Historia Ecclesiastica

Ἐπειδὴ δὲ πλείοσι χρησάμενος ὁ ῾Ρουφῖνος λόγοις πείθειν ὑπέσχετο τὸν Ἀμβρόσιον, ἀπελθεῖν αὐτὸν ὁ βασιλεὺς κατὰ τάχος ἐκέλευσεν· καὶ αὐτὸς δὲ ὑπὸ τῆς ἐλπίδος βουκοληθεὶς ἠκολούθησε μετὰ βραχύ, ταῖς ὑποσχέσεσι τοῦ ῾Ρουφίνου πιστεύσας.

αὐτίκα δὲ τὸν ῾Ρουφῖνον ἰδὼν ὁ θεῖος Ἀμβρόσιος· τὴν τῶν κυνῶν«, ἔφη, »ἀναίδειαν, ὦ ῾Ρουφῖνε, ζηλοῖς. τοσαύτης γὰρ μιαιφονίας γενόμενος σύμβουλος τὴν αἰδῶ τῶι μετώπων ἀπέξυσας, καὶ οὔτε ἐρυθριᾷς οὔτε δέδιας, τοσοῦτον κατὰ τῆς θείας λυττήσας εἰκόνος«.

ἐπειδὴ δὲ ὁ ῾Ρουφῖνος ἠντιβόλει καὶ τὸν βασιλέα ἔλεγεν ἥξειν, ὑπὸ τοῦ θείου ζήλου [*](11 Matth. 18, 18) [*](B V F HN (n) + GS (s) = r AL (y)) [*](1 ὀλοφυρόμενοσ BYF Cass. Σ am Rand A c > ry | τὴν] καὶ τὴν F |) [*](2 ῥουφίνοσ immer B | μετεῖχε) μετείληχε VF | 4 πικρὸν BVFr Symeon πικρῶσ y | προσχέασ B | 5 ὦ B Symeon Σ > VFry Nie. Cass. |7 nach ἄνετος + ἐστι L | 8 εἴσισιν B εἰσίεσαν F | 9 πρὸ τούτων L | 10 φησίν] βοᾶ VΣ | 11 δεδεμένουσ B | 13 σοι τὰ δεσμά VFsy σου τὰ δεσμά Bn σε (σου Cod. B) τοῦ δεσμοῦ Georg, σε τῶν δεσμῶν Symeon, ut solvatur vinculum quod ligavit Cass.; vgl. S. 311, 10. 14 und 339, 15 | 14 τῆσ1 zweimal am Ende und Anfang der Zeile B | 17 ὁ βασιλεὺς = Symeon Cass. > V Georg. Σ | 19 τοῦ] ταῖσ B | πιστεύσας = Symeon Cass. Σ] πεισθείσ n | δὲ Bry Ε > VF Cass., γοῦν Symeon |20/21 ἔφη ἀναίδειαν (ἀναίδιαν B) B Symeon εἶπεν ἀναίδειαν Georg. ἀναίδειαν ἔφη VFry | 21 ὦ B Georg. Symeon Cass. Σ > VFry | το- σαύτης = Georg. Cass.] τοιαύτησ B | 23 τοσοῦτο V | 24 ἥξειν ἔλεγεν ~ B Symeon, Cass. wie im Text)

τούτων ὁ Ῥουφῖνος ἀκούσας ἐμήνυσε διά τινος τῷ βασιλεῖ τὸν τοῦ ἀρχιερέως σκοπὸν καὶ μένειν εἴσω τῶν βασιλείων παρῄνεσεν.

Ὁ δὲ βασιλεὺς κατὰ μέσην τὴν ἀγορὰν ταῦτα μαθών· »ἄπειμι«, ἔφη, »καὶ τὰς δικαίας δέξομαι παροινίας«.

ἐπειδὴ δὲ τοὺς ἱεροὺς περιβόλους κατέλαβεν, εἰς μὲν τὸν θεῖον οὐκ εἰσελήλυθε νεών, πρὸς δὲ τὸν ἀρχιερέα παραγενόμενος (ἐν δὲ τῷ ἀσπαστικῷ οἴκῳ οὗτος καθῆστο) ἐλιπάρει λυθῆναί οἱ τὸν δεσμόν. ὁ δὲ τυραννικὴν ἐκάλει τὴν πάρου.

σίαν, καὶ κατὰ θεοῦ μεμηνέναι τὸν Θεοδόσιον ἔλεγε καὶ τοὺς ἐκείνου νόμους πατεῖν. ὁ δὲ βασιλεύς· »οὐ θρασύνομαι«, ἔφη, »κατὰ τῶν κειμένων νόμων οὐδὲ παρανόμως ἐπιβῆναι τῶν ἱερῶν προθύρων ἐφίεμαι, ἀλλὰ σὲ λῦσαί με τῶν δεσμῶν ἀξιῶ καὶ τὴν τοῦ κοινοῦ δεσπότου φιλανθρωπίαν λογίσασθαι καὶ μὴ κλεῖσαί μοι θύραν ἣν πᾶσι τοῖς μεταμελείᾳ χρωμένοις ὁ δεσπότης ἀνέῳξεν«.

