De Resurrectione

Καὶ ταῦτα μὲν οὖν μέχρι τοσούτου διεσκέφθω. οὗτος γὰρ ὡς ἐν κεφαλαίῳ τῶν Ὠριγένους δογματισμῶν ὁ νοῦς. ἐὰν δέ τις τῶν ἀμφισβητούντων προβαλλόμενος τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ, διὰ τὸ »πρωτότοκον τῶν νεκρῶν« καὶ »ἀπαρχὴν« αὐτὸν εἰρῆσθαι »τῶν κεκοιμημένων«, λέγοι ὅτι Καθάπερ ἐκεῖνος ἀνέστη, καὶ τὰ πάντων ὡσαύτως ἐκείνῳ δεῖ προσδοκᾶν ἀναστήσεσθαι <σώματα>, ἵνα ὥσπερ Χριστὸς ἐγήγερται, »οὕτως καὶ ὁ θεὸς τοὺς κοιμηθέντας διὰ τοῦ Ἰησοῦ ἄξει σὺν αὐτῷ«, ἐγήγερται δὲ τὸ τοῦ Ἰησοῦ καὶ τὰς σάρκας ἔχον ἃς εἶχε καὶ τὰ ὀστᾶ, καθάπερ ἐπείσθη καὶ Θωμᾶς· λέξομεν, Ἀλλὰ τὸ τοῦ Χριστοῦ σῶμα οὐκ ἦν »ἐκ θελήματος ἀνδρός«, »ἡδονῆς ὕπνῳ συνελθούσης«, »ἐν ἀνομίαις συλληφθὲν καὶ κισσηθὲν ἐν ἁμαρτίαις«, ἀλλὰ ἐκ »πνεύματος ἁγίου καὶ δυνάμεως ὑψίστου« καὶ παρθένου, τὸ δὲ σὸν ὕπνος ἐστὶ καὶ ἡδονὴ καὶ ῥόπος.

καὶ διὰ τοῦτο καὶ ὁ σοφὸς Σειράχ »ἐν γὰρ τῷ ἀποθνῄσκειν ἄνθρωπον« ἀποφθέγγεται »κληρονομήσει ἑρπετὰ καὶ θηρία καὶ σκώληκας«. καὶ ἐν ὀγδοηκοστῷ ἑβδόμῳ ψαλμῷ· »μὴ τοῖς νεκροῖς ποιήσῃς θαυμάσια, ἢ ἰατροὶ ἀναστήσουσι καὶ ἐξομολογήσονταί σοι; μὴ διηγήσεταί τις ἐν τῷ τάφῳ [*](1 Mt. 17, 1—3 (Mark. 9, 2—4) — 3 vgl. De res. I, 46, 3 — 6 Kol. 1, 18. Apok. Joh. 1,5 — I Kor. 15, 20 — 9 I Thess. 4, 14 — 12 Joh. 1, 13 — Weish. Sal. 7,2 — 13 Psal. 50,7 — 14 Luk. 1, 35 — 16 Sir. 10, 11 — 18 Psal. 87, 11 2 καὶ τοῦ Ἠλίου < S 3 καὶ ταῦτα — διεσκέφθω auch unten 46, 3; in S wiederholt | μὲν < S | οὖν < U | οὗτος Pet Dd Jh: οὕτως V U, »dies« S 4 ὁ νοῦς] »haben wir erwähnt« S, schwerl. las S ἐμνημονεύσαμεν für δογματ. ὁ νοῦς 5 προβ.] προβάλλεται übersetzt, aber las schwerl. S | τῶ σῶμα U 6 τῶν νεκρῶν und αὐτὸν < S | εἰρῆσθαι] εἶναι las schwerl. S 7 Καθάπερ < Sb | ἐκεῖνος] ὁ υἱὸς bietet jetzt (aber wohl sݲnݲ aus sji) S | καὶ τὰ] κατὰ V 8 ἐκεῖνο δεῖν U | σώματα + S 9 οὕτως U 134 | καὶ < V 9f διὰ τ. Ἰ.: »mit Jesus« S 10 Ἰησοῦ] σῶμα + S | τὴν σάρκα las schwerl. S (plotj wohl aus ploti) 11 ἔχον < U | ἐπ. κ. Θωμᾶς: »er sagte zu Thomas« oder »sagte Thomas« S | λέξ. S Holl: λέξωμεν VU 12f ἀνδρός — συνελθ.: σαρκὸς καὶ ἐξ ἑνώσεως (συνέρξεως?) ἀνδρός S 13 ἢ ἐν S | καὶ] ἢ S |κισσηθὲν] «geboren« S 14f vor παρθένου »reinen und heiligen« + S 16 καὶ vor ὁ σοφὸς < S | σιρὰχ V S | τὸν γὰρ ἀποθνῄσκοντα las schwerl. S (»denn sterbend«) 16f ἀποφθέγγεται < S 17 σκώληκες S 17f πζ ψαλμ. V, ὀγδοηκ. ψ. ἑβδ. U; »88. Psalm« S u. + »spricht David« 19 τις < S | τῷ < U | τά|φῳ V 350)

ΜΕΘΟΔΙΟΥ

Ὡς οὖν ἐπαύσατο μόγις ὁ Πρόκλος καὶ σιγὴ τῶν παρόντων ἦν ἐπὶ πολύ, καταβληθέτων ἱκανῶσ πρὸς ἀπιστίαν, καὶ ἐπὼ ᾐσθόμην ὅτι τῷ ὄντι πεπαυμένος εἴη, ἠρέμα τὴν κεφαλὴυν ἐπάρας καὶ ἀναπνεύσας, ὥσπερ οἱ πλέοντες τοῦ κύματος ἤδη λωφῶντος, ὑποτρέμων ἔτι καὶ σκοτιζόμενος (ἐβεβλήμην γάρ, ὡς πρὸσ ὑρῆσθαι, τῇ δεινότητι κατηντλημένος τῶν λόγων) τρέπομαι πρὸς τὸν Αὐξέντιον, τιον, καὶ καλέσας αὐτόν Ὦ Αὐζέντιε, νομίζω, ἔφην, μὴ μάτην λελέχθαι τὸ ποιητιὸν

συναντιλήπτορα γὰρ καὶ συναγωνιστὴν αἱροῦμαί σε τῆς πρὸς αὐτοὺς μάχης, μὴ ἡμῖν ὀ Ἀγλαοφῶν μετὰ Πρόκλου καὶ Ὠριγένους τοῖς ἀνατρεπτικοῖς καθ’ ἡμῶν ὡπλισμένος λόγοις ἐκπέρςῃ τὴν ἀνάστασιν.

ἄγε οὖν ἀντιπαραταζώμεθα, τῶν σοφισμάτων αὐτῶν μηδὲν τῶν ἀντιλογικῶν, οἶς οἱ δειλοῖ βάλλονται, φοβηθέντες. καὶ γὰρ οὐδὲν ἐν αὐτοῖς ὑγιὲς ὅλως οὐδὲ πάγιον, ἀλλὰ φαντασία μόνον εὐπρεπὴς ῥημάτων, πρὸς κατάπληξιν <μόνον> τῶν ἀκουόντων καὶ πειθὼ κατεσκευασμένη· οὐ τῆς ἀληθείας καὶ τοῦ συμφέροντος χάριν, ἀλλὰ τοῦ δόξαι τοῖς παροῦσι σοφοῦς τοῦς λόγους.

ἐντεῦθεν γοῦν τοῖς πολλοῖς οἱ ἐκ τῶν εἰκότων ἔσθ’ ὅτε λόγοι πρὸς κάλλος καὶ ἡδονὴν πεποικολμένοι μᾶλλον τῶν εἰς ἀκρίβειαν ἐξητασμένων νομίζονται σπουδαιότεροι, τῶν διδασκάλων οὐ πρὸς τὸ βέλτιον ἀμιλλωμένων ἕτι καὶ σεμνόν, ἀλλὰ πρὸς τὸ ἀρέσαι καὶ εὐημερῆσαι, καθάπερ οἱ σοφισταί, οἵ μισθὸν αἴρονται τῶν λόγων, ἐπευωνιζόμενοι τῆς σοφίας ἐπαίνοις.

