In Aristotelis Categorias Commentarius
Ammonius
Ammonius, In Aristotelis Categorias Commentarius, Commentaria in Aristotelem Graeca, Vol 4.4. Busse, Adolf, editor. Berlin: Reimer, 1895.
Ἤ ποῖά γε πρὸς ἄλληλα συνάπτει τῶν μορίων. οὐδὲ τὰ τοῦ χρόνου.
οὐδὲ γὰρ ὅλος ὁ χρόνος ἅμα ὑφίσταται, ἀλλὰ κατὰ μόνον τὸ νῦν, ἐν δέ γε τῷ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι μόνον τὸ εἶναι ἔχει. ὃ οὖν οὐχ ὑπομένει, πῶς ἔχοι τινὰ θέσιν λαβεῖν;
᾿ Αλλὰ μᾶλλον τάξιν τινά.
τάξιν δὲ λέγει φυσικήν· πρότερον γὰρ τὸ νῦν τοῦ μέλλοντος, οὐκέτι δὲ τὸ μέλλον τοῦ νῦν πρότερον. καὶ τοῦτό ἐστι τάξις φυσική , ὅταν μὴ ἀνακάμπτῃ. πρὸς ἡμᾶς δὲ τάξις ἐστίν, ὅταν ἀδιαφόρως ἀνακάμπτῃ, οἷον † ῾ πρῶτος ὅδε τῶνδε᾿ ἀπὸ τῶν δεξιῶν ἀρξάμενοι τοῦ πρώτου, καὶ πάλιν εἰ βουληθείημεν ἀπὸ τῶν ἀριστερῶν ἀρξάμενοι εἰπεῖν.
Καὶ ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ δὲ ὁμοίως.
ἐπειδὴ ὁ ἀριθμὸς διττός, ὁ μὲν ἐν τῇ ψυχῇ ἀριθμῶν, ὁ δὲ ἐν τοῖς ἀριθμητοῖς ὥσπερ καὶ ξέστης διττός, ὁ μὲν ὡς μετρῶν οἷον ὁ χαλτῶν [*](1 om. M μὴ eras. M ante διαλεχθεὶς add. καὶ F2 3. 4 ὑποκειμένω] ὑπομένειν M 4 καὶ τῶ κεῖσθαί που τουτέστιν ἔν τινι εἶναι καὶ σώζεσθαι αὐτῶν τὰ μόρια καὶ μὴ ἁφὰν. καὶ xdi τάξιν ἔχειν π. ἁ. M αὐτοῦ F 4. 5 τοῦτ᾿ — εἷναι post ὑποκειμένῳ collocaveris 6 δέ γε Aristot. 7 ὁ om. M 8 post τόπος defectum sigaavi 9 συνάπτει — χρόνου (10) om. M post μορίων fort, scholion interiit 11 ὅλος ἅμα ὁ χρ. colloc. M τὸν νῦν F 12 γε om. M γενέσθαι F μόνον εὐθὺς M ὃ] εἰ M 13 ἔχει M θέσιν λ. τινα colloc. M 14 μᾶλλον] μόνον F 15 δὲ om. M φυσ. λέγει colloc. M 16 καὶ τὸ μέλλον M 17 ἀνακάμπτῃ] ἀναστραφῇ M 18 πρῶτος — εἰπεῖν F: πρῶτος ὅσδε (sic) τῶνδε ἀπὸ τῶν δεξιῶν ἀρχόμενοι τούτου ἐροῦμεν, ἀλλὰ ἔξεστι καὶ τὸ ἀνάπαλιν ἐκ τῶν ἀριστερῶν ἀρχόμενοι εἰπεῖν M; locus sauari vix potest: οἷον ὅταν ἀπὸ τῶν δεξιῶν ἀρξάμενοι πρῶτον εἴπωμεν τὸν δεξιόν, πάλιν δὲ εἰ βουληθείημεν ἀπὸ τῶν ἀριστερῶν ἄρξασθαι τὸν ἀριστερὸν πρῶτον εἴπωμεν Philop. 22 καὶ supra scr. F μετρῶν Philop.: μέτρον F: μετρεῖν Μ 22. p. 60,1 χαλκὸς F)
Καὶ ὁ λόγος δὲ ὡσαύτως.
Τοῦτ᾿ ἔστι καὶ ὁ λόγος τῶν μὴ ἐχόντων θέσιν ἐστίν· ἐπειδὴ γὰρ ἐν τῷ λέγεσθαι τὸ εἶναι ἔχει καὶ οὐδὲν αὐτοῦ τῶν μορίων μένει, ἵνα καί τινα θέσιν λάβῃ.
