Historia Ecclesiastica

Κατὰ τοῦτον δὲ τὸν χρόνον τῆς μὲν Ῥωμαίων ἐκκλησίας Σίλβεστρος κατεῖχε τὰς ἡνίας, Μιλτιάδην διαδεξάμενος ὃς μετὰ Μαρκελλῖνον τὸν ἐν τῷ διωγμῷ διαπρέψαντα τὴν τῆς ἀρχιερωσύνης χειροτονίαν ἐδέξατο· ἐν Ἀντιοχείᾳ δὲ μετὰ Τύραννον, τῆς τῶν ἐκκλησιῶν ἀρξαμένης εἰρήνης, Βιτάλιος τὴν ἡγεμονίαν παρέλαβεν, ὃς καὶ τὴν ἐν τῇ Παλαιᾷ καταλυθεῖσαν ὑπὸ τῶν τυράννων ᾠκοδόμησεν ἐκκλησίαν·

Φιλογόνιος δὲ μετὰ τοῦτον τὴν προεδρίαν λαβὼν τά τε λειπόμενα τῇ οἰκοδομίᾳ προστέθεικε καὶ τὸν ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας ἐν τοῖς Λικιννίου καιροῖς ἐπεδείξατο ζῆλον. τὴν ἐν Ἱεροσολύμοις δὲ μετὰ Έρμωνᾶν Μακάριος ἐπιστεύθη, φερώνυμος ἀνὴρ καὶ παντοδαποῖς κοσμούμενος ἀγαθοῖς.

τῆς δὲ Κωνσταντινουπόλεως κατὰ τοῦτον αὐτὸν τὸν καιρὸν Ἀλέξανδρος τῆς ἀρχιερατικῆς ἠξιοῦτο λειτουργίας, ἀποστολικοῖς χαρίσμασι λαμπρυνόμενος. τότε [*](7—9 vgl. Rufin.H.E.X1,S.960,10—12 — 10/11 Matth. 5, 29/30 — 15-18 vgl. Corpus Script. Christian, oriental. cur. Chabot. Scriptores Syri. Series tertia, t. IV, S. 148 (= Σ)) [*](* 6—9 Nicetas Thesaur. V 3 PG 139, 1365 B — 12— S. 8, 10 Niceph. H.E. VIII 6) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z T) [*](1 τῆς ἀληθείας GL ι 2 ποτε AnTCass. > sz ι 3 γραμμάτων szTCass. συνταγμάτων An ι σαφέστερον > TCass. ι 7 μεταπείθειν παραινέσεσιν ~ TCass. ι 10 νόμου = legem Cass.] λόγου Τ 12 γ(??) am Rand HSS ι 13 ἡνίας κατεῖχε ~ TCass. ι μιλτιόδιν Τ ι 14 τὴν nach ἀρχιερωσύνης ~ s ι τῖς AnDTCass. τῆς αὐτῆς sLvAe ι 16 ἀρξαμένησ AnszCass. ἀρξάμενοσ 17 ἐν τῇ Παλαιᾷ] παλαιὰν D antiqicam Cass. Σ ι 19 οἰκοδομῆ Τ ι 20 λικινίου sDT ι 21 ἑρμαμωνᾶν V ἑρμάμωναν F ἔρμωνα S ἑρμωνᾶ NG, post Hermonem Cass. ι ἐνεπιστεύθη sLv ι 22 κοσμούμενοσ szTCass. ἀσκούμενοσ An I 23 nach καιρὸν + τῆς L ι Ἀλέξανδρος nach λειτουργίας ~ An, Cass. wie im Text ι 24 ἠξιοῦτο An possidebat Cass. ἠξίωτο sDvT ἠξιώθη L)

Ἐγὼ δὲ τὴν πρὸς τὸν ὁμώνυμον αὐτῷ γραφεῖσαν ἐπιστολὴν ἐνθήσω τῇ συγγραφῇ, σαφῶς ἅπαντα τὰ κατ’ ἐκεῖνον διδάσκουσαν, ὡς ἂν μή τις ὑπολάβοι πλάττοντά με ταῦτα συγγράφειν· καὶ μετὰ τήνδε, τὴν αὐτοῦ γε Ἀρείου, καὶ μετ’ ἐκείνην τὰς ἄλλας ὥν ἡ τῆς ἱστορίας δεῖται διήγησις, ἵνα μαρτυρῶσι τῇ ἀληθείᾳ τῆς συγγραφῆς καὶ σαφέστερον τὰ γεγενημένα διδάσκωσιν. γράφει δὲ ὁ τῆς Ἀλεξανδρέων Ἀλέξανδρος πρὸς τὸν ὁμώνυμον ταῦτα·

>Τῷ τιμιωτάτῳ ἀδελφῶ καὶ ὁμοψύχῳ Ἀλεξάνδρῳ Ἀλέξανδρος >ἐν κυρίῳ χαίρειν.

