Declamatio 39

πολλὰ γὰρ τῶν ἀδικημάτων ἀκοῦσαι μέν ἐστιν ἀπίθανα, πράττεται δέ. καὶ εἰ μὲν καὶ νῦν γίνεταί τι τοιοῦτον, ἔξεστι ζητεῖν. αἱ γοῦν τραγῳδίαι γέμουσι παραδόξων κακῶν. ἃ οὐ χρὴ νομίζειν ἐπ’ ἐκείνων ἑστάναι τῶν χρόνων. τῆς γὰρ αὐτῆς οὔσης φύσεως εἰκός τοι καὶ τὰ αὐτὰ τολμᾶσθαι.

δικαστηρίου δεῖ τῷ μοιχῷ; τί οὖν, ἂν νεώτερος ὁ γραφόμενος ᾖ; τί δ’, ἂν ἐν πατρὸς ὁ μεμοιχευκὼς ἡλικίᾳ; οὐκ οἴει τοὺς μὲν ἐπιτιμήσειν, τοὺς δὲ ἀπιστήσειν, τοὺς δὲ ἀφεῖναι κελεύσειν; τί δ’, ἂν οἱ μέλλοντες μαρτυρεῖν τὸν μοιχὸν ποιῶνται πρὸ τοῦ παθόντος κακῶς; οὐκ ἀνάγκη τῇ περὶ τὴν γυναῖκα εῖ εἶ [*](1 καὶ om Η 4 σωφρονῶν et συκοφαντῶν Μ 6 τὰ om Μο 9 ὑπολάβοις scripsi ex HMoMaClB Par. 3017 (Boisso- nad. Anecd. II 136) ὑπολάβῃς MLaurl edd | μὲν post πολλὰ MaClBI edd delevi 10 ἁμαρτημάτων Πα sed γρ ἀδικημά- των suprascr m 3, Cl 11 καὶ(2) om ClMLaurl Mor inser Ma et γρ in marg m 2 | γίγνεταί ΜΒΙ edd 12 αἱ γοῦν] ἃ δ’ οὖν ΗΜο 13 δ’ post ἃ Re delevi | οὐ om MoLaur | νῦν post χρὴ Ι I τὸν χρόνον Ma sed in τῶν χρόνων corr m 2, Cl 14 τοι scripsi ex HMaClBI τι MoMLaur edd Ι νῦν post καὶ Μο Re delevi 15 δικαστηρίου — μοιχῷ] ἐν δικαστηρίω τὸν μοι- χόν· Η δικαστήρια τῶν μοιχῶν Μο δικαστήριον τὸν μοιχὸν Ma sed in δικαστηρίου δὴ τῶ μοιχῶ corr m 3, ClLaur om I 16 γράφων Ma I ὁ om I 18 τούς δὲ ἀπιστήσειν inser Ma 2 | κελεύειν Ma sed ελεύ in ras m 2, ΜΒΙ Mor καὶ λέγειν 19 τὸν μοιχὸν om Β | πρὸς Laur 20 πάθους I)

ἀλλὰ μέμφῃ γράφοντα; σὺ τούτων αἴτιός μοι γεγένησαι διὰ τῆς γυναικός. εἰ γὰρ μὴ ταύτην πρός με ἐθαύμασας μηδὲ τὴν ὥραν ἐπῄνεσας μηδὲ γα- μεῖν ἠνάγκασας, ἀφείμην ἂν τῶν νυνὶ τούτων φρον- τίδων καὶ φόβων. νῦν δὲ γάμος καὶ δέος νομοθέτην με πεποίηκεν. ἢ πόθεν οἴει τὰς πολλὰς ταυτασὶ τολ- μᾶσθαι μοιχείας; οὐκ ἀπὸ τοῦ τοῖς μοιχοῖς ἐκ τῶν κρίσεων διαδύσεις ὑπάρχειν; δεῖ δή ποτε τοῦτο τὸ κακὸν ὡς ἐλάχιστον γενέσθαι, δεῖ τοῦδε τοῦ νόμου βοηθήσοντος μὲν τοῖς γεγαμηκόσιν, ἐπισχήσοντος δὲ τὴν ἀφόρητον ταύτην ὕβριν.