τὸ μέντοι παλαιὸν βραχὺ παντελῶς τὸ περὶ τὴν ἐξήγησιν ἦν, φιλοτιμουμένων μὴ τέρπειν ἀλλὰ ὠφελεῖν τοῦς παφόντας τῶν τότε. ἁφ’ οὖ δὲ λοιπὸν εἰς ῥᾶστώνην ἐπετράπη πᾶσιν ἐρμηνεύειν ἐζεῖναι τὰς [*](1 Ilias 21, 308f. — 2 vgl. Symp. 8, 1 S. 82, 5f — 9 De res. I, 2, 1 S. 221, 1f – 11 Plato Phead. 92 D – De res. I, 28,4 S. 257 16f. Plato Menex 235 A – 12 De res. I, 2, 5 S. 221, 18. Plato Theaet. 184 C 1 διοσθένους »des Diosthenos« S | ἀμφότεροι < V Dd Oehl: ἀμφότερα viell. S (»beide«) | ἀμφοτέρων] beider« oboin od. oboina: obona S | περ σχῶμεν vglo. Plat. Prot. 340 A: ép;exomen U: »seined« , viell. ὑπάρχοντα S 2 γὰρ < S | ἐροῦμαί U 4 τοῖς ἀνατρεπτικοῖς — λόγοις < S | ἅμα τρεπτικοῖς U | ἐκπέση U, aber vgl. Pl Prot. 340 A 5 ἀντιπαρατασσώ. μεθα V | τοῖς σοφίσμασιν US | αὐτῶν wohl auch S (ej αὐτῇ wohl aus eju) 6 oἱ δηλοῖ V, δειλοὶ U | βάλλονται] φοβοῦνται S | φοβηθέντες βάλλονται V 7 ἐαυτοῖς V | ὅλως < U 9 μόνον + S | τ. ἀκουόντων τῶν V 8f κατεσκευμένων V: S 69 9 καὶ οὐ viell. S | καὶ τοῦ] οὐδὲ τοῦ U | τοῦ] ὠς viell. S 10 δεῖζαι U u. S S. 221, 1f | παροῦσι] »δεν Ηörenden« S | τοὺς δόγους σοφούς U | λόγους] εἶναι + S | τοῖς πολλοῖς <S 11 Pl τοῖς διὰ τῶν εἰκότων τὰς ἀποδείζει ποιουμένοις | ἔσθ’ ὅτε <S | λόγοι V 350v 12 Pl μὴ δι’ ἀκριβείας ἐξεταζόμενον 13 τ. διδασκ.] εἰς (od. ἐν) τ. διδακ. S; hierauf in S eine Lücke bis 29,5 S. 260, 7 αὐτὴν αὖθις | οὔτε U | βέλτιστον U Jh | ἁμιλλωμένων] vgl. 106, 1 u. Symp. S. 12, διαμιλλ. unten I, 58, 1. 60, 3. Pl Pol. VI, 490 A 15 ἐροῦνται U | τὴν σοφίαν richtig Holl | ἐπαίνοις < V 16 μέντοι] μὲν οὖν U 18 ἐτράπη V | ἐξεὶναι tilgt Holl)

ἐπὶ γὰρ τῷ κτήησασθαι κατὰ ἀλήθειαν <τὴν σοφίαν> ἀγωνίζεσθαι δεῖ τὸ δίκαιον ἀσκοῦντα καὶ οὐκ ἐπὶ τῷ δοκεῖν, χωλῶς ἐπιβαίνοντα σοφίας, καὶ πρὸς δόξαν μᾶλλον ἤ πρὸς ἀλήθειαν ἁμιλλώμενον, πρόθυρα καὶ προσχήματα καὶ πᾶλλον ὑποδυσάμενον τῆς ὑποκρίσεως τὴν σκευήν.

