Historia Ecclesiastica

ἀλλὰ τὰ μὲν κατὰ τοῦτον μικρὸν ὕστερον διηγήσομαι. τότε δὲ ὁ Κωνστάντιος, τὰ κατὰ τῶν ἐπισκόπων τυρευόμενα τῇ πείρᾳ μεμαθηκώς, ἐπέστειλεν Ἀθανασίῳ τῷ [*](26 unten II 24 — 27 f vgl. Socrat. II 23, 4. Athanas. Histor. Arian. ad monach. 21) [*](A HN (n) + GS (s) = r B2L + FVR [R von 12 παρηγγύησε an] (v) = z Τ) [*](1 δικαστικῶσ Arz Cass. πολιτικώς Τ ι 3 τοῦ > Α ι 3/4 τοὺς vor τοῦ ~ n ι ἀνέδην HS ι 5 καὶ1 > Β2 ι 7 πρῶτον AnSVTCass. πρώτην GB2LF ἤροντο ArB2LT Cass. ἠρώτων v ι 10 ὡσ übergeschrieben Ac ι τε > T 11 τε > nT ι 12 παρεγγύησε A παρεσκεύασεν Β2 ι 14 ἐπεισελθόντων rzT supervenientium Cass. ὑπεισελθόντων A ι 20 Οὕτω:ι am Rand HSS ι Οὕτω τοῦ] οὕτω τε r sie igitur Cass. ι 22 ἀρειανῆσ T ι 23 μετ’ ἐκεῖνον τῆσ AT τῆς μετ’ ἐκεῖνον rz ι 24 ἐτὺγχανεν B2 ι τὸ μὲν γένος ~ n ι 25 ὑφάλασ Τ ι μὲν übergeschrieben Ac ι κατὰ τοῦτον] κατ’ αὐτὸν Β2 ι 26 δὲ AT δὴ rz)

»Κωνστάντιος Νικήτης Αὔγουστος Ἀθανασίῳ.

>Εἰ καὶ τὰ μάλιστα διὰ προτέρων γραμμάτων ἐδηλώσαμεν >ἀμερίμνως εἰς τὸ ἡμέτερον κομιτάτον παραγένῃ διὰ τὸ >βούλεσθαι ἡμᾶς ἀποστεῖλαί σε εἰς τὰ ἴδια ὅμως καὶ νῦν ταῦτα >γράμματα πρὸς τὴν σὴν στερρότητα δεδώκαμεν· δι΄ ὣν καὶ >τρεπόμεθα χωρίς τινος ἀπιστίας καὶ φόβου ἐπιβῆναί σε >όχήμασι καὶ σπουδάσαι πρὸς ἡμᾶς, ἵνα ἱν ἐπιθυμεῖς >δυνηδῇς.«

Οὕτως αὐτὸν ἐπανελθόντα εὐμενῶς τε εἶδε καὶ τὴν Ἀλεξανδρέων ἀπολαβεῖν ἐκκλησίαν ἐκέλευσεν. ἀλλ’ οἱ τότε παραδυναστεύοντες, τὴν Ἀρειανικὴν εἰσδεδεγμένοι νόσον, ἔφασκον χρῆναι τὸν Ἀθανάσιον μίαν παρασχεῖν ἐκκλησίαν τοῖς κοινωνεῖν οὐ βουλομένοις αὐτῶ. ταῦτα ἐκείνων μὲν τῷ βασιλεῖ, τοῦ δὲ βασιλέως πρὸς αὐτὸν εἰρηκότος, ἔφη δίκαιον εἶναι τοῖς βασιλέως προστάγμασιν εἴκειν, βούλεσθαι μέντοι καὶ αὐτὸς ἀπαγγεῖλαί τινα καὶ αἰτῆσαι.

τοῦ δὲ βασιλέως ὑποσχομένου δώσειν ὅπερ ἂν αἰτήσοι προθύμως, δεῖσθαι ἔφη καὶ τοὺς ἐν Ἀντιοχείᾳ τοῖς τὰς ἐκκλησίας κατέχουσι κοινωνεῖν οὐ βουλομένους εὐκτηρίου νεώ, καὶ δίκαιον ἕνα καὶ τούτοις τῶν οἴκων παρασχεθῆναι τῶν θείων.

