Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)
Origen
Origenes. Origenes Werke Vol 10.1-10.2. Klostermann, Erich, editor. Leipzig: Hinrichs, 1935-1937.
Καὶ οὐ μόνον αὐτὸς μεταμορφοῦται ἔμπροσθεν τῶν τοιούτων μαθητῶν οὐδέ προστίθησι μόνον τῇ μεταμορφώσει τὸ λάμψαι τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος, ἀλλὰ γὰρ τὰ ἱμάτια αὐτοῦ τοῖς ἀναχθεῖσιν ὑπ αὐτοῦ εἰς τὸ ὑψηλὸν ὄρος κατ᾿ ἰδίαν φαίνεται λευκὰ ὡς τὸ φῶς. ἱμάτια δὲ τοῦ Ἰησοῦ αἱ λέξεις καὶ ἃ ἐνεδύσατο τῶν εὐαγγελίων γράμματα. οἶμοι δ’ ὅτι καὶ τὰ παρὰ τοῖς ἀποστόλοις δηλούμενα περὶ αὐτοῦ ἱμάτιά ἐστιν Ἰησοῦ, γινόμενα τοῖς ἀναβαίνουσιν εἰς τὸ ὑψηλὸν ὄρος μετὰ τοῦ Ἰησοῦ λευκά. ἀλλ᾿ ἐπεὶ καὶ λευκῶν εἰσι διαφοραί, τὰ ἱμάτια αὐτοῦ γίνονται *** λευκὰ ὡς τὸ Πόντων λευκὸν λαμπρότατον καὶ
[*](3f Vgl. I. Thess. 5, 5f - 4 Rom. 13, 13 - S Vgl. Mal. 3, 20 = 4, 2 — 16—155, 29 Vgl. C luc Xr. 29 Or. (vgl. C 201 Or. ?) — 16–155, 5 Vgl. (Matthaei) I, 157, 19–23 An.)[*](1 ὅπλα H M c i. m. ἔργα M a 2 τέκνα Μ 15 ὁ < Μ 16 s. 1. Μ 19/20 ἱμάτια—Ἰησοῦ] ἄπερ ἐστὶν C luc Nr. 29, vgl. lat. 23 δηλούμενα Kl nach C luc Nr. 29 lat.. δηλοῦντα M δηλοῦντα τὰ H 28 *** Kl, vgl. lat. 29 λευκῶν Hu)[*](3 diei] dei G L 4/5 manifestius L 10 solus G a B solum Qc L 16 *** Diehl KI Koe, vgl. gr. 17 fiunt] lat. las γίνεται statt φαίνεται, vgl. Ζ. 22ff 27 *** KI, vgl. gr.)καθαρώτατον· τοῦτο δέ ἐστι τὸ φῶς. ἐπὰν οὖν ἴδῃς τινὰ οὐ μόνον τὴν περὶ Ἰησοῦ θεολογίαν ἀκριβοῦντα, ἀλλὰ καὶ τὴν λέξιν τῶν εὐαγγελίων πᾶσαν σαφηνίζοντα, μὴ ὄκνει τῷ τοιούτῳ φάσκειν γεγονέναι τὰ ἱμάτια τοῦ Ἰησοῦ λευκὰ ὡς τὸ φῶς. ἐπὰν δὲ οὕτω νοηθῇ καὶ θεωρηθῇ μεταμορφωθεὶς ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ, ὡς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ εἶνοι <ὡς τὸν> ἥλιον καὶ τὰ ἱμάτια αὐτοῦ λευκὰ ὡς τὸ φῶς, εὐθέως ὀφθεῖεν ἂν τῷ τοιοῦτον ἰδόντι τὸν Ἰησοῦν Μωσῆς ὁ νόμος, καὶ Ἠλίας, συνεκδοχικῶς οὐχ εἶς μόνος ἀλλὰ πάντες οἱ προφῆται, κοινολογούμενοι πρὸς τὸν Ἰησοῦν· τοιοῦτον γάρ τί ἐστι τὸ δηλούμενον ἀπὸ τοῦ μετ’ αὐτοῦ συλλαλοῦντες, κατὰ δὲ τόν Λουκᾶν· »Μωσῆς καὶ Ἠλίας ὀφθέντες ἐν δόξῃ« καὶ τὰ ἑξῆς ἕως τοῦ ἐν Ἱερουσαλήμ«, εἴ τις δὲ εἶδε Μωσέως τὴν δόξαν, νοήσας τὸν πνευματικὸν νόμον ὡς ἔνα πρὸς τὸν Ἰησοῦ λόγον, καὶ τὴν ἐν τοῖς προφήταις ἐν μυστηρίῳ ἀποκεκρυμμένην σοφίαν«, εἶδε Μωσῆν καὶ Ἠλίαν »ἐν δόξῃ«, ὅτε εἶδεν αὐτοὺς μετὰ τοῦ Ἰησοῦ.