Εἰσὶ γάρ, εἰσὶν οἱ λόγων τραγικῶς κεκοσμηημένοι προβολαῖς καθάπερ γυναῖκες ἔξωθεν ὡραϊζόμεναι πρὸς ἀπάτην ἐντέχνως, ἐὰν μή τις πεφυλαγμένως αὐτοῖς τῶν ἔτι νεωτέρων προσβλέψῃ τῇ πίστει καὶ νηπτικῶς. ὅθεν εὐλαβητέον πρὸ τοῦ καταμαθεῖν ἀσφαλῶς εἰς τὴν καρδίαν εἰσδέξξασθαι τὸν τοιούτων λόγον. καὶ γὰρ φθάνουσιν οἱ ἐξαπατῶντες πολλάκις τοὺς διδάσκοντας, καθάπερ δὴ καὶ αἱ Σει- [*](1 Plato Pol. VI, 490 B. Symp. 8, 14 S. 102,, 17f — 2 Symp. S. 4, 1 — 10 Plato Lach. 188 D. Klaem. Alex. paed. I, 2 — 14 Symp. 3, 2. 5, 4 S. 29, 12. 57, 1 — Plato Epin. 981 A — 15 Plato Pol. II, 365 C — 18 Symp. 7, 2 S. 73, 6f — 22 Symp. 8, 1 S. 81, 16f. De autex. 1, 1f S. 145, 3ff 1 καὶ tilgt Holl | μὲν vor εἰς V | ἠμβλύνθησαν] C. Porph. 3.Pl 4 φιλ. Bo: φιλονεικίαν V, φιλονεικεῖν U | οἱ tilgt Holl 5 Lücke vor θρασ. Holl 6 ὡς] ὧν U | τὸ πιστεύειν U 7 καινὰς V | μὴ] οὐ V 9 ἐπ᾿ + Holl | δι᾿ ἧς Holl | δεῖ σώζεσθαι U | δεῖν U 10 κυρουμένης vermuutet Jh »verbo κυροῦσθαι vi media non passiva posito« unter Vergleichung von Pl Gorg. 451 C ὅτι καὶ αὕτη λόγῳ κκυυροῦτα τὰ πάντα | Klem. ἡμᾶς ἁρμοσαμένους . . σύμφω νον τὸ λόγον ποιησαμένοις τοῖς ἔργοις |ἵν᾿ <V | σύμφ. Holl: ἀυμφώνως VU 11 εἴη] ἐπὶ V 13 τ. σοφ. + Holl | ἀσκ. Holl: ἀσκεῖν VU 14 τῷ] τὸ V | ἐπιβαίνοντας V. Unten II, 16, 2. Pl σοφίας . . ἐπιβαίνειν | καὶ πρὸς U 135V 15 ἀμιλλωμένων corring. in ἀμιλλώμενον, aber ohne Tilgung von ων U | Pl πρόθ. . . κ. σχῆμα 16 ἀποδυσάμενον V 17 οἵ U Dd: von 351 | κεκ. Bo: κεκοσμημένων VU 17f προβ. Pet: προσβολαῖς VU 18 γυναῖκες αἱ U | ὡραϊζόμενοι Jh 19 vor ἐὰν Lücke nach Holl | αὐτ. Jh: αὐταῖς VU | νεοτέρων U 21 τὸν<V | τοιοῦτον VU: τῶν τοιούτων Jh 22 διδ.: διστάζοντας Holl | δὴ<U 22f σιρήναι V)

καλλιιφωνίᾳ. ἤ πῶς, ὦ Αὐξέντιε, ἔφην ἐγώ, σοι <δοκεῖ> ταῦτα τίθεσθαι;

ΑΥΞ. κκαὶ ὅς ἀπεκρίνατο, Οὕτως καθάπερ καὶ σύ.

ΜΕΘ. Οὐκοῦν πάντως τῶν ἑτεροδόξξων τοὺς σοφιστὰς μιμητὰς εἰδώλων ἀληηθείας εἶναι λέγωμεν, ἀλήθειαν μὴ γινώσκοντας, κκαθάπερ ζωγράφους; καὶ γὰρ οὗτοι μιμεῖσθαι μὲν ναυπηγοὺς καὶ πλοῖς καὶ κυβερνήτας ἐπιχειροῦσι, ναυπηγεῖν καὶ κυβερνᾶν οὐ γιννώσκονντες.

