Fragmenta In Evangelium Joannis (In Catenis)

Ἐρεῖ δέ τις μὴ πάνυ συνετῶς ἐννοεῖσθαι τὸ ἑρμηνευθὲν ὡς μ·ὴ ἐληλυθότος Ἰησοῦ κρῖναι νῦν τὸν κόσμον, παρατιθέμενος τὸ ἐπιφερόμενον ἑξῆς· »Αὕτη δέ ἐστιν ἡ κρίσις, ὅτι τὸ φῶς ἐλήλυθεν εἰς »τὸν κόσμον«. καὶ ἐν αὐτῷ τούτῳ τῷ εὐαγγελίῳ Ἰησοῦς λέγει· »Εἰς κρίμα εἰς τὸν κόσμον ἐλήλυθα«. λυτέον οὖν τὸ ἐπαπορηθέν. κἂν ἀμφότερα Ἰησοῦς ἐληλυθὼς ποιῇ , τό τε κρῖναι τὸν κόσμον καὶ τὸ σώζειν αὐτόν, ἀλλὰ θάτερον διὰ θάτερόν ἐστιν. εἰς κρίμα γὰρ ἐλήλυθεν εἰς τὸν κόσμον ἴνα σώσῃ αὐτόν (οὐ γὰρ σώζει ἵνα κρίνῃ), καὶ ὥσπερ ἰατρὸς πρὸς κάμνοντα ἔρχεται ἕνα ὑγιάσῃ αὐτόν. τοῦτο γὰρ τέλος τῆς τοῦ ἰατροῦ ἀφίξεως, κἂν ἄλλα τινὰ γίνηται, οἶον τομὴ ἢ καῦσις. οὐ γὰρ προηγουμένως ἐπὶ τῷ τεμεῖν * * ἡ ἀλλ᾿ ἐπὶ τῷ ὑγιάσαι. ἐξῆς ἐπὶ τούτοις τὸ »Ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν »οὐ κρίνεται«. ὁ γὰρ διὰ πίστεως ἐπὶ τὴν τελείαν σωτηρίαν φθάσας οὐχ υποκειται κρίσει. ο μέντοι μη πιστευσας αυτοκατακριτος ων ἤδη κέκριται.

Αὕτη δέ ἐστιν ἡ κρίσις, ὅτι τὸ φῶς ἐλήλυθεν εἰς τὸν κόσμον καὶ ἠγάπησαν. οἱ ἄνθρωποι μᾶλλον τὸ σκότος ἢ τὸ φῶς. Εἰ γὰρ μὴ ἐληλύθει εἰς τὸν κόσμον τὸ φῶς, εἶχον ἄγνοιαν τῶν καλῶν αἰτιάσασθαι οἱ μὴ πράξαντες αὐτά, [[ ὡς ἂν οἱ τὰς κακίας ἐνεργοῦντες τόπον ἀπολογίας εἶχον, φάσκοντες μὴ ἐγνωκέναι αὐτὰ ὄντα κακά]]. ἀλλ’ ἐπεὶ τὸ φῶς ἐλήλυθεν εἰς τὸν κόσμον, πάσης πεπλανημένης ἀπολογίας φυγαδευομένης κρίσις ἔσται ἐξεταστικὴ τῶν πράξεων καὶ τοῦ φρονήματος [ἐξ] ἑκάστου· ὡς ἀποδεχθῶναι [*](5 Joh. 3, 19. — 7 Joh. 9, 39. — 14 Joh. 3, 18. — 16 Vgl. Tit. 3, 11. — 20 Joh. 3, 19.) [*](XLI. I x] 6 τῷ] τὸ RV | 7 λεκτέον R | 8 ἀμφότε ℵ, corr. Br | 13 Ε; + Br | προηγουμένους V | Die ücke erg. Br ἡ τομὴ ἢ ἐπὶ τῷ καῦσαι..) [*](XLII. Ι ℵ] 22 ἐξεληλύθη S? V, ἐξεληλύθει R | 23 ὡς — 25 κακά < ℵ, cf.) [*](II ABBREV (Cord. p. 99 anonym)] 20 αὕτη — 22 φῶς < ABBREV Cord | 22 γὰρ < ABBREV Cord τὸ φῶς nach ἐληλύθει ABBREV Cord | 23 οἱ vor 24 ἐνεργοῦντες Ρ | 26 πεπλασμένης Ρ Cord | 27 πρακταίων Ρ, πρακτέων Cord | ἐξ < Μ | ὡς < ?? Cord.)

