Historia Ecclesiastica

Κατὰ τοῦτον τὸν χρόνον ᾿ισδιγέρδης ὁ Περσῶν βασιλεὺς τὸν κατὰ τῶν ἐκκλησιῶν ἐκίνησε πόλεμον, πρόφασιν ἐνθένδε λαβών, Ἄβδασ τις ἐπίσκοπος ἦν, πολλοῖς κοσμούμενος εἴδεσιν ἀρετῆς· οὗτος οὐκ εἰς δέον τῷ ζήλῳ χρησάμανος πυρεῖον κατέλυσε. πυρεῖα δὲ καλοῦσιν ἐκεῖνοι τοῦ πυρὸς τοὺς νεώς· θεὸν γὰρ τὸ πῦρ ὑπειλήφασι. τοῦτο μαθὼν παρὰ τῶν μόγων ὁ βασιλεὺς μετεστείλατο τὸν Ἄβδαν.

καὶ πρῶτον μὲν ἠπίως τὸ πραχθὲν ᾐτιάσατο καὶ τὸ πυρεῖον οἰκοδομῆσαι προσέταξεν· ἐκείνου δὲ ἀντιλέγοντος καὶ τοῦτο δράσειν ἥκιστα φάσκοντος, πάσας καταλύσειν τὰς ἐκκλησίας ἠπείλησε, κὰ μέντοι καὶ τέλος ἐπέθηκεν οἷς ἠπείλησε. πρότερον γὰρ τὸν θεῖον ἄνδρα ἐκεῖνον ἀναιρεθῆναι κελεύσας, καταλυθῆναι τὰς ἐκκλησίας προσέταξεν.

᾿Εγὼ δὲ τὴν μὲν τοῦ πυρείου κατάλυσιν οὐκ εἰς καιρὸν γεγενῆσθαί φημι.

οὐδὲ γὰρ ὁ θεῖος ἀπόστολος, εἰς τὰς Ἀθήνας ἀφικόμενος καὶ [*](11—21 vgl. Synax. 17) [*](* 1—10 Niceph. H. E. XIV 30 — 1—12 Cass. X 29 — 11—S. P. Peeters, Une passion armenienne des SS. Abdas, Hormisdas, Sabin et Benjamin, Analecta Bollandiana 28, 411 f (1909) — 13—S. 343, 9 Theophan. 82, 25. 573, 42. 574, 20 — 13—S. 347, 17 Nicepb. H. Ε. XIV 19—20. Cass. Micbael Syr. VIII —4 S. 15—18) [*](B V N + GS (s) = r AL (y)) [*](1 μ am Rand BVr ι ἱνοκέντιον Ny ι nacb ἄριστον + τὸν B ι 2 Zo- siraus war vor Bonifatius Papst ι καλεστίνοσ B ι 4 ἐν: μ am Rand y 8 ἑνῶσαι αὐτοὺς co B, Cass. wie im Text ι 9 λώβην] λύμην S λοίμην G 11 μα am RandHSS ι ὁ] ὁ τῶν A ι τοὶ 2 — 12 πόλεμον > V ι 12 ἐνθάνδε V ἔνθεν B ἐντεῦεν ry ι 13 ἄβδασ Gj ἄβδας VNS Nie. ἀβδάσ ἀβδαᾶς (mit Varianten: ἀβδάασ Cod. b) Tbeopban. ι nacb πολλοῖς + μὲν B ι 14. 17. 22 πυρεῖον, εῖα, εἰου BVS Nie. πυρίον, ία ίου NGy ι 16 ἄβδαν ἄβδαν BGy ἀβδᾶν VNS | 19 καὶ μέντοι — 20 ἠπείλησε = Nie. Cass. > Vs)

᾿Εταῦθεν ὁ κλύδων ἀρχὴν ἀρχὴν παγχάλεπά τε καὶ ἄγρια κατὰ τῶν τῆς εὐσεβείας τροφίμων ἐκίνησε κύματα. καὶ τριάκοντα διεληλυθότων ἐνιαυτῶν ἡ ζάκη μεμένηκεν, ὑπὸ τῶν μάγων καθάπερ ὑπό τινων καταιγίδων ῥιπιζομένη. (μάγους δὲ καλοῦσιν οἱ τοὺς τὰ στοιχεῖα θεοποιοῦντας· τὴν δὲ τούτων μυθολογίαν ἐν ἑτέρῳ συγγράμματι δεδηλώκαμεν, ἐν ᾧ τὴν λύσιν ταῖς τούτων πεύσεσι προσηνέγκαμεν).

