Historia Ecclesiastica

Ὅτι δὲ μανιῶδες τὸ ἐξ οὐκ ὄντων τὸν υἱὸν γεγονέναι φρονεῖν >χρονικὴν ἔχον τὴν πρόθεσιν αὐτόθεν δείκνυται τὸ ἐξ οὐκ ὄντων, >κἄν ἀγνοῶσιν οἱ ἀνόητοι τὴν τῆς φωνῆς αὐτῶν μανίαν. ἢ γὰρ >χρόνοις ἐμπολιτεύεσθαι δεῖ τὸ οὐκ ἦν, ἢ αἰῶνός τινι διαστήματι.

>εἰ τοίνυν ἀληθὲς τὸ πάντα δι’ αὐτοῦ γεγονέναι, δῆλον ὅτι καὶ πᾶς >αἰὼν Λαὶ χρόνος καὶ διαστήματα καὶ τὸ ποτέ, ἐν οἶς τὸ οὐκ ἢν εὑρίσκεται, δι’ αὐτοῦ ἐγένετο. καὶ πῶς οὐκ ἀπίθανον τὸν καὶ χρό- >νους καὶ αἰῶνας καὶ καιρούς, ἐν οἶς τὸ οὐκ ἢν συμπέφυρται, ποιή- [*](3/4 Jes. 53, 8 — 5 vgl. Gal. 2, 9? — 8/10 Matth. 11, 27 — 10/11 Jes. 24, 16 (Hexapl.) — 12 f vgl. Basil. Adv. Eunom. II 13 — 19 vgl. Hebr. 1, 2) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z Τ) [*](1 φησί > GL ι 3 τὴν γενεὰν = Cass. LXX] τὴν δὲ γενεὰν DT ι 4 καὶ > V ι 5 ἐν τῶ Τ ἐν///// A ἐν nsz ι κίονας A πλείονας Am ι 5 τούτου ADTCass. τούτων nsLv ι 6 ἀφύσικον] οὐ φυσικὴν H φυσικὸν Α ι 7 εἰς] τῆν’ Hs, significans ultra naturam esse omnium verum hanc animadversionem Cass. 8 οὐδεὶς γὰρ ANsz οὐδεὶς HT = nullus Cass. ι 9 καὶ = Cass.] οὐδὲ D, s. Matth. οὐδεὶς ἔγνωκεν AsT οὐδεὶς ἔγνω n οὐδεὶς ἐπέγνωκεν Lv τις ἐπιγινώσκει D, s. Matth. 10 οἶμαι λέγειν An λέγειν οἶμαι szT ι 11 nach ἐμοὶ + καὶ τοῖσ’ ἐμοῖσ’ V am Rand AcF ι 12 ὅτι δὲ μανιῶδες] καὶ ὅτι δαιμονιῶδες n, quia vesanum est Cass. I τὸ > s ι γεγονέναι τὸν υἱὸν ~ TCass. ι γεγονέναι > L ι 13 ἔχον τὴν πρόθεσιν n ἔχοντα τὴν πρόθεσιν sv ἔχοντα ztjv προβολὴν DLA aber in Α τὰ τὴν προβολὴν auf Rasur von elf Buchstaben Ac ἔχον τὴν ὕπαρξιν T, non reor (ohne ergo Codd. CLP) ignorare sapientes quia vesanum est sapere ex non existentibus factum filium, cum utique habcat (ohne non Codd. CLP, also wohl = ἔχον) temporale principium qtiod ostenditur ex non existentibus factum Cass. ι τὸ] ἐκ τοῦ D ι 14 ἀγνοῶσιν, οῶ auf Rasur Ac ι zfjv nach αὐτῶν ~ z ι 15 αἰῶνος τινὸσ Η, spatio saeeuli cuiusctmqtte Cass. ι 18 οὐκ hm ι τὸν > T)

προηγεῖται γὰρ κατ’ αὐτοὺς τῆς τὰ >ὅλα δημιουργούσης τοῦ θεοῦ σοφίας ἐκεῖνο τὸ διάστημα ἐν ἡ φασι μὴ γεγενῆσθαι τὸν υἱὸν ὑπὸ τοῦ πατρός, ψευδομένης κατ’ αὐτοὺς καὶ τῆς πρωτότοκον αὐτὸν εἶναι πάσης κτίσεως ἀναγορευούσης >γραφῆς.

σύμφωνα γοῦν τούτοις βοᾷ καὶ ὁ μεγαλοφωνότατος Παῦλος φάσκων περὶ αὐτοῦ· »ὅν ἔθηκε κληρονόμον πάντων, δι’ οὗ >καὶ τοὺς αἰῶνας ἐποίησεν«, ἀλλὰ καὶ ἐν αὐτῷ ἐκτίσθη τὰ >πάντα, τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, τὰ ὁρατὰ >καὶ τὰ ἀόρατα, εἴτε ἀρχαί εἴτε ἐξουσίαι, εἴτε κυριότητες, >εἴτε θρόνοι· πάντα δι’ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται· καὶ αὐτός ἐστι πρὸ πάντων«.