Οἷον πολὺ τὸ λευκόν.
Ἔργον ἐπιστήμονος μὴ μόνον τὰ ὑποβεβλημένα αὐτῷ πράγματα σκοπεῖν, ἀλλὰ καὶ τὰ δοκοῦντα μὲν εἶναι, κατὰ ἀλήθειαν δὲ οὐκ ὄντα διεξέρχεσθαι καὶ διελέγχειν. ἐπεὶ οὖν τὸ λευκὸν δοκεῖ ποσὸν εἶναι λέγομεν γὰρ πολὺ καὶ ὀλίγον λευκόν, ἅπερ ἐστὶ τοῦ ποσοῦ, ἀλλὰ καὶ τὴν πρᾶξιν λέγομεν μακράν), φησὶν ὅτι κυρίως οὐκ εἰσὶ ταῦτα ποσά, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· ἐπειδὴ γὰρ τὸ λευκὸν ἐν ἐπιφανείᾳ, ἐκείνης πολλῆς ἢ ὀλίγης οὕσης λέγομεν τὸ λευκὸν πολὺ ἢ ὀλίγον εἶναι. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς πράξεως οἷον πόλεμος μακρὸς λέγεται κατὰ συμβεβηκός· ἐπειδὴ γὰρ ὁ πόλεμος ἔν τινι χρόνῳ γέγονεν οἷον ἐν δέκα ἔτεσι, λέγομεν | <δὲ> τὸν [*](110r) χρόνον μακρὸν εἶναι, διὰ τοῦτο καὶ τὴν πρᾶξιν κατὰ συμβεβηκὸς μακρὰν εἷναι λέγομεν. καὶ ἡ κίνησις πολλὴ λέγεται τῷ τὸν χρόνον πολὺν εἶναι· ὁ χρόνος γὰρ μέτρον ἐστὶ κινήσεως· μῆνα γὰρ λέγομεν τὴν τῆς σηλήνης ἀποκατάστασιν, ἐνιαυτὸν δὲ τὴν τοὐ ἡλίου, νυχθήμερον δὲ τὴν τοῦ παντὸς οὐρανοῦ· ἐὰν γάρ τις ἐρωτηθῇ πόση τίς ἐστιν ἡ πρᾶξις, τὸν χρόνον ἀποκρίνεται, οἷον δεκαετής. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας· ὅση γὰρ ἄν ἡ ἐπιφάνεια ᾖ, τοσοῦτον καὶ τὸ λευκὸν φήσειεν εἶναι· ἐὰν γὰρ ἐρωτη [*](1 post ξέστης add. εἰ τύχοι Μ οἴνου ξέστης ἢ καὶ μέλιτος M 2 ὁ δὲ — ψυχῆ (3) om. F 5 ἀριθμοῖς M ἔ τοῦτο δὲ F λάβη τις ἄν Γ’ 8 λάβης F 10 τοῦτ’ ἐστι καὶ ὁ λ.] φησὶ F 13 οἷον om. F 15 σκοπεῖν πρ. colloc. F 16 διελλἐγχειν F δοκεῖ τὸ λευκὸν colloc. M 17 λευκὸν καὶ πολὺ καὶ ὀλ. M ἅπερ] ἅτινα F τοῦ ποσοῦ ἐστι colloc. M 20 ἡ ὀλίγον εἶναι ἢ πολλὐ (sic) F δὲ om. F 21 ὁ πόλεμος F 21. 22 γὰρ ὁ πόλεμος om. F 22 λέγ. δὲ Philop.: καὶ διὰ τοῦτο λἐγ. F: λἐγ. Μ 23 χρόνον] πόλεμον F διὰ τοῦτο καὶ τὴν πρ.] ὁμοίως καὶ τὴν πρ. διὰ τοῦτο F 23. 24 λἐγ. μακράν εἶναι om.) M 24 καὶ ἡ κίνησις — πολὺν εἶναι] ὥστε τὰ κυρίως λεγόμενα ποσὰ μόνα τὰ εἰρημένα ἐστί, τὰ δ’ ἄλλα κατὰ συμβεβηκὸς λέγεται. tum lemma τῶ γε τὸν χρόνον πολὺν εἶναι M 24. 25 ὁ γὰρ χρ. M 26 τὴν τοῦ ἡλίου — τἠν τοῦ om. F 27 οὐρανοῦ om. M τις (prius) om. F 29 φησὶν M)
Ἔτι τῷ τοσῷ οὐδέν ἐστιν ἐναντἴον.
