Historia Ecclesiastica

καὶ δεινὰ >μὲν ταῦτα, δεινότερα δὲ τὰ μετὰ ταῦτα τολμήματα. τῇ γὰρ ἑβδομάδι >μετὰ τὴν ἁγίαν Πεντηκοστὴν ὁ λαὸς νηοτεύοας ἐξῆλθε περὶ τὸ [*](14— S. 127, 13 Athanas. Apol. de fuga sua 6 — 7. vgl. Vita Athanas. 20 PG 25 CCIII.bei Socrat. II 28 [= Symeon. Vita Athanas. 12. Niceph. H. E. IX 29. Cass. V 3]) [*](A HN (n) + GS (s)= r B2L + FV(v) = z T) [*](1 ιδݲ am Rand HSS | 2 ἐξουσίαν] ἐκκλησίαν v |3 vor ὠμότερον + ὡς v | ἄρκτου] ἄρκου AL | παρδάλεως καὶ ἄρκτου ~ T | 4 ἐκέχρητο Τ | ὑπισχημένασ ANB2T | 5 μόνον Ar μόνου T μόνην z | 8 πυρὰν T πῦρ Arz | ἅψασ Τ | 8/9 παραστήσασ AB2v περιστήσασ rLT, s. S. 126, 9 | 9 ἐκέλευεν HB2v ἐκέλευον A ἐκέλευσεν NsLT | 9/0 δεινὸν ὁμοῦ καὶ ἐλεεινὸν T und, ὁμοῦ gestrichen, A ἐλεεινὸν ὁμοῦ καὶ δεινὸν B2 δεινὸν καὶ ἐλεεινὸν rLv | lO/ll καὶ τὴν ἐσχάτην ἀτιμίαν τιμὴν μεγίστην T καὶ τὸν ἀτιμίαν τιμὴν μεγίστην (μεγίστην τιμὴν ~ n) r τιμὴν μεγάλην τὴν ἀτιμίαν z und auf Rasur A c | 14 am Rand ἀθανασίου A |15 κακὰ μεμάθηκε ~ B2 | 18 αἱ > VT Athan. Socr. | ἁρπαγαὶ καὶ Π ἄρτοι Athan. Socr. (aber ἁρπαγαὶ καὶ Symeon > Cass.) | 19 οἱ Χριστιανοὶ Athan. Socr. | 20 κληρικῶν AszT Athan. Socr. >n | 21 τὰ übergeschrieben A c | 22 ἐξῆλθον Τ | περὶ = Athan. Socr.l ἐπὶ B2)

ἀλλὰ τοῦτο μαθὼν ὁ παμπόνηρος αὐτὸς >παροξύνει τὸν στρατηλάτην Σεβαστιανόν, Μανιχαῖον ὄντα. καὶ >λοιπὸν αὐτὸς μετὰ πλήθους στρατιωτῶν ὅπλα καὶ ξίφη γυμνὰ καὶ >τόξα καὶ βέλη φερόντων ὥρμησεν ἐν αὐτῇ τῇ κυριακῇ κατὰ τῶν >λαῶν.

καὶ ὀλίγους εὑρὼν εὐχομένους (οἱ γὰρ πλεῖστοι λοιπὸν διὰ >τὴν ὥραν ἀναχωρήσαντες ἤσαν), τοιαῦτα εἰργάσατο οἶα παρ’ αὐτῶν >παέπρεπεν ἀκούσαντα πρᾶξαι. πυρκαιὰν γὰρ ἀνάψας καὶ στήσας >παρθένους παρὰ τὸ πῦρ, ἠνάγκαζε λέγειν ἑαυτὰς τῆς Ἀρείου πίστεως >εἶναι.

ὡς δὲ νικώσας αὐτὰς ἔβλεπε, γυμνώσας λοιπὸν οὕτως κατέ- >κοψεν εἰς τὰ πρόσωπα, ὡς μετὰ χρόνον αὐτὰς μόλις ἐπιγνωθῆναι >ἄνδρας δὲ κρατήσας τεσσαράκοντα καινοτέρῳ τρόπῳ κατέκοψεν >ῥάβδους γὰρ τὰς ἀπὸ τῶν φοινίκων 〈εὐθὺς τεμὼν> ἐν αὐταῖς ἐχούσας >ἔτι τοὺς σκόλοπας, τὰ νῶτα τούτων οὕτως ἐξέδειρεν ὡς τινὰς μὲν >πολλάκις χειρουργηθῆναι διὰ τοὺς ἀποπαγέντας ἐν αὐτοῖς σκόλοπας.

