Historia Ecclesiastica

θαυμάζειν δέον καὶ τὴν σοφίαν καὶ τὴν ἀνδρείαν καὶ τὴν ὑπὲρ τῶν ἀποστολικῶν δογμάτων παρρησίαν, τοὺς μὲν ἐξήλασε τῶν ἐκκλησιῶν, ἑτέρους δὲ ἀντ’ αὐτῶν καταστῆναι προσέταξε. τότε τῆς μὲν Κωνσταντινουπολιτῶν ἐκκλησίας ὁ Εὐδόξιος τυραννικῶς ἁρπάζει τὸν θρόνον, δὲ Κυζίκου τὸν Ἐλεύσιον ἐξελάσας ἀντ’ ἐκείνου κατέστησε τὸν Εὐνόμιον.

καὶ τούτων δὲ οὕτως γεγενημένων, ἀποκηρυχθῆναι τὸν Ἀέτιον ἐγγράφως προσέταξεν ὁ βασιλεύς, καὶ τῆς δυσσεβείας οἱ κοινωνοὶ πεισθέντες ἀπεκήρυξαν τὸν ὁμόφρονα. ἔγραψαν δὲ καὶ πρὸς Γεώργιον τὸν τῆς Ἀλεξανδρέων ἡγούμενον, τὰ κατὰ τοῦτον μηνύοντες.

ἐγὼ δὲ καὶ τήνδε τὴν ἐπιστολὴν ἐνθήσω τῇ συγγραφῇ, τὴν ἐκείνων μοχθηρίαν ἐπιδεικνύς. καὶ γὰρ καὶ τοῖς συμφωνοῦσι καὶ τοῖς ἀντιλέγουσι παραπλησίως ἐκέχρηντο. [*](B A HN (n) + GS (s) = r L + FVR (v) = z Τ) [*](1 σφοδρότερον λοιπὸν ~ n ι 3 ἔφησεν n ι 4 ἐξ = ex Cass. > v ι τῷ γεννήτορι ἔχει ~ s ι καὶ > Τ ι 7 οὐθείς AL ι 8 περὶ] περὶ τὸν z ι ἀκάκιον καὶ εὐδόξιον AL ι 8|9 ἐχαλέπαινε T ι 11 τῆς εὐσεβείας ἧ δυσσεβείασ Anz τῆς εὐσεβείας Τ τῆς ἀσεβείας B τῆς δυσσεβείας s, nicht übersetzt von Cass. ι 11/12 προίεσθαι L προήσεσθαι (σεσθαι auf Rasur Ac) A ι 14 η auf Rasur A ι 15 μὲν τῆς ~ rv ι 15|16 κωνσταντινουπόλεως rvT ι 16 ἐκκλησίας — θρόνον] τὴν ἐκκλησίαν τυραννικῶς ἁρπάζει εὐδόξιοσ, μακεδονίου ἐκβληθέντος T*, Cass. wie im Text ι ὁ > ALT ι 17 ἐξελάσαντεσ und κατέστησαν rv, Cass. wie im Text ι τὸν2 > T ι 18 γενομένων Τ ι 19 ἐνγράφωσ B > Τ I προσέταξεν ἐγγράφως ~ n ι ὁ > AsL ι δυσσεβείας] ἀσεβείασ L δυσσεβείας δὺς auf Rasur Ac) A ι 21 τῆς > B ι ἀλεξανδρίασ Τ ι τούτων Τ ι 23 ὑποδεικνύσ T ι καὶ2 nT > BAsz ι συμφωνοῦσι B συμφρονοῦσι rzT und ρο auf Rasur Ac) A ι τοῖσ2 As)

»Ἀντίγραφον τῶν γραφέντων ὑπὸ πάσης τῆς συνόδου Γεωργίῳ κατὰ [*]([κθ'])

>Τῆς ἐπ’ Ἀετίῳ γενομένης καταγνώσεως ὑπὸ τῆς συνόδου >τὰς ἀθεμίτους αὐτοῦ καὶ σκανδάλων γεμούσας λογογραφίας, τὸ >ἀκόλουθον τοῖς ἐκκλησιαστικοῖς κανόσιν ἐπ’ αὐτῷ ἆρα τῶν >σκόπων ἐπράχθη. καθῃρέθη γὰρ τῆς διακονίας καὶ ἠλλοτριώθη >ἐκκλησίας· καὶ παραινέσεις παρ’ ἡμῶν παρηκολούθησαν.