Παραδοὺς ἡμῖν τὴν διαίρεσιν τοῦ ποσοῦ καὶ εἰπὼν ποῖά τέ ἐστι τὰ κυρίως ποσὰ καὶ ποῖα τὰ κατὰ συμβεβηκὸς λεγόμενα, βούλεται νῦν, ὥσπερ ἐπὶ τῆς οὐσίας πεποίηκεν, ἴδιον ἀποδοῦναι τοῦ ποσοῦ. |
[*](1. 2 ἡ ἔχουσα τὸ λευκόν] ἐν ἧ ἐστι τὸ λευκόν M 2 ὥστε — ἐπιφάνειαν (3)] ἡ πολὺ ἣ ὀλίγον ὡς πρὸς τὸ ὑποκείμενον M αὐτὸ Philop.: ἂν F 3 γὰρ] δὲ M τὸ ἐν πηχυαία ἐπιφ. Philop.: ἡ ἐν πήχει ἐπιφάνεια FM λευκὸν] λευκὴ οὖσα F 4 λευκὸν] λευκὴ F: om. M τοῦ] τῆς F τότε] ὅτι γε F 6 ἔτι ἔτι ποσῷ] τῶ δὲ ποσῷ M 7 παραδοὺς—ἀποδοῦναι τοῦ ποσοῦ (9)] Δύο ταῦτα ζητοῦμεν ἐνταῦθα, τουτέστι πῶς τῶ ἔτι δὲ ἐχρήσατο, ὡς δηλονότι καὶ ἑτέρου προαποδεδομένου πρὸς ἀποδ. F) ἰδίου, καὶ πάλιν πῶς ἐν τῶ τῆς οὐσίας λόγω φθάσας εἶπε τὸ ‘οὐδὲ τῶ ποσῷ ἐστὶν ἐναντίον᾿ καὶ ἐνταῦθα πάλιν αὐτοῦ ἐμνήσθη, καὶ ταῦτα φιλοσύντομος ὧν ἀεί. καὶ πρὸς μὲν τὸ πρῶτον φαμὲν ὅτι καὶ ἕτερον ἴδιον λεληθότως ἀποδέδωκε, τοῦτο δέ ἐστι τὸ καταμετρεῖσθαι. ἔλεγε γὰρ ὅτι ὁ λόγος μακρὰ καὶ βραχεία συλλαβὴ καταμετρεῖται) καὶ ὁ ἀριθμὸς δὲ τῶ ἀρτίῳ καὶ τῶ περιττῷ, καὶ ὁ χρόνος δὲ τύχη τύχη μηνὶ καὶ ἐνιαυτῶ. καὶ διὰ τοῦτο τῶ ἔτι ἐχρήσατο. πρὸς δὲ τὸ δεύτερον φαμὲν ὅτι ἐν τῶ τῆς οὐσίας λόγω τὸ ὅτι οὐ μόνω τῶ ποσῷ ὑπάρχει μὴ ἔχειν ἐναντίον ἔδειξεν, ἐνταῦθα δὲ ζητεῖ πότερον πρότερον F) παντὶ ὑπάρχει ὑπάρχειν F) ἡ μὴ παντί. λοιπὸν δεικνύομεν ὅτι οὐδέν ἐστιν ἐναντίον τῶ πολὺ καὶ ὀλίγω ἐκ τοῦ τὰ ἐναντία φθαρτικὰ εἶναι ἀλ- λήλων, τὸ δὲ πολὺ ἐκ τοῦ ὀλίγου συμπληροῦται. οὐκ ἄρα ἐστὶν ἐναντίον. μετὰ ταῦτα ζη- τοῦμεν, πῶς εἰ τῶ διωρισμένω ποσῷ τὸ πολὺ καὶ ὀλίγον κυρίως λέγεται, εὑρίσκομεν καὶ ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς πολὺ καὶ ὀλίγον λεγόμενον, οἷον πολὺ τὸ σῶμα, πολὺ τὸ ὕδωρ, ἅπερ ἐστὶ συνεχῆ. καὶ λέγομεν πρὸς τοῦτο ὅτι τὸ συνεχὲς δύναται καὶ ἐνεργεία καὶ ἐπινοία διαιρεθῆναι, τὸ δὲ διαιρεθὲν οὐκέτι καὶ συνεχὲς εἶναι. διὰ τοῦτο τὸ μὲν πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον ἐπὶ τῶν συνε- χῶν λέγονται, οἷον τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἐπὶ τῶν διωρισμένων. οὔτε δὲ φαμὲν ἐπιδέχεσθαι ἐναντιότητα τὸ ποσόν, ὥσπερ ἐπὶ τῆς γραμμῆς φαμὲν ὅτι τὸ πάθος αὐτῆς ἐστιν ἡ εὐθύτης καὶ ἡ καμπυλότης, καὶ τοῦ ἀριθμοῦ τὸ ἄρτιον καὶ τὸ περιττόν, οὕτω φαμὲν πάθος εἶναι τοῦ ποσοῦ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν καὶ πολὺ καὶ ὀλίγον, ὅτι περὶ τὸ ποσὸν συμβαίνουσιν ἐν ἄλλω καὶ ἄλλω χρόνω, ὡς αὐτῶ τῶ ἀριστοτἐλει δοκεῖ ἐν τοῖς μετὰ τὰ φυσικὰ καὶ πλάτωνι καὶ πλωτίνω ἐν τοῖς ἐννεάσιν. ἔτι δὲ φαμὲν ὅτι τὰ μετρούμενα ἢ ἴσα μετροῦνται μετρῶνται F) ὡς δέκα ξύλα πήχεα δέκα πήχεσιν ἴσοις ἢ ἀνίσοις πήχεσιν μετροῦνται (ὡς— μετροῦνται F3), ἡ ἄνισα ἀνίσοις, ὡς ὅταν καὶ τὰ μετρούμενα καὶ τὰ | μετροῦντα ἄνισα ἑαυτῶν ὦσιν. μετὰ τοῦτο φησὶν ὁ ἀφιστοτέλης ὅτι μᾶλλον δοκεῖ ἡ ἐναντιότης περὶ τὸ ἄνω καὶ κάτω, ἐὰν ἄρα θέλωσι τινὲς ἐναντιότητα τοῦ ποσοῦ εἰπεῖν. πρὸς οὑς φαμὲν ὅτι τὸ ἄνω καὶ κάτω διττόν· ἡ γὰρ πρὸς ἡμᾶς ἢ πρὸς τὴν φύσιν. καὶ εἰ μὲν πρὸς ἡμᾶς εἴποιεν, λέγομεν ὅτι τὸ ἄνω πρὸς τὸ κάτω λέγεται καὶ τὸ κάτω ὡς πρὸς τὸ ἄνω, ὥστε τῶν πρός τι εἰσὶ καὶ οὐ τοῦ ποσοῦ. εἰ δὲ πρὸς τὴν φύσιν, ἐπειδὴ οὐδέποτε μεταβάλλεται τὸ (τῶ F) ἄνω καὶ γίνεται ἡ ἐναλλάξ, ἴδιον δὲ τῶν ἐναντίων τὸ μεταβάλλειν εἰς ἄλληλα, οὑκ ἄρα εἰσὶν ἐναντία. F)[*](111r)Εἰ μὴ τὸ πολὺ τῷ ὀλίγῳ.
Ἐνταῦθα οἰκείως τὸν περὶ τούτων ἐξετάζει λόγον, εἰ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἐναντία εἰσίν· ἐν γὰρ τῷ περὶ τῆς οὐσίας λόγῳ μνησθεὶς μόνον παρῆλθε, συγχωρήσας αὐτὰ ἐναντία εἶναι τῇ ἀντιπαραστάσει. ἔστι δὲ τοῦ ποσοῦ τὰ μὲν ὡρισμένα, τὰ δὲ ἀόριστα· ὡρισμένα μὲν ὡς τὸ δίπηχυ καὶ τὸ τρίπηχυ, ἃ καὶ κυρίως ποσά ἐστιν, ἀόριστα δὲ ὡς τὸ μέγα καὶ μικρὸν καὶ πολὺ καὶ ὀλίγον. ἔστι δὲ τὸ μὲν μέγα καὶ μικρὸν ἀπὸ τοῦ συνεχοῦς μέγα γὰρ σῶμα καὶ μικρὸν λέγομεν, ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων συνεχῶν καὶ θέσιν ἐχόντων), τὸ δὲ πολὺ καὶ ὀλίγον ἀπὸ τοῦ διωρισμένου καὶ θέσιν μὴ ἔχοντος· πολὺς γὰρ ὁ χρόνος καὶ ὀλίγος λέγεται, ὁμοίως καὶ ὁ ἀριθμός. μός. διὸ καὶ ἐπὶ τῶν παραδειγμάτων γυμνάσας τὸ μέγα καὶ μικρὸν ἐπὶ τοῦ ὄρους ἔλαβε καὶ τῆς κέγχρου, ἅπερ ἦν τοῦ συνεχοῦς· σῶμα γὰρ ἑκάτερον.
Οὐδὲν γὰρ αὐτὸ καθ᾿ αὑ τὸ μέγα λεγεται ἤ μικρόν.
