Historia Ecclesiastica

Κωνστάντιος γὰρ ἀπὸ τῆς Ἑσπέρας ἐπανελθὼν ἐν ταύτῃ διέτριβε. πολλὰ δὲ τῶν συνεληλυθότων ἐπὶ τοῦ βασιλέως κατηγορήσας καὶ σύστημα πονηρῶν ἀνθρώπων ἀποκαλέσας ἐπ’ ὀλέθρῳ καὶ λύμῃ τῶν ἐκκλησιῶν συγκροτούμενον, τὸν βασιλέως ἀνῆψε θυμόν. οὐχ ἥκιστα δὲ αὐτὸν χαλεπῆναι πεποίηκεν ἃ κατὰ τοῦ Κυρίλλου συντέθεικε. [*](18—22 vgl. Sozomen. IV 23, 1. Socrat. II 41 * 22—S. 159, 7 Cass. V B A HN (n) + GS (s) = r L + FV(v) = z T 1 χρόνον] καιρὸν AL ι 3 τοῦ] τὴν L > GT ι 3/4 καὶ τὸ πλῆθος ὑφορώμενοσ Am ι 7 τοῖσ’ λοιποῖς NSvTAc τοὺς λοιποὺς BAHGL ι ὁ > n 8 nach συνεδρίου τι καὶ τῶν βουλευμάτων expungiert A ι 9 πεντήκοντα — ἑκατόν > T, ἑκατὸν ἑξήκοντα Athan. De synod, 12, Socr. II 39, 5, Sozom. IV 22, 1 aber 150 auch Michael Syr. VIl 4 S. 274 ι 13/14 καὶ τὴν κατ’ αὐτὸν nSvT καὶ τὴν κατ’ αὐτῶν BAmG > L ι 14 ἐξετάσειν ὑπόθεσιν B ἐξετάζειν ὑπόθεσιν rv ὑπόθεσιν ἐξετάζειν A ὑπόθεσιν ἐξετάζειν L ἐξέτασιν ποιήσασθαι Τ ι ἐπειδὴ] ἐπεὶ n I 17 ὑπισχνούμενοσ n ι μὲν > T ι εἰσελθεῖν ἱν BArT εἰσελθεῖν αὐτὸν z und, αὐτὸν am Rand, Ac ι 18 τὴν δὲ — 22 συγκροτούμενον > T* ι 19 κη am Rand ALF ι ἐνταύτηι, τηι auf Rasur Ac ἐνταῦθα L ι 20 πολλὰ: κὴ am Rand B ι δὲ > B ι 23 τοῦ > T ι συντέθηκεν BT συντέθεικαν F συντέθεικε ///, ε aus α corr , V)

ἣν ὁ πανεύφημος Κωνσταντῖνος ὁ βασιλεὺς τὴν Ἱεροσολύμων ἐκκλησίαν γεραίρων ἐδεδώκει Μακαρίῳ τῷ τῆς πόλεως ἐκείνης ταύτην περιβαλλόμενος τὴν τοῦ θείου βαπτίσματος ἐπιτελῇ λειτουργίαν (ἐκ χρυσῶν δὲ αὕτη κατεσκεύαστο νημάτων), πεπρακέναι τὸν Κύριλλον ἔφη, καὶ ταύτην τινὰ τῶν ἐπὶ τῆς θυμέλης λυγιζομένων πριάμενον περιβαλέσθαι μέν, ὀρχούμενον δὲ πεσεῖν καὶ συντριβῆναι καὶ θανάτῳ παραδοθῆναι. »τοῦτον«, ἔφη »κοινωνον ἔχοντες κρίνειν τοῖς ἄλλοις καὶ δικάζειν ἐπιχειροῦσι«.

Ταύτην λαβόντες τὴν ἀφορμὴν τῶν βασιλείων οἱ προστατεύοντες πείθουσι τὸν βασιλέα μὴ πᾶσαν ἀθροῖσαι τὴν σύνοδον ἐδεδίεσαν γὰρ τοῦ πλήθους τὴν συμφωνίαν), ἀλλὰ δέκα τοὺς ἡγουμένους.

ἐν τούτοις Εὐστάθιος ἦν ὁ Ἀρμένιος καὶ Βασίλειος ὁ Γαλάτης καὶ Σιλβανὸς ὁ Ταρσοῦ καὶ Ἐλεύσιος ὁ Κυζίκου. οὗτοι παραγενόμενοι παρεκάλουν τὸν βασιλέα τὴν Εὐδοξίου βλασφημίαν τε καὶ παρανομίαν ἐξελεγχθῆναι. ὁ δὲ παρὰ τῶν τἀναντία φρονούντων διδασκόμενος ἔλεγε χρῆναι πρότερον τὰ κατὰ τὴν πίστιν διακριθῆναι, εἴθ’ οὕτω τὰ κατ’ ἐκεῖνον ἐξετασθῆναι.