>Ἀσεβεστάτης οὖν φανείσης τῆς ἐξ οὐκ ὄντων ὑποθέσεως, ἀνάγκη >τὸν πατέρα ἀεὶ εἶναι πατέρα· ἔστι δὲ πατὴρ ἀεὶ παρόντος τοῦ υἱοῦ, >δι᾿ ὃν χρηματίζει πατήρ· ἀεὶ δὲ παρόντος αὐτῷ τοῦ υἱοῦ, ἀεί ἐστιν >ὁ πατὴρ τέλειος, ἀνελλιπὴς τυγχάνων ἐν τῶ καλῷ, οὐ χρονικῶς >οὐδὲ ἐκ διαστήματος οὐδὲ ἐξ οὐκ ὄντων γεννήσας τὸν μονογενῆ >υἱόν. τί δέ;

οὐκ ἀνόσιον τὸ λέγειν μὴ εἶναί ποτε τὴν σοφίαν τοῦ >θεοῦ, τὴν λέγουσαν· »ἐγὼ ἤμην παρ’ αὐτῷ ἁρμόζουσα, ἐγὼ >ἤμην ᾖ προσέχαιρεν«, ἢ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ ποτε μὴ ὑπάρχειν, >ἤ τὸν λόγον αὐτοῦ ἠκρωτηριάσθαι ποτέ, ἢ τὰ ἄλλα ἐξ ὧν ὁ υἱὸς γνωρίζεται καὶ ὁ πατὴρ χαρακτηρίζεται; τὸ γὰρ ἀπαύγασμα τῆς >δίξης μὴ εἶναι λέγειν συναναιρεῖ καὶ τὸ πρωτότυπον φῶς, οὗ ἐστιν >ἀπαύγασμα. εἰ δὲ καὶ ἡ εἰκὼν τοῦ θεοῦ οὐκ ἦν ἀεί, δῆλον ὅτι >οὐδὲ οὗ ἐστιν εἰκὼν ἔστιν ἀεί.

ἀλλὰ καὶ τῷ μὴ εἶναι τὸν τῆς ὑποστάσεως τοῦ θεοῦ χαρακτῆρα, συναναιρεῖται κἀκεῖνος ὁ [*](6 Kol. 1, 15 — 8/9 Hebr. 1, 2 — 9 f Kol. 1, — 17 — 20/21 Pro v. 8, 30 — 21 ι Kor. 1, 24 — 23/24 u. 27 Hebr. 1, 3 — 25 II Kor. 4, 4. Kol. 1, 15) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV (v) = z T) [*](1 εἶναί > s ι ἀνόητον Τ stultum Cass. ι 2 ἀνάπλεω As ἀνάπλεον D ι μεταγενέστερον = posteriorem Cass.] μὴ προγενέστερον n ι 4 τοῦ θεοῦ δη- μιουργούσης ~ HZ 15 γενέσθαι Τ ι ὑπὸ nsDT a Cass. ἀπὸ ALv ι 15 ἔστι— 16 πατήρ > H ι τοῦ > T ι 16 δι’ ὃν —υἱοῦ = Cass. > T ι 17 ἀνελλειπὴσ ANv ι 19 ποτὲ μὴ εἶναι co Xn, Cass. wie im Text ι 21 μὴ ὑπάρχειν ποτέ fvj An, Cass. wie im Text ι 25 ἀεί = Cass. > Τ ι 26 vor εἰκὼν + ἧ L ι ἔστιν ἀεί > TCass. ι τῷ] τὸ GFT > D ι 27 συναναιρεῖ κἀκεῖνον τὸν πάντως ὑπ’ αὐτοῦ χαρακτηριζόμενον T, aber ctim non est . . . una peremitur et ille qui in omnibus ab co figuratur Cass.)

ὃν τρόπον γὰρ ἡ ἄρρητος αὐτοῦ ὑπόστασις ἀσυγκρίτῳ ὑπεροχῇ ἐδείχθη ὑπερκειμένη πάντων οἶς αὐτὸς τὸ εἶναι ἐχαρίσατο, >οὕτως καὶ ἡ υἱότης αὐτοῦ, κατὰ φύσιν τυγχάνουσα τῆς πατρικῆς θεό- >τητος, ἀλέκτῳ ὑπεροχῇ διαφέρει τῶν δι’ αὐτοῦ θέσει υἱοθετηθέντων. >ὁ μὲν γὰρ ἀτρέπτου φύσεως τυγχάνει, τέλειος ὥν καὶ διὰ πάντων >ἀνενδεής· οἱ δὲ τῇ εἰς ἑκάτερα τροπῇ ὑποκείμενοι τῆς παρὰ τούτου >βοηθείας δέονται.