Πάλιν ἐνταῦθα κατὰ συγχώρησιν· εἰ γὰρ καὶ ἐναντία εἰσὶ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, οὐκ εἰσὶ ποσά, ἀλλὰ τῶν πρός τι· τὸ γὰρ μέγα τοῦ μικροῦ λέγεται μέγα καὶ τὸ μικρὸν τοῦ μεγάλου μικρόν. ὕστερον δὲ δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ ἐναντία εἰσιν, ἀλλὰ πρὸς ἕτερον ἀναφέρεται.
Οἷον ὄρος μὲν μικρόν.
Εἰ γὰρ αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἐλέγετο τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, οὐδέποτε τὸ μὲν ὄρος μικρὸν ἡ δὲ κέγχρος μεγάλη ἐλέγετο. οὐκοῦν τὸ μὲν ὄρος μικρὸν λέγομεν δηλονότι πρὸς ἄλλο ὄρος αὐτὸ παραβάλλοντες, τὴν δὲ κέγχρον μεγάλην ἄλλης δηλονότι μείζονα. οὐκ ἄρα αὐτὸ καθ’ αὑτὸ λέγεται μέγα ἢ μικρόν, ἀλλὰ πρὸς ἄλλο. τὸ δ’ αὐτὸ γυμνάζει καὶ ἐπὶ πολλῶν καὶ ὀλίγων, ἅπερ οὐκ εἰσὶ τοῦ ἀριθμοῦ, τοῦτ’ ἔστι τοῦ διωρισμένου, ἀλλὰ μᾶλλον τῶν πρός τι.
[*](1 μή τις F: μὴ ἄρα Aristot. πολὺ καὶ τῶ P 2 τὸν om. F εἰ om. F 2. 3 τὸ μέγα φησὶν τῶ μικρῶ ἐναντίον ἐστίν F 3 ἐν τῷ περὶ τῆς οὐσίας λ.] p. 3 b 29 μνημονεύσας M 5. 6 ὡς τὰ εἰρημένα ἅ καὶ κ. π. ἐστι, τὸ δίπηχυ καὶ τὸ τρίπηχυ M 8 γὰρ] δὲ M 11 καὶ (prius) om. M 12 κέχρου F (ubique) ἣν om. F 14 οὐδὲν — μικρόν] μεταβέβηκεν ἐπὶ τὸ πολύ καὶ ὀλίγον, ἅπερ ἦν τοῦ διωρισμένου καὶ μὴ ἔχοντος θέσιν καὶ μεταβαίνων γυμνάζει ἐπὶ πολλῶν καὶ ὀλίγων, ἅπερ ἐστὶ τοῦ ἀριθμοῦ, τουτέστι τοῦ διωρισμένου. ᾿ Αλλὰ τῶν πρός τι M οὐδὲν] οὐδὲ F 15 εἰσὶ] ἐστι M 16 τὸ (ante μικρόν) om. M 17 μέγα] μεῖζον M μεγάλου ἐστὶ μικρόν F 18 οὐδὲ] οὔτε F 21 ἡ δὲ — ἐλέγετο] τὴν δὲ κέγχρον μεγάλην ἐλέγομεν, ἀλλὰ τοὐναντίον M ἡ δὲ κέχρος δὲ F οὐκοῦν τὸ μὲν] νῦν δὲ καὶ M 22 post παραβάλλ. add. οὐκοῦν τὸ μὲν ὄρος μικρὸν λέγομεν δηλονότι ἄλλου ὄρους μικρότε- ρον M 23 μείζονος F 24 τὸ μέγα τι καὶ μικρὸν λέγεται M ἄλλο καὶ ἄλλο M τὸ δ’ αὐτὸ — πρός τι (26) om. M)Ἔτι τὸ μὲν δίπηχυ καὶ τρίπηχυ.
Ἄλλο ἐπιχείρημα κατασκευάζων τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν μὴ εἶναι τοῦ ποσοῦ, ἀλλὰ μᾶλλον τῶν πρός τί <φησι>· φησὶ γὰρ ὅτι τὸ κυρίως καὶ πεπερασμένον ἐστίν, οἷον ἥδε ἡ γραμμὴ καὶ ποσόν ἐστι καὶ τῇ ἑαυτῆς φύσει πεπέρασται δίπηχυς οὖσα, φέρε εἰπεῖν, ἢ δεκάπηχυς. ὁμοίως καὶ τἆλλα ποσὰ ὡρισμένα εἰσί. τὸ δὲ μέγα καὶ τὸ μικρὸν καὶ τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον οὐκ εἰσὶν ὡρισμένα, οὔτε πρὸς ἡμᾶς οὔτε καθ’ ἑαυτά, ἀλλ’ ἀόριστα. ὥστε τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν καὶ τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον οὐκ εἰσὶ τοῦ ποσοῦ.