Εἶτ’, ἐπεὶ κατὰ τὸν Μᾶρκον δεήσει διηγήσασθαι τὸ »καὶ ἐν
[*](20 Luc. 9, 30f — 23–29 Vgl. C luc Nr. 32 Or. - 24 Vgl. Rom. 7, 14 — 26 Vgl. I. Kor. 2, 7 - 28 Vgl. Luc. 9, 31 - 31 ff Marc. 9, 2, vgl. Luc. 9, 29)[*](3 περὶ] + τοῦ C luc Xr. 29 11 <ὡς τὸν> Diehl Kl Koe mit lat. 14 καὶ τι ὁ H 15f συνεκδοχικῶς—προφῆται] ὁ προφητικὸς λόγος C luc Nr. 29 18 τί <H 19 ἀπὸ τοῦ < H 20 μωυσῆς M 25 Ἰησοῦ Kl nach C luc Nr. 29 (Hss.) und lat., Ἰησοῦν Μ H)[*](15 *** Kl, vgl. gr. 22 <videt — et> Diehl Kl Koe, vgl. gr. 28 vina Kl unura x)τῷ προσεύχεσθαι αὐτὸν μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν«, λεκτέον ὅτι μήποτε μάλιστα ἔστιν ἰδεῖν τὸν λόγον ἔμπροσθεν ἡμῶν μεταμορφούμενον, ἐὰν τὰ προειρημένα ποιήσωμεν κοὶ ἀναβῶμεν εἰς τὸ ὄρος καὶ ἴδωμεν τὸν αὐτόλογον κοινολογούμενον πρὸς τὸν πατέρα καὶ εὐχόμενον οὐτῷ, ὑπὲρ ὧν εὔξαιτ ἂν ἀληθινὸς ἀρχιερεὺς ἀληθινῷ μόνῳ θεῷ. ἵνα δὲ οὕτω θεῷ ὁμιλῇ καὶ προσεύξηται τῷ πατρί, ἀναβαίνει εἰς τὸ ὄρος· τότε δὲ κατὰ τὸν Μᾶρκον γίνονται »τὰ ἱμάτια αὐτοῦ λευκὰ καὶ στίλβοντα ὡς τὸ φῶς, οἷα γναφεὺς ἐπὶ τῆς γῆς οὐ δύναται οὕτως λευκᾶναι«. καὶ τάχα οἱ μὲν ἐπὶ τῆς γῆς« γναφεῖς οἱ ἐπιμελούμενοί εἰσι σοφοὶ τοῦ αἰῶνος τούτου« λέξεως, ἧς νομίζουσι λαμπρᾶς καὶ καθαρᾶς, ὡς κοσμεῖσθαι δοκεῖν καὶ τὰ αἰσχρὰ νοήματα καὶ τὰ ψευδῆ δόγματα ὑπὸ τῆς ἴν’ οὕτως ὀνομάσω) γναφικῆς οὐτῶν. ὁ δὲ στίλβοντα« τοῖς ἐπαναβεβηκόσιν ἐπιδεικνὺς »τὰ ἱμάτια αὐτοῦ« καὶ λαμπρότερα, ὧν
[*](2–11 Vgl. Ciuc Nr. 31 Or. - 10f Vgl. Joh. 17, 3 - 14. 21. 32 Marc. 9, 3 - 23 Vgl. I. Kor. 2, 6 — 28–157, 7 Vgl. Β (Matthaei) I, 157, 26 — 158, 5 An.)[*](29 αἰσχρὰ] ἄχρηστα Μ)[*](3 videamus μ 10 * * * Diehl Koe, vgl. gr. 15 nix] 1. lux Diehl)δύναται ποιεῖν ἡ ἐκείνων γναφική, ὁ λόγος ἐστίν, παριστὰς ἐν ταῖς ὑπὸ πολλῶν καταφρονουμέναις λέξεσι τῶν γραφῶν τὴν τῶν νοημάτων στίλψιν, ὅτε ὁ ἱματισμὸς« τοῦ Ἰησοῦ κατὰ τὸν Λουκᾶν »λευκὸς« καὶ »ἐξαστράπτων« γίνεται.