31. Κερδανοῦμεν δέ τι καὶ ἕτερον, ὦ ἄνδρες δι- κασταί, μέγιστον οἱ τὴν πόλιν οἰκοῦντες. ἢν γὰρ ἀκρι- βεστέρα γένηται περὶ τὰς γυναῖκας ἡ πρόνοια, καὶ τοῖς ἡδέως κακῶς λέγουσι τουτοισὶ κλείσομεν τὰ στό- ματα. ὧς νῦν γε ἐμπιπλᾶσι τὴν ἀγορὰν τοιούτων λό- γῶν· ὁ δεῖνα τὴν τοῦ δεῖνος. κἂν ἀπιστῇ τις, ὅρκος εὐθέως. ὁ δὲ ἀκούσας ἀντὶ τοῦ τὸν εἰπόντα ἐπισχεῖν [*](11 cf. t. III 413,2; 389, 22: II 250,8 20 Arist. Thesm. 622) [*](1 προσθεῖναι Β sed θ’ inser | δή om Μο δέ Η 6 μὴ δὲ(1) ΜοΜαΒ | τὴν inserui e Μ om reliqui libri edd | μὴ δὲ H Β 9 με om Ma 10 ἐκ τῶν κρίσεων om I 11 διαλύσεις Ma sed ’ς in ras m 2, ClMBLaurl Mor | ὑπάρχειν Ma sed ὑ in ras m 2 I δέ HMoMaClB Re 12 γενέσθαι — 13 τοῖς in marg Ma 2 om Cl | γενέσθαι scripsi ex HMoMa 2M γεγενῆσθαι Β Laurl edd I δὲ post δεῖ MBLaurl edd delevi | τοῦδε om Laur Ι | τοῦ νόμου] νόμου τοῦ Ι 16 ἀκριβεστέρα Ma sed έρ in ras m 2 18 κακῶς om Laurl 19 ὡς in ras Ma 2 | γ’ Η | τούτων H τούτων τῶν Μο 20 ἀποστῇ Cl sed ο in ι corr m3)

εἶθ’ οἶ ποιηταὶ μείζω τούτων καταβλάπτουσιν ἡμᾶς θεὸν τὴν φήμην πεποιηκότες καὶ μαρτυροῦντες τοῖς κακῶς ἀγορεύουσιν. οὓς παύσομεν, ὦ πάτερ, διὰ τοῦ νόμου. οὐ γὰρ ἔτι πιστὰ δόξουσι λέγειν ἐφεστηκότων τοῖς μοιχοῖς τῶν ὑβριζομένων με- τὰ τοῦ ξίφους. βοηθείτω τοίνυν ὁ νόμος τῇ πόλει πάντως καὶ ἡμεῖς αὐτοῦ τὸ μέρος ἀπολαυσόμεθα.

33. Ἀλλὰ πολλοί, φησι, τοὺς ἐχθροὺς δι’ ἀπά- της ὡς αὑτοὺς εἰσαγαγόντες ἀποκτενοῦσιν ὡς μοιχοὺς ψευσάμενοι. καὶ τίς οὕτως ἀνόητος ἢ κα- κοδαίμων, ὦ πάτερ, ὥσθ’ ἧς λαμβάνει μείζω δοῦναι δίκην ἂν ἐθελῆσαι; ἢ νομίζεις ἴσην εἶναι ζημίαν ἀπο- [*](RIV 578) θανεῖν | καὶ περὶ τὴν γυναῖκα ὑβρίσθαι; οὐκ οἶσθ’ ὅτι τῷ μὲν μετὰ τὴν πληγὴν οὐδενὸς αἴσθησις, τὸν δ’ ἐν αἰσχύνῃ ζῆν ἀνάγκη;

τί φής; ἀποθανεῖ- ταί τις ὧς μοιχὸς σωφρονῶν; καὶ πῶς ὁ κτείνας βιώ- σεται τοιαῦτα πεπονθέναι δοκῶν; ἐμοὶ γάρ, ὦ πάτερ, [*](3 cf. ad p. 273, 17. Synes. ep. 44, 1. Demetr. Cyd. ep. 2 ed. Boiss. Anecd. nov. p. 260,19) [*](1 γίγνεται ΜΒΙ edd Ι προιὼν Οἶ’ sed ὢ ex ὁ corr 4 παύ- σωμεν HMoMaClM 6 ὑβρισμένων ὢ 7 τοῦ inserui ex Η ΜοΜ om MaClBLaurl edd 8 ἡμᾶς Μο | τοῦ μέρους H) [*](10 αὐτοὺς HMoMaClMBI edd | εἰσάγοντες Laur | ἀποκτε- νοῦσιν Ma sed ει supra ε m 2 ἀποκτείνουσιν ΗΜο 11 ψευ- σάμενοι Ma sed δό supra σά m 2 12 ὦ πάτερ ἢ κακοδαίμων Μο 13 ἐθελῆσαι scripsi e MaB ἐθελήσαι Μ edd ἐθελήσῃ σ’ HLaurl ἐθελοή Μο 14 περὶ om Ι | ὑβρίσθαι Ma sed θ inser m 3 15 οἶδας Ma sed γρ οἶσθ’ in marg m 3 οἷδ’ Cl sed in οἶδας corr m 3 16 τὸν Μο sed in τοῦ corr m 2 τῶ Ma | ἐν om MaCl | συζῆν Ma et e ζῆν corr Cl 3 | φής libri edd | ἀποθα- νεῖται τίς Ma 18 τοιαῦτα scripsi auctore lacobsio Lect αὐτὰ libri (αὑτὸ Μο) edd | πάτερ ἐμοὶ δοκεῖ τοῦτ’ εἷναι πάντων ἀφορητότερον Ι)