μήτε εἰς >ἀνάγνωσιν ἔρχεσθαι τὰς ἀθεμίτους αὐτοῦ ἐπιστολάς, ῥιπτάζεσθαι >αὐτὰς διὰ τὸ ἄχρηστον καὶ ἀνωφελές. προστίθεμεν δὲ τούτοις >ἀναθεματίζεσθαι αὐτὸν ἐπιμείναντα τῇ αὐτῇ προθέσει μετὰ >συναινούντων αὐτῷ. τὸ μὲν οὑν ἀκόλουθον ἢν κοινῇ πάντας >συνελθόντας ἐν τῇ συνόδῳ ἐπισκόπους ἀποστυγεῖν τὸν >καὶ ταραχῶν καὶ σχισμάτων αἴτιον καὶ θρύλου τοῦ κατὰ τὴν οἰκουμένην >καὶ στάσεως πρὸς ἀλλήλας τῶί ἐκκλησιῶν , ὁμονοεῖν δὲ πρὸς >ἐξενεχθεῖσαν κατ’ αὐτοῦ ψῆφον.

ἀλλὰ παρ’ εὐχὰς ἡμετέρας καὶ >προσδοκίαν πᾶσαν Σέρρας καὶ Στέφανος καὶ Ἡλιόδωρος καὶ >καὶ οἱ σὺν αὐτοῖς οὐ συνεψηφίσαντο ταῖς ἡμετέραις γνώμαις >συνυπογράψαι ταῖς περὶ αὐτοῦ ψήφοις ἐξενεχθείσαις >καίτοι τοῦ Σέρρα καὶ ἄλλην ἀλαζονίαν μανιώδη κατηγοροῦντος >προειρημένου Ἀετίου.

ἔφασκε γὰρ αὐτὸν θρασυτέρᾳ τόλμῃ προπη- >δῶντα λέγειν ὡς ἅπερ ὁ θεὸς ἀπέκρυψεν ἀπὸ τῶν ἀποστόλων [*](* 1—S. 165, 8 Cass. V 42) [*](B Α HN (n) + GS (s) = r L + FVR(v) = z Τ) [*](1 κθ am Rand HSS ι ἀντίγραφον — 2 βλασφημίας im Text Brz = Cass. am Rand A πίστις ἐν κωνσταντινουπόλει ἀναγνωσθεῖσα T ι 4 τῆς > rz, A 1 ὁ γεναμένησ B ι 7 τοῖς] ἐν τοῖσ’ B ι 10 ῥιπίζεσθαι v ι 11 διὰ aus κατὰ corr. Τ ι 13 συναιρούντων G συνερούντων S συναιρόντων V ι ἦν auf Rasur A ι 14 τὸν BNSz τῶν A τὸν τῶν HGT ι 15 παναίτιον v ι 17 ἀλλὰ παρ’] ἀλλὰ περ B 1 18 σέρρασ ALT σέρασ Biv seras Cass. Codd. LP ι nach Ἡλιόδωρος καὶ Θεόφιλος + καὶ ἡλιόδωροσ gestrichen A ι 19 καὶ οἱ σὺν αὐτοῖς > Cass. ι καὶ οἱ nL und, mit καὶ gestrichen, A > BsvT οὐ συνεψηφίσυν σαντο BzT οὐκ ἐψηφίσαντο r οὐ // /// ἐψηφίσαντο οὐ und σὺν Ac) A noluerunt Cass. ι 20 ταῖς] τοῖσ’ Τ ι ἐβουλήθησαν Asz ι 21 u. S. 164, 2 σέρρα ALT σέρα Bsv σερᾶ n seras Cass. Codd. LP ι 22 τόλμῃ] τόλμα Α γνώμη H ι 22/23 προπηδῶντα BrT προσπηδῶντα Az ι 23 ὡς ἅπερ ALT ὡσάπερ B quoniam ea quae Cass. ὅσα περ rv)

>Ὅμως δὲ ἡμεῖς μακροθυμοῦντες ἐπὶ πλείονα χρόνον συμπεριεψηφίσθημεν αὐτοῖς, τὰ μὲν ἀγανακτοῦντες τὰ δὲ παρακαλοῦντες, >δὲ ἐπιτιμῶντες, τὰ δὲ καὶ δυσωποῦντες συνήκειν αὐτοὺς >ἀποφήνασθαι τῇ συνόδῳ πάσῃ· προσεκαρτεροῦμεν δὲ ἐὰν >ἀκούσωσιν, ἐὰν ἄρα συνῶσι καὶ ἐνδῶσιν.