Ἰδωμεν οὖν μετὰ ταῦτα, τί νοήσας ὁ Πέτρος ἀποκριθεὶς εἶπε τῷ Ἰησοῦ· κύριε, καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι· ποιήσωμεν τρεῖς σκηνὰς καὶ τὰ ἑξῆς. διὰ τοῦτο δέ μάλιστα ταῦτα ζητητέον, ἐπεὶ ὁ μέν Μᾶρκος ἐπήγαγεν οὐτοῖς ὡς ἐκ τοῦ ἰδίου προσώπου τὸ οὐ γὰρ ᾔδει τι ἀπεκρίθη«, ὁ δὲ Λουκᾶς μὴ εἰδὼς« φησὶν »ὃ λέγει«. ἐπιστήσεις οὖν εἰ κατ᾿ ἔκστασιν ταῦτα ἐλάλει, πεοληρωμένος του κινοῦντος αὐτὸν πνεύματος πρὸς τὸ εἰπεῖν ταῦτα, ὅπερ ἄγιον μὲν εἶναι οὐ δύναται· ἐδίδαΞε γὰρ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ ὁ Ἰωάννης πρὸ τῆς ἀναστάσεως τοῦ σωτῆρος μηδένα πνεῦμα ἅγιον ἐσχηκέναι εἰπών· »οὔπω γὰρ ἦν πνεῦμα, ὅτι Ἰησοῦς οὐδέπω ἐδοξάσθη«. εἰ δὲ οὔπω ἦν πνεῦμα«, καὶ ὁ μὴ εἰδὼς« τί ἐλάλει ὑπό τινος κινούμενος πνεύματος ἐλάλει, ἕν τι τῶν πνευμάτων ἦν τό ταῦτα λέγεσθαι ἐνεργοῦν, ὃ μηδέπω τεθριάμβευτο ἐν τῷ ξύλῳ« μηδὲ δεδειγμάτιστο
[*](5ff Luc. 9, 29 - 16 Marc. 9, 6 — 17. 28 Luc. 9, 33 - 26. 28 Joh. 7, 39 - 32 ff Vgl. Kol. 2, 15)[*](2 ἐστῒ H 8 οὖν] δὲ H 13 ταῦτα] τοῦτ’ <οἶμαι> Koe, vgl. lat. 18 kürzt 20 του Kl τοῦ Μ H <ἀλλοτοίου τινὸς> τοῦ Diehl Koe, vgl. lat. 33 Kl Koe ἐδειγμάτιστο Μ H)[*](1 fullonica B 12 tibi unum, moysi unum et helyae unum B 25 <eum> Diehl 28 *** Kl Diehl Koe, vgl. gr. 24 Πρὸ τῆς ἀναστάσεως τοῦ σωτῆρος 32 quid ρ quod x)μετ εγεινων περὶ ὧν γέγραπται τὸ »ἀπεκδυσάμενος τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας ἐδειγμάτισεν ἐν παρρησίᾳ, θριαμβεύσας ἐν τῷ εύλῳ«. τοῦτο δὲ ἦν τάχα τὸ κληθὲν σκάνδαλον ὑπὸ τοῦ Ἰησοῦ καὶ ὁ εἰρημένος σατανᾶς ἐν τῷ »ὕπαγε ὀπίσω μου, σκάνδαλόν μου εὖ οἶδα δ’ ὅτι τὰ τοιαῦτα πολλοῖς προσκόψει τῶν ἐντυγχανόντων, οἰομένοις οὐ κατὰ τὸ εὔλογον δυσφημεῖσθαι τὸν πρὸ μικροῦ μακαρισθέντα ὑπὸ τοῦ Ἰησοῦ ἐπὶ τῷ <οὐ σάρκα καὶ αἷμα, ἀλλὰ> τοῖς οὐρανοῖς« πατέρα ἀποκεκαλυφέναι