καὶ Γοροράνης δὲ ὁ ᾿ισδιγέρδου μετὰ τὴν τοῦ πατρὸς τελευτὴν σὺν τῇ βασιλείᾳ καὶ τὸν κατὰ τῆς εὐσεβείας διεδέξατο πόλεμον, καὶ τελευτῶν ἄμφω ταῦτα συνεζευγμένα καταλέλοιπε τῷ παιδί.

Τὰς δὲ τῶν τιμωριῶν ἰδέας καὶ τῶν κολαστηρίων τὰς ἐπινοίας ἃς τοῖς εὐσεβέσι προσήνεγκαν οὐ ῥᾴδιον φράσαι. τῶν μὲν γὰρ τὰς χεῖρας ἀπέδειραν, τῶν δὲ τὰ νῶτα· ἄλλων δὲ τὰς κεφαλὰς ἀπὸ τῶν μετώπων ἐναρξάμενοι μέχρι τοῦ ἰνίου γυμνὰς τῶν δερμάτων εἰργάσαντο.

ἐνίους δὲ καλάμοις ἡμιτόμοις καλύψαντες καὶ τὰς τομὰς τῷ [*](1 Act. 17, 16 — 11/12 vgl. Theodoret. Epist. 82 PG 83, 1265 B — 171S. 344, 10 vgl. Theodoret. Gr. aff. cur. IX 32 S. 229, 6 [Raeder] — —S. S. 344, 10 vgl. Synax. 17, 33. 573, 49 (Copie?) — 21—S. 344, 2 vgl. Delehaye, Les versions des Actes des martyrs persans sous Sapor II, Patrologia orientalis II S. 435, 2) [*](* 13/14 Theophan. 85, 24 — 17—S. 344, 7 Synax. 145, 43) [*](B Y N + GS(s) = r AL (y)) [*](1/2 τῶν ὑπ’ ἐκείνων τιμωένων und λόγῳ Λαὶ τὴν > S ι τῶν ὑπ’ — καὶ τὶν > G ι 2 ἐκείνου A ι vor κατέλυσεν + οὐ B ι διήλεγξεν s ι 3 τὸ δὲ] τὸν δὲ V ι 5 στεφανῶν B, vgl. S. 6, 11; 246, 13 ι τιμοῦμαι B ι 6 τὸ τούτω BV τὸ τὸ ry, eius templum Cass. ι 7 παγχάλεπά] τὰ χαλεπά B πάνυ χαλεπὰ Nie., saevissime Cass. ι 8 nach τριάκοντα + δὲ N ι 9 ἐνιαυτῶν B ἐτῶν Viy, vgl. ἐνιαυτοὺς Nie. ι μεμένηκεν ὑπὸ] μεμενήκει ἧ ὑπὸ B ι 10 ὑπὸ > ι 12 ταῖς > V ι 13 ὁ BV ὁ υἱὸς ry ι 14 κατὰ > B ι 15 συνεζευγμένην B I 17 εἰδέασ BNG ι 19 νῶτα Π Cass. Michael, ψύα Synax. 145, 44; ὦτα Synax. 17, 33; 573, 50 ι 20 ἐναρξάμενοι B ἀρξόμενοι Vry ι τοῦ ἰνίου B usqiie adcervices cervices Cass. τῶν πωγώνων Vy ἐς πώγωνας Nie. τῶν πωγωνίων r τῶν γενείων Synax., vgl, a capite ad peetiis armenisch ι 21 καλύψαντες καὶ BVy operientes et Cass. καλύπτοντες καὶ Nie. ἀμείψαντεσ κατὰ r)

καὶ λάκκους δὲ ὀρύξαντες καὶ τούτους ἀκριβῶς καταχρίσαντες, μυῶν μεγάλων ἀγέλας ἐν τούτοις καθεῖρξαν καὶ τροφὴν αὐτοῖς τοὺς τῆς εὐσεβείας προσέφερον ἀθλητάς, καὶ τὰς χεῖρας αὐτῶν καὶ τοὺς πόδας δεσμοῦντες ὅπως ἀπὸ σφῶν αὐτῶν ἀπελαύνειν τὰ θηρία μὴ δύνωνται.

οἱ δὲ μύες ὑπὸ τοῦ λιμοῦ πιεζόμενοι κατὰ βραχὺ τὰς τῶν ἁγίων προσφέροντες. σάρχας, μακρὰν αὐτοῖς καὶ ἀλγεινὴν τὴν τιμωρίαν προσφέροντες.

καὶ ἄλλας δὲ τούτων χαλεπωτέρας ἐπενόησαν τιμωρίας, τὸν τῆς φύσεως ἀλάστορα καὶ τῆς ἀληθείας πολέμιον διδάσκαλον ἔχοντες. ἀλλ’ οὐκ ἤλεγξαν τῶν ἀθλητῶν τὴν ἀνδρείαν· αὐτόματοι γὰρ ἔτρεχον, τὸν τῆς ἀνωλέθρου ζωῆς πρόξενον λαβεῖν ὀριγνώμενοι θάνατον. δύο δὲ ἢ τριῶν μνησθήσομαι ἵνα διὰ τούτων ἐπιδείξω καὶ τὴν τῶν ἄλλων ἀνδρείαν.