>τινὰς δὲ καὶ μὴ φέροντας ἀποθανεῖν. πάντας μὲν οὖν τοὺς περι- >λειφθέντας ἀθρόως καὶ τὰς παρθένους ἐξώρισαν εἰς τὴν μεγάλην >Ὄασιν· τὰ δὲ σώματα τῶν τετελευτηκότων οὐδὲ τοῖς ἰδίοις κατὰ >τὴν ἀρχὴν ἀποδοθῆναι πεποιήκασιν, ἀλλ’ ἔκρυψαν ὡς ἠθέλησαν, [*](A HN (n) + GS (s) = r B2L + FV(v) = z Τ) [*](2 αὐτὸσ rLvT Athan. Socr. ούτοσ ΑΒ2 ι 4 ὅπλα — 5 φερόντων auf Rasur Ae ι 5 καὶ βέλη = Athan. Socr. > v ι 6 γὰρ = Athan. Socr.] γὰρ + δὴ ausradiert A ι λοιπὸν = Athan. Socr. > Τ ι 7 παρ’ αὐτῶν = Athan. Socr.] παρ’ αὐτοῦ H Syineon ι 8 ἔπρεπεν ἀκούσαντα πράξαι ATAthan. ἔπρεπε (παρ᾿ αὐτοῦ ~) πρᾶξαι Symeon ἀκούσαντα ἔπρεπε πρᾶξαι rLv und, mit Hin Weisungsbuchstaben β, α, γ, Ac ἔπρεπε πράξαι B2 ἔπρεπε πραχθῆναι Socr. ι 9 αὐτὰσ A ι 10 nach ἔβλεπε + καὶ μὴ φροντιζούσας τοῦ πυρός Athan. Socr. ι 10/11 κατέκοψεν Asz Athan. κατέκοψεν αὐτῶν Τ αὐτὰσ κατέκοψεν n κατέκοψεν αὐτὰς Socr. ι 11 πρόσωπα ArT Athan. Socr. πρόσωπα + τύπτεσθαι κελεύων z und am Rand Ac ι 13 ῥάβδουσ γὰρ τὰσ ANGz Athan. Socr. ῥάβδουσ γὰρ τοὺσ ῥάβδοισ γὰρ ταῖσ HS ι εὐθὺς τεμὼν > Π, hergestellt nach Athan. Socr. und nach den Accus. ῥάβδουσ . . . ἑχούσασ der meisten HSS ι ἐχούσασ NGLvT Athan. Socr. ἐχούσαις HSB2 und, ι gestrichen, Α 14 ἔτι] ἐπὶ Τ ι 15 διὰ — σκόλοπας = Athan. Socr. > s ] παγέντασ L ι 16 μὲν οὖν] μὲν G δὲ S ι 16/17 περιληφθέντασ ArB2Athan. Socr. Cod. A ι 17 τὰσ παρθένους rB2T Socr. Cod. A Symeon. Nie. Vita Athanasii τῶν (τῶν auf Rasur Ae) παρθένων A Lv τὴν παρθένον Athan. Socr. Codd. FCM (= Cass. quandam virginem) ι ἐξώρισαν = Athan. ἐξορίσασ Τ ἐξώρισεν Socr. Codd. (= Cass.) Nie. Symeon ἀποστέλλει Vita Athanasii ι 18 ὄασαν NsSocr. Cod. A ι τελεντησόντων T ι 18/19 κατὰ τὴν ἀρχὴν = Athan. Socr. > Τ)