[[Ἐπειδὴ γέγραπται· »Ἠγάπησαν μᾶλλον οἱ ἄνθρωποι τὸ »ὴ τὸ φῶς« ζητητέον εἰ ἀμφότερα ἀγαπήσαντες μᾶλλον τὸ σκότος ἠγάπησαν, ἡττον δὲ τὸ φῶς· ὃ καὶ δοκεῖ χώραν ἔχειν ἐπὶ τῶν μήτε ἄγαν φαύλων ἀνθρώπων μήτε κατὰ τὴν ἀρετὴν τελείων. νομίζω δὲ μὴ τοῦτο δηλούσθαι, τὸ ἀμφότερα αὐτοὺς ἀγαπῶντας μᾶλλον τὸ σκότος ἀγαπᾶν, ἢ μᾶλλον τὸ φῶς ἀγαπᾶν, ἁλλὰ τοιαύτην εἶναι τὴν διάνοιαν· α'ὐτεξούσιοι ὄντες οἱ ἄνθρωποι, τῷ προαίρεσιν ἐλευθέραν ἔχειν, ὀφείλοντες τὸ φῶς ἀποδέχεσθαι καὶ τὸ σκότος φεύγειν ἀνάπαλιν πεποιήκασιν οἱ ἔχοντες ἔργα πονηρά, ὡς τὸ σκότος ἀγαπῆσαι, μηδαῶς μῶς δὲ τὸ φῶς. συγκριτικῶς δὲ ἀκούειν οὐ χρὴ τοῦ πλεῖον ἠγαπηκέναι αὐτοὺς τὸ σκότος ὑπὲρ τὸ φῶς· οὐδ᾿ ὅλως γὰρ αὐτὸ ἠγάπησαν, μισήσαντες αὐτό. καὶ ὅτι αὕτη ἡ νόησις ὀρθῶς ἔχει ἐξ αὐτοῦ τοῦ προκειμένου παρίσταται. διὰ τοῦτο γὰρ αὐτοὺς ἠγαπηκέναι τὸ σκότος λέγει ἢ τὸ φῶς ἐπείπερ φαῦλα πράσσοντες μισοῦσι τὸ φῶς. εἰ δὲ μισοῦσιν αὐτό, οὐ συγκριτικῶς ἀγαπῶσι τὸ σκότος. εἰς τοῦτο λήψει καὶ τὸ γραφόμενον ὑπὸ τοῦ ἀποστόλου περὶ τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων, ὡς εἶεν »φιλήδονοι μᾶλλον ἢ φιλόθεοι«. καὶ ἐν ταύτῃ γὰρ τῇ λέξει δηλοῦται ὅτι μόνην τὴν ἡδονὴν ἀλλ' οὐ θεὸν φιλοῦντες μᾶλλον φιλήδονοι ἢ φιλόθεοι εἴρηνται. καὶ ἐν Ψαλμοῖς δὲ περὶ φαύλου τινὸς γέγραπται· »Ἠγάπησας κακίαν ὑπὲρ ἀγαθωσύνην«. οὐ γὰρ ἀμφότερα ἀγαπῶν μᾶλλον τὴν κακίαν ἠγάπησεν.]]

Εὐγνωμόνως δεῖ ἀκούειν τὸ » Πάντες ἔρχονται πρὸς αὐτόν« ἀντὶ τοῦ , καὶ τὸ »Οὐ δύναται ἄνθρωπος ἀφ᾿ ἑαυτοῦ λαμ- »βάνειν οὐδέν, ἐὰν μὴ ᾖ δεδόμενον ἐκ τοῦ οὐρανοῦ‘· τουτέστιν Οὐ δύναται ἄνθρωπος ἔχειν τι χάρισμα θεῖον, ἐὰν μὴ ᾖ δοθὲν αὐτῷ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ. δίδοται δὲ τὰ ἐκ θεοῦ χαρίσματα τοῖς πίστει καὶ ἀρετῇ πρὸς τὸ λαβεῖν αὐτὰ παρεσκευασμένοις. μάθετε τοίνυν ὡς κἂν ἐγὼ λαβὼν παρὰ τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ ἔχω τὸ βαπτίζειν δι᾿ ὕδατος εἰς μετάνοιαν, πολὺ ἀπολείπομαι τοῦ δεδωκότος μοι αὐτό. καὶ ὅτι οὐ νῦν ἀλλὰ πρότερον ταῦτα λέγω, ἡμᾶς ἔχω μάρτυρας ὡν εἶπον τοῖς ἐρωτήσασιν εἰ ἐγώ εἰμι ὁ χριστός. παρῆτε γὰρ λέοντός μου ὡς τοῦ χριστοῦ πρόδρομός εἰμι, καὶ οὐκ αὐτὸς ὁ χριστός. μὴ προσκοπτέτω δέ τις ὡς οὐκ ὀρθῶς εἰρημένῳ τῷ »Οὐ δύναται ἄνθρωπος λαμβάνειν »οὐδέν«.

