Historia Ecclesiastica

Ὁ βασιλεύς· »Πάντας μὲν κοινῶς ἠδίκησεν, οὐδένα δὲ οὕτως ὡς >ἐμέ. ὅστις μὴ ἀρκεσθεὶς ἐπὶ τῇ ἀπωλείᾳ τοῦ μειζοτέρου μου >φοῦ, οὐδὲ τὸν μακαρίτην Κώνσταντα ἐπαύσατο παροξύνων εἰς τέραβ ἔχθραν, εἰ μὴ ἡμεῖς πλείονι ἡμερότητι ὑπηνέγκαμεν >τοῦ παροξύνοντος καὶ τοῦ παροξυνομένου ῥοπήν. οὐδὲν δέ [*](Α HN (n) + GS (s) = r B2L + FVR(v) = z Τ 2 προχειρίσαι As προχωρῆσαι nzT, proferri Cass. ι κατὰ Νίκαιαν] ἐν νικαία Τ ι 5 οἱ > A ι ἐγγεννῶντες = Cass. Σ] ἐμποιοῦντες B2 ι συγκατατεθειμένοι A ι 6 τὴν A τῆς rzT ι 9 ἐπίσκοπος εἶπεν = Cass. > n ι 10 τῆς T ι 11 Λιβέριος + εἶπεν Β2Cass. ἐπίσκοποσ εἶπεν T ι δημόσιον δρόμον Β2 ι 14 vor ὁ + καὶ n ι nach βασιλεὺς + εἶπεν B2Cass. Σ ι 16 ὁ αντιποιούμενοσ — ἐκείνου ΑrTΣ ὁ τῆς φιλίας ἐκείνου τοῦ ἀνοσίου zCass. ι 17 εἶπεν = Σ>r ι βασιλεῦ = Cass. Σ>Α ι 18 ἰδίαν ὡσ ἰδίαν z und, ὡς übergeschrieben, Ac, fiisi quia propria videntur haec odia Cass. ι 18/19 εἰσφέροντος rZ εἰσφέρων z und, ὢν auf Rasur, Ac εἰσάγειν ι 19 πρὸσ τὸν ἄνθρωπον Az τῶ ἀνθρώπω rT ι 20 nach βασιλεὺς + εἶπεν B2Cass. Σ ἐπὶ > Lv, ///// A ι μου > s ι 22 κώνσταντα ///// A ι παρούνων ArT παροτρύνων z ι 23 ὑπηνέγκαμεν ΑΤΣ ὑφήκαμεν Β2 ὑφηγήσαμεν Lv ὑφηγησάμενοι Ns > mit leerem Raum H, temperassemus Cass. ι 24 παροξύναντοσ LT, impellentis Cass. ι δέ rB2LTAsRm Cass. > FV)

Λιβέριος· »Μὴ διὰ τῶν ἐπισκόπων ἀμύνου τὴν ἔχθραν, βασιλεῦ. >αἱ γὰρ χεῖρες τῶν ἐκκλησιαστικῶν εἰς τὸ ἁγιάζειν εὐκαιρεῖν >λουσιν. ὅθεν, εἴ σοι δοκεῖ, κέλευσον ἀνακληθῆναι τοὺς >εἰς τοὺς ἰδίους τόπους. καὶ εἰ ὀφθείησαν ὁμόφρονες τοῦ >ἀντιποιουμένου τῆς κατὰ Νικαίαν ἐκτεθείσης ὀρθοδόξου >τότε συνελθόντες ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἴδοιεν ὑπὲρ εἰρήνης τοῦ κόσμου, >μὴ τὸν μὴ ἁμαρτήσαντα ἄνδρα χαραχθῆναι δοκιμασθῇ.«

Ὁ βασιλεύς· »Ἕν ἐστι τὸ ζητούμενον. βούλομαι γάρ σε ἀσπαοά- >μενον τὴν πρὸς τὰς ἐκκλησίας κοινωνίαν πάλιν εἰς τὴν Ῥώμην >στεῖλαι. διὰ τοῦτο πείσθητι τῇ εἰρήνῃ καὶ ὑπογράψας >εἰς τὴν