πράττουσι δὲ τοῦτο πεπλανημένοι τῇ διανοίᾳ οἱ παρά- >φρονες· τῶν γὰρ οἰκείων τῶν τετελευτηκότων, χαιρόντων μὲν >τὴν ὁμολογίαν, θρηνούντων δὲ διὰ τὰ σώματα, μείζων ἐξηχεῖτο >αὐτῶν ὁ τῆς ὠμότητος ἔλεγχος. καὶ γὰρ εὐθὺς ἀπὸ τῆς Αἰγύπτου >καὶ τῶν Λιβυῶν ἐξώρισαν μὲν ἐπισκόπους Ἀμμώνιον, Μούϊον, >Φίλωνα, Ἑρμῆν, Πλήνιον, Ψενόσιριν, Νειλάμμωνα, Ἄγαθον, >φον, Μάρκον, Ἀμμώνιον ἕτερον, Μάρκον ἕτερον, Δρακόντιον, >᾿Αθηνόδωρον, καὶ πρεσβυτέρους Ἱέρακα καὶ Διόσκορον. καὶ >πικρῶς ἤλασαν αὐτοὺς ὡς τινὰς μὲν αὐτῶν ἐν ταῖς ὁδοῖς,

τινὰς >ἐν αὐτῶ τῷ ἐξορισμῷ ἀποθανεῖν. ἐφυγάδευσαν δὲ ἐπισκόπους >ἢ τριάκοντα. σπουδὴ γὰρ ἦν αὐτοῖς κατὰ τὸν Ἀχαάβ, εἰ >ἐξᾶραι τὴν ἀλήθειαν.«

Καὶ παραμυθητικοὺς δὲ λόγους ταῖς παρθένοις ἐκείναις αἳ τὰ παγχάλεπα ἐκεῖνα ὑπέμειναν γράφων, καὶ ταῦτα ἐντέθεικε·

»Διὰ τοῦτο μηδὲ γινέσθω τις ὑμῶν περίλυπος, εἰ καὶ θαπτο- >μέναις ὑμῖν φθονοῦσιν οἱ δυσσεβεῖς καὶ κωλύουσι τὰς ἐκφοράς. [*](* 6—9 Nicetas Thesaur. VI 10 PG 140, 16 D — 14—S. 128, 8 Cass. V 3) [*](A HN (n) + GS (s) = r B2L + FV(v) = z T) [*](1 βαλόντες ArTAthau. βάλλοντεσ z Socr. Codd. AFC ι 2 τῆ διανοία AT Athan. Socr. τὴν διάνοιαν A ι τελευτηκότων T ι 4 με ἵζων AnGLvT μεῖζον SB2Athan. Socr. ι 5 nach τῆς1 + ἀσεβείας καὶ Athan. Socr. ι ἔλεγχοσ ArzAthan. Socr. πόλεμος T ι 6 Μούϊον = Athan.] μαύϊον L μώϊον Cod. Nicet. Θμοῦϊν Socr. ι 7 πλείνιον Τ ι Ψενόσιριν = Cod. Nicet. Athan. Socr.] ψινόσιριν H ψευνόσιριν Τ ι νειλάμμωνα ANL Cod. Nicet. Socr. νιλάμμωνα HsT νηλάμμωνα V λιλάμωνα B2 πηλάμμωνα Athan. Codd. Par. Bas. ι ἄγαθον TCod. Nicet. Athan. ἀγάπιον rz und auf Rasur Ac Ἀγάθωνα Socr. ι 7/8 Ἀνάγαμφον = Athan. Soor.] ἄναμφον s ἄγαμφον Cod. Nicet. ι 8 μάρκον, ἀμμώνιον, ἕτερον (ἀμμώνιον interpung. nT) μάρκον (+ ἕτερον. n), δρακόντιον, ἀδέλφιον rzTAthan. Socr. μάρκον δρακόντιον ἀδέλφιον ἀμμώνιον ἕτερον καὶ ἕτερον ἕτερον A ι 10 αὐτῶν übergeschrieben Ae ι 11 ἐν αὐτώ ArzAthan. Socr. ἐπ’ ἀτῶν T ι ἐφυγάδευσαν rB2vTAthan. Socr. ἐφόνευσαν L ἐφόν////ευσαν (ον auf Rasur Ac) A ι ἢ] πλείους ἧ (ἢ auf Rasur Ac) A πλεῖον ἢ Β2 πλείους Athan. Socr. Codd. ι 13 AB2LAthan. Socr. καὶ τὴν rv ι 16 διὰ τοῦτο ArTCass. διὰ τοῦτο + φησὶ z und übergeschrieben Ac ι 16/17 θαπτομέναισ ὑμῖν rT θαπτομένοις ὑμῖν Lv und, οῖσ u. ῖν auf Rasur, Ac θαπτομένους ὑμὰς B2 ι 17 φθονῶσιν B2F)