Ἡ λογικὴ οὐσία, ἧς μέρος ἐστὶ καὶ ἡ ἀνθρώπου ψυχή, ἐξ ἑαυτῆς οὐδενός ἐστι τῶν ἀγαθῶν γεννητική , εἰ καὶ δεκτική ἐστι τούτων. αὕτη τοιγαροῦν γυναικὸς τρόπῳ ἐξ ἄλλου γεννᾶν πέφυκεν ἃς δύναται τίκτειν ἀρετὰς πρακτικάς τε καὶ διανοητικάς. διὸ νύμφην αὐτὴν ἐρῶ, οὐ τοῦ τυχόντος ἀλλὰ μόνου τοῦ σπορέως τῶν ἀγαθῶν. οὐκ ἄλλος δ᾿ ἐστὶ τοῦ Ἰησοῦ, οὑ εἰρήκατε βαπτίζειν, ὑπ᾿ ἐμοῦ με μεμαρτυρημένου, πρὸς ὃν ἔρχεσθαι πάντας φατέ. εἰ θέλετε οὖν καὶ ὑμεῖς ἀγαθὰ τεκεῖν, πρὸς αὐτὸν ἀπέλθετε. μέρος γὰρ τῆς νύμφης ἐστέ, [*](3 Joh. 3, 26. — 4 Joh. 3, 27. — 13 Vgl. Joh. 1, 20f. — 14 Joh. 3, 27. — 23 Vgl. Joh. 3, 26.) [*](XLIV. I ℵ] 7 ἐκ] + τοῦ V | 8 καὶ ℵ, corr. Br | 9 βάπτισμα S1 | 11 ἀλλὰ < ℵ, cf. II | αὐτὰ RV.) [*](II ABBREV (Cord. p. 105)] 3 τοῦ Μ | 4 καὶ — 5 τουτέστιν < Cord | λαμβάνειν hinter [ἄνθρωπος] Μ | 5 ἐὰν εἰ ΑΒΒREV | δεδομένον] + αὐτῷ ΑΒΒREV | 6 τι < Μ | Cord | 6 δεδομένον Μ | 7 δέδοται Μ | 8 καὶ ABBREV | 9 υἱοῦ — ἔχω] Ἰησοῦ [aus υἱοῦ corr.) Ρ | υἱοῦ τοῦ Μ | 11 ἀλλὰ < Ρ Cord | λέγων Ρ | ἐρωτῶσιν ABBREV | 13 μὴ — οὐδὲν < ABBREV Cord.) [*](XLV. Ι ℵ] 19 εἰ] ἡ SV | 21 αὐτὴν We, < ℵ, cf. ΙΙ | 33 ὃν? We | 24 ἡμεῖς II ABBREV (Cord. p. 107)] (18 ἡ — 520, 22 ὦσιν Μ Cord; — 520, 27 ἐμοῦ Ρ) | 24 εἰ — ὑμεῖς] ἐπεὶ οὖν [+ τῶν Ρ Cord] πάντων καὶ ὑμεῖς ABBREV Cord.)