35. θάρρει δὴ περὶ τῶν σωφρονούντων, ὦ πάτερ. τῶν δὲ οὐχ οὕτως ἐχόντων μὴ πάνυ κηδώμεθα μηδὲ πλάτ- τωμεν φόβους, ἔνα μή τινα ἀναγκάσωμεν εἰπεῖν· σὺ δὲ τὸν μὲν οὐ μοιχὸν δι’ ἔχθραν ἀποθανεῖσθαι νομίζεις, παῖδα δὲ βέλτιστον ὡς πονηρὸν οὐκ ἀποθανεῖσθαι νομίζεις κακίᾳ πατρός; τί δ’, ἂν λελυπηκὼς ὁ πατὴρ ᾖ τὸν παῖδα καὶ δι’ αὐτό γε τοῦ- το μισῇ τὸν υἱόν, ὅτι οἶδεν ἠδικημένον; δώσομεν αὐ- [*](3 Plat. leg. XI p. 925 E) [*](1 δοκεῖ τοῦτ’ εἶναι MaCl | ἀφορητότερον MaCl | δὲ ClMB Laurl edd 2 οὕτω om Re | σωφρονεῖς Μο | „post οὐδὲν τοι- οῦτον videtur deesse παρὰ σοὶ κέκριται vel simile qiiid scil. ἐπὶ τῇ μοιχείᾳ. tu moechum nulla dignum censes eiusmodi poena, quales hae sunt, confiscatio bonorum — " Re 5 num ἐρρῖφθαι? at cf. ad p. 53, 16 | ἐγὼ δὲ ante διὰ inserendum coni Re | δια- ἐδειματοῦτο ΗΜοΜαΒ 7 τοῦτο καὶ] καὶ τοῦτο MaClMBI Mor | καὶ om Laur Ι ,,post δοκοῦν deest non nihil, verbi causa ὁμοίως οὐκ ἀνασχετὸν vel tale quid in eo sensu" Boissonade Anecd. II 370, αἴσχιστον καὶ lacobs Lect | ἐσχάτη συμφορὰ MBI Mor) [*](8 ἡγοῦμαι καὶ ἀποθανεῖ. inserui om libri edd sed μεγίστην ἡγοῦμαι συμφοράν. ἀποθανεῖν coni Re 9 οὐκ inser Ma 3 10 δὲ Μο | καὶ ante περὶ Β 11 μὴ πάνυ κη in lac 8 litt om Ι I κηδώμεθα Μο Ι μὴ δὲ MaBLaur τῶν δὲ ΗΜο | πλάττομεν HMoCl 12 ,,post τινα videtur ὄντα desse" Re 14 παῖδα — 15 νομίζεις om HMo 15 πατρός om Μο 16 τὸν παῖδα ᾖ MaCl 17 μισῇ scripsi μισεῖ libri edd | εἶδεν Β | καὶ ante δώσομεν Β | αὐτοῦ Ma sed ου in ω corr m2)

οὐχ ὁρᾶτε καὶ νῦν [*](RIV 579) τινας πρὸς τοὺς αὐτῶν χαλεπούς; τίνας | δὴ τῆς ἀδείας δοθείσης νομίζομεν ἔσεσθαι; μὴ γὰρ ἱκανὸν οἴεσθε, ὦ ἄνδρες δικασταί, δεσμὸν εἶναι τὴν φύσιν, ἀλλὰ κρατεῖ μὲν ὡς τὰ πολλά, ὅταν δὲ τὰ νοσήματα τῆς ψυχῆς ἐρρωμενέστερα γένηται, διακόπτεται καὶ ὁ πατὴρ ἄλλο τι φαίνεται τοῦ τῆς ψυχῆς ἀναγκάζοντος πάθους.

