Historia Ecclesiastica
Theodoret, Bishop of Cyrus
Theodoret, Bishop of Cyrus. Theodoret Kirchengeschichte. Parmentier, Léon, editor. Leipzig: Hinrichs, 1911.
ὅσοι γὰρ δὴ ἐκείνου τοῦ μύσους μετέλαχον ἐστερήθησαν μὲν τῶν ὀδόντων πάντων κατὰ ταὐτὸν ἐκπεπτωκότων, ἐστερήθησαν δὲ γλωττῶν· διέρευσαν γὰρ καὶ αὗται σηπεδόνι περιπεσοῦσαι· ἀφῃρέθησαν δὲ καὶ τὸ βλέπειν καὶ διὰ τῶν παθημάτων ἐκήρυττον τῆς εὐσεβείας τὴν δύναμιν.
ἐν Ἐμέσῃ δὲ τῇ ὁμόρῳ πόλει Διονύσῳ τῷ γύννιδι τὴν νεόδμητον ἀφιέρωσαν ἐκκλ·ησίαν, τὸ καταγέλαστον καὶ ἀνδρόγυνον ἐν αὐτῇ ἱδρύσαντες ἄγαλμα. ἐν Δοροστόλῳ δὲ πόλις δὲ αὕτη τῆς Θρᾴκης ἐπίσημος) Αἰμιλιανὸς ὁ νικηφόρος ἀγωνιστὴς ὑπὸ Καπετωλίνου τοῦ τῆς Θρᾴκης ἁπάσης ἄρχοντος παρεδόθη πυρί.
Τὸ δέ γε Μάρκου τοῦ Ἀρεθουσίων ἐπισκόπου δρᾶμα τῆς Αἰσχύλου καὶ Σοφοκλέους μεγαληγορίας δεῖται, ἵν ἀξίως τὰ ἐκείνου τραγωι- δήσωσι πάθη. ἐπειδὴ γὰρ οὗτος ἐν τοῖς Κωνσταντίου καιροῖς εἰδω- 10—12 vgl. Chronic. Pasch, a. 362 S. 547, 6. Theophan. ᾖ, 12 — 12—15 vgl. Chronic. Pasch, a. 363 S. 549, 17. Theophan. 51, 17. Synax. 827, 1. Acta SS Juli IV 373. Hieron. Chron. a. Abr. 2381, — 16 —S. 185, 5 vgl. Gregor. Nazianz. Orat. IV 88—91. Sozomen. V 10, 8—14
[*](* 10—18 Cass. V 16 — —S. 185, 5 Synax. 565, 12 u. 42)[*](B HN(n) + GS(s) = r AL (y) FVR (v))[*](1 κωνσταντίνου BAv Chr. Pasch. Theophan. Suidas Synax. Michael κωνσταντίου rL Cass. Σ ι 1/2 βασιλεία am Rand Ac ι 3 εἰδώλων > L ι 4 τῆς γαστέρος B ι 5 ὁρῶντα n ι διέφυγον Brv effugere Cass. διέλαθον y ι 6 ἀξίασ ryv Cass. Σ ἀξίωσ B ι 7 πόντων Bnyv Σ sCass. ι καταυτὸ Β ι 8 γλωσσῶν v ι διέρευσαν By Cass. Σ, κατέρρευσε κατέρρευσε Chr. Pasch. Theophan. τῆς γλώττης διαρρυείσης Synax. διέπεσον rv ι γὰρ Brv Cass. Σ τε γὰρ y ι καὶ = Cass. Σ > Hy ι αὗται rA αὐταὶ BLv ijysae Cass. ι 9 τὸ] τοῦ L ι 10 ἐμέσση B ἐμίση n, Einesa Cass. ι 11 nach Διονύσῳ + γε B, γε fehlt bei Cass. ι γύννιδι B gunnidi Cass. Cod. L γυνίδι L Ac γυναιώδει r γυναικώδει v, s. Gr. aff. cur. S. 91,10 Raeder ι θεόδμητον v, Cass. wie im Text ι ἀφιέρωσέν A ι 12 τὸ — ἄγαλμα am Rand Ac ι ἐν αὐτῆ B illic Cass. > ryv ι 13 δὲ1 Byv Cass. > r ι Αἰμιλιανὸς = Theophan. Synax.] αἰμηλιανὸσ BG Acta SS ι 14 Καπετωλίου A ι 15 πυρί B igni Cass. vgl. πυρὶ παραδοθεὶς Chr. Pasch. Theophan., πυρὰ ryv ι 17 σοφοκλέωσ B ι δεῖται μεγαληγορίας oo r ι ἐκείνων A ι 18 ἐπειδὴ] ἐπεὶ r ι Κωνσταντίου = Gr. Naz. Sozom.] κωνσταντιου ν übergeschrieben Ac) A Κωνσταντίνου Synax.)λικόν τινα καταλύσας σηκὸν ἐκκλησίαν ἐδείματο, τὸν Ἰουλιανοῦ μεμαθηκότες Ἀρεθούσιοι σκοπὸν ἐγύμνωσαν τὴν δυσμένειαν.
