι 19 δρόμον] τὸν δρόμον A)
ἑνὸς δὲ τῶν ὑπὸ τῶν βαρβάρων τελούντων βασιλέων τὴν συνήθη βλασφημίαν τετολμηκότος καὶ τὰ ῾Ραψάκου καὶ Σενναχηρεὶμ φθεγξαμένου καὶ μανικῶς ἀπειλήσαντος τὸν θεῖον πυρπολήσειν νεών, οὐκ ἐνεγκὼν τὴν λύτταν ὁ θεῖος ἐκεῖνος ἀνὴρ τὸ λιθοβόλον ὄργανον παρὰ τὴν ἔπαλξιν τεθῆναι κελεύσας, ὃ τοῦ ἀποστόλου Θωμᾶ ἐπώνυμον ἦν, καὶ λίθοι μέγαν ἐπιτεθῆναι παρεγγυήσας, ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ βλσαφημηθέντος ἀφεῖναι προσέταξεν.
ὁ δὲ κατευθὺ τοῦ δυσσεβοῦς βασιλέως ἐκείνου κατενεχθεὶς καὶ τῷ στόματι πελάσας τῷ μυσαρῷ, τό τε πρόσωπον διέφθειρε καὶ τὴν κεφαλὴν συνέτριψεν ἅπασαν καὶ τὸν ἐγκέφαλον διέρανε τῇ γῇ, τοῦτο θεασάμενος ὁ τὴν στρατιὰν ἀγείρας καὶ τὴν πόλιν αἱρήσειν ἐλπίσας ᾤχετο, τὴν ἧτταν διὰ τῶν πραγμάτων ὁμολογήσας, καὶ δείσας τὴν εἰρήνην ἐσπείσατο.
οὕτως ὁ τῶ,, ὅλων παμβασιλεὺς τοῦ πιστοτάτου κήδεται βασιλέως. καὶ γὰρ δὴ καὶ οὗτος τὴν δουλείαν ὁμολογεῖ καὶ τὴν ἁρμόττουσαν τῷ δεσπότῃ θεραπείαν προσφέρει.
Οὗτος τοῦ μεγάλου φωστῆρος τῆς οἰκουμένης τὰ λείψανα τῇ ποθούσῃ ἀποδέδωκε πόλει· ἀλλὰ ταῦτα μὲν ὕστερον ἐγένετο.
[*](10 f n Κön. IS, 17 f. Jes. 36, 2 f. 37, 17 — 24 f ob. 338, 14 f)[*](B Y N + GS (s) = r AL (y))[*](1 πανσυδὶ Yy πασσυδὶ s πανστρατὶ πανστρατὶ διῆγον N ι γοροράνου By Gororanus Cass. γοραράρου Y ηγαράνου s ἀράνου N ι εἰρημένην Y, praedectam Cass. j 2 μὲν > Y ι προενεγκόντος Y ι 3 δὲ Y ι 4 τούτου B I 5 μηχανημάτων ry, vgl. μηχανὰς Nie. [ 8 έπιπαρταττόμενοσ s ι 9 βασιλέων s, σατραπῶν Nie. ι 10 σενναχηρεὶμ VS σενναχειρεὶμ B μρὶμ A ειρὴμ G σεναχηρεὶμ NL ι 14 μέγαν ἐπιτεθῆναι] μέγα τεθῆναι B ι 17 συνέτριψεν] διέφθειρεν s συνέτριβε Nie, contrivit Cass. ι ἐνκέφαλον Β ι 18 διἐρρανεν L ι τοῦτον NA ι 19/20 ὁμολογῶν ry, vgl. ἀναβοῶν Nie, professus est Cass. 20 καὶ δείσας — ἐσπείσατο = Cass. > B ι 21 παμβασιλεὺς] βασιλεὺσ Β rex Cass., vgl. ob. S. 278, IG und ὁ δὲ τῶν ὅλων παμβασιλεὺς Theodovet Gr. aff. cur. S. 254, 26 [Raeder] ι 23 προσφέρει θεραπείαν ~ s ι 25 ἀπέδωκεν BN)Ἰννοκέντιον δὲ ἐκεῖνον τὸν ἄριστον τῆς ῾Ρώμης ἐπίσκοπον Βονιφάτιος διεδέξατο, Ζώσιμος δὲ Βονιφάτιον, τὸν δὲ Ζώσιμον Κελεστῖνος. ἐν ῾ιεροσολύμοις δὲ μετὰ τὸν θαυμάσιον Ἰωάννην Πραΰλιος τὴν τῆς ἐκκλησίας ἐπιστεύθη κηδεμονίαν, ἀνὴρ τῷ ὄντι φερώνυμος. ἐν Ἀντιοχείᾳ δὲ μετὰ τὸν θεῖον Ἀλέξανδρον Θεόδοτος, τῆς σωφροσύνης ὁ μαργαρίτης, τὴν τῷ ἐκκλησίας προεδρίαν παρέλαβε, πραότητι μὲν διαπρέπων, ἀκριβείᾳ δὲ βίου κοσμούμενος.
οὗτος τὴν ᾿Απολιναρίου φατρίαν τοῖς ἄλλοις προβάτοις ἀνέμιξε, λιπαρηθεὶς αὐτοὺς ἑνῶσαι τῇ ποίμνῃ· πολλοὶ δὲ τούτων διέμειναν τὴν προτέραν λώβην ἐπίσημον ἔχοντες.