Λιβέριος· »Ἤδη τοῖς ἀδελφοῖς τοῖς ἐν Ῥώμῃ ἀπεταξάμην. μείζους >γάρ εἰσιν οἱ ἐκκλησιαστικοὶ θεσμοὶ τῆς ἐν Ῥώμῃ διατριβῆς.«

Ὁ βασιλεύς· »Οὐκοῦν τριῶν ἡμερῶν ἔχεις σκέψεως διάστημα· εἰ >βούλει, ὑπογράψας ὑπόστρεψον εἰς τὴν Ῥώμην, ἢ ἐννόησον ἐν >τόπῳ μετατεθῆναι βούλει.«

Λιβέριος· »Τὸ τῶν τριῶν ἡμερῶν διάστημα οὐ μετατίθησι λο- >γισμόν· ὅθεν ὅποι βούλει ἀπόστειλόν Ὁ βασιλεύς,

μετὰ δύο ἡμέρας κριθέντος Λιβερίου καὶ μὴ μετα- τεθέντος τοῦ λογισμοῦ, εἶπεν ἐξορισθῆναι εἰς τὴν Βέροιαν τῆς Θρᾴκης.

ἐκβάντος δὲ Λιβερίου, ὁ βασιλεὺς ἀπέστειλεν αὐτῷ πεντακοσίους ὁλοκοτίνους εἰς δαπάνας. Λιβέριος εἶπε τῷ προσκομίσαντι· »ἄπελθε, δὸς αὐτὰ τῷ βασιλεῖ· χρείαν γὰρ ἔχει δοῦναι τοῖς στρατιώταις αὐτοῦ«.

ὁμοίως ἡ βασίλισσα ἔπεμψεν αὐτῷ τὰ αὐτό. Λιβέριος εἶπεν· »ἀπόδος αὐτὰ τῷ βασιλεῖ· χρείαν γὰρ αὐτῶν ἔχει εἰς τὴν τῶν στρατιωτῶν ἐξοδίασιν. ἐὰν δὲ μὴ χρείαν ἔχῃ ὁ βασιλεύς, δότω αὐτὰ Αὐξεντίῳ καὶ Ἐπικτήτῳ· χρείαν γὰρ ἔχουσιν αὐτῶν«. ὡς δὲ παρ’ αὐτῶν οὐκ ἔλαβεν, Εὐσέβιος ὁ εὐνοῦχος προσφέρει αὐτῷ ἑτέρους.

Λιβέριος δὲ εἶπεν αὐτῷ· »τὰς ἐκκλησίας τῆς οἰκουμένης ἠρήμωσας, καὶ ὡς καταδίκῳ ἐλεημοσύνην μοι προσφέρεις; ἄπελθε, πρῶτον γενοῦ Κριστιανός«. καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρας μηδὲν δεξάμενος ἐξωρίσθη.

Ὁ μὲν δὴ νικηφόρος τῆς ἀληθείας ἀγωνιστὴς τὴν Θρᾴκην ὡς προσετάχθη κατέλαβεν. δύο δὲ διεληλυθότων ἐτῶν ὁ μὲν Κωνστάντιος εἰς τὴν Ῥώμην ἀφίκετο· αἱ δὲ τῶν ἐν τέλει καὶ ἀξιωμάτων ὁμόζυγοι τοὺς ἄνδρας ἐλιπάρουν ἱκετεῦσαι τὸν Κωνστάντιον ἀποδοῦναι τὸν νομέα τῇ ποίμνῃ, φάσκουσαι εἰ μὴ πείσαιεν, αὐτοὺς μὲν καταλείψειν, πρὸς δὲ τὸν μέγαν ἐκεῖνον δραμεῖσθαι ποιμένα.