῾Ορμίσδης τις τῶν ἄγαν περιφανῶν παρὰ Πέρσαις ἐτύγχανεν ὥν, ᾿Αχαιμενίδης ἀνήρ, πατέρα ὕπαρχον ἐσχηκώς. τοῦτον Χριστιανὸν εἶναι μεμαθηκὼς ὁ βασιλεὺς ἤγαγέ τε καὶ προσέταξεν ἀρνηθῆναι τὸν σεσωκότα θεόν. ὁ δὲ ἔφη μήτε δίκαια μήτε συμφέροντα προστεταχέναι τὸν βασελέα. »ὁ γάρ τοι παιδευόμενος ῥᾳδίως τοῦ θεοῦ τῶν ὅλων καταφρονεῖν καὶ τοῦτον ἀρνεῖσθαι, ῥᾷον ἂν καὶ βασιλέως καταφρονήσοι·

ἄνθρωπος γὰρ δὴ οὕτος, θνητὴν φύσιν κεκληρωμένος. εἰ δὲ τιμωρίας ἐσχάτης ἄξιος ὁ τὰ σά, ὦ βασιλεῦ, ἀρνούμενος σκῆπτρα, πολλαπλασίων καλάσεων ἀξιώτερος ὁ τὸν τοῦ παντὸς ἀρνούμενος ποιητήν‘, ὁ δὲ βασιλεύς, τὴν τῶν εἰρημένων δέον θαυμάσαι σοφίαν,

[*](* 16—S. 345, 3 Synax. 145, 51)[*](B V [bis 19 σεσω] N + GS s) = r AL (y))[*](1 στεγανὰ = Synax. 145, 45] τε τίνα B, δεσμοῖς τισι στερροτέροις Nie, nicht übersetzt von Cass. ι 2 ἐξήλκον B ι 3 παρασύροντεσ Vry Nie. παρασύραντες B Synax. 145, 46, dimi traltebantiir Cass. ι τἀς BYr Nic. > y ι ἐργάσονται I 4 καταχρήσαντεσ Β ι 4/5 μβῶν μεγάλων Π Cass. μυών καὶ γάλων Synax. 18, 1 573, 53 u. armenisch; ἀγέλας) μυῶν μεγάλας Nie. ι 5 ἐν > Y ι καθήρξαν B ι 7 ἀπὸ σφῶν αὐτῶν ἀπὸ σφῶν YryNic. a se Cass., vgl. S. 299, 10/11; 279, 13 288, 4; 836, 14 u. z. B. Gr. aff. cur. S. 299, 13; 306, 5 [Raeder] ι δύνανται B 8 ὑπὸ] ἀπὸ B ι 11 ἀληθείας] φύσεωσ A ι 14 ὀριγνώμενοι schreibe ich] ὀρεγνώμενοι B ἱμειρόμενοι Vry, vgl. S. 239, 7 ι 17 ἀχαιμενίδησ VN ἀχεμενίδησ sy ἀχαμενίδησ B ι 18 προσέταττεν ἀρνεῖσθαι B ἀρνεῖσθαι ἐκέλευε Nie, imperavit ut negaret Cass., vgl. S. 316, 14 ι 21/22 καταφρονήσει Ny σειεν S σειν G ι 25 δέον vor τὴν τῶν ~ ry)

πολλῶν δὲ διελθουσῶν ἡμερῶν, διακύψας ἀπὸ τῆς καμάρας εἶδε τὸν ἄριστον ἄνδρα ἐκεῖνον ὑπὸ τῆς ἀκτῖνος φλεγόμενον καὶ κόνεως ἀναπιμπλάμενον καὶ τῆς πατρῴας περιφανείας ἀναμνησθεὶς ἤγαγέ τε καὶ ἐνδύσασθαι χιτων΄τσκον ἐκ λίνου πεποιημένον ἐκέλευσεν. εἶτα νομίσας ὑπό τε τοῦ προτέρου πόνου καὶ τῆς γεγενημένης φιλανθρωπίας μαλακισθῆναι τὸ φρόνημα· »νῦν γοῦν‘, ἔφη, τῆς ἔριδος ἐκείνης ἀπαλλαγεὶς ἀρνήθητι τοῦ τέκτονος τὸν υἱόν«.