ὁ δὲ πρῶτον μὲν ἀποδρᾶναι κατὰ τὸν εὐαγγελικὸν ἐπειράθη νόμον· ἐπειδὴ δὲ ἔγνω τῶν ὑπ’ αὐτὸν ἀντ’ αὐτοῦ συνειλῆφθαί τινας, ἐπανῆκέ τε καὶ ἑαυτὸν τοῖς μιαιφόνοις ἐξέδωκεν.
οἱ δὲ λαβόντες οὔτε ᾤκτειραν ὡς πρεσβύτην οὔτε ᾐδέσθησαν ὡς ἀρετῆς φροντιστήν, ἀλλὰ καὶ βίῳ καὶ λόγω τὸν ἄνδρα κοσμούμενον πρῶτον μὲν ᾐκίσαντο, τὸ σῶμα γυμνώσαντες καὶ τοῖς μέλεσιν ἄπασιν ἐπιθέντες τἀς μάστιγας· εἶτα εἰς ὑπονόμους δυσώδεις ἐμβαλόντες κἀκεῖθεν ἀναγαγόντες τῷ πλήθει τῶν μειρακίων παρέδοσαν, ἀφειδῶς αὐτὸν κατακεντεῖν ταῖς γραφίσι κελεύσαντες. μετὰ δὲ ταῦτα εἰς γύργαθον ἐμβαλόντες καὶ γάρω καἰ μέλιτι χρίσαντες, ὑπαίθριον ᾐώρησαν ἐν θέρους ἀκμῇ, σφῆκας ὁμοῦ καὶ μελίττας εἰς θοίνην προκαλούμενοι. ταῦτα δὲ ἔδρων, δυοῖν θάτερον ἀναγκάζοντες, ἢ τὸν σηκὸν τὸν καταλυθέντα δομήσασθαι ἢ τὴν τῆς οἰκοδομίας ἐκτῖσαι δαπάνην.