ὁ δὲ ἀρχιερεύς· »ποίαν οὐν«, ἔφη, μεταμέλειαν ἔδειξας μετὰ τοσαύτην παρανομίαν; νομίαν; ποίοις δὲ φαρμάκοις τὰ δυσίατα ἐθεράπευσας τραύματα;« ὁ δὲ βασιλεύς· »σὸν ἔργον«, ἔφη, »τὸ καὶ δεῖξαι καὶ κεράσαι τὰ φάρμακα, ἐμὸν δὲ τὸ δέξασθαι προσφερόμενα«.

τότε ὁ θεῖος Ἀμβρόσιος· »ἐπειδὴ τῷ θυμῷ«, ἔφη, »τὸ δικάζειν ἐπιτρέπεις καὶ οὐχ ὁ λογισμὸς τὴν γνῶσιν ἀλλ’ ὁ θυμὸς ἐκφέρει, γράψον νόμον τοῦ θυμοῦ τὰς ψήφους ἀργὰς [*](22—S. 312, 11 vgl. Rufin. H. E. XI 18. Sozomen. VIT 25, 7. Synops. 65, 28. Zonar. XIII 18, 14 S. 86, 11. Malal. 348, 2. Cod. Theod. IX 40, 13) [*](B V F HN (n) + GS (s) = r AL (y)) [*](1 ἐγώ BVFrSymeon ἐγὼ μὲν y ἀλλ’ ἐγὼ Georg, ego vero Cass. ι ἔφη > L | 2 ἐπιβῆναι] προβῆναι A ι 5 ἀρχιεπισκόπου n ι 7 δέξομαι VFry Georg. Symeon ἐκδέξομαι B εἰσδέξομαι Georg. Codd. ABV suscipio Cass. ι 9 δὲ nach ἀσπαστικῷ ~ n I καθῆστο = Symeon Nic.] κεκάθηστο B ι 10 λυθῆναι οἱ (sic) τὸν δεσμόν B λυθῆναι τὸν δεσμόν Fs λ. τὤν δεσμὤν V λ. τῶν δεσμῶν ny τοῦ δεσμοῦ λ. Georg. τῶν δεσμῶν ἀπολυθῆναι Symeon ttt eius rincida resolveret Cass., den Singular bezeugt Σ ι 11 θεοῦ BV Georg. Symeon τοῦ θεοῦ Fry ι 14 με τῶν δεσμῶν B με (einige Codd. μοι) τῶν δεσμῶν Georg. Codd. te solrere mea vincula Cass. μοι τῶν δεσμῶν Ny μοι τὸν δεσμὸν VFHs Symeon Σ ι 16 ὁ δεσπότης ἀνέῳξεν > I 17 ποίαν οὑν ἔφη B Symeon Cass. καὶ ποίαν φησίν Georg, ἔφη ποίαν οὑν VFry I μετὰ = Georg. Symeon] μετὰ τὴν B ι 17/18 παρανομίαν] παροινίαν L 19 φησί n ι 20 προσφερόμενα B Georg, τὰ προσφερόμενα VFry ι nach Ἀμβρόσιος + εἶπεν B + λέγει Georg., Cass. Symeon wie im Text ι 20/21 τῷ θυμῷ > L ι 21 ἔφη > B Georg. ι ἐπιτραπεὶς F)

διελθουσῶν δὲ τῶνδε τῶν ἡμερῶν, οἱ τὰ ἐγνωσμένα γεγραφότες τὰ προστεταγμένα δεικνύτωσαν. καὶ τηνικαῦτα τοῦ θυμοῦ πεπαυμένου, καθ’ ἑαυτὸν δικάζων ὁ λογισμὸς ἐξετάσει τὰ ἐγνωσμένα καὶ ὄψεται εἴτε ἄδικα εἴτε δίκαια εἴη.

καὶ εἰ μὲν εὕροι ἄδικα, δῆλον ὅτι διαρρήξει τὰ γεγραμμένα· εἰ δέ γε δίκαια, βεβαιώσει, καὶ ὁ τῶν ἡμερῶν ἀριθμὸς οὐ λυμανεῖται τοῖς ὀρθῶς ἐγνωσμένοις«. ταύτην ὁ βασιλεὺς δεξάμενος τὴν εἰσήγησιν καὶ ἄριστα ἔχειν ὑπολαβών, εὐθὺς γραφῆναί τε τὸν νόμον ἐκέλευσε καὶ τοῖς τῆς οἰκείας χειρὸς ἐβεβαίωσε γράμμασι· τούτου δὲ γενομένου, διέλυσε τὸν δεσμὸν ὁ θεῖος Ἀμβρόσιος.