ὡς δὲ ἐπὶ πολλῷ τῷ >χρόνῳ προσκαρτερήσαντες ἡμεῖς οὐκ ἐδυσωποῦμεν αὐτοὺς >ταῖς περὶ τοῦ προειρημένου ἄιδρός ἀποφάσεσι, τὸν κανόνα >ἐκκλησίας τιμιώτερον ἡγούμενοι τῆς φιλίας τῶν ἀνδρῶν, >κατ᾿ αὐτῶν ἀκοινωνησίαν, χρόνον εἰς τοῦτο διδόντες αὐτοῖς >ὅλους ἓξ πρὸς ἐπιστροφὴν καὶ μετά, οἴαν καὶ πρὸς ἐπιθυμίαν >σεως καὶ συμφωνίας τῆς πρὸς τὴν σύνοδον· ἐὰν εἴσω τῆς >αὐτοῖς προθεσμίας ἐπιστρέψαντες ἕλωνται τὴν πρὸς τοὺς >αὐτῶν ὁμόνοιαν καὶ συνθῶνται τοῖς περὶ αὐτοῦ ὁρισθεῖσι, αὐτοὺς εἶναι τῆς ἐκκλησίας ἐδοκιμάσαμεν καὶ ταῖς συνόδοις καὶ τὴν οἰ- >κείαν παρρησίαν καὶ ἀγάπην πρὸς ἡμᾶς ἀπολαμβάνειν,

εἰ δὲ ἐπιμένοιεν >ἀμεταμέλητα τολμῶντες καὶ φιλίαν ἀνθρώπων τῶν κανόνων >ἐκκλησίας καὶ τῆς πρὸς ἡμᾶς συμφωνίας προτιμήσαντες, τότε >τρίους αὐτοὺς ἡγούμεθα τῆ; ἐπισκοπικῆς ἀξίας.

καθαίρεσιν δὲ αὐ- [*](8/9 Ezech. 3, 11 — 1314 vgl. Philostorg. VII 6) [*](B A HN (n) + GS (s) = r L + FVR(v) = z T) [*](2 μανικοὺσ A ι λόγους τούτους cv; B ι 3 τοῦ > A ι 5 ὁμοίως L ὁμ////ωσ A ι 7 συνείκειν rv ι αὐτοὺς Arz αὐτοῖσ’ BT, ut convenirent nobiscum Cass. ι 8 προσκαρτεροῦμεν B sustinebamus Cass. ι 9 r ι 10 προσκαρτεροῦντεσ T perdurantibus Cass. ι αὐτοῖσ’ T ι 111 περὶ > v, super Cass. ι 13 δόντες T, dantes Cass. ι 15 ἐὰν εἴσω rvTCass ἐὰν δ’ εἴσω B ἐὰν οὔ εἴσω L ἐὰν //// εἴσω A ι 16 ὑποστρέψαντες T ι τὴν > A ι 17 αὐτοῦ] αὐτοὺς A ι 18 αὐτοὺς T ι ob ταῖς ἐκκλησίας (vgl. Act. 10, 35? Jülicher ι καὶ συνόδοις καὶ BAzT καὶ ἐν ταῖς συνόδοισ r, nicht übersetzt von Cass., ob ἐν ταῖς συνόδοις, καὶ? ι Id ὑμᾶς ἀπολαμβάνει A ι 20/21 καὶ φιλίαν ἀνθρώπων καὶ B) τῶν κανόνων τῆς ἐκκλησίας καὶ τῆς πρὸσ ἡμὰς συμφωνίασ (φιλίασ r) BrL Cass. und vor Rasur A διά φιλίαν ἀνθρώπων καὶ τῶν κανόνων τῆς ἐκκλησίας ἧττον φροντίσαντες v διὰ φιλίαν ἀνθρώπων καὶ τῶν κανόνων τῆς ἐκκλησίας ἧττον φροντίσαντεσ ///////////////////////////////////////// διὰ, καὶ und ἦττον φροντ. Ac) A διὰ φιλίαν ἀνθρώπων καὶ τῶν κανόνων τῆς ἐκκλησίασ ἧττον φροντίσαντεσ καἰ τῆς πρὸς ἧμάς συμφωνίασ προτιμήσαντεσ T, der die alte Randvariante mit seinem Texte vermischt hat ι 22 ἐπισκοπήσ B)