τοῦ δὲ Βασιλείου τῇ προτέρᾳ συνηθείᾳ θαρρήσαντος καὶ οὑν παρρησίᾳ τὸν βασιλέα διελέγξαντος ὡς τοῖς ἀποστολικοῖς ἐπιβουλεύοντα δόγμασιν, ἐχαλέπηνε μὲν ὁ Κωνστάντιος, σιγῆσαι δὲ προσέταξε τὸν Βασίλειον, ὡς ζάλης αἴτιον ταῖς ἐκκλησίαις γιγνόμενον. παυσαμένου δὲ τοῦ Βασιλείου τῆς διαλέξεως, »ἐπειδὴ τὰ τῆς πίστεως διακριθῆναι βούλει, βασιλεῦ,« ὁ ὁ Εὐστάθιος ἔφη, ὅρα τὰς κατὰ τοῦ μονογενοῦς βλασφημίας ὑπὸ Εὐδοξίου τετολμημένας«.

καὶ ἅμα λέγων ἐπέδωκεν ἔκθεσιν, ᾗ πρὸς ἄλλοις πολλοῖς δυσσεβέσι [*](1 — 7 vgl. Sozomen. IV 25, 3 — 4) [*](* 1—6 Nicetas Thesaur. V 15 PG 139, 1375 D — — S. 160, 7 Cass. V 42) [*](B A HN (n) + GS (s) = r L + FV (v) = z Τ) [*](2 ἐδεδώκει BT /// δεδώκει A δεδώκει L dederat Cass, δέδωκε rv | τώ μακαρίω A | 2/3 ἐκείνης AnT illius Cass. > Bsz | 3/4 ἐπιτε B ἐπιτελεῖ ANGvT 5 τινὰ] τινὶ B | ἐπὶ= Sozom.] ἀπὸ L ἐπὶ Ac | 6 περιβάλλεσθαι AT | πεσεῖν καὶ > T | 9 τῶν βασιλείων τήνα ἀφορμὴν A | οἱ τῶν βασιλείων προστατεύοντες τὴν ἀφορμὴν ~ L | τὴν > s | 10 ἐδεδείεσαν BAG | 11 ἀλλὰ] ἀλλ’ ἀνὰ Τ | δέκα] δὲ καὶ L | 12 ὁ1 > ALT, übergeschrieben Ac | 13 παραγενάμενοι B, ὁ aus ἁ covr. Ac > T | 14/15 ἐξενεχθῆναι T | 15 nach τῶν + ἄλλων H | φρονούντων BT] πεφρονηκότων Asz > n | 19 ἐπιβουλεύσαντα B ἐπιβουλεύοντα ον auf Rasur Ac) A | μὲν > s | 22 βούλει διακριθῆναι ~ B βούλει A in βούλη corr. Ac | βασιλεῦ Am)

ταύτην ἀναγνωσθῆναι κελεύσας τὴν ἔκθεσιν ὁ Κωνστάντιος καὶ σφόδρα χαλεπήνας πρὸς τὴν ἐγκειμένην ἀσέβειαν, ἤρετο τὸν Εὐδόξιον εἰ αὐτὸς ταῦτα συνέγραψεν· ὁ δὲ ἠρνήθη παραυτίκα καὶ ταῦτα γεγραφέναι τὸν Ἀέτιον ἴφη.

Ἀέτιος δὲ αὐτὸς ἢν ὃν πάλαι μὲν Λεόντιος τὰς Φλαβιανοῦ καὶ Διοδώρ.ου κατηγορίας δεδιξάμενος τῆς διακονίας ἐγύμνωσε, Γεώργιος δὲ ὁ τῆς Ἀλεξανδρέων ἐπίβουλος συνεργὸν εἶχε καὶ τῶν δυσσεβῶν ῥημάτων καὶ τῶν ἀνοσίων ἐγχειρημάτων·