Ταῦτα μὲν οὑν καὶ τὰ προσόμοια τούτοις ὁ Γεώργιος ἐν Ἀλεξανδρείᾳ εἰργάζετο ὁ δὲ θεῖος Ἀθανάσιος οὐδὲν χωρίον ὀχυρὸν ἐννόμιζεν εἰς ἀσφάλειαν, τοῦ βασιλέως ἢ ζῶντα ἀχθῆναι προστεταχότος ἢ τεθνεῶτος κομισθῆναί οἱ τὴν κεφαλὴν καὶ μισθὸν τῷ τοῦτο δρῶντι ὑπισχνουμένου ὅτι μάλιστα πλεῖστον.

Αὐτὸς δὲ δὴ ὁ Κωνστάντιος, Μαγνεντίου μετὰ τὴν Κώνσταντος τελευτὴν τῆς Ἑσπέρας κεκρατηκότος, ἐπὶ τὴν Εὐρώπην ἐξώρμησε, κατὰ τῆς ἐκείνου τυραννίδος στρατεύων.

ἀλλ’ οὐδὲ ὁ χαλεπὸς οὗτος πόλεμος τὸν κατὰ τῶν ἐκκλησιῶν κατέλυσε πόλεμον· πείθουσι γὰρ δὴ τὸν πάντα ῥᾳδίως πειθόμενον καὶ τὴν αἱρετικὴν εἰσδεξάμενον νόσον, εἰς Μεδιόλανον (πόλις δὲ αὕτη τῆς Ἰταλίας) σύνοδον συναγεῖραι, καὶ πρῶτον μὲν τοὺς συνεληλυθότας ἅπαντας ἀναγκάσαι τῇ παρὰ τῶν ἀδίκων ἐκείνων δικαστῶν ἐν Τυρῷ γεγενημένῃ καθαιρέσει συνθέσθαι, εἶθ’ οὕτως Ἀθανασίου τῶν ἐκκλησιῶν ἐξελαθέντος ἑτέραν πίστεως πίστεως διδασκαλίαν.

ἀλλὰ συνῆλθον μὲν τὰ βασιλικὰ δεξάμενοι γράμματα, οὐδέτερον δὲ δρᾶσαι τῶν εἰρημένων ἠνέσχοντο, ἀλλ’ ἄντικρυς παρόντα τὸν βασιλέα διελέγξαντες ὡς ἄδικα παρεγγυῶντα καὶ δυσσεβῆ, καὶ τῶν ἐκκλησιῶν ἐξηλάθησαν καὶ τἀς τῆς οἰκουμένης ἐσχατιὰς οἰκεῖν κατεκρίθησαν. καὶ τοῦτο δὲ πάλιν Ἀθανάσιος ὁ θαυμάσιος ἐν ἐκείνῃ τῇ Ἀπολογίᾳ συγγέγραφε.