Τοῦτον Εὐνόμιος ἐν τοῖς λόγοις ἐξαίρει καὶ θεοῦ ἄνθρωπον [*]([λ΄]) ὀνομάζει καὶ παμπόλλαις εὐφημίαις γεραίρει. ἀλλὰ τότε καὶ τοῖς ἀποκηρύττουσι συνῆν καὶ παρ’ αὐτῶν τὴν ἐπισκοπικὴν χειροτονίαν ἐδέξατο. οἱ δὲ περὶ Εὐδόξιον καὶ Ἀκάκιον τοῖς ἐκτεθεῖσιν ἐν Νίκῃ τῆς Θρᾴκης συνθέμενοι, ὢν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν συγγραφεῖσιν ἐμνήσθημεν, ἀντὶ τῶν περὶ Βασίλειον καὶ Ἐλεύσιον ἑτέρους ἐν ταῖς ἐκείνων ἐκκλησίαις ἐχειροτόνησαν.

καὶ τῶν μὲν ἄλλων περιττὸν ἡγοῦμαι μνησθῆναι, μόνα δὲ τὰ κατὰ Εὐνόμιον διηγήσομαι. Ἐπειδὴ γὰρ ζῶντος Ἐλευσίου τὴν Κύζικον ἔλ(??)βεν ὁ Εὐνόμιος καὶ τοῦ πλήθους τὴν ὑγείαν ὁρῶν ὁ Εὐδόξιος καὶ τὸν βασιλέα θεώμενος χαλεπαίνοντα κατὰ τῶν κεκτίσθαι λεγόντων τὸν μονογενῆ τοῦ θεοῦ υἱόν, τῷ Εὐνομίῳ παρῄνεσε κατακρύψαι τὸ φρόνημα καὶ μὴ δηλῶσαι τοῦτο τοῖς θηρωμένοις κατηγορίας προφάσεις.

καιροῦ γάρ«, ἔφη, »τετυχηκότες κηρύξομεν ἃ νῦν κατακρύπτομεν καὶ τοὺς ἀ- [*](4/5 I Kor. 1, 10 — 13 s. oben S. 145, 3f — — S. 167, 4 vgl. Theodoret. Haaret. Fabul. IV 3 PG 83, 417. Corpus script. Christ. Orient, cur. Chabot. Scrip- tores Syri. Series tertia, t. IV S. 52) [*](* 9— S. 167, 18 Cass. V 43) [*](B A HN (n) -f GS (s) = r L + FVR (v) = z Τ [bis 12 Ἀκάκιον u. von 1 7 Ἐπειδὴ an]) [*](1 εἰσ’ BAL εἰσ’ + τοὺσ rvT und übergeschrieben Ac ι ἑτέρους > s, alii Cass. ι 3 συμφωνεῖ BT ι 4 δεσμὸν B ι 5 νοί· und τῆ auf Rasur Ae ι αὐτῇ > L I 6 γιγνώσκεις B ι 7 ἀπεστείλαμεν BrTCass. in ἐπεστείλαμεν corr. Ae ἐπεστείλαμεν z ι 8 ὑπὸ σὲ = Cass. > Τ ι 9 A am Rand HSS ι Εὐνόμιος] ὁ εὐνόμιοσ T τὸν εὐνόμιον A ι nach λόγοις + αὐτοῦ Τ ι 10 παμπόλλαις Brv πολιαῖς Τ multis Cass. παντοίαις AL ι 13 ἐν > A ι τοῖσ’ übergeschrieben Ac ι γραφεῖσιν rv ι 11 ἐλάμβανεν Τ ι ὁ L ι 19 κεκτῆσθαι B ἐκτίσθαι SVcRcT ι λεγόντων > B ι 21 προφάσεις BLT πρόφασιν rv und ιν auf Rasur Ac) A ι 22 ἔφη > s ι κηρύξωμεν B)

ἀλλ’ οἱ τοῖς θείοις ἐντραφέντες λογίοις, τῶν λεγομένων ὁρῶντες τὸ ὕπουλον, ἐδυσχέραινον μέν, ἀντιλέγειν δὲ προφανῶς θρασύτητος ἔργον, οὐκ ἀγχινοίας, ἐνόμιζον. τῆς οὑν αἱρετικῆς κακοδοξίας περιθέμενοι προσωπεῖα, οἴκοι προσελθόντες ἱκέτευον προφανῶς σφίσιν ἐκθέσθαι τοῦ δόγματος τὴν ἀλήθειαν καὶ μὴ Περιιδεῖν τῇδε κἀκεῖσε ταῖς διαφόροις περιφερομένους διδασκαλίαις. ὁ δὲ θαρρήσας ἐξέφηνεν ὃ κατέκρυπτε φρόνημα.