τί γὰρ ἂν καὶ προκόψαι ἔχοι ἡ τοῦ θεοῦ σοφία, >ἤ τί προσλαβεῖν ἡ αὐτοαλήθεια; ἢ ὁ θεὸς λόγος πῶς ἂν ἔχοι βελ- >τιωθῆναι ἢ ἡ ζωὴ ἢ τὸ ἀληθινὸν φὼς; εἰ δὲ τοῦτο, πόσῳ πλέον >ἀφύσικον τυγχάνει μωρίας ποτὲ δεκτικὴν γενέσθαι τὴν σοφίαν ἢ τὴν >τοῦ θεοῦ δύναμιν ἀσθενείᾳ προσπλακῆναι, ἢ ἀλογίᾳ τὸν λόγον ἀμαυρωθῆναι ἢ τῷ ἀληθινῷ φωτὶ ἐπιμιχθῆναι σκότος, τοῦ μὲν >ἀποοτόλου αὐτόθεν λέγοντος τίς κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος, >ἤ τίς συμφώνησις Χριστῷ πρὸς Βελίαρ«, τοῦ δὲ Σολομῶντος >ὅτι ἀδύνατον ἂν εἴη κἂν μέχρι πρὸς ἐννοίας εὑρεθῆναι ὁδοὺς ὄφεως >ἐπὶ πέτρας, ἥτις κατὰ Παῦλόν ἐστιν ὁ Χριστός; οἱ δὲ κτίσματα >αὐτοῦ τυγχάνοντες, ἄνθρωποί τε καὶ ἄγγελοι, καὶ εὐλογίας εἰλήφασι >προκόπτειν ἀρεταῖς ἀσκούμενοι καὶ νομίμοις ἐντολαῖς πρὸς τὸ μὴ >άμαρτάνειν.

διὸ δὴ ὁ κύριος ἡμῶν, φύσει τοῦ πατρὸς υἱὸς τυγχἀ- >νων, ὑπὸ πάντων προσκυνεῖται· οἱ δὲ ἀποθέμενοι τὸ πνεῦμα τῆς δουλείας, ἐξ ἀνδραγαθημάτων καὶ προκοπῆς τὸ τῆς υἱοθεσίας [*](9 ι Kor. 1,24 — 10/11 llJoh. 14,6. 1,4,9 — 12 I Kor. 1, 24 — 15/16 II Kor. 6, 14—15 — 17/18 Prov. 24, 53—54 (30, 18—19) — 18 I Kor. 21/22 vgl. Phil. 2, 11 —22 —S. 17, 1 Röm. 8, 15) [*](Α HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z T) [*](1 ὑπ’ αὐτοῦ szT am Rand A παρ’ αὐτοῦ An ι 3 γὰρ τρόπον ~ nT ι 5 καὶ = et Cass, > sv [8 ταῖς . . . τροπαῖς s, midabilitati Cass. ι παρὰ τούτου An παρ’ αὐτοῦ szT ι 10 vor ἧ ὁ θεὸς λόγος interpungieren die besten HSS und Cass. ι 11 ἢ ἡ ζωή· ἢ τὸ nT //// ἧ ζωή· //// τὸ A ἧ ζωή· τὸ sz, vgl. Cass.: αἰ deus quomodo quotnodo polest fsic Codd. CLP) meliorari, cum sit vita rerumque bimen? ι 11/12 πλέον πλεῖον L μᾶλλον G) ἀφύσικον τυγχάνει szT πλέον τυγχάνει ἀφύσικον n πλείονα φυσικὸν τυχχάνει Α ι 11 σκότος = Cass.] καὶ σκότος v ι 15 αὐτόθεν > n Cass. ι 16 χὥ AnsD yy LvTCass. ι 17 μέχρι πρὸς = tisqiie ad Cass.] μέχρις Τ, ob μέχρι τινὸς wie 12, 24? ülicher 20 νομίμοισ ἐντολαῖς AHLv Cass. νόμοις ἐντολαῖς N νομίμους νόμου S) ἐντολάσ sDT ι 21 nach δὴ + καὶ sL ι nach ἡμῶν + ισ(??) χα(??) n, Cass. Text ι 22 τῶ πνι, ω und ι corr. Ac)

>Τὴν μὲν οὖν γνησίαν αὐτοῦ καὶ ἰδιότροπον καὶ φυσικὴν καὶ κατ’ >ἐξαίρετον υἱότητα ὁ Παῦλος οὕτως ἀπεφήνατο, περὶ θεοῦ εἰπών· »ὅς γε τοῦ ἰδίου υἱοῦ οὐκ ἐφείσατο, ἀλλ’ ὑπὲρ ἡμῶν δηλον- >ότι τῶν μὴ φύσει υἱῶν) παρέδωκεν αὐτόν‘.

πρὸς γὰρ ἀντι- >διαστολὴν τῶν οὐκ ἰδίων αὐτὸν ἴδιον υἱὸν ἔφησεν εἶναι. ἐν δὲ τῷ >Εὐαγγελίῳ· »οὖτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾡ εὐδό- κησα«. ἐν δὲ Ψαλμοῖς ὁ σωτήρ φησιν· »κύριος εἶπε πρός με· >υἱός μου εἶ σύ«. γνησιότητα ἐμφανίζων σημαίνει μὴ εἶναι αὐτοῦ >γνησίους υἱοὺς ἄλλους τινὰς παρ’ αὐτόν.