ὁ δὲ τῶν μὲν χαλεπῶν ἐκείνων παθημάτων ἠνείχετο. δράσειν δὲ τῶν προτεινομένων οὐδὲν ἐπηγγέλλετο. ἐκεῖνοι δὲ διὰ πενίαν αὐτὸν μὴ παρέχειν ὑπειληφότες τὰ χρήματα, τὰ μὲν ἡμίση τῶν προταθέντων ἠφίεσαν, τἄλλα δὲ ἐκτίνειν ἐκέλευον· ὁ δὲ ἐξηρτημένος καὶ ὑπό τε τῶν γραφίδων κεντούμενος ὑπό τε τῶν σφηκῶν καὶ τῶν μελιττῶν ἐσθιόμενος, οὐ μόνον οὐκ ἐδήλου τὰς ἀλγηδόνας, ἀλλὰ καὶ ἐπετώθαζε τοῖς ἀνοσίοις καὶ ἔλεγεν αὐτοὺς μὲν εἶναι χαμαιζήλους καὶ περιγείους, ἑαυτὸν δὲ [*](3 Matth. 10, 23) [*](* 6—13 Suidas Μάρκος Ἀρεθουσίων — 13—185 3 Cass. VI 12) [*](B ΗΝ(n) + GS(s) = r AL(y) FVR(v)) [*](5 οὔτε] οὐκ B ι 5/6 ὡς πρεσβύτην ᾤκτειραν ~ n ι 6 οὔτε] οὐδὲ B ὡς ἀρετῆς ᾐδέσθησαν ~ n ι καὶ > A ι 8 καὶ τοῖς μέλεσιν — μάστιγας] πολλὰσ μέλλεσιν ἐπιθέντες μάστιγας B, vgl. Synax.: καὶ παντὶ τῷ σώματι πληγὰς ἐπιθέντες ι 10 κατακεντεῖν rLv vgl. κατεκέντουν Sozom. V 10, 11, κατακεντᾶν A μετακεντεῖν B κεντεῖν Suidas κεντᾶν Synax. ι 12 ὑπαίθριον L Suidas am Rand Ac ὑπέθριον B ἐπαίθριον HG ἐπ’ αἴθριον Nv αἶθρον S ι ἐώρησαν BN ἐώρισαν G ι 13 vor δυοῖν + δρᾶσαι yv, δρᾶσαι fehlt bei Cass. Michael, vgl. S. 239, 17 ι 14 δωμήσασθαι B ι 15 ἐκτῖσαι] ἐκτίσασθαι s εἰσ’ τὸ κτίσαι B ι μὲν > B ι 16 παθημάτων ἠνείχετο ~ A ι εἴχετο j, ἢν übergeschrieben Ac ι δράσαι v ι 17 μὴ παρέχειν αὐτὸν διὰ πενίαν ~ B ι 18 τὰ μὲν ἡμίση rLv τὰ μὲν ἥμισυ A μὲν ἡμεῖς B 1 τἄλλα δὲ B τὰ ἄλλα δὲ y τὰ δ’ ἄλλα rv ι 19 ἐκτίνειν Lv ἐκτείνειν BA ἐκτιννύειν r ι 20 τε > B ι μελισσῶν B ι 22 ἐπιγείοις A ι αὐτὸ rv)
τέλος δὲ βραχύ τι μόριον τῶν χρημάτων ἐξῄτησαν· ὁ δὲ ἴσον εἰς ἀσέβειαν ἴφη τὸ ὀβολὸν γοῦν ἕνα δοῦναι τῷ πάντα δοῦναι. οὕτως ἡττηθέντες ἀπέλυσαν, ὑπεραγασθέντες τὴν καρτερίαν καὶ διὰ τῶν ἐναντίων εἰς τἀναντία μετατεθέντες. διὰ γὰρ τῆς ἐκείνου γλώττης μετέμαθον τὴν εὐσέβειαν.
τὸν καιρὸν ὑπὸ τῶν δυσσεβῶν κατὰ τῶν εὐσεβῶν ἐτολμήθη. καὶ γὰρ προφανῶς λοιπὸν ὁ θεομισὴς κατὰ τῆς εὐσεβείας ἐνομοθέτει. καὶ πρῶτον μὲν ἀπηγόρευσε τῶν Γαλιλαίων τοὺς παῖδας (οὕτω γὰρ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τοὺς θιασώτας ὠνόμαξε) ποιητικῶν καὶ ῥητορικῶν καὶ φιλοσόφων μεταλαγχάνειν λόγων.
»τοῖς οἰκείοις γάρ«, φησί, »πτεροῖς κατὰ τὴν παροιμίαν βαλλόμεθα· ἐκ γὰρ τῶν ἡμετέρων συγγραμμάτων καθοπλιζόμενοι τὸν καθ’ ἡμῶν ἀναδέχονται πόλεμον«. μετὰ τοῦτον ἕτερον τέθεικε νόμον τοὺς Γαλιλαίους κελεύων τῆς στρατιᾶς ἐξελαύνεσθαι.
