Historia Ecclesiastica

>Ταύτης ὑφ’ ἡμῶν ἐκτεθείσης τῆς πίστεως, οὐδεὶς παρῆν ἀντι- >λογίας τόπος, ἀλλ’ αὐτός τε πρῶτος ὁ θεοφιλέστατος ἡβῶν >λεὺς ὀρθότατα περιέχειν αὐτὴν ἐμαρτύρησεν, οὕτω τε καὶ >φρονεῖν συνωμολόγησε καὶ ταύτῃ τοὺς πάντας >ὑπογράφειν τε τοῖς δόγμασι καὶ συμφωνεῖν τούτοις αὐτοῖς >λεύετο, ἑνὸς μόνου προσεγγραφέντος ῥήματος τοῦ ὁμοουσίου· ὃ >αὐτὸ ἡρμήνευσε λέγων ὅτι μὴ κατὰ σωμάτων πάθη λέγοιτο >σιος, οὔτε κατὰ διαίρεσιν οὔτε κατά τινα ἀποτομὴν ἐκ >ὐποστῆναι· μηδὲ γὰρ δύνασθαι τὴν ἄυλον καὶ νοερὰν καὶ >φύσιν σωματικόν τι πάθος ὑφίστασθαι, θείοις δὲ καὶ >λόγοις προσήκειν τὰ τοιαῦτα νοεῖν. καὶ ὁ μὲν σοφώτατος >καὶ εὐσεβέστατος βασιλεὺς τὰ τοιαῦτα διεφιλοσόφει, οἱ δὲ >τῆς τοῦ ὁμοουσίου προσθήκης τήνδε τὴν γραφὴν.

>Ἡ ἐν τῇ συνόδῳ ὑπαγορευθεῖσα πίστις.

>Πιστεύομεν εἰς ἕνα θεὸν πατέρα παντοκράτορα, πάντων ὁρατῶν >τε καὶ ἀοράτων ποιητήν, καὶ εἰς ἔνα κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν >υἱὸν τοῦ θεοῦ, γεννηθέντα ἐκ τοῦ πατρὸς μονογενῆ, τουτέστιν >τῆς οὐσίας τοῦ πατρός, θεὸν ἐκ θεοῦ, φῶς ἐκ φωτός, θεὸν >νον ἐκ θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον πατρί, δι’ οὗ τὰ πάντα ἐγένετο τά τε ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ τὰ ἐν τῇ Ψῇ, τὸν ὄι ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν [*](A HN(n) GS (s) L + FV fv) = z W [bis 17 πεποιήκασιν]) [*](2 ἀποδείξεως Π ἀποδείξεων Athan. Socr. Gel. ι 5 οὐδεὶς Π οὐδενὶ Athan. Socr, Gel. ι 6 7 ἡμῶν βασιλεὺς An W Athan. Socr. Gel. βασιλεὺς ἡμῶν sz ι 7 ἑαυτὸν] αὐτὸν szW ι 9 συμφωνεῖν nsvWAthan. Socr. Gel. συμφρονεῖν AL ι 10 ὃ AnW Athan. Socr. Gel. > sz ι 11 κατὰ AnLW κατὰ τὰ sv κατὰ τὰ τῶν Gel. κατὰ τῶν Athan. ι 12 >Α ι 15 προσήκειν Athan. Gel. Socr. Codd. Cass. προσήκει An W ι τὰ τοιαῦτα übergeschrieben Ac ταῦτα n, Athan. Socr. Gel. wie im Text ι 16 καὶ εὐσεβέστατος AnW Athan. Gel. Socr. Cod. T = Cass. > sz ι τὰ τοιαῦτα Π τοιαῦτα Socr. Cod. Τ τὰ τοιάδε Gel. τοιάδε Athan. Codd. AFCM ι ἐφιλοσόφει Athan. Socr. Gel. ι 18 ἧ — πίστις AnsF Athan. Gel. ἦι ἐν νικαία ὑπὸ τῆς συνόδου ὑπ’. πίστις Socr. Codd. AC #x003E; LV Socr. Codd. FM(?) Τ I 21 ἐκ τοῦ πρδ μονογενῆ A Athan. Socr. Gel. ἐκ πρσ ἀγεννήτου μονογενῆ n ἐκ πῖσ’ ἀγεννήτου sz γρ. γεννηθέντα ἐκ πρσ ἀγεννήτου am Rand Ae ι 22 φώς nsz Athan. Socr. Gel. καἰ φώς A ι 24 τε An Athan. Socr. Gel. >82)

>Καὶ δὴ ταύτης τῆς γραφῆς ὑπ’ αὐτῶν ὑπαγορευθείσης, ὅπως >εἴρηται αὐτοῖς τὸ ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ πατρὸς« καὶ τὸ »τῷ πατρὶ >ούσιον«, οὐκ ἀνεξέταστον αὐτοῖς καταλιμπάνομεν. ἐρωτήσεις >γαροῦν καὶ ἀποκρίσεις ἐντεῦθεν ἀνεκινοῦντο, ἐβασάνιζέν τε ὁ >τὴν διάνοιαν τῶν εἰρημένων. καὶ δὴ τὸ ἐκ τῆς οὐσίας >πρὸς αὐτῶν δηλωτικὸν εἶναι τοῦ ἐκ μὲν τοῦ πατρὸς εἶναι, οὐ >ὡς μέρος ὑπάρχειν τοῦ πατρός.