εἰ δὲ σοὶ βούλει πεπηγέναι τὸν νόμον ὅν τέθεικας, εἶκε καὶ τῷδε. ὡς φιλονεικῶν γε κἀκεῖνον κινεῖς. κατέγνωκας γὰρ τῆς γυναικός τινα ἀκρασίαν; σὺ δέ, 0) πάτερ, κατέγνωκάς τινα τοῦ παιδὸς μοχθη- ρίαν; ἀλλ’ ὅμως τὸ μέλλον ὑφορώμενος νομοθετεῖς. ἀνεπίφθονον δὴ κἀμὲ τὸ μέλλον ἀξιῶσαι μείζονός τε καὶ ἀπονωτέρας φροντίδος, ἐπεὶ νῦν γε ἡ γυνὴ μάλα ἐπίπονον τοῖς φυλάττουσιν ἔχει. τιμᾷ γὰρ αὕτη νῦν μὲν ἐμέ, νῦν δὲ τοῦτον. οὐ γὰρ ὁμοῦ τὰς ἐξόδους, ὦ ἄνδρες δικασταί, ποιούμεθα. ἀλλὰ σοφόν τι τοῦτο πρὸς τὴν γυναῖκα εὕρηκεν ὁ πατήρ. ἀγοράζει μὲν αὐτὸς οἴκοι μένοντος ἐμοῦ, διατρίβει δὲ οἴκοι περιπατοῦντος [*](1 ἐργασίαν Ma sed ἐξουσίαν suprascr m 2, Cl 2 ἑαυτῶν Ι edd αὐτῶν reliqui libri 3 δὲ post μὴ inser Ma 2 4 οἰ- έσθω HMo 5 κρατεῖν Ma | ταπολλά MaB 7 ἄλλοτι Μο sed in ἀλλ’ ὅτι corr m 2 9 τέθεικας Cl sed ς add m 3 | καὶ Ma sed ὡς suprascr m 2 10 τὴν Η 11 τινα τοῦ παιδὸς scripsi ex HMoMaCl τοῦ παιδός τινα MBLaurl edd | μοχθηρίας Η μοχθηρίαν γα sed μοχθηρ in ras m 2 1.3 δὴ Ma sed ἡ in ras m 2 δὲ Μο | ἀξιῶσαι Ma sed σαι in marg ὃς add m 2 14 φροντίδας Laur | ἐπεὶ Ι sed ἔασον suprascr 15 ἔχειν Ma sed ει suprascr m 2 Cl | τιμᾷ γὰρ αὕτη Re τιμᾶ ταύτῃ Η τιμᾶ θ’ αὕτη Μο τίνα ταύτην Ma sed τιμᾶ in marg m 2 ClMBLaurl Mor 18 ἀγοράζει — 19 ἐμοῦ praemissis verbis ἀγοράζει ἀντὶ τοῦ εἰς ἀγορὰν διατρίβει. Λιβάνιος citat Andr. Lopad. lex. Vindob. s. v. p. 14,8 ed. Nauck | γὰρ post μὲν Laurl 19 διατρίβει — 313, 1 ἐμοῦ om Ι)

ἀλλὰ καὶ κατ’ αὐτὸ τοῦ- το μέντοι προσήκει τόνδε κυρωθῆναι τὸν νόμον, ἴνα παύσηταί ποτε τῇ γυναικὶ παρακαθήμενος ὁ πατὴρ καὶ μεριμνῶν καὶ πονῶν καὶ τῶν κοινῶν ἀμελῶν. εὐθὺς γὰρ αὐτὸν ἀποστήσει τῆς γυναικὸς οὗτος ὁ νόμος ἱκα- νὸς φύλαξ σωφροσύνης καθιστάμενος.

Ὡς ἔδει γε, ὦ ἄνδρες δικασταί, ζῆν ἡμῖν ἔτι τὴν μητέρα, καὶ οὐδὲν ἂν τῶν νῦν τούτων ἐπράττετο. τί γὰρ ἂν ἔδει μοι νόμου τῶν ἐκείνης ὀφθαλμῶν εἰς φρουρὰν ἀποχρώντων; νῦν δέ, ἐπειδὴ τέθνηκεν, εἰς τοῦτο ἥκω καὶ νομοθετῶ καὶ λύω τῷ τε πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ τὰ παρόντα πράγματα.