>Ἠ φίλαρχος τῶν μοχθηρῶν ἀνθρώπων καὶ φιλάργυρος >ταῖς δοκούσαις ἀεὶ μείζοσι παροικίαις πέφυκεν ἐπιβουλεύειν, διὰ >κίλων προφάσεων τῶν τοιούτων ἐπιτιθεμένων τῇ >εὐσεβείᾳ. οἰστρηλατούμενοι γὰρ ὑπὸ τοῦ ἐνεργοῦντος ἐν αὐτοῖς >βόλου, εἰς τὴν προκειμένην αὐτοῖς ἡδονὴν πάσης εὐλαβείας >σκιρτήσαντες, πατοῦσι τὸν τῆς κρίσεως τοῦ θεοῦ φόβον.

περὶ ὧν >ἀναγκαῖον ἦν μοι τῷ πάσχοντι δηλῶοαι τῇ ὑμετέρᾳ εὐλαβείᾳ, >φυλάττησθε τοὺς τοιούτους μή τις αὐτῶν τολμήσῃ καὶ ταῖς >ραις παροικίαις ἐπιβῆναι, ἤτοι δι’ ἑαυτῶν ἱκανοὶ γὰρ [*](3/4 vgl. Socrat. I 6, 4—30) [*](* 5—S. 25, 18 Cass. I 13—14 [= Τ] — 10— S. 11, 4 Niceph. H. Ε. VIII 7) [*](A HN(n) GS(8) DL + FV (v) = z Τ W [von 12 an]) [*](1 Ἀλέξανδρος > s ι 5 Ἐγὼ δὲ > T*Cass. ι αὐτῶ An Nie. αὐτοῦ Τ > sz I 6 vor σαφῶς + καὶ T ι ἐκείνων T, eius Cass. ι 7 ὑπολάβῃ n πλάττοντά με ταῦτα ADT ταῦτα πλάττοντά με n πλάττοντά με L πλαστῶς ταῦτα SV, haee me ficte conscribere Cass. ι 8 αὐτοῦ γε = ipsius Cass.] αὐτήν γε τοῦ v 9 γραφῆς T ι 10 διδόζωσιν T ι 10/11 Ἀλεξανδρείας svNic. ι 11 Ἀλέξανδρος πρὸς τὸν ὁμώνυμον] τῶ ὁμωνύμω αὐτοῦ Τ ι 12 δ am Rand HSS 15/16 ποικίλων προφάσεων AnCass. ποικίλης προφάσεως szTW ι 17 ἐν αὐτοῖσ’ AnzW Cass. αὐτοῖσ’ s εἰσ’ αὐτούς Τ ι 18 αὐτοῖς] ἐν αὐτοῖσ’ N > mit leerem Raum H ι εὐλαβείας nDTW reverentia Cass. εὐσεβείας sLv und (σε auf Rasur Ac) Α I 20 τῷ πάσχοντι] μετασχόντι n ι 22 nach ἑαυτῶν + ἧ δι’ ἑτέρων D + εἴτε δι’ ἄλλων Steph.; vgl. Cass.: vel per se, rel per alios ι ὑποκρίνεσθαι TW)

>Ἄρειος γοῦν καὶ Ἀχιλλᾶς, ουνωμοσίαν ἔναγχος ποιησάμενοι, τὴν >Κολλούθου φιλαρχίαν πολὺ χεῖρον ἢ ἐκεῖνος ἐζήλωσαν. ὁ μὲν >αὐτοῖς τούτοις ἐγκαλῶν τῆς ἑαυτοῦ μοχθηρᾶς προαιρέσεως >πρόφασιν· οἱ δὲ τὴν ἐκείνου χριοτεμπορίαν θεωροῦντες οὐκ ἔτι >ἐκκλησίας ὑποχείριοι μένειν ἐκαρτέρησαν, ἀλλ’ ἑαυτοῖς σπήλαια >οἰκοδομήσαντες ἀδιαλείπτους ἐν αὐτοῖς ποιοῦνται συνόδους, >τε καὶ μεθ’ ἡμέραν ἐν ταῖς κατὰ Χριστοῦ καὶ ἡμῶν διαβολαῖς >μενοι.