Ἔτι ἐάν τε τιθῇ τις ταῦτα.
Δείξας ὅτι τῶν πρός τί εἰσι καὶ οὐ τοῦ ποσοῦ, νῦν κατὰ ἀντιπαράστασιν συγχωρῶν φησιν ὅτι κἄν τοῦ ποσοῦ ὦσιν, ὅμως οὐκ εἰσὶν ἐναντία τὸ μέγα τῷ μικρῷ καὶ τὸ πολὺ | τῷ ὀλίγῳ.
[*](111v)οὐκ ἔστιν αὐτοῖς ἐναντίον.
Ὅ λέγει τοιοῦτόν ἐστι· δεῖ τὰ ἐναντία πρῶτον εἶναι καθ’ ἑαυτὰ ἀπολελυμένην ἔχοντα τὴν ὑπόστασιν, εἶτα οὕτως συνέρχεσθαι καὶ τὴν μάχην ἀναδέχεσθαι, τοῦτ’ ἔστιν ἀντικεῖσθαι, ὅπερ ἐπὶ τῶν πρός τι ἀδύνατον, διὸ οὔτε πολεμεῖ ἀλλήλοις, ἀλλὰ μᾶλλον καὶ συνεισάγει. ταύτῃ γὰρ διαφέρει τὰ πρός τι τῶν ἐναντίων, ὅτι τὰ μὲν ἐναντία πρῶτον καθ’ ἑαυτά ἐστιν, ἔπειτα συμβάλλει καὶ μάχεται, τὰ δὲ πρός τι ἀλλήλοις συντίκτεται. οὕτως οὖν κἄν μηδαμῶς ᾖ λευκόν, μένει τὸ μέλαν, τὸν δὲ πατέρα ἐὰν ἀφέλῃς, οἴχεται ὁ υἱός. ἐπεὶ οὖν τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν οὐ καθ’ αὑτὰ ἀλλὰ πρὸς ἕτερον, ὁμοίως καὶ τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον, καὶ οὐκ ἄν αὐτὸ καθ’ ἑαυτὸ οὔτε τὸ μέγα οὔτε τὸ μικρὸν ὑποσταίη, δῆλον ὡς οὐκ εἰσὶν ἐναντία.
Ἔτι δὲ εἰ ἔσται τὸ μέτα καὶ τὸ μικρόν.
Ἕτερον ἐπιχείρημα διὰ τῆς εἰς ἀδύνατον ἀπαγωγῆς· φησὶ γὰρ ὅτι εἰ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν φαίημεν εἶναι ἐναντία, συμβήσεται τὸ αὐτὸ [*](1 ἔτι οὗν F 2 κατασκευάζων Paris. 1973: κατασκευάζον FM 2. 6 τὸ (ante μικρὸν) om. F 3 φησί inserui ὅτι om. M 5 οὖσα om. M 7. 9 ἔστι M 10 τε τιῶ] τεθῇ F ταῦτα] αὐτὰ F 11 ἐστι M 12 συγχωρῶν om. F ὦσιν] εἰσίν codd. ὅμως οὐκ εἰσίν suppl. F3 14 ἐν αὐτοῖς F 15 πρῶτα M 17 τουτέστιν ἀντικ. post συνέρχεσθαι colloc. F 18 ante οὔτε addas οὔτε καθ’ ἑαυτά ἐστιν 19 διαφέρει post ἐναντ. colloc. M μὲν om. F 21 ᾖ] εἴη codd. 22 οἴχεται] οὐκέτι ἔσται M 20 δὲ om. M ἔστι M 27 ὅτι om. M 28 καὶ τὸ μικρὸν] τῶ μικρῶ M φαίημεν] φαίνει (sic) M ἐναντίον M ταὐτὸν M)
Οἷον ἐπὶ τῆς οὐσίας· δεκτικὴ μὲν τῶν ἐναντίων.
Δεκτικὴ μὲν γὰρ ἡ οὐσία τῶν ἐναντίων ἐστίν, οὐ μέντοι κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον ἐν τῷ αὐτῷ μέρει ἅμα τὰ ἐναντία ἐπιδέχεται· οὐδέποτε γὰρ ἔσται τὸ αὐτὸ κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον ψυχρὸν καὶ θερμὸν ἢ λευκὸν καὶ μέλαν.