αὐτῷ τὰ περὶ τοῦ σωτῆρος, ὡς ἄρα ὁ Ἰησοῦς εἴη καὶ »ὁ Χριστὸς« καὶ »ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος«. ἀλλ᾿ ὁ τοιοῦτος ἐπιστησάτω τῇ τοῦ Πέτρου κοὶ τῶν λοιπῶν ἀποστόλων ἀκριβείᾳ, καὶ αὐτῶν δεηθέντων (ὡς ἀλλοτρίων ἔτι) τοῦ αὐτοὺς ἀπὸ τοῦ ἐχθροῦ καὶ ὠνησομένου αὐτοὺς τῷ τιμίῳ« αὐτοῦ »αἵματι«. ἢ λεγέτωσαν ἡμῖν οἱ θέλοντες καὶ πρὸ τοῦ πάθους Ἰησοῦ τελείους γεγονέναι τοὺς ἀποστόλους, πόθεν »ὁ Πέτρος καὶ οἱ σὺν αὐτῷ« κατὰ τὸν καιρὸν τῆς Ἰησοῦ μεταμορφώσεως »ἦσαν βεβαρημένοι ὕπνῳ«.
[*](3 Kol. 2, 15 - 9 Matth. 16, 23 — 16ff Vgl. Matth. 16, 16f — 25f Vgl. Gal. 3, 13 ? — 27f Vgl. I. Petr. 1, 19 — 32. 34 Luc. 9, 32)[*](11 δ’ < M 16 <οὐ— ἀλλὰ> Kl Koe 17 τοῖς < H 21 τοῦ θεοῦ < 25 ἀλλοτρίων] 1. ἁμαρτωλῶν ? Kl | ἐξαγοράσαντος Μ)[*](1 et1] vel B 7 spiritus forsitan B 15 blasphemium G c L 22–34 lat. übersetzt ungenau)Ἵνα δὲ προλαβών τι καὶ τῶν ἑξῆς εἰς τὸ προκείμενον παραλάβω, ἐπαπορήσαιμ᾿ ἂν τοιαῦτα· ἆρα ἔστι τινὰ σκανδαλισθῆναι ἐν τῷ Ἰησοῦ χωρὶς τῆς τοῦ σκανδαλίζοντος διαβόλου ἐνεργείας; ἔστι δὲ ἀρνήσασθαι τὸν Ἰησοῦν, καὶ ταῦτα ἐπὶ παιδισκαρίου καὶ θυρωροῦ καὶ ἀνθρώπων εὐτελεστάτων, μὴ συνόντος τῷ ἀρνουμένῳ πνεύματος ἐχθροῦ τῷ διδομένῳ πνεύματι καὶ σοφίᾳ τοῖς πρὸς τὸ ὁμολογεῖν κατά τινα ἀξίαν αὐτῶν ὑπὸ θεοῦ βοηθουμένοις; ἀλλ᾿ οὐ φήσει ὅ γε τὰς ῥίζας τῶν ἁμαρτημάτων ἀναφέρειν μεμαθηκὼς ἐπὶ τὸν πατέρα τῆς ἁμαρτίας διόβολον, χωρὶς ἐκείνου ἢ τοὺς ἀποστόλους ἐσκανδαλίσθαι ἢ τὸν Πέτρον ἠρνῆσθαι πρὸ τῆς ἀλεκτοροφωνίας ἐκείνης τρίς. εἰ δὲ τοῦθ’ οὕτως ἔχει, μήποτε ὁ ὑπὲρ τοῦ ακανδαλίσαι τὸ ὅσον ἐφ’ ἑαυτῷ) τὸν Ἰησοῦν καὶ τοῦ ἀποστῆσαι τῆς κατὰ τὸ πάθος σωτηρίου ἀνθρώποις μετὰ πολλῆς προθυμίας οἰκονομίας, τὰ εἰς ταῦτα φέρειν δοκοῦντα ἐνεργῶν αὐτὸς κοὶ ἐνταῦθα οἱονεὶ ἀπατηλῶς περισπάσαι βούλεται τὸν Ἰησοῦν, ὡς ἐπὶ καλὸν τὸ μηκέτι συγκαταβαίνειν τοῖς ἀνθρώποις καὶ ἥκειν πρὸς αὐτοὺς καὶ τὸν ὑπὲρ