οἱ δὲ ἔφασαν δεδιέναι τὸν βασιλέως θυμόν· »ανδρας γὰρ ὄντας οὐδεμιᾶς ἴσως ἀξιώσει συγγνώμης, ὑμῖν δὲ ἀντιβολούσαις φειδοῦς δήπουθεν μεταδώσει καὶ δυοῖν θάτερον ἢ τὴν ἱκετηρίαν δέξεται, ἢ μὴ πειθόμενος ἀπαθεῖς ἀποπέμψει«. ταύτην δεξάμεναι τὴν εἰσήγησιν αἱ ἐξιέπαινοι γυναῖκες μετὰ τῆς συνήθους πολυτελείας προσῆλθον τῷ βα- [*](* 1—3 Synax. 927, 49 — 12—S. 137, 21 Cass. V 18 — 13—S. Polydeukes 344, 18) [*](Α HN (n) + GS (s) = r B2L + FVR (v) = z Τ) [*](1 δὲ B2TΣ ausradiert A > rLvCass. ι αὐτῷ nach Οολοκοτίνους ~ A 1/2 ὁλοκοτίνουσ ArB2FRmT χρυσίνουσ LVRSynax. am Rand Ac ι 2 προσκομίσαντι] προκομίσαντι Β2 κομίσαντι ASozom. IV 11, 10 deferenti Cass. ι 3 γὰρ As ι 4 αὐτῷ τὰ αὐτά] αὐτὰ τῶ αὐτῶ r ι 5 αὐτῶν = Σ > Β2Cass. ι 6 ὁ βασιλεὺς vor χρείαν ~ Β2Cass. Σ ι ἔχει sB2 ι 7 αὐτῶν1] τούτων Β2 ι 8 προσφέρει ~ T, obtulit ei Cass. ι 9 αὐτοὶ εἶπεν ~ sB2LFR ι καὶ Ac ι 10 ἐλεημοσύνην Am 12 ιζ am Rand HSS ι 13 προτετάχθη Β2 ι 14 ἀξιωμάτων XNsz ἀξιωματικῶν T ἀξιώμασιν K senatorum Cass. συγκλητικῶν Σ, man erwartet ἀξιωτάτων wie in den ähnlichen Fällen, s. Register ι 15 = Cass. Σ] ἐκλιπαροῦσαι παρεκάλουν B2 ι 16 εἰ] ὡσ εἰ Τ ι πείσοιεν r πείσειεν L ι 17 καταλεῖψαι rL καταλιπεῖν T ι μέγα Τ ι διαδραμεῖσθαι r ι 18 τὸν βασιλέως θυμόν = Σ > r ι θυμόν //// A ι 20 δυεῖν A ἱκετείαν A ι δέξηται AsB2FR ι 21 ἐκπέμψει Τ 1 ταύτην = Cass.] ταύτην δὲ Τ)

οὕτω δὲ προσελθοῦσαι ἱκέτευον οἰκτεῖραι πόλιν τοσαύτην ποιμένος ἐστερημένην καὶ ταῖς τῶν λύκων ἐπιβουλαῖς εὐάλωτον γενομένην. ὁ δὲ ἔφη μὴ δεῖσθαι νομέως ἑτέρου τὴν πόλιν, ποιμένα δὲ ἔχειν προμηθεῖσθαι δυνάμενον. καὶ γὰρ ἐκεχειροτόνητο μετὰ τὸν μέγαν Λιβέριον τῶν διακόνων τις τῶν ἐκείνου (Φίλιξ τούτῳ ἢν), ὃς τὴν μὲν ἐκτεθεῖσαν ἐν Νικαίᾳ πίστιν ἄσυλον διεφύλαττε, τοῖς δέ γε διαφθείρουσι ταύτην ἀδεῶς ἐκοινώνει.

οὐδεὶς μέντοι τῶν οἰκούντων τὴν Ῥώμην εἰς εὐκτήριον εἰσελήλυθεν οἶκον ἔνδον ὄντος ἐκείνου· τοῦτο δὲ καὶ αἱ γυναῖκες ἔφασαν ἐκεῖναι τῷ βασιλεῖ. οὑ δὴ χάριν ἐπικαμφθεὶς προσέταξε μὲν τὸν πάντα ἄριστον ἐκεῖνον ἐπανελθεῖν, κοινῇ δὲ ἀμφοτέρους τὴν ἐκκλησίαν ἰθύνειν.