Καὶ αὐτὰ ἑαυτοῖς συμβαίνει ἐναντία εἶναι.
ἐπιτείνων οὖν τὸ ἄτοπόν φησιν ὅτι εἰ ἔστι τὸ μέγα τῷ μικρῷ ἐναντίον, συμβήσεται οὐ μόνον τὸ αὐτὸ ἅμα κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον τῶν ἐναντίων εἶναι δεκτικόν, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ ἑαυτῷ μάχεσθαι, ὅπερ ἀδύνατον· οὐδὲν γὰρ τῶν ὄντων αὐτὸ ἑαυτῷ μάχεται.
ὐκ ἔστιν ἄρα τὸ μέγα.
Πρότερον ὑποθέμενος αὐτὰ ἐναντία εἶναι ἔδειξεν ὅτι ποσὰ οὐκ ἔστιν, ἔπειτα ὑπέθετο ποσὰ καὶ ἔδειξεν ὅτι οὐκ εἰσὶν ἐναντία. τὸ δὲ ἀληθὲς οὔτε ποσά ἐστιν οὔτε ἐναντία, τῶν δὲ πρός τι. ἀλλ’ εἴπερ ἄρα τῶν πρός τί ἐστι, δεῖ αὐτὰ εἶναι ἐν ἑτέρᾳ κατηγορίᾳ, ἵνα δέξηται τῶν πρός τι τὴν σχέσιν. ποῦ δ’ ἂν εἴη εἰ μὴ ἐν τῇ τοῦ ποσοῦ, εἴ γε ἐναντία οὐκ εστι;
Μάλιστα δὲ ἡ ἐναντιότης.
Εἰ βούλεταί τις, φησίν, ἐν τῷ ποσῷ ἐναντιότητα θεωρῆσαι, λάβοι τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω· ταῦτα γὰρ καὶ πλεῖστον διεστήκασιν ἀλλήλων, τοῦτ’ ἔστι τὸν ὁρισμὸν τῶν ἐναντίων ἐπιδέχεται· οὕτω γὰρ καὶ ὁρίζονται τὰ ἐναντία [*](1 εἶναι μέγα M 2 ὥστε αὐτό ἑαυτὸ ἑαυτῶ ἐναντίον καὶ τῶν ἐν. (καὶ ἔσται om.) M εἶναι om. M 2. 3 αὐτὰ ἑαυτῶν ἐναντία F ὅπερ ἐστὶν ἀδ.] ἄτοπα F 4 ἐναντία Laur. 72,5: ἐναντίον FM 5 οἷον ἐπὶ τῆς οὐσίας om. M 6 γὰρ om. F 8 ἐστὶ M ἢ om. F 10 ante καὶ add. ἐπεὶ FM, quod eieci δ’ ἑαυτοῖς Aristot. 11 ἐπιτείνων οὖν] ὅπερ ἐπιτείνων M τῶ μέγα τὸ μικρὸν F 13 μάχεται M ἁδύν.] ἄτοπον M 14 αὐτῶ ἑαυτὸ F 15 καὶ οὐκ ἔστιν F 17 οὔτε ὑπέθετο F καὶ om. F 18 εἰσιν M 19 δεῖ] δεῖται M δέξωνται F 23 εἰ βούλ. τις, φησίν] ἐπειδήπερ ἀπέδειξε τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν καὶ τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον ἐν τοῖς προλαβοῦσι μήτε ποσὰ εἶναι μήτε ἐναντία, νῦν φησιν ὅτι εἰ βούλ. τις M ἐν τῶ ποσῷ] ἐπὶ τοῦ ποσοῦ M λάβη F: καὶ λάβοι M 24 γὰρ] δὲ F τουτέστι] καὶ F)
Τὰ γὰρ πλεῖστον ἀλλήλων.
Ὅρα πῶς ἡ φύσις βουλομένη ἑνῶσαι τὰ ἐναντία, ὑπὸ τὸ αὐτὸ γένος [*](112r) αὐτὰ ἐποίησε· λευκοῦ γὰρ καὶ μέλανος ἐναντίων ὄντων γένος τὸ χρῶμα, καὶ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ τὸ ποιόν. καὶ εἰς ἓν δὲ ὑποκείμενον τὴν μάχην ποιοῦνται.
Οὐ δοκεῖ δὲ τὸ ποσὸν ἐπιδέχεσθαι.