ἐπειδὴ δὲ ἐπένευσε βασιλεὺς ὀρθὴν εἶναι καὶ [*](4—11 bei Athanas. Apol. c. Arian. 51. Socrat. II 23, 8—9 Symeon. Vita Athanas. — 13—S. 123, 4 vgl. Rufin. H. E. X 20, S. 986, 17—987, 9. Sozomen. 20, 5—7. Socrat. II 23, 33—38. Vita Athanas. 18 PG 25 CGI. Photius (258) ebd. CCXIX. Symeon. Vita Athanas. 11) [*](A HN (n) + GS (s) = r B2L + FVR (v) = z Τ [bis 2 ἐπανελθεῖν]) [*](1 καὶ δὶς καὶ μέντοι καὶ τρίς] Λαὶ μέντοι καὶ δὶς καὶ τρίς A ι 2 μέσην Am ι 4 ία am Rand HSS ι 6 ἀμέριμνος AS, aber corr. Ac ι 10 πρὸσ ἡμᾶσ ArB2vAthan. Socr. πρὸσ ἡμᾶσ + καταλαβεῖν L und übergeschrieben Ac ι ἐπιθυμῆσ ALv ι 12 ιβ am Rand HSS ι 13 ἐκκλησίαν ἀπολαβεῖν ~ nV ι 14 ἔφασκον A ἔφασαν rz ι 17 vor βασιλέως + τοῦ rB2 ι προστάγμασιν A = Sozom., ἐπιτάγμασιν rz ι 18 αὐτὸς] αὐτὸν An ι ἀπαγγεῖλαί n ἐπαγγεῖλαί (ἐ Rasur Ac) A ἐπαγγεῖλαί sz ι καὶ αἰτῆσαι sz ι 20 τοὺς] τοὺς s ι 20/21 βουλομένουσ HB2 βουλομένοισ die übr. HSS ι 21 εὐκτηρίων νεῶν HS εὐκτηρίω νεώ N ι καὶ1 > s ι τῶν οἴκων] οἶκον n ι 22 ὁ βασιλεὺς nL)

ἐτεθνήκει δὲ ὁ Γρηγόριος, ὑπ’ αὐτῶ, ἐκείνων δεξάμενος τὴν σφαγήν. θεασάμενοι δὴ οὖν τὸν νομέα δημοθοινίας ἐπετέλουν καὶ ἑορτὰς λαμπροτάτας, αὐτόν τε γεραίροντες καὶ τὸν θεὸν ἀνυμνοῦντες.

Ἀλλὰ πάλιν σμικροῦ διεληλυθότος χρόνου Κώνστας μὲν τοῦ βίου τὸ τέρμα κατείληφεν.

Κωνοτάντιον δὲ οἱ ἄγοντες οὑπερ ἐβούλοντο ἀνέμνησαν τῆς Ἀθανασίου χάριν πρὸς τὸν ἀδελφὸν γεγενημένης διαφορᾶς, καὶ ὡς μικροῦ δεῖν τὰ τῆς φύσεως δεσμὰ διαρρήξαντες πόλεμον ἂν κατ’ ἀλλήλων ἐκίνησαν.

τούτοις ὑπαχθεὶς ὁ Κωνστάντιος οὐκ ἐλαθῆναι μόνον ἀλλὰ καὶ σφαγῆναι τὸν θεῖον προσέταξεν Ἀθανάσιον, καί τινα Σεβαστιανὸν ἐξέπεμψε στρατηγὸν μετὰ στρατιὰς ὅτι μάλιστα πλείστης, ἀνελεῖν κελεύσας ὡς ἀλιτήριον.

ὅπως δὲ καὶ οὗτος ἐπεστράτευσε κἀκεῖνος διέφυγεν, αὐτὸς ὁ ταῦτα πεπονθὼς καὶ παραδόξως σωθεὶς κάλλιον διηγήσεται. ἐν γὰρ τῇ τῆς φυγῆς Ἀπολογίᾳ ταῦτα διέξεισιν·

»Ἐξετασάτωσαν ὅμως καὶ τὸν· τρόπον τῆς ἀναχωρήσεως καὶ >μανθανέτωσαν παρὰ τῶν ἰδίων. ἦσαν γὰρ Ἀρειανοὶ >τοῖς στρατιώταις εἰς τὸ παροξύνειν αὐτοὺς καὶ ἀγνοοῦσι >ἡμᾶς. καὶ εἰ καὶ οὕτως Ἀσυμπαθέῖς τυγχάνουσιν, ἀλλὰ κἂν >οντες ἠρεμείτωσαν αἰσχυνόμενοι. νὺξ μὲν γὰρ ἤδη ἢν καὶ τοῦ >τινες ἐπαννύχιζον, προσδοκωμένης συνάξεως.