[*](6ff Vgl. Matth. 26, 75 — 11 Vgl. Luc. 6, 10 ? - 12 Vgl. Act. 6, 3 ? - 17 Vgl. Joh. 8. 44)[*](1 προλαβόντι H o χωρὶς < M a 10 τοῦ ἀρνουμένου Diehl, vgl. lat. 15 φύσει H 21 ἐκεῖνον Μ 24 κοὶ < Μ | τοῦ < H 27 αὐτὰ Μ)[*](2 praeterita] dagegen ἑξῆς 5 est] et potest aliquis L 8 hominum] omnium L 26 etiam operans L)αὐτῶν ἀναδέξασθαι θάνατον, ἀπομεῖναι δέ ἐν τῷ ὑψηλῷ ὄρει μετὰ Μωσέως κοὶ Ἠλίου. ἐπηγγέλλετο δὲ καὶ ποιῆσαι τρεῖς σκηνάς, μίαν μὲν ἰδίαν τῷ Ἰησοῦ, ἑτέραν δὲ τῷ Μωσεῖ καὶ ἄλλην τῷ Ἠλίᾳ, ὡς μὴ χωρούσης εἰ καὶ ἐν σκηναῖς αὐτοὺς ἔδει εἶναι καὶ ἐν τῷ ὑψηλῷ ὄρει) μιᾶς σκηνῆς τοὺς τρεῖς. τάχα δέ καὶ ἐν τούτῳ ἐκακούργει ὁ τὸν μὴ εἰδότα »τί λέγει« ἐνεργῶν, βουλόμενος μὴ ἅμα εἶναι Ἰησοῦν καὶ Μωσέα κοὶ Ἠλίαν, ἀλλὰ χωρίσαι αὐτοὺς ἀπ᾿ ἀλλήλων, προφάσει τῶν τριῶν σκηνῶν
[*](10ff Vgl. Hieron. in Matth. 130 C: noli tria tabernacula quaerere, cum unum sit tabernaculum evangelii, in quo lex et prophetae recapitulandae sunt; vgL Hieron. Tract. in Marc. 8, 1 — 7 (Anecdota Maredsolana III, 2, 32ff) — 11 Luc. 9, 33)[*](3 μωϋσέ Μ μωυσέως H | λ ἐπηγγέλετο H 6 μωσῆ Μ 7 καὶ < s. 1. H c 15 σκηνῶν Hu, vgl. lat. ἐκείνων Μ H)[*](7 debent y 12 volens non esse] nolens esse L 24 de] in G Pasch 26 prophetaverunt B L (-rint Pasch) 29 christus + xps G)ψεῦδος δέ ἦν καὶ τὸ καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι. εἰ γὰρ ἦν καλον, κἂν ἔμειναν ἐκεῖ· εἰ δέ ψεῦδος, ζητήσεις τίς ἐνήργησε λαληθῆναι τὸ ψεῦδος, καὶ μάλιστα ἐπεὶ κατὰ τὸν Ἰωάννην »ὅταν λαλῇ τὸ ψεῦδος, ἐκ τῶν ἰδίων λαλεῖ, ὅτι ψεύστης ἐστὶ καὶ ὁ πατὴρ αὐτοῦ«, καὶ ὥσπερ οὐκ ἔστιν ἀλήθεια χωρὶς ἐνεργείας τοῦ εἰπόντος· ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια«, οὕτως οὐδὲ τὸ ψεῦδος χωρὶς τοῦ ἐχθροῦ τῇ ἀληθείᾳ.