εἰπὼν ὅτι ἴδιον τοῦ ποσοῦ τὸ μηδὲν ἔχειν ἐναντίον καὶ δείξας ὅτι παντὶ τοῦτο ὑπάρχει, οὐκ εἶπεν ὅτι οὐ μόνῳ δῆλον γὰρ ἦν ἐκ τῶν περὶ τῆς· οὐσίας εἰρημένων τοῦτο), ἀλλ’ ἐφ’ ἕτερον μεταβέβηκε τοῦ ποσοῦ ἵδιον, τὸ μὴ ἐπιδέχεσθαι τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον. καὶ τοῦτο εἰκότως. ὅπου γάρ ἐστιν ἐναντιότης, ἐκεῖ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον, ὅπου δὲ οὐκ ἔστιν, οὐδὲ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον εὑρίσκεται· τὸ γὰρ μᾶλλον καὶ ἧττον ἐκ τῆς τῶν ἐναντίων μίξεως γίνεται. ἰστέον δὲ ὅτι καὶ τοῦτο πάλιν ἀποδοκιμάζει ὡς καὶ τῇ οὐσία ἁρμόζον καὶ ἐπὶ ἕτερον μεταβέβηκεν ἴδιον, ὃ καὶ κυρίως κέκληκεν ἴδιον.
Ἵδιον δὲ μάλιστα τοῦ ποσοῦ τὸ ἴσον τε.
οὐκ εἶπε περὶ τοῦ προαποδεδομένου ἰδίου ὅτι οὐκ ἔστι τοῦτο ἴδιον τοῦ ποσοῦ· δῆλον γὰρ ἦν ἐκ τῶν ῥηθέντων ἐν τῷ περὶ τῆς οὐσίας λόγῳ. τοῦτο δὲ κυρίως ἴδιόν ἐστι τοῦ ποσοῦ τὸ ἴσον τε καὶ ἄνισον λέγεσθαι. εἰ δὲ καὶ ἐπ’ ἄλλου τινὸς λέγομεν τὸ ἴσον τε καὶ ἄνισον, οὐ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· οἷον ἴσον λέγομεν εἶναι τοῦτο τὸ λευκὸν σῶμα τούτῳ τῷ λευκῷ σώματι, καὶ ἄνισον δὲ ὡσαύτως, οὐ καθὸ λευκὸν ἀλλὰ καθὸ σῶμα· εἴποι δ’ ἄν τις τῶν ἀκριβῶς ἀκροωμένων ῾ πῶς ὁ ᾿ Αριστοτέλης 112ν τὸ σῶμα ἔταξεν ὑπὸ τὴν οὐσίαν καὶ πάλιν ὑπὸ τὸ ποσόν, καίτοι εἴπομεν ἐν τοῖς προοιμίοις ὅτι οὐδὲν τῶν ὄντων ὑπὸ δύο κατηγορίας ἀνάγεται;᾿ γεται;’ φαμὲν οὖν ὅτι κατ’ ἄλλο καὶ ἄλλο λαμβάνει τὸ σῶμα· ἔστι γὰρ [*](1 διεστῶτα M 1. 2 οὐκ ἀρέσκεται] ἀπαρέσκονται F 2 τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω M 3 πέριξ λέγ.] ἐστι πέριξ M 5 ἑνῶσαι βουλ. M 18 ἴδιον μεταβαίνει M ὅ — ἵδιον om. M 20 εἶπε τοῦτο F προαποδ.] ἀποδεδομένου F 21 τῆς om. F 22 ἐστι] ἀποδέδωκεν εἶναι F 24 λέγομεν ἴσον colloc. M εἶναι] ἐστὶ M 26 post σῶμα add. τοίνυν κυρίως ἴδιον τοῦ ποσοῦ τὸ ἴσον καὶ ἄνισον. φαμὲν οὖν τρία εἰσί. ταὐτὸν ἕτερον ἴσον καὶ ἄνισον ὅμοιον καὶ ἀνόμοιον. καὶ τὸ μὲν ταὐτὸν καὶ ἕτερον ἐπὶ τῆς οὐσίας ἁρμόσεις, ταὐτὸν γὰρ ἄνθρωπος ἀνθρώπω, ἕτερον δέ ἄνθρωπος ἵππω, τὸ δὲ ἴσον καὶ ἄνισον τοῦ ποσοῦ, τὸ δὲ ὅμοιον καὶ ἀνόμοιον τοῦ ποιοῦ, ἐξ ὧν καὶ αἱ λοιπαὶ γίνονται κατηγορίαι F εἴποι — θεωρ. ἔλαβεν (p. 66,3) eicias (cf. p. 58,7) εἴτη F 28 ἐν προοιμίοις F (supra id non invenitur) Comment. Arist. IV. 4 Ammon. in Cat. 5)