ὁ δὲ στρατηλάτης >ἐξαίφνης ἐπέστη μετὰ στρατιωτῶν πλέον ἢ πεντακισχιλίων, >των ὅπλα καὶ ξίφη γυμνὰ καὶ τόξα καὶ βέλη καὶ ῥόπαλα καθὰ >πρότερον εἴρηται. καὶ τὴν μὲν ἐκκλησίαν αὐτὸς περιεκύκλωσε [*](12—14 vgl. Socrat. II 26, 7 — 19—S. 124, 22 Athanas. Apol. de fuga sua 24 26 ebd. 6. unten S. 126, 45.) [*](* 8—18 Cass. V 1 — 19—S. 124, 22 Cass. V 2) [*](A HN (n) + GS (s) = r B2L + FVR [R bis 3 ἀπέπεμψεν] (v) = z Τ [von 19 an]) [*](1 ψηφίσασ B2 ι 2 τὰσ ἐκκλησίασ παρασχεθῆναι AS ι 4 ὁ > A ι 6 τε > r ι 8 ιγ am Rand HSS ι διεληλυθότος X παρεληλυθότοσ rz 14 Σεβαστιανὸν = S. 126, 3] Συριανὸν bei Athan. Apol. ad Const. 25, Apol. de fuga sua 24 17 nach κάλλιον + δὲ ausradiert A ι γὰρ r nam Cass. δὲ Az ι 19 ἀθανασίου am Rand A ι ἐξεταζέτωσαν Athan. ι καὶ2 As ι 20 Ἀρειανοὶ] A ι 22 Λαὶ εἰ καὶ Athan. et licet Cass. καὶ εἰ vT εἰ καὶ rB2 und, καὶ ausradiert, A εἰ L ι οὕτως szTAthan. οὕτως δὲ An ι 25 πλεῖον Τ Athan.)

ἐγὼ δὲ ἄλογον ἡγούμενος ἐν >τοσαύτῃ συγχύσει καταλεῖψαι τοὺς λαοὺς καὶ μὴ μᾶλλον >νεύειν αὐτῶν, καθεσθεὶς ἐπὶ τοῦ θρόνου προέτρεπον τὸν μὲν >κονον ἀναγινώσκειν ψαλμόν, τοὺς δὲ λαοὺς ὑπακούειν »ὅτι εἰς >αἰῶνα τὸ ἔλεος αὐτοῦ«, καὶ πάντας οὕτως ἀναχωρεῖν καὶ εἰς >οἴκους ἀπιέναι.

ἀλλὰ τοῦ στρατηλάτου λοιπὸν ἐπεισελθόντος καὶ >τῶν στρατιωτῶν περιλαβόντων τὸ ἱερατεῖον ἕνεκεν τοῦ >ἡμᾶς, οἱ μὲν εὑρεθέντες ἐκεῖ κληρικοὶ καὶ οἱ ἀπὸ τῶν λαῶν >καὶ ἠξίουν ἀναχωρεῖν ἤδη καὶ ἡμᾶς. ἐγὼ δὲ μᾶλλον ἀντέλεγον >πρότερον ἀναχωρήσειν εἰ μὴ πάντες καθ’ ἕκαστον >ἀναστὰς οὑν καὶ προστάξας εὐχήν οὕτως ἀντηξίουν ἀπιέναι >πάντας, βέλτιον εἶναι λέγων ἐμὲ κινδυνεύειν ἢ βλαβῆναί τινας >ὺμὼν.

ἐξελθόντων τοίνυν τῶν πλείστων καὶ τῶν λοιπῶν ἐπακο- >λουθούντων, οἱ σὺν ἡμῖν ὄντες ἐκεῖ μοναχοὶ καί τινες τῶν >ἀνελθόντες εἵλκυσαν ἡμᾶς. καὶ οὕτως ἐπὶ μάρτυρι τῆ ἀληθείᾳ, >στρατιωτῶν τῶν μὲν περιεστηκότων τὸ ἱερατεῖον τῶν δὲ >μένων τὴν ἐκκλησίαν, διήλθομεν τοῦ κυρίου ὁδηγοῦντος καὶ >φυλάττοντος, καὶ λαθόντες αὐτοὺς ἀνεχωρήσαμεν δοξάζοντες >αὐτὸν τὸν θεόν ὅτι μήτε προδεδώκαμεν τὸν λαόν, ἀλλὰ καὶ >ψαντες αὐτούς, διασωθῆναι καὶ διαφυγεῖν τὰς χεῖρας τῶν >ἠδυνήθημεν.«