»Τίς τοσοῦτον δύναται μνημονεῦσαι ὅσον ἐκεῖνοι πεποιήκασιν; [*](5—22 vgl. Rutin. H. E. X 19, 985, 20—24. X 20—21, 987, 14988 9—22 Sozomen. IV 8, 5—6 und 9, 1—4. Socrat. II 36 — 24—S. Apol. de fuga sua 4—5) [*](* 19—S. 129, 18 Cass. V 16) [*](A HN (n) + GS (s) = r B2L + FV (v) = z T [bis 8 u. von 22 τοῦτο an]) [*](2 ἐγκαθέζονται B2 ι ἢ1 > T, aut Cass. ι προστεταχότος ἀχθῆναι ~ Τ ι 7 οἱ AT αὐτοῦ rz, Caput eius . . . sibi . . . afferri Cass. ι τούτω A ι 8 ὑπισχνομένου A ι ὅτι μάλιστα > B2 ι 9 ιε am Rand HSS ι αὐτὸς δὲ δὴ] οὗτος δὲ L ι 12 κατέλυε B2 ω 13 δῆ] ἤδη V > B2L ι τὸν As ι vor πάντα + τὰ B2 ι 14/15 συνεγεῖραι A ι 15 ἅπαντας AB2 > rLv ι 16 δικαστῶν ἐν Τύρῳ > Β2 ι nach δικαστῶν + καθέκαστον Lv und am Rand Ac ι nach συνθέσθαι + τῆ ἐν τύρω δηλονότι γεγενημένη Β2 ι 18 ἐκθέσθαι διδασκαλίαν Α διδασκαλίαν ἐκθέσθαι rz ι 23 ὁ θαυμάσιος Am ι συγγεγράφηκε Τ 24 τοσοῦτον = Cass. Athan. τοιοῦτον v)

περὶ γὰρ >τοῦ μεγάλου καὶ εὐγηροτάτου καὶ ὁμολογητοῦ ἀληθῶς Ὁσίου >ἐστιν ἐμὲ καὶ λέγειν· ἴσως γὰρ ἐγνώσθη πᾶσιν ὅτι καὶ τοῦτον >ρισθῆναι πεποιήκασιν, οὐ γὰρ ἄσημος ἀλλὰ καὶ πάντων >περιφανὴς ὁ γέρων. ποίας γὰρ οὐχ ἡγήσατο συνόδου καὶ >ὀρθῶς οὐ πάντας ἔπεισε; ποία ἐκκλησία τῆς τούτου προστασίας >ἔχει μνήματα κάλλιστα; τίς ὀδυρόμενός ποτε προσελθὼν αὐτῷ >χαίρων ἀπῆλθεν ἀπ’ αὐτοῦ; τίς ᾔτησε δεόμενος καὶ οὐκ >τυχὼν ὢν ἠθέλησεν; καὶ ὅμως καὶ κατὰ τούτου τετολμήκασιν, >καὶ οὗτος εἰδὼς ἃς ποιοῦσι διὰ τὴν ἀσέβειαν αὐτῶν >οὐχ ὑπέγραψε ταῖς καθ’ ἡμῶν.«

Ὁποῖα μὲν δὴ κατὰ τῶν ἁγίων ἐκείνων ἀνδρῶν ἐτολμήθη τὰ συγγεγραμμένα διδάσκει· ὁπόσα δὲ καὶ ἄλλοις ἐπεβούλευσαν πλείστοις οἱ τῆς Ἀρειανικῆς φάλαγγος προστατεύοντες, πάλιν ὁ θεῖος οὕτος ἀνὴρ ἐν τῷδε διηγήσατο τῷ συγγράμματι.

»Τίνα γάρ ποτε διώκοντες καὶ καταλαβόντες οὐχ ὕβρισαν ὡς [*](23—S. 130, 20 Athanas. Apol. de fiiga sua 3) [*](A HN (n) + GS (s) = r B2L + FV (v) = z T) [*](3 γαλλίων AnB2T γαλλιῶν sLv ι 4 τῆς1 > rT ι τῆς Ἰταλίας — mhtrop;olevw > Lv ι σαρδηνίαν rF σαρδανίων Τ Sardiniae Cass. ι 7 τῇ > T ι ἀρειανῆ Arz Athan. ἀρειανικῆ Τ ι 8 αὐτοῖς = Athan. αὐτοὶ VT ι ἔπραξαν AnT ἔγραψαν z ὑπέγραψαν (ὑπέ auf Rasur G) s ἐπλάσαντο διαβολαῖς καὶ ι 9 ὁμολογητοῦ > L ι 10 ἐμὲ = Athan. B2T ι καὶ1 T Athan. ausradiert in A etiam Cass. > rz ι καὶ2 rzT Athan. Cass. > A ι 12 οὐ καθηγήσατο Athan. ι 13 > An, übergeschrieben Ae ι nach ποία + δὲ B2 + τις Athan. qune Cass. ι 14 μνήματα AT μνημόσυνα rz μνημεῖα Athan. memoriam Cass. ι κάλλιστα ArT τὰ κάλλιστα zAthan. ι ὀδυρώμενόσ Α ι ποτε nach αὐτῷ ~ T ι 16 τυχὸν = Athan.] ἐπιτυχὼν n ι 17 οὗτος Arz αὐτὸς TAthan., nicht übersetzt von Cass. ι 10 ἀγίων > L ι ἀνδρών ἐκείνων ~ L ι τετολμήκασι T ι 20 διδάξει B2 ι 23 ὥς = Athan.] καθὼς B2)