Οὕτως ὁ πιστότατος βασιλεὺς εἴσω γενέσθαι θαρρήσας τοῦ θείου νεώ, οὐχ ἑστὼς τὸν δεσπότην ἱκέτευεν οὐδὲ τὰ γόνατα κλίνας, ἀλλὰ πρηνὴς ἐπὶ τοῦ δαπέδου κείμενος τὴν Δαυϊτικὴν ἀφῆκε φωνήν· »ἐκολλήθη τῷ ἐδάφει ἡ ψυχή μου, ξῆσόν με κατὰ τὸν λόγον σου«, καὶ ταῖς χερσὶν ἀποτίλλων τὰς τρίχας καὶ τὸ μέτωπον τύπτων καὶ τᾳῖς τῶν δακρύων σταγόσι τοὔδαφος καταρραίνων συγγνώμης ήντιβόλει βόλει τυχεῖν.

ἐπειδὴ δὲ ὁ καιρὸς ἐκάλει τῇ ἱερᾷ τραπέζῃ τὰ δῶρα προσενεγκεῖν, ἀναστὰς μετὰ τῶν ἴσων δακρύων τῶν ἀνακτόρων ἐπέβη· προσενεγκὼν δὲ ὥσπερ εἰώθει, ἔνδον παρὰ τὰς κιγκλίδας μεμένηκεν, ἀλλὰ πάλιν ὁ μέγας Ἀμβρόσιος οὐκ ἐσίγησεν, ἀλλ’ ἐξεπαίδευσε τὴν τῶν τόπων διαφοράν.

καὶ πρῶτον μὲν ἤρετο εἴ τινος δέοιτο· τοῦ δὲ βασιλέως εἰρηκότος ὡς προσμένει τὴν τῶν θείων μυστηρίων μετάληψιν, ἐδήλωσεν ὑπουργῷ τῷ τῶν δίακόνων ἠγου- [*](16 Psal. 118, 25 — 18 vgl. Ambr. De obitu Theodosii 34 — 22—S. 313 vgl. Sozomen. VII 25, 9) [*](* 20—23 Leo Grammaticus 104) [*](B V F HN (n) + GS(s) = r AL (y)) [*](1 φονικαὶ BY Georg. Symeon φονευτικαὶ Fry, vgl. τἀς ψήφους τὰς φονικὰς Zonar. ι 2 ἐν γράμμασιν B Georg. Symeon in litteris Cass. Σ ἐγγεγραμμέναι VFry γεγραμμέναι Nie. ι 3 τῶνδε > ry, quibus Cass. ι 6 εὕροι = Symeon > B, ratio probaverit Cass. ι 7 δίκαια βεβαιώσει] βέβαια δικαιώσει s δίκαια καὶ βεβαιώσει B, καὶ fehlt auch bei Cass. Σ ι 10 τε > VG ι 14 οὐκ ἑστώς B ἱκέτευεν B Georg. Σ ἱκέτευσεν VFry Symeon Cass. ι γόνα B ι 15 vor φωνήν noch einmal τὴν B ι 18 τὸ ἔδαφος B ι καταρραίνων ny καταραίνων BVFs 21 κινκλίδασ Bs ι 22/23 ἐπαίδευσε B, edocuit Cass. ι 24 προσμένειν VFNGA προσμένοι Symeon)

καὶ ταύτην δὲ ὁ πιστότατος βασιλεὺς ἀσμένως δεξάμενος τὴν εἰσήγησιν, ἀντεδήλωσεν ὡς οὐ θρασύτητι χρώμενος ἔνδον τῶν κιγκλίδων μεμένηκεν, ἀλλ᾿ ἐν Κωνσταντινουπόλει τοῦτο εἶναι ἔθος μαθών·

χάριν δὲ ὀφείλω«, ἔφη, »καὶ τῆσδε τῆς Ἰατρείας«. τοσαύτῃ καὶ τηλικαύτῃ καὶ ὁ ἀρχιερεὺς καὶ ὁ βασιλεὺς διέλαμπον ἀρετῇ· ἀμφοτέρων γὰρ ἔγωγε ἄγαμαι, τοῦ μὲν τὴν παρρησίαν, τοῦ δὲ τὴν εὐπείθειαν, καὶ τοῦ μὲν τὴν τοῦ ζήλου θερμότητα τοῦ δὲ τὴν τῆς πίστεως καθαρότητα.

Τοὺς δὲ δὴ τῆς εὐσεβείας ὅρους, οὓς παρὰ τοῦ μεγάλου ἀρχιερέως μεμάθηκε, καὶ εἰς ἰὴν Κωνοταντινούπολιν ἐπανελθὼν διετήρησεν. ἑορτῆς γὰρ αὐτὸν πάλιν θείας εἰς τὸν θεῖον ἀγαγούσης νεών, τῇ ἱερᾷ τραπέζῃ τὰ δῶρα προσενεγκὼν εὐθὺς ἐξελήλυθε· τοῦ δὲ τῆς ἐκκλησίας προέδρου Νεκτάριος δὲ τηνικαῦτα ἦν) δεδηλωκότος· »τί δή ποτε μὴ μεμένηκας ἔνδον;« δυσχεράνας· »μόγις«, ἔφη, »βασιλέως καὶ ἱερέως ἐδιδάχθην διαφοράν, μόγις γὰρ εὗρον ἀληθείας διδάσκαλον.