Εἰ γὰρ ἄνωθεν καὶ ἐκ πατρὸς ἔρχεται ὡς παντοκράτωρ, δῆλον ὅτι ἐπάνω πάντων ἐστίν. οἱ δὲ ὑλικὸν φρόνημα ἔχοντες τὴν εἰκόνα φοροῦσι τοῦ χοϊκοῦ, οἳ καὶ ἐκ τῆς γῆς λαλοῦσι. διὸ καὶ εἴ ποτε διδασκαλίαν ἐπαγγέλλονται, σοφίαν ἔχουσιν ἣν Ἰάκωβος γράφει, ἐπίγειον, ψυχικήν, δαιμονιώδη. περὶ τῶν τοιούτων καὶ Ἡσαίας γράφει, ὡς ὄντων ἐκ τῆς γῆς καὶ ἐξ αὐτῆς φωνούντων· τοῦ ἄνωθεν ἐρχομένου θεοῦ λόγου ἐπάνω πάντων ὑπάρχοντος καὶ λαλοῦντος ἃ ἑώρακεν καὶ ἤκουσεν. ἀλλὰ καὶ οἱ προφῆται, ἔχοντες τὸν ἄνωθεν ἐρχόμενον πρὸς αὐτοὺς λόγον, ἃ εἶδον διανοίᾳ καὶ ἤκουσαν τοῖς ὠσὶ τοῦ ἴσω ἀνθρώπου λαλοῦσιν οὐράνια καὶ θεϊκά. ἕκαστος γὰρ αὐτῶν ἐρεῖ· »Τάδε λέγει Κύριος‘· καὶ »Ἐγένετο λόγος Κυρίου πρός με«, λέγων. φανερώτερον περὶ τούτου φησὶν ὁ Σολομὼν ε3ἰπών· »Οἱ ἐμοὶ λόγοι »εἴρηνται ὑπὸ θεοῦ.« διὸ γέγραπται· » Πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως »πάλαι ὁ θεὸς λαλήσας τοῖς πατράσιν ἐν τοῖς προφήταις, ἐπ᾿ ἐσχά- »του τῶν ἡμερῶν ἐλάλησεν ἡμῖν, τοῖς κατὰ τὴν ἐπιδημίαν τυγχά- »νουσιν, ἐν υἱῷ «.]] ἀμέλει γοῦν ἃ ἑώρακε καὶ ἤκουσε ταῦτα διδακτι- [*](3 Vgl. Jes. 14, 12. — 9 Vgl. Joh. 1, 15. — 15 Vgl. Job. 3, 31. — 17 Vgl.) [*](I Kor. 15. 49. — 18 Vgl. Jak. 3, 15. — 19 Vgl. Jes. S, 19. — 22 Vgl. Joh. 3, .32. — 3 Vgl. Eph. 3, 16. — 26 Prov. 24, 69 (30, 1). — 27 Hebr. 1, 1 f.) [*](XLV. I ℵ] G δὲ] καὶ Si.) [*](XLVI. I ℵ] 16 φρόνιμα ℵ, cf. II | καὶ — 30 υἱῷ < ℵ, cf.) [*](II Ρ (Cord. p. 110)] 16 in Ρ beginnt mit οἱ ein neues Fragm., das mit τοῦ αὐτοῦ an d. vorhergehende angeschlossen ist | τὴν] + αὐτοῦ Ρ | 17 τοῦ χοικοῦ φοροῦσι Ρ Cord | οἳ — λαλοῦσι < Ρ Cord | 18 ἐπίγειον — 19 γράφει < P.)

Καὶ τὴν μαρτυρίαν αὐτοῦ οὐδεὶς λαμβάνει· καίτοι πολλῶν εἰληφότων τὴν μαρτυρίαν αὐτοῦ, [[ὡς αὐτὸς πάλιν ὁ Ἰωάννης ἐπιφέρει, φάσκων· »Ὁ λαβὼν τὴν αὐτοῦ μαρτυρίαν ἐσφράγισεν ὅτι ὁ θεὸς ἀλη- »θής ἐστι«.]] πῶς δὲ οἶόν τε εἶναι ἀληθές, λαμβανόντων αύτοῦ τὴν μαρτυρίαν τινῶν, τὸ Καὶ τὴν μαρτυρίαν αὐτοῦ οὐδεὶς λαμβάνει«; λυτέον οὖν τὸ ἠπορημένον οὕτως· Ἰησοῦς, ἄνωθεν ἐληλυθὼς λαλῶν τε ἃ ἤκουσε καὶ εἶδεν, ὑψηλοτάτην καὶ πάνυ μεγάλην τὴν μαρτυρίαν λέγει περὶ τοῦ πατρὸς καὶ ἑαυτοῦ· καὶ οὐδεὶς λαμβάνει ταύτην τὴν μαρτυρίαν ὡς αὐτὸς αὐτὴν λέγει, τῷ τοὺς ἀκροατὰς ἀρχὴν τοῦ λαμβάνειν ἔχοντας πολὺ ἀπολείπεσθαι τοῦ μεγέθους τῆς μαρτυρίας. ὅμως εἰ καὶ οὐδεὶς οἷός τε δέξασθαί ἐστι τὴν μαρτυρίαν αὐτοῦ οὕτως, ἀλλ᾿ οὐν ἔστι λαβεῖν αὐτὴν ὡς δυνατὸν δέξασθαι τοὺς ἄρτι προσερχομένους τῇ πίστει. ὅθεν οὐ μάχεται τὸ »Ὁ λαβὼν αὐτοῦ τὴν μαρτυρίαν« τῷ μηδένα αὐτὴν εἰληφέναι, τῷ ἑτέρως μὲν μὴ λαμβάνεσθαι αὐτήν, * * * οἳ καὶ ἐκ τοῦ εἰληφέναι τὴν Ἰησοῦ μαρτυρίαν σφραγίζουσι καταθέσει βεβαίᾳ τὸν θεὸν ἀληθῆ εἶναι, μαθόντες ὅτι ὁ παρ’ αὐτοῦ ἀποσταλεὶς τοῦ θεοῦ τὰ ῥήματα λαλεῖ· ἐπείπερ οὐκ ἐστὶν ἐκ τῆς γῆς, οὐδὲ ἐκ ταύτης φθέγγεται. οὐ γὰρ ἐκ μέρους δίδωσι τὸ πνεῦμα ὁ θεός.]]