ποῖος τοίνυν >τόπος οὐκ ἔχει τῆς κακίας αὐτῶν ὑπόμνημα; τίνα φρονοῦντα >αὐτῶν οὐ συνεσκευάσαντο, πλασάμενοι προφάσεις κατὰ τὴν >ποία νῦν ἐκκλησία οὐ θρηνεῖ διὰ τὰς ἐκείνων ἐπιβουλάς; μὲν δι’ Εὐστάθιον τὸν ὁμολογητὴν καὶ ὀρθόδοξον, Βαλανέαι δὲ >Εὐφρατίωνα, καὶ Παλτὸς μὲν καὶ Ἀντάραδος διὰ Κυμάτιον καὶ >τέριον, ἡ δὲ Ἀδριανούπολις δι’ Εὐτρόπιον τὸν φιλόχριστον καὶ >μετ΄ αὐτὸν Λούκιον, τὸν πολλάκις παρ’ αὐτῶν καὶ ἁλύσεις >σαντα καὶ οὕτως ἀποθανόντα, καὶ Ἄγκυρα μὲν διὰ Μάρκελλον, >δὲ διὰ Κῦρον καὶ Γάζα δι’ Ἀσκληπᾶν.

τούτους γὰρ πολλὰ πρότερον >ὑβρίσαντες, καὶ ἐξορισθῆναι πεποιήκασιν οἱ δόλιοι. Θεόδουλον δὲ >Ὀλύμπιον ἀπὸ τῆς Θρᾴκης ὄντας καὶ ἡμᾶς καὶ πρεσβυτέρους >ρους οὕτως ἐποίησαν ζητηθῆναι, ὡς εἰ εὑρεθείημεν κεφαλῆς >στῆναι τιμωρίαν· καὶ τάχα ἂν ἀπεθάνομεν οὕτως, εἰ μὴ >γνώμην αὐτῶν ἐφύγομεν καὶ τότε. τοιαῦτα γάρ ἐστι τὰ μὲν >τῶν περὶ Ὀλύμπιον πρὸς τὸν ἀνθύπατον Δονάτον. τὰ δὲ καθ’ >πρὸς Φιλάγριον δοθέντα Ταῦτα τῆς δυσσεβοῦς συμμορίας τὰ κατὰ τῶν ἁγίων τολμήματα.«

Ὅσιος δὲ οὗτος Κορδούβης ἐπίσκοπος ἦν, καὶ ἐν τῇ μεγάλῃ διαπρέψας κατὰ Νικαίαν συνόδῳ καὶ τῶν ἐν Σαρδικῇ συνεληλυθότων πρωτεύσας.

Ἐγὼ δέ γε Λιβερίου τοῦ πανευφήμου τὴν ὑπὲρ τῆς ἀληθείας παρρησίαν καὶ τοὺς ἀξιαγάστους λόγους οἷς ἐχρήσατο πρὸς Κωνστάντιον ἐνθεῖναι βούλομαι τῇ συγγραφῇ. ἀνάγραπτοι γὰρ παρὰ τῶν τηνικαῦτα φιλοθέων γεγένηνται, ὡς ἱκανοὶ παραθῆξαι καὶ διεγεῖραι πρὸς ζῆλον τῶν θείων τοὺς ἐραστάς. οὗτος δὲ μετὰ Ἰούλιον, ὃς Σίλβεσρον διεδέξατο, τὴν Ῥωμαίων ἴθυνεν ἐκκλησίαν.