τότε μέντοι μετ’ Εὐνομίου τῷ Εὐδοξίῳ συνῆν. Λεοντίου γὰρ δὴ τετελευτηκότος καὶ Εὐδοξίου τῆς Ἀντιοχέων ἐκκλησίας ἡρπακότος τὴν προεδρίαν, ἐπανῆκεν ἀπὸ τῆς Αἰγύπτου τὸν Εὐνόμιον ἄγων· καὶ τὸν Εὐδόξιον εὑρὼν καὶ πρὸς τῇ δυσσεβείᾳ καὶ Συβαριτικῇ κεχρημένον χλιδῇ, πάντων προὐτίμησε τὴν ἐν Ἀντιοχείᾳ διατριβὴν καὶ σὺν Εὐνομίῳ ταῖς ἐκείνου προσηλώθη στιβάσι· τὸν γὰρ τῶν κολάκων ἐζηλώκει βίον, καὶ νῦν μὲν παρὰ τοῦτον νῦν δὲ παρ’ ἐκεῖνον διετέλει φοιτῶν τε καὶ γαστριζόμενος.

τότε μέντοι ὁ βασιλεὺς τοῦτο μαθὼν εἰσαχθῆναί τε προσέταξε τὸν Ἀέτιον καὶ εἰσεληλυθότι τὴν ἔκθεσιν ἐκείνην ὑπέδειξε, πυνθανόμενος εἰ αὐτὸς ἐκείνους τετοκὼς εἴη τοὺς λόγους.

ὁ δὲ καὶ τὰ γεγενημένα πάμπαν ἀγνοῶν καὶ τὸν τῆς πεύσεως οὐχ ἐπιστάμενος τρόπον, εὐφημίαν δὲ ἐκ τῆς ὁμολογίας καρπώσασθαι προσδοκήσας, [*](17—19 vgl. Philostorg. ιιι15. Suidas Ἀέτιος — 19 ff vgl. Philostorg. IV 12) [*](* 19—S. 162, 24 Cass. V 42 (sehr abgekürzt)) [*](B A HN (n) + GS (s) = r L + FVR [R von 2 Ἰησοῦς an] v) = z Τ) [*](1 προέκειτο T I προφερόμενα rzT quae . . . proferuntur Cass. προσφερόμενα BA | 3 Χριστὸς = Cass. > T | 14 τῷ θεῷ καὶ πατρί] τῶ πατρί VR, deo patri Cass. 4/5 τὴν ἔκθεσιν κελεύσας ~ s | 5 καὶ σφόδρα χαλεπήνας am Rand Ac | 6 συγγέγραφεν A | 7 ἔφησεν n | 8 αὐτὸσ BALT οὗτος υν | nach τὰς + παρὰ B | 9 δεδιξάμενος Christoph. δεδειξάμενοσ AL δεξάμενοσ BrvT, vgl. S. 154, 9 | δεξάμενος κατηγορίας ~ T | 10 καὶ > v, gestrichen A | 10/11 ῥημάτων καὶ τῶν ἀνοσίων > B | 11 ἀνοσίων] ἀνοσιουργῶν A | nach ἀνοσίων + ῥημάτων gestrichen Τ | 12 δὴ] ἤδη B > T | 15 καὶ2] τῆ Τ | 16 προετίμησε rv | 17 προσηλωθεὶς R, εἰσ’ auf Rasur Ac | 18 φοιτῶν τε] τρυφῶν Τ | 19 ὁ > AL | τε BAL > rvT | 20 τὸν > B | εἰσεληλυθότι BAT εἰσεληλυθότοσ rzAc | ὑπέδειξεν BT ἐπέδειξε Arz | 21 τετοκὼς εἴη ἐκείνοις B | 22 πάμπαν] εἰσ’ ἅπαν T ι πείσεως, εἰσ’ corr. Ac | 23 δὲ] τε Τ)

ὁ δὲ βασιλεὺς τὴν τῆς δυσσεβείας ὑπερβολὴν κατιδὼν εὐθὺς αὐτὸν ἐξωστράκισεν, εἴς τι χωρίον ἦς Φρυγίας ἀπαχθῆναι κελεύσας.

Καὶ ἐκεῖνος μὲν τὴν ἐκ τῆς βλασφημίας καρπωσάμενος ἀτιμίαν ἐξεβλήθη τῶν βασιλείων. Εὐστάθιος δὲ καὶ τὸν Εὐδόξιον ἔφη φρονεῖν· σύνοικον γὰρ αὐτοῦ καὶ σύσσιτον τὸν Ἀέτιον εἶναι καὶ τῇ τούτου γνώμῃ διακονοῦντα ἐκεῖνον τὴν βλασφημίαν συγγεγραφέναι. καὶ τεκμήριον ἔλεγεν εἶναι σαφὲς τοῦ συνειδέναι τοῖς γεγραμμένοις τὸ μηδένα ἕτερον ἀλλ’ αὐτὸν εἰρηκέναι Ἀετίου εἶναι τὴν ἔκθεσιν.