ὁ δὲ ζήλου θείου πλησθεὶς διέρρηξέ τε τὸν χιτωνίσκον καὶ προσέρριψεν εἰπών· εἰ διὰ τοῦτό με οἴει τῆς εὐσεβείας ἐκστήσεσθαι, ἔχε τὸ δῶρον μετὰ τῆς δυσσεβείας«. ταύτην αὐτοῦ τὴν ἀνδρείαν ὁ βασιλεὺς θεασάμενος γυμνὸν οὕτω τῆς βσσιλείας ἐξήλασε.

Καὶ Σαήνην δὲ χιλίων οἰκετῶν δεσπότην, ἀντειπόντα αὐτῷ καὶ ἀρνηθῆναι τὸν ποιητὴν οὐκ ἀνεχόμενον, ἐρόμενος ὅστις εἴη τῶν οἰκετῶν ὁ κάκιστος, ἐκείνῳ τῶν ἄλλων τὴν δεσποτείαν παρέδωκε καὶ τὸν δεσπότην ἐκείνῳ δουλεύειν προσέταξε. συνέζευξε δὲ αὐτῷ καὶ τὴν δέσποιναν τὴν τοῦ δεσπότου ὁμόζυγα, ταύτῃ μεταπείσειν ὑποτοπήσας τῆς ἀληθείας τὸν πρόμαχον.

ἀλλ’ ἐψεύσθη τῆς ἐλπίδος· ἐπὶ γὰρ τῆς πέτρας ᾠκοδομημένην εἶχε τὴν οἰκίαν.

Βενιαμὶν δέ τινα διάκονον συλλαβὼν καθεῖρξε. δύο ὸὲ διελη- [*](20 vgl. Matth. 7, 24/25) [*](* 14—19 Synax. 145, 54) [*](B N + GS (s0 =r AL (y)) [*](1/2 γενναιότατον ἀγωνιστήν B fortossimum — athletam Cass. γενναῖον ἀθλητήν ry, vgl. S. 347, 2 ι 2 ἐκέλευσε] προσέταξεν L ι 3 μόνω B Synax. Kic. μόνον ry I 7 τε > s ι 10 θείου > B, dei zelo Cass. ι τε > B ι 11 εἰπών B dicens Cass. ἐπειπών N ὑπειπών sy ι οἴη B ι 14 σαήνην Cod. Nie. (aber im Capiteltitel σαἁνου) sainin Cass. Cod. L σάννην B σουήνην Gy σουΐνην S Synax. Κώην N âhîn Michael Sain armenisch; über diesen persischen Namen, ἡ. Anal. Bolland. 28, 406: Σάϊν (Var. σάην) Theophan. 306, 30 f, Σαήν Chron. Pasch. 706, 12 Σάϊν Usener Acta Anastasii S. 3a Ζ. 13 u. IG ι αὐτῷ > B, sibimet Cass. ι 15 ποιητὴν] δεσπότην L, creatorem oinnium Cass. ι ἀνεχόμενον B ferentein Cass. ἀνασχόμενον ry ἀνασχομένου Synax. ι ἐρόμενος—16 κάκιστος ry Synax. (ἐρωτήσας Synax. j requireus quisnam servorian eins esset saevissimiis Cass. ὀρόμενος ὅστις ἐπὶ τῶν οἰκετῶν ὁ κάκιστος ἤν B ι 18 ὁμόζυγον s ι μεταπείσειν ry Synax. flectere Cass. μεταστήσιν B ι 20 οἰκοδομηηένην GA ι 21 u. S. 346, 4. 5. 6 βενιαμὴν B ι καθῦρξεν B)

ὁ δὲ βασιλεὺς ὑποσχέσθαι προσέταξε τὸν Βενιαμὶν ὡς οὐδενὶ τῶν μάγων τὴν Χριστιανικὴν διδασκαλίαν προσοίσει. καὶ ὁ μὲν πρεσβευτὴς φυλάξειν τὸν Βενιαμὶν τὰ προσταχθέντα ἐπηγγείλατο. ὁ δὲ Βενιαμὶν ἀκούσας τῶν τοῦ πρεσβευτοῦ παραινέσεων· »ἀδὐνατον«, ἔφη, μὴ μεταδοῦναί με τοῦ φωτὸς οὑ μετέλαχον.

ὁπόσης γὰρ ἄξιον τιμωρίας τὸ κατακρύψαι τὸ τάλαντον, ἡ τῶν ἱερῶν εὐαγγελίων ἱστορία διδάσκει«. ἀλλὰ τούτων μὲν οὐδὲν τηνικαῦτα γνοὺς ὁ βασιλεὺς ἐκέλευσεν αὐτὸν τῶν δεσμῶν ἀφεθῆναι ἐκεῖνος δὲ τὰ συνήθη δρῶν διετέλει, καὶ ζωγρῶν τοὺς τῷ ζόφῳ τῆς ἀγνοίας κατεχομένους καὶ τῷ νοερῷ προσάγων φωτί.