τούτων ἐν τῷ ἱπποδρόμῳ τῶν γραμμάτων ἀναγνωσθέντων, ἐξεβόησε τὸ πλῆθος, δικαίαν εἶναι λέγον τοῦ βασιλέως τὴν ψῆφον· διχῆ γὰρ διῃρῆσθαι τοὺς θεατὰς ἀπὸ τῶν χροιῶν τὰς ἐπωνυμίας ἔχοντας, καὶ χρῆναι τὸν μὲν τούτων, τὸν δὲ ἐκείνων ἡγεῖσθαι.

οὕτω κωμῳδήσαντες τοῦ βασιλέως τὰ γράμματα κοινὴν ἀφῆκαν φωνήν· »εἷς θεός εἷς Χριστός, εἶς ἐπίσκοπος«. αὐτὰς γὰρ θεῖναι τὰς φωνὰς ὑπέλαβον δίκαιον.

μετὰ ταύτας τοῦ φιλοχρίστου δήμου τὰς εὐσεβείᾳ καὶ δικαιούνῃ κοσμουμένας βοὰς ἐπανῆκε μὲν Λιβέριος ὁ θεσπέσιος, ὁ δὲ Φίλιξ ὑποχωρήσας ἑτέραν ᾤκησε πόλιν. ταῦτα τοῖς ἐν Μεδιολάνῳ τοῖς ἐπισκόποις συμβεβηκόσι συνῆψα, τὴν τοῦ διηγήματος ἁρμονίαν φυλάττων. ἐπὶ δὲ τὴν τῶν γεγενημένων πάλιν ἐπάνειμι τάξιν.

Τῶν γὰρ τῆς πίστεως προμάχων ἐξελαθέντων, νομίσαντες οἱ [*](6—21 vgl. Socrat. II 37, 92 u. 94 — 24—138, 10 vgl. Rufin. H. E. X 22, 988, 4—8) [*](* 12 Synax. 927, 54) [*](A HN(n) + GS(s)=r B2[bis 18 ἐπίσκοπος] B3[von 18 αὐτὰς an] L + FVR(v) = Ζ T) [*](2 ἀξιώσει NGT ἀξιώσοι FR, οι auf Rasur AV 4 νομέως — 5 προμηθεῖσθαι L ι 5 ἔχει VR ι 6 τῶν2 As ι φίλιξ rB2T Cod. Polyd. φφίληξ L ι 6/7 ἦν ὄνομα τούτῳ ~ A ι 10 ἐκεῖναι ἔφασαν ~ Τ ι 12 τὴν ἐκκλησίαν Arz Cass. Σ τὰσ ἐκκλησίασ T ι 14 λέγον ΑΣ λέγοντεσ rz > TCass. ι ψῆφον] κρίσιν T ι γὰρ As ι 15 διαιρεῖσθαι n διηρεῖσθαι (η auf Rasur Ac) τοὺς — χροιῶν > H ι χροῶν Nsv χροιῶν (ι auf Rasur Ac) Α ι 16 und ἐκεῖνον A ι 19 εὐσεβεία ArzΣ εὐσεβεῖσ TCass. ι 20 βοὰσ Arz voces Cass. Σ ι θεσπέσιος] θαυμάσιοσ Lv ἐπίσκοποσ T sanctissimus Cass. μέγας Σ ι 21 φίλιξ rTCod. Polyd. φίληξ B3L φήληξ Av ι 22 τοῖς ἐπισκόποις > mit leerem Raum H ι συμβεβηκόσι auf Rasur vor τοῖς ἐπ. ~ 3 συμβεβηκότα Ns ι 23 τὴν > AN ι 24 ιη am Rand HSS)