ἀλλ’ οὐ χρὴ τοπάζοντας τοὺς δικάζοντας κρίνειν«, ὁ βασιλεὺς ἔφη, »τὰ δὲ πεπραγμένα σὺν ἀκριβείᾳ ζητεῖν.« »οὐκοῦν«, ἔφη ὁ Εὐστάθιος, »πεισάτω πάντας ἡμᾶς μὴ ταῦτα φρονεῖν ὁ Εύδόξιος, ἀναθεματίζων τοῦ Ἀετίου τὸ σύγγραμμα.«

τοῦ δὲ βασιλέως ἀσπαστῶς δεξαμένου τὴν αἴτησιν καὶ τοῦτο γενέσθαι προστεταχότος, ἀνεδύετο μὲν ὁ Εύδόξιος καὶ πολλαῖς ἐκέχρητο μηχαναῖς ἐκκλῖναι τὴν πρόκλησιν.

ἐπειδὴ δὲ ἐχαλέπηνεν ὁ βασιλεὺς καὶ σὺν Ἀετίῳ πέμψειν ἠπείλησεν ὡς τοῦ δυσσεβοῖς φρονήματος κοινωνόν, τὴν οἰκείαν ἠρνήθη διδασκαλίαν, ἣν χαἰ τότε καὶ μετὰ ταῦτα πρεσβεύων διατετέλεκεν. ἀντεπήγαγε μέντοι καὶ αὐτὸς τοῖς περὶ τὸν Εὐστάθιον, χρῆναι καὶ αὐτοὺς λέγων ἄγραφον ὂν τοῦ ὁμοουσίου τὸ πρόσρημα.

»ἀλλὰ καὶ τὸ ἐξ οὐκ ὄντων«, ὁ Σιλβανὸς ἔφη, καὶ τὸ κτίσμα καὶ τὸ ἑτεροούσιον, ἄγραφα τυγχάνοντα καὶ οὔτε προφητικοῖς οὔτε ἀποστολικοῖς λογίοις προσκείμενα, δίκαιον αὐτοὺς ἀποκηρῦξαι καὶ θείων ἐξελάσαι συλλόγων.« τούτοις καὶ ὁ βασιλεὺς ἐπεψήφισε καὶ ἀναθεματίζειν ἐκείνους ἐκέλευσεν.

οἱ δὲ τὰ μὲν πρῶτα εἰς ἀντιλογίαν καθίσταντο· ὕστερον δὲ τοῦ βασιλέως τὸν θυμὸν θεασάμενοι, δυσχεραίνοντες μέν, ἀπεκήρυξαν δὲ ὅμως ἅπερ ὁ Σιλβανὸς αὐτοῖς προὔτεινεν.

Ἐπέκειντο δὲ λοιπὸν σφοδρότερον, τοῦ ὁμοουσίου τὸν ἀναθεματισμὸν εἰσπραττόμενοι.

ἀλλὰ συλλογιστικῶς τε καὶ ἀληθῶς ὁ Σιλβανὸς πρός τε αὐτοὺς καὶ τὸν βασιλέα ἔφη· εἰ ἐξ οὐκ ὄντων οὐκ ἔστιν οὔτε κτίσμα οὔτε ἐξ ἑτέρας οὐσίας ὁ θεὸς λόγος, ὁμοούσιος ἄρα ἐστὶ τῷ γεγεννηκότι θεῶ. ὡς θεὸς ἐκ θεοῦ καὶ φῶς ἐκ φωτός, καὶ τὴν αὐτὴν ἔχει τῷ γεννήτορι φύσιν..

ἀλλὰ ταῦτα μὲν καὶ δυνατῶς καὶ ἀληθῶς εἰρήκει, ἐπείθετο δὲ τῶν παρόντων οὐδείς, ἀλλὰ βοή τε πολλὴ τῶν περὶ Εὐδόξιον καὶ Ἀκάκιον ἐγίνετο καὶ ὁ βασιλεὺς καὶ τῶν ἐκκλησιῶν ἐξελάσειν ἠπείλησεν. Ἐλεύσιος δὲ καὶ Σιλβανὸς σὺν τοῖς ἄλλοις καὶ αὐτὸν ἔφασαν ἐξουσίαν ἔχειν ἦς τιμωρίας μωρίας καὶ σφὰς αὐτοὺς τῆς εὐσεβείας ἢ δυσσεβείας· οὐ μὴν προφήσεσθαι τὴν πατρῴαν διδασκαλίαν. ὁ δὲ Κωνστάτιος.