οἳ πάσης τῆς εὐσεβοῦς ἀποστολικῆς δόξης κατηγοροῦντες >Ἰουδαϊκῷ προσχήματι χριστομάχον συνεκρότησαν ἐργαστήριον, >θεότητα τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀρνούμενοι καὶ τοῖς πᾶοιν ἴσον >κηρύττοντες, πᾶσάν τε αὐτοῦ τῆς σωτηρίου οἰκονομίας καὶ δι’ >ταπεινώσεως φωνὴν ἐκλεξάμενοι ἐξ αὐτῶν συναγείρειν >τῆς ἀσεβείας ἑαυτῶν τὸ κήρυγμα, τῆς [*](5) ἀρχῆθεν θεότητος αὐτοῦ >παρὰ τῶ πατρὶ δόξης ἀλέκτου τοὺς λόγους ἀποστρεφόμενοι. τὴν >γοῦν Ἑλλήνων τε καὶ Ἰουδαίων ἀσεβῆ περὶ Χριστοῦ δόξαν >νοντες, τὸν παρ’ αὐτοῖς ἔπαινον ὡς ἔνι μάλιστα θηρῶνται, >μὲν ὅσα καθ’ ἡμῶν παρ’ αὐτοῖς γελᾶται πραγματευόμενοι, >δὲ ἡμῖν καθ’ ἡμέραν καὶ διωγμοὺς ἐπεγείροντες· καὶ τοῦτο μὲν >καστήρια συγκροτοῦντες δι’ ἐντυχίας γυναικαρίων ἀτάκτων ἃ >τησαν, τοῦτο δὲ τὸν χριστιανισμὸν διασύροντες ἐκ τοῦ >πᾶσαν ἀγυιὰν ἀσέμνως τὰς παρ’ αὐτοῖς νεωτέρας. ἀλλὰ καὶ τὸν [*](6 Didache 12, 5—7 Matth. 21, 13 — 14 Phil. 2, 8 — 20 Act. 13, 50 21—23 ι Tim. 5, 11—13. ιι Tim. 3, 6 —23 — S. 10, 2 Joh. 19, 23—24) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z T W) [*](2 δυναμένων zTCass.W καὶ δυναμένων An > s ι ἀφαρπάσαι nTW, facere praestigiwn Cass. ι 3 γοῦν AnD οὖν sLvW igitur Cass. γὰρ Τ ι ἀχκκᾶσ nVTCass. ἀχιλλεὺσ AsDLFW ι 5 προαιρέσεως szT voluntati Cass. προθέσεως AnW 1 8 ἀδιαλείπτους nTW incessabilia — conciliahula Cass. ἀδιαλείπτως sz und (ωσ auf Rasur Ac) A ι ἐν αὐτοῖσ’ AnDLTWCass. ἐν ἑαυτοῖς v > s ι ποιοῦνται nsLvTCass. ποιοῦντες AW προσποιοῦνται D ι 11 προσχήματι A ι 12 εἶναι ἴσον ~ n ι 13 κηρύττοντες AHLV κηρύσσοντεσ die übr. HSS ι πᾶσαν den Akzent und ν corr. Ac πάσης n omnes (sie Codd. CLP) Cass. ι 14 φωνὴν, ἦν auf Rasur Ac φωνὰς n voeem (sie Codd. CLPj Cass. ι 15 ἑαυτῶν An αὐτῶν szTW ι 16 ἀλέκτου nTW ineffahilis Cass. ἀλήκτου Asz ι 18 παρ’ αὐτοῖσ AsLvTW laudeni propricnn Cass. παρ’ αὐτῶν n παρ’ αὐτὸν D ι 19 παρ’ αὐτοῖς καθ’ ἡμῶν ~ Τ ι γελᾶται ἆτα auf Rasur Ac) A γελᾶσθαι T ι 21 ἁ] ἅς s ι 23 ἀγυιὰν Ar ι ἀσέμνως > TCass.)

ἡμεῖς μὲν οὖν ἃ καὶ τῷ βίῳ αὐτῶν καὶ τῇ ἀνοοίῳ ἐπιχειρήσει πρέπει διὰ τὸ λανθάνειν βραδέως ἐπιστή- σαντες, παμψηφὶ τῆς προσκυνούσης Χριστοῦ τὴν θεότητα ἐκκλησίας >ἐξηλάσαμεν.