οὐοῦν οῦν ἀποξέοντες <εἰς> θέλεις τὰ χρώματα πείθωμεν αὐτῶν τὰ θαυμάζοντα τὰς τοιαύτας γραφὰς παιδία, ὅτι οὔτε τὸ πλοῖον τοῦτο πλοπιόν ἐστιν οὔτε ὁ κυβερνήτης κυβερνήτης, ἀλλὰ τοῖχος ἔξωθεν πρὸς τέρψιν χρώμασι καὶ γραφαῖς κεκοσμημένος, καὶ ὅτι μιμηταὶ μὲν εἰδώλου πλοίου καὶ κυβερνήτου οἱ δημιουργήσαντές εἰσιν ἀπὸ τῶν χρωμάτων ταῦτα, κκαὶ οὐ πλοίου <ἤ κκυβερνήτου>

ΑΥΞ. Μακρὸν τῷ ἀκοῦσαι ποθθοῦντι τὸ προοίμιον. ΜΕΘ. Ἀλλ᾿ ὠφέλιμον, ἔφην, ὦ ἄριστε. τὰ γὰρ ἀπὸ τῶν θεοπνεύστων γραμμάτων ῥήματα, οἷς ἐπιχρωματίζοντες ποικίλλουσιν ἑαυτῶν πρὸς ἀπάτην οὗτοι τὴν δόξαν, δικαιοσύνην αὐθαδῶς καὶ ἀλήθειαν ὀνομάζοντες, οὐ γινώσκοντες ὅλως δικαιοσύνην ὀνομάτων χλευασθήσεσθαι;

ΑΥΞ. Πάνυ πολύ, ἔφη.

ΜΕΘ. Πότερον οὖν, ὦ Αὐξέντιε, ἦν δὲ ἐγώ.σὺ βούλει ταύτης ἡγεμονεύειν τῆς ὁδοῦ, ἤ ἐγὼ ἡγῶμαι;

ΑΥΞ. Δίκαιος, ἔφη, σὺ ἡγεῖσθαι· σὺ γὰρ κατάρχεις τοῦ λόγου.

ΜΕΘ. Οὐκοῦν ἐλέγετο (φέρε γὰρ πρὸς μέρος ἐξ ἀρχῆς ἀκολούθως τὸν Ἀγλαοφῶντος ἐξετάσωμεν νοῦν) ἡ ψυχὴ τὸ σῶμα διὰ τὴν παράβασιν ὅ περικείμεθα τοῦτο ἀνειληφέναι, χρόνοις τοῖς ἄνω χωρὶς αὐτοῦ μακαρίως διάξασα; τοὺς γὰρ δερμαντίνους εἶναι χιτῶνας σώματα, εἰς ἅ ἐνεῖρχθαι συνέβη τὰς ψυχάς, δίκην ὅπως ὧν ἔδρασαν νεκροφοροῦσαι παράσχωσιν. ἤ οὐ ταῦτα πρῶτον ἦν ἐν ἀρχῇ τὰ λεχθέντα ὑπὸ σοῦ, ἰατρέ; ἀλλ᾿ ἴθι ὑπόμνησον, ἐάν τί σοι φαίνωμαι μὴ μεμνημένος.

ἈΓΛ. Οὐδὲν νῦν ὑπομνήσεως εἰς τοῦτο δέῃ· αὐτὰ ταπῦτα γὰρ ἦν ἐν ππρώτοις ἡμῖν τὰ εἰρημένα.