ταύτῃ καὶ ἡμῖν ἐδόκει καλῶς ἔχειν >συγκατατίθεσθαι τῇ διανοίᾳ, τῆς εὐσεβοῦς διδασκαλίας >ἐκ τοῦ πατρὸς εἶναι τὸν υἱόν, οὐ μὴν μέρος τῆς οὐσίας αὐτοῦ >χάνειν. διόπερ τῇ διανοίᾳ καὶ αὐτοὶ συνετιθέμεθα, οὐδὲ τὴν >παραιτούμενοι, τοῦ τῆς εἰρήνης σκοποῦ πρὸ ὀφθαλμῶν ἡμῶν >μένου καὶ τοῦ μὴ τῆς ὀρθῆς ἐκπεσεῖν διανοίας.

>Κατὰ ταῦτα δὲ καὶ τὸ »γεννηθέντα καὶ οὐ ποιηθέντα« κατεδεξά- [*](* 8— S. 54, 10 Niceph. H. E. VIII 22) [*](A HN (n) GS (s) D J) von 3 καὶ εἰς τὸ an] L + FV (v) = z W [von 8 an]) [*](1 ἐνανθρωπήσαντα Asv Athan. Socr. Gel. καὶ ἐνανθρωπήσαντα n #x003E; L ι παθόντα #x003E; L ι i ἦν1 = Athan. Socr. Gel.] ὅτι ἢν L ὅτι übergeschrieben Ac ι 5 φάσκοντες AV ι 6 τρεπτὸν Π ἡ κτιστὸν ἧ τρεπτὸν Athan. Socr. Gel. ι 8 δὴ ἧ auf Rasur Ac) A ι 9 αὐτοῖς = Athan. Socr. Gel.] αὐθισ θὶς auf Rasur Ac) A ι #x003E;L ι 10 αὐτοῖσ’ A Athan. Socr. Gel. αὖθις nszW, alte Variante ι καταλιμπάνομεν AnSDAthan, Socr. Codd. AFCM κατελιμπάνομεν GLX Socr. Cod. T καταλαμβάνομεν Gel. ι ἐρωτήσεις Π ἐπερωτήσεις Athan. Socr. (jel, ι 11 ἐκινοῦντο V ι ἐβασάνιζέν τε ὁ λόγος τὴν διάνοιαν n Athan. Socr. ἐβασανίζετο ὁ λόγοσ τῆς διανοίας in A, τι) ὁ und die zwei letzten σ auf Rasur Ac καὶ ἐβασανίζετο ὁ λόγος τὴν διάνοιαν Gel. ἐβασανίζετο (+ δὲ W) ὁ λόγος τῖς διανοίας szW, s. 54, 1 I 12 ὡμολογεῖτο szW Athan. Gel. u. εἶ auf Rasur Ac) A ὡμολόγητο n Socr. 1 13 τοῦ — εἶναι #x003E; L ι 14 ταίτῃ] αὐτὴ s αὕτη F ταύτῃ δὲ Athan. Socr. Gel. I 16 τῆς οὐσίας αὐτοῦ AnSocr. Gel. αὐτοῦ τῆς οὐσέασ sLvW Athan. Socr. Cod. T αὐτοῦ ἐκ τῆς οὐσίας D ι 17 τῇ = Athan. Socr. Gel.] ταύτῃ τῆ A ι αὐτοῖσ’ AG ι συνετιθέμεθα A Athan. Gel. συντιθέμεθα nszW Socr. (aber consensimus Cass.) ι 20 καὶ οὐ ποιηθέντα = Athan. SocT. > A ι — S. 51, 1 κατεδεξάμεθα >n)

>Οὕτως δὲ καὶ τὸ ὁμοούσιον εἶναι τοῦ πατρὸς τὸν υἱὸν ἐξεταζό- >μενος ὁ λόγος συνίστησιν, οὐ κατὰ τὸν τῶν σωμάτων τρόπον οὐδὲ >τοῖς θνητοῖς ζῴοις παραπλησίως· οὔτε γὰρ κατὰ διαίρεσιν τῆς >οὐσίας οὔτε κατὰ ἀποτομήν, ἀλλ’ οὐδὲ κατά τι πάθος ἢ τροπὴν ἢ >ἀλλοίωσιν τῆς τοῦ πατρὸς δυνάμεως· τούτων γὰρ ἁπάντων >ἀλλότριον εἶναι τὴν ἀγέννητον τοῦ πατρὸς φύσιν·