Κατὰ τοῦτον τὸν χρόνον Ἀθανάσιος πάλιν ὁ πένταθλος τῆς ἀληθείας ἀγωνιστὴς ἕτερον ὑπέμεινε κίνδυνον. οὐκ ἐνεγκόντες γὰρ οἱ δαίμονες τῆς Ἀθανασίου γλώττης καὶ προσευχῆς τὴν ἰσχύν, τοὺς οἰκείους ὑπουργοὺς εἰς τὰς κατ’ ἐκείνου λοιδορίας καθώπλισαν. καὶ πολλὰς μὲν καὶ ἄλλας ἀφῆκαν φωνάς, ἀντιβολοῦντες τὸν προστάτην τῆς ἀσεβείας ἐξελάσαι τὸν Ἀθανάσιον, προσέθεσαν δὲ καὶ ταύτην· εἰ Ἀθανάσιος μένοι, οὐδεὶς Ἕλλην μενεῖ· ἅπαντας γὰρ εἰς τὸν οἰκεῖον μεταστήσει χορόν«.
ταύτας Ἰουλιανὸς τὰς ἱκετείας δεξάμενος [*](9—15 vgl. Socrat. III 12, 7. 13, 1. Rufin. Η. Ε. X 33. Sozomen. V 18, 1 V 17, 12? Gregor. Nazianz. Orat. IV 101 — 105. Julian. Epist. 42 (423 A). Zonar. XIII 12, 21 S. 61, 14 —16 — S. 186, 15 vgl. Socrat. III 13, 13. 14, 1—6. Rufin. H. Ε. X 34—35. Vita Athanas. 26 PG 25 CCVIIIB. Photius (258) ebd. 13 CCXXI. meon. Vita Athanas. 15. Sozomen. V 15, 1 — 3) [*](* —15 Cass. VI 17 — 10—15 Georg. Mon. 541, 20) [*](B HN(n) + GS,s) = r AL (y) FVR (v)) [*](1 τῶν > y ι 2 ἐζητήσαντο B ι ἔφη] εἰνἀι L ι 3 ἀπέλυσαν ὑπεραγασθέντες L ι 4 μετατιθέντες A μετατιθέντεσ B6 ι 5 μετέμαθον ryvSynas. ἔμαθον B ι 7/8 καὶ γὰρ: ἡ am Rand HSS ι 8 θεομισὴσ Bsyv Cass. μισόθεος n I κατὰ τῆς ryv contra pietatem Cass. κατὰ τῶν τῖς B ι 11 φιλοσόφων ny Georg, philosophorum disciplmas Cass. φιλοσοφουμένων Bsv Georg. Cod. P ι 11/12 φησὶ πτεροῖς ryv Cass. πτεροῖς φησὶν B ι 16 θ am Rand HSS ι καιρὸν s ι πάλιν > y, übergeschrieben Ac ι 17 ἀληθείας] εὐσεβείασ HG ι 21 προσέθηκαν n ι 22 μένοι B μείνοι ryv ι ἑλλήνων B ι ἅπαντας γὰρ] ἀλλ’ ἅπαντας n ι 23 τὰς ἱκετείας Ἰουλιανὸς ~ B)
ὑπεχώρησε δὲ ὅμως, ἐληλυθέναι τοὺς τι ἀπεσταλμένους μεμαθηκώς· καὶ πορθμεῖον εὑρὼν παρὰ τὴν ὄχθην τοῦ ποταμοῦ ἐπὶ τὴν Θηβαίων χώραν ἀνήγετο. ὁ δὲ ἀνελεῖν αὐτὸν προστεταγμένος, πυθόμενος τὴν φυγήν, κατὰ κράτος ἐδίωκεν. ἑτέρου δέ τινος τῶν γνωρίμων προειληφότος καὶ σφόδρα ἐλαύνειν αὐτὸν εἰρηκότος τινὲς μὲν τῶν συνόντων ἐπὶ τὴν ἔρημον ἐκκλίνειν ἱκέτευον· αὐτὸς δὲ τῶ κυβερνήτῃ ἐπὶ τὴν Ἀλεξάνδρειαν ἰθῦναι τὸ πορθμεῖον ἐκέλευεν.