ΜΕΘ. Τί δέ; οὐχὶ καὶ τοῦτο ἐν τοῖς ἑξῆς ἐλέγετο πολλαχῶς ὑπὸ σοῦ, ὡς ἐμπόδιον πρὸς τὴν κατάληψιν ἡμῖν τὸ σῶμα τῶν ὄντως ὄντων καὶ γνῶσιν διὰ τὰς πρὸς τὸ κοσμεῖν ἀσχολίας αὐτὸ καὶ θεραπεύειν γίγνεται ικαὶ τὰς ἄλλας τὰς περὶ τὴν ἐπθυμίαν τῆς γαστρὸς προσβολάς, ἔτι τε βλασφημιῶν καὶ παντοίων αἴτιον ἁμαρτημάτων, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι καθ᾿ ἑαυτὴν δίχα σώματος ὅλως ἁμαρτῆσαι ψυχήν· καὶ διὰ τοῦτο μετὰ τὴν ἐντεῦθεν ἀποδημίαν ἐκτὸς ἁμαρτήματος [*](4 vgl. Plato phaedr. 250 C — 5 De res. I, 4, 2f. 5, 6 S. 224, 1ff. 227, 6ff; vgl. Symp. 2, 7 S. 24, 9. Tert. Adv. Valent. 24. De res. 7 — 8 vgl. I, 3, 1 S. 222, 2 — Plato Phgaed. 91 C — 13 vgl. De res. I, 4, 7. 30, 5 S. 225, 6ff. 263, 11ff. Plato Phaed. 65 A 2 vgl. Anast. Sin. In Hexaem. B. Xl (latein. PL 89, 1044 C—1046 A, griech. Jh I, 68. Bo Meth. v. Ol. I, 107) — 5 Greg. Naz. Or. 38. Carm. I, 1, 8 v. 115f PGr 37, 324 C. 455. Greg. Nyss. De an. et res. III, 253 B 1 δίκαιον U | σὺ1: σοι? V 2 über Anastasius vgl. die Einleitung 3f vgl. Pl ὅ νῦν δὴ σῶμα περιφέροντες ὀνομ. 5f τὸν χιτῶνα τῆς ψυχῆς τὸν σάρκινον Symp. S. 24, 9; τοὺς δερματίνους ἀμφιέννυται χιτῶνας, ἴσως τὴν παχυτέραν σάρκα καὶ θνητήν Greg. Or., δερματίνους δὲ χιτῶνας ἐφέσσατο σάρκα βαρεῖαν νεκροφόρος Greg. Carm., δέρμα . . τὸ σχῆμα τῆς ἀλόγου φύσεως νοεῖν μοι δοκῶ Greg. Nyss. Vgl. sonstige STellen bei Holl, Amphilochius S. 202. Hilt, D. h. Gr. v. Nyssa Lehre v. Menschen (1890) S. 112ff 6 σώμ.] ἔφη + Holl | ὅπόσων V 7 παράσχουσιν V: δίκην ὁπόσων . . παρασχούσας empfilehlt Dd 8 ἴθι ὑπόμνησον V: εἰς ὑπόμνησιν U 8f Pl ὑπομνήσατε ἅ ἐλέγετε, ἐὰν μὴ φαίνωμαι μεμνημένος 8 τίς σοι φαίνομαι U | μὴ vor φαίν. V 10 οὐδὲν Gataker für οὐδὲ 13 ἐμπόδιον Dd, vgl. Symp. S. 61, 2, Pl ἐμπόδιον τὸ σῶμα: ἔμποδον V, ἐμποδῶν U: Jh gegen Dd »ἐμποδὼν γίγνεσθαι i. q. ἐμποδίζειν p. 567 D« (30, 5) 14 ἀσχολίας U: 136v 15 γίνεται VU 16 ἔτι τε] εἴ τε V 17 διὰ τὸ μὴ] ὧν οὐ V 17f τὴν ψυχὴν U 18 ἁμαρτημάτων U)

ἈΓΛ. Ἀλλ᾿ ἐλέχθη καὶ τοῦτο.

ΜΕΘ. Τί δέ; καὶ καλῶς σοι τοῦτο καὶ ὀρθῶς, ἔφην, ἥγησαι λελέχθαι;

ἈΓΛ. Καὶ τί σοι, ἔφη, τοῦτο διαφέρει, ἀλλὰ οὐκ ἐξελέγχεις τὸν λόγον;

ΜΕΘ. Οὐδέν, ἦν δὲ ἐγώ, ἀλλὰ δι᾿ ἅ εἴρηκας, ὅπως ἐξετάζηται ὁ λόγος.

ἈΓΛ. Καλῶς καὶ ὀρθῶς, ἔφη.

ΜΕΘ. Καλῶς δέ σοι δοκεῖ τίθεσθαι καὶ ὀρθῶς ὁ ἑαυτῷ τἀναντία λέγων καὶ ἀσύμφωνα;

ἈΓΛ. Οὐδ᾿ ὁπωστιοῦν.

ΜΕΘ. Ἀμούσως γὰρ οὗτος σοι φαίνεται τὴν ἀλήθειαν ὑποκρί- νεσθαι;

ἈΓΛ. Πάντων μάλιστα, ἔφη.

ΜΕΘ. Οὐκ ἄρα ἀποδέχῃ τὸν ἁρμονίας ἐντείνοντα πρὸς τὸ ψευδὲς μέλος τῶν λόγων;

ἈΓΛ. Οὐδ᾿ ὁπωστιοῦν.