ταῦτα γὰρ ἔλεγον τὴν τῶν ἐκκλησιῶν πεποιηκέναι διαίρεσιν. ἐπειδὴ δὲ συνῆλθον, φενακίσαι μὲν ἐπειράθησαν οἱ τῆς Ἀρείου λώβης μετειληχότες τῶν συναθροισθέντων τὸ πλῆθος, καὶ διαφερόντως τοὺς Ἑσπερίους ἁπλοῖς ἤθεσι κεχρημένους. ἔφασκον δὲ μὴ χρῆναι δυοῖν ἕνεκα λέξεων, καὶ τούτων ἀγράφων, διασπασθῆναι τῆς ἐκκλησίας τὸ σῶμα, ἀλλ’ εἰπεῖν μὲν ὅμοιον τῷ γεγεννηκότι τὸν υἱὸν κατὰ πάντα, τὸ δὲ τῆς οὐσίας παραλιπεῖν ὡς ἄγραφον ὄνομα.

ἀλλὰ τῆς ἐξαπάτης αἰσθόμενοι τοὺς μὲν ταῦτα λέγοντας ἀπεκήρυξαν, αὐτοὶ δὲ τῷ βασιλεῖ τὴν οἰκείαν γνώμην διὰ γραμμάτων ἐδήλωσαν. Παῖδες γὰρ ἔφασαν εἶναι καὶ κληρονόμοι τῶν ἐν Νικαίᾳ συνεληλυθότων πατέρων· »εἰ δέ τι τῶν παρ’ ἐκίνων γραφέντων ἀφελεῖν ἢ προσθεῖναί τι τοῖς ἄριστα κειμένοις τολμήσαιμεν, νόθους ἑαυτοὺς ἀποφανοῦμεν, κατήγοροι τῶν γεγεννηκότων γιγνόμενοι. «

Σαφέστερον δὲ αὐτῶν τὸν ἀκριβῆ κανόνα τῆς πίστεως τὰ παρ’ αὐτῶν γραφέντα πρὸς Κωνστάντιον ἐπιδείξει. [*](12/13 vgl. Athanas. De synod. 8. Socrat. II 37, 23–24. Sozomen. IV 17, 5. unten S. 146, 2 f – 15/16 vgl. Röm. 8, 17 – 17 vgl. Apok. 22, 18–19) [*](* 7–16 u. 19/20 Cass. V 20 ) [*](A HN (n) + GS (s) = r B 3 l + FVR (v) = z T) [*](1 ἐβούλοντο —3 διδασκαλίαν] ἐβούλοντο τὴν μὲν πατέρων εὐπετῶσ μάλαάλα καταδύσαι διδασκαλίαν, τὴν δὲ τοῦ ἀρείου βεβαιῶσαι V | 2 καταλύσειν — πίστιν] καταδύσειν διδασκαλίαν LFR | αὐτοῖς nur in A | καὶ>Lv, ausradiert A | 4 ἀγαγεῖν L | 5 τὰ A s | τῆσ übergeschrieben B 3 | 6 κακοτεχνίας ArT am Rand B 3 μανίας z | 7 γὰρ] ἐκεῖνοι r | 10 κεχρημένοις ν | μὴ δὲ ∾ L | δυεῖν Β 3 | 12 μὲν A s übergeschrieben nach ὅμοιον Β 3 | 13/14 ἀλλὰ — αἰσθόμενοι = Cass.] καί Τ | 13 ἀλλὰ γὰρ z γὰρ übergeschrieben Α c | 15 ἔφασαν] ἔφασκον Α | 16 ἐν νικαία Α m | προπατέρων nS, partum Cass. | 17 γραφέντων — 21 αὐτῶν > s | 19 γιγνόμενοι ΑΗΤ γενόμενοι Νz | 20 αὐτὸν Lv | τὰ > v | 21 ἐπιδεῖξαι ν)

>Ἔχ >Ἔκ τε τῆς τοῦ θεοῦ κελεύσεως καὶ τοῦ τῆς σῆς εὐσεβείας >τάγματος τὰ πάλαι δογματισθέντα γεγενῆσθαι πιστεύομεν.