παραστατικὸν δ᾿ εἶναι >τὸ ὁμοούσιον τῷ πατρὶ τοῦ μηδεμίαν ἐμφέρειαν πρὸς τὰ γενητὰ >κτίσματα τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ φέρειν. μόνῳ δὲ τῷ πατρὶ τῷ >γεγεννηκότι κατὰ πάντα τρόπον ἀφωμοιῶσθαι καὶ μὴ εἶναι ἐξ ἑτέρας τινὸς >ὑποστάσεώς τε καὶ οὐσίας ἀλλ’ ἐκ τοῦ πατρός. ᾦ καὶ αὐτῷ, τοῦτον >ἑρμηνευθέντι τὸν τρόπον, καλῶς ἔχειν ἐφάνη συγκατατίθεσθαι, ἐπεὶ >καὶ τῶν παλαιῶν λογίους τινὰς καὶ ἐπιφανεῖς ἐπισκόπους καὶ συγ- >γραφέας ἔγνωμεν ἐπὶ τῆς τοῦ πατρὸς καὶ υἱοῦ θεολογίας τῷ τοῦ >ὁμοουσίου συγχρησαμένους ὀνόματι.

ταῦτα μὲν περὶ τῆς ἐκτεθείσης >εἰρήσθω πίστεως· ᾗ συνεφωνήσαμεν οἱ πάντες, οὐκ ἀνεξετάστως >ἀλλὰ κατὰ τὰς ἀποδοθέίσας διανοίας ἐπ’ αὐτοῦ τοῦ θεοφιλεστάτου [*](14—16 vgl. unten IV 8, 8 — 19—21 s. oben S.) [*](Α Hn (n) GS (s) DL + FV (v) = z W) [*](1 ποιηθὲν nsWAthan. Socr. Gel. ποιηθέντα Az ι 3 δὴ μὴ szW Athan. Socr. Gel. μὴ ///// Α δὴ über μὴ geschrieben Ac μηδὲ n ι 5 γεγενῆσθαι AD ι δι- δάσκει τὰ θεῖα 03 A Socr. Codd. AFCM, Athan. Gel. Socr. Cod. T wie im Text 1 6 γενητὴ V Athan. Socr. Gel. γεννητὴ die übr. HSS ι 9 συνίστησιν nWAthan. Socr. συνίστη sDLF ἵστη σὺν übergeschrieben Ac) A συνίστα V ι τὸν τῶν DLW Athan. Socr. Gel.v (aber τῶν Fs) und ὁ auf Rasur Ac) A τὸν nS τῶ; G ι 10 οὔτε = Athan. Socr. Gel.] οὐδὲ sv ι 11 οὔτε] οὐδὲ v ι ἀλλ’ > v ι 13 xfjv ἀγέννητον τοῦ πρσ nSocr. Gel. τὴν ἀγένητον τοῦ πρσ Athan. τὴν ἀγέννητον πῖσ’ W του τὴν ἀγενήτου ///// πρσ corr. Ac τὴν ἀγεννήτου πρὴ sz ι 14 τοῦ = Socr. Codd. AM] τὸ G Athan. Socr. Codd. FCT Gel. ι μήτε μίαν h. ι 15 μόνω n Athan. Socr. Gel. μόνον die übr. HSS ι 16 ἀφωμοιῶσθαι nsLV Athan. Socr. ἀφωμοιοῦσθαι DF ἀφομοιοῦσθαι WGel. ὅμοιον A ι 17 τε An Athan. Socr. Gel. > szW ι τοῦ szW Athan. Socr. Gel.] τῆς τοῦ An, s. S. 51, 16 ι ᾧ] ὁ L #x003E; v ι αὐτὸ L I 21 αυγχρησαμένουσ nszWAthan. Cod. Par Socr. χρησαμένουσ A χρησαμένους LGel.)

>Καὶ τὸν ἀναθεματισμὸν δὲ τὸν μετὰ τὴν πίστιν πρὸς αὐτῶν >τεθέντα δεκτὸν εἶναι ἡγησάμεθα, διὰ τὸ ἀπείργειν ἀγράφοις >φωναῖς, δι’ ἃς σχεδὸν ἡ πᾶσα γέγονε σύγχυσις καὶ ἀκαταστασία >ἐκκλησίας. μηδεμιᾶς γοῦν θεοπνεύστου γραφὴς τῷ »ἐξ οὐκ >καὶ τῷ »ἠν ποτε ὅτε οὐκ ἠν« καὶ τοῖς ἑξῆς ἐπιλεγομένοις >οὐκ εὔλογον ἐφάνη ταῦτα λέγειν καὶ διδάσκειν.