ἀλλὰ γὰρ ἄδικον ἔλεγον ἐκεῖνοι καὶ λίαν ἀνόσιον μὴ ἅπαντας τοὺς ὑπ’ αὐτὸν τελοῦντας τῆς ἀληθείας μεταλαχεῖν.

ὁ δὲ τούτοις καὶ τοῖς τοιούτοις ὑπαχθεὶς λόγοις ἐν τοῖς τῆς ἐκκλησίας συλλόγοις τὴν βλασφημίαν ἐγύμνωσεν. ἐκεῖνοι δὲ τῷ ζήλῳ τὰς ψυχὰς παραθήξαντες εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἔδραμον.

καὶ πρῶτον μὲν παρ’ Εὐδοξίῳ ἐγράψαντο τὸν Εὐνόμιον· ἐκείνου δὲ μὴ προσδεξαμένου, τῷ βασιλεῖ προσελθόντες τὴν παρ’ ἐκείνου γιγνομένην ἀπωδύροντο λώβην· τῆς Ἀρείου γὰρ ἔλεγον βλασφημίας δυσσεβέστερα εἶναι τὰ παρὰ τούτου λεγόμενα. θυμωθεὶς δὲ ἐπὶ τούτοις ὁ βαδιλεὺς ἀγαγεῖν τε τὸν Εὐνόμιον τῷ Εὐδοξίῳ προσέταξε καὶ διελεγχόμενον τῆς ἱερωσύνης γυμνῶσαι.

ἐπειδὴ δὲ πολλάκις ὑπὸ τῶν κατηγόρων ὀχλούμενος ὁ Εὐδόξιος ἀναδυόμενος διετέλει, προσῆλθον αὐθις βασιλεῖ, ὀλοφυρόμενοι καὶ βοῶντες μηδὲν ὡν προσετάχθη τὸν Εὐδόξιον δεδρακέναι, ἀλλὰ πόλιν τοσαύτην περιορᾶν ταῖς Εὐνομίου βλασφημίαις ἐκδεδομένην,

τότε Κωνστάντιος αὐτὸν ἐξελάσειν ἠπείλησε τὸν Εὐδόξιον, εἰ μὴ τὸν Εὐνόμιον ἀγαγὼν [*](14—19 vgl. Philostorg. VI 1) [*](B A HN (n) + GS (s) = r L + FVR (v) = z T) [*](1 διδάξωμεν BG ι 1/2 πείσωμεν ἧ καταναγκάσωμεν ἧ κολάσωμεν BGT, das Futur, bezeugt Cass. 1 2 ὁ εὐνόμιοσ T ι 3 προέφερε, B ι οἱ] ὁ B i τῶν //// A ι a κακοδοξίας] κακοδαιμονίας L ι προθέμενοι T, circianponentes ’ass. I προσωπεῖον L ι οἴκοι = ad domum eius Cass] καὶ B ι 7 σφίσιν ASz eis Cass. φησὶν nGT αὐτὸν B ι 9 ὁ δὲ — φρόνημα = Cass.] ὁ δὲ φρόνημα ὅπερ εἶχε θαρρήσας ἐξέφηνεν n ι θαρρήσας BnT θαρσήσας Asz ι ἐξέφηνεν] ἐξέφερεν T ι 10 ἅπαντασ BAL πάντας rvT ι 10/11 αὐτων A ι 11 μεταλαχεῖν] μὴ μετασχεῖν Α ι nach ὁ δὲ + αὐτίκα n, fehlt bei Cass. j 13 παρακαταθήξαντεσ L und, κάτα gestrichen, Α ι 16 ἀπωδύραντο v, cum gemitu pandiderunt Cass. Codd. LP ι 18 δὲ rvT > BAL Cass. ι ἐπὶ τούτοις > Τ, pro his Cass. ι τε > Τ gestrichen A ι 21 προσῆλθον ///// A ι αὖθις] πάλιν AL | 22 τοσαύτην BALT tavtam Cass. τοιαύτην rv ι 24 αὐτὸν (αὐτὸσ A γρ. αὐτὸν Am) ἐξελάσειν Arz ἐξελάσειν αὐτὸν BT ι ὑπείλησε T)