Τὰ ἐναντία τοίνυν ἔτι ἐν τῶ Πέτρῳ ἦν, ἀλήθεια καὶ ψεῦδος. καὶ ἀπὸ ἀληθείας μέν ἔλεγε τὸ σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ«,
ἀπὸ δέ τοῦ ψεύδους τὸ »ἵλεώς σοι, κυριε, ου μη εσται σοι τουτο«,
[*](15 Joh. 8, 44 - 20 Joh. 14, 6 - 26 Matth. 16, 16 - 30 Matth. 16, 22)[*](21 <ἔστι λαλεῖν> τὸ ψεῦδος Koe, ygl. lat.)[*](7 hic nos L 9 nec] non L 10 facere y* Pasch < L 23 ad- sibi G 2)ἀλλὰ καὶ τὸ καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι. ὁ δέ μὴ θέλων ἀπό τινος ἐνεργείας <πνεύματος> χείρονος Πέτρον εἰρηκέναι τοῦτο, ἀλλὰ ψιλῆς εἶναι τῆς προαιρέσεως αὐτοῦ τοὺς λόγους, ἀπαιτούμενος πῶς ἂν παραστήσαι τὸ μὴ εἰδ(ὸς ὃ ἐλάλει« καὶ τὸ οὐ γὰρ ᾔδει τί ἀπεκρίθη«, φήσει ὅτι κἀκεῖ ὡς δύσφημον ἐνόμισε καὶ ἀνάξιον τοῦ Ἰησοῦ τὸ παραδέξασθαι ἀποκτανθῆναι τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος«, τὸν Χριστὸν ὃν ἤδη ἀποκαλύψας ἦν αὐτῷ ὁ πατήρ· καὶ ἐνταῦθα ὡς τὰς δύο μορφὰς τοῦ Ἰησοῦ ἰδών, καὶ πολὺ διαφέρουσαν τὴν κατὰ τὴν μεταμόρφωσιν, | ταύτῃ εὐαρεστούμενος καλὸν εἶπεν εἶναι τὰς διατριβὰς ἐν τῷ ὄρει ἐκείνῳ ποιήσασθαι, ἶνα αὐτός τε καὶ οἱ σὺν αὐτῷ εὐφραίνωνται θεωροῦντες τὴν μεταμόρφωσιν τοῦ Ἰησοῦ καὶ τὸ λάμπον πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος καὶ τὰ λευκὰ ὡς τὸ φῶς ἱμάτια αὐτοῦ καὶ πρὸς τούτοις τοὺς ἅπαξ ὀφθέντας »ἐν δόξῃ« ἀεὶ θεωρῶσιν ἐν δόξῃ Μωσῆν καὶ Ἠλίαν, εὐφραίνωνται δέ ἐφ’ οἷς ἂν ἀκούσωσιν αὐτῶν συλλαλούντων ἀλλήλοις καὶ
[*](7 Luc. 9, 33 - 8 Marc. 9, 6 — 11 f Vgl. Matth. 16, 16 - 28 Vgl Luc. 9, 31)[*](2–7 εἶναι—τὸ] lat. ist ausfüthrlicher 3 <πενύματος> Diehl, vgl. lat. und S. 164, 15 gr. 9 ἐνόμισε Kl, vgl. lat. ἐποίησε Μ w. e. sch. περιεποίησε H 12 τοῦ ζῶντος θεοῦ Μ)[*](9 loqueretur B loquebatur *** Koe, vgl. gr. 11 indignum *** Koe, vgl. gr. 14 tibi < y 20 hic esse] ausfiihrlicher gr.)κοινολογουμένων, Μωσέως μέν καὶ Ἠλίου πρὸς τὸν Ἰησοῦν τοῦ δέ· Ἰησοῦ πρὸς αὐτούς.