>Ἐπεχείρησαν δὲ περιδρομαῖς χρώμενοι καθ’ ἡμῶν παρεκβαίνειν πρὸς τοὺς ὁμόφρονας συλλειτουργούς, ὀχήματι μὲν εἰρήνης καὶ ἑνώ- σεως ἀξίωσίν ὑποκρινόμενοι, τὸ δ᾿ ἀληθὲς συναρπάσαι τινὰς αὐτῶν εἰς τὴν ἰδίαν νόσον διὰ χρηστολογίας σπουδάζοντες καὶ στωμυλώ- τερα γράμματα παρ’ αὐτῶν αἰτοῦντες, ἵνα παραναγιγνώσκοντες αὐτὰ τοῖς ὑπ’ αὐτῶν ἠπατημένοις ἀμετανοήτους ἐφ’ οἶς ἐσφάλησαν κατα- σκευάσωσιν, ἐπιτριβομένους εἰς ἀσέβειαν, ὡς ἂν συμψήφους αὐτοῖς καὶ ὁμόφρονας ἔχοντες ἐπισκόπους.

οὐχ ἅπερ γοῦν παρ’ ἡμῖν πονη- ρῶς ἐδίδαξαν τε καὶ διεπράξαντο ὁμολογοῦσιν αὐτοῖς, δι’ ἃ καὶ ἐξώ- σθησαν· ἀλλ’ ἢ οιωπῇ ταῦτα παραδιδόασιν, ἢ πεπλασμένοις όγοις καὶ ἐγγράφοις ἐπισκιάζοντες ἀπατῶσιν.

πιθανωτέραις γοῦν καὶ βωμολόχοις ὁμιλίαις τὴν φθοροποιὸν ἑαυτῶν διδασκαλίαν ἐπικρύ- >πτοντες ουναρπάζουσι τὸν εἰς ἀπάτην ἐγκείμενον, οὐκ ἀπεχόμενοι >καὶ τοῦ παρὰ πᾶσι συκοφαντεῖν τὴν ἡμετέραν εὐσέβειαν· ὅθεν καὶ >ουμβαίνει τινὰς τοῖς γράμμασιν αὐτῶν ὑπογράφοντας εἰς ἐκκλησίαν εἰσδέχεσθαι, μεγίστης ὡς οἶμαι διαβολῆς ἐπικειμένης τοῖς τοῦτο τολ- μῶσι συλλειτουργοῖς τῷ μήτε τὸν ἀποστολικὸν κανόνα τοῦτο συγχω- [*](17 — 21 vgl. Athanas. De synod. 16. Epiphau. Haeres. 69, 7 — 8) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV (v) = z Τ W) [*](1 οἱ δήμιοι hTW ἄνοι δήμιοι sz und auf Rasur Ac milites Cass., vgl. στρατιῶται Joh. I 2 τολμήσαντες sF in ἐτόλμησαν auf Rasur corr. V, praesumimt Cass. ι ἡμεῖς — 4 ἐπιστήσαντες] οὕσ (οὓσ auf Rasur) ἡμεῖς V ι μὲν > s ἃ> TCass. ι 3 πρέπει > TW Cass. ι 4 τῆς — 5 ἐζηλάσαμεν] τῆς προσκυνήσεωσ χυ(??) τὴν θεότητα σμικρύνοντασ τῆς ἐκκλησίας ἐκκλησίασ sF τῆς ἐκκλησίασ ἐξηλάσαμεν ὡς τῆς προσκυνήσεως χυ(??) τὴν θεότητα σμικρύνοντασ V, Cass. wie Text ι nach θεότητα + αὐτοὺς D eos expulimus Cass.; αὐτοὺς wäre nach ἐκκλησίας herzustellen ι 4/5 ἐξηλάσαμεν ἐκκλησίας ~ Τ ι 7 nach ὅμόφρονας + ἡμῶν W nostros Cass. ι 11/12 κατασκευάσωσιν An κατασκευάζωσιν TW παρασκευάσωσιν sz ι 12 ὡς ἂν An ὡς szTW ι 13/14 πονηρῶς] κακώς Τ male Cass. ι 14 τε καὶ An καὶ szTW ι 16 ἐγγράφωσ L ι 17 βωμολόχοις nT βωμολοχικαῖσ szW βομολοχικαῖσ A, aber ικαῖσ auf Rasur Ac ι ὁμιλίαισ auf Rasur Ac ι ἑαυτῶν AN αὐτῶν HszTW ι 18 ἐγκείμενον ANGLvT ἐκκείμενον HSDW ι 19 καὶ1 nDTW etiam Cass. > AsLv ι ὅθεν > s ι 21 μεγίστης > s I τοῖς] ὡς τοῖσ’ s 1 22 τῷ] τῶν A τὸ svW)