Εἰ γὰρ καὶ ἄνδρες σοφοὶ θεὸν ἐσχηκότες ἐλάλησαν τὰ τοῦ θεοῦ ῥήματα, ἀλλ’ οὖν ἐκ μέρους εἶχον τὸ πνεῦμα τοῦ θεοῦ λέγοντος· »Ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα«. ὁ δέ γε σωτὴρ ἀποσταλεὶς ἐπὶ τῷ τὰ ῥήματα τοῦ θεοῦ λαλεῖν οὐκ ἐκ μέρους δίδωσι τὸ πνεῦμα. οὐ γὰρ λαβὼν αὐτὸς ἑτέροις παρέχει, ἀλλ᾿ ἀποσταλεὶς ἄνωθεν καὶ ἐπάνω πάντων ὑπάρχων δίδωσιν αὐτό, τυγχάνων αὐτοῦ πηγή. ἑρμηνεύσομεν δὲ καὶ ἑτέρως τὸ »Τὴν μαρτυρίαν αὐτοῦ οὐδεὶς »λαμβάνει«. ἐπεὶ γὰρ ὁ ἐρευνῶν τὰς γραφὰς εὑρίσκει αὐτὰς μαρτυρούσας περὶ Χριστοῦ. οὐδεὶς τῶν ἀνεξετάστως ἐντυγχανόντων ταῖς γραφαῖς ἰουδαίων ἐλάμβανε τὴν [ περὶ αὐτοῦ] μαρτυρίαν· μόνου καὶ παντὸς τοῦ δυναμένου εἰπεῖν· »Ὃν ἔγραψε Μωσῆς ἐν τῷ νόμῳ, καὶ »οἱ προφῆται, εὑρήκαμεν Ἰησοῦν« λαμβάνοντος τὴν περὶ μαρτυρίαν καὶ σφραγίζοντος ὅτι ὁ θεὸς ἀληθής ἐστιν, προεπαγγειλάμενος τὸ εὐαγγέλιον διὰ τῶν προφητῶν. φέρεται δὲ καὶ ἐν ἑτέροις ἀντιγράφοις· »Οὐ γὰρ ἐκ μέρους δίδωσι τὸ πνεῦμα« σημαινούσης καὶ ταύτης τῆς γραφῆς μὴ μέτροις 〈προσ〉έχειν τὸν ἀποσταλέντα, ὥστε πεφεισμένως καὶ ἐκ μέρους παρέχειν καὶ εὐαριθμήτοις τισίν, ἀλλὰ δαψιλῶς καὶ πλουσίως πᾶσι τοῖς εὑρισκομένοις τοῦ λαβεῖν ἀξίοις.

Ἐπειδὴ οἱ διὰ πάντων τὸν ἑαυτῶν νοῦν διαστρέφοντες αἱρετικοί, διαιροῦντες τὴν θεότητα καὶ διὰ τοῦτο τὴν παλαιὰν γραφὴν ἑτέρου λέγοντες θεοῦ καὶ ἑτέρου τὴν καινὴν διαθήκην τιθέντες, [*](5 Joel 2, 28. (3, 1). — 6 Vgl. Joh. 3, 34. — 7 Vgl. Joh. 3, 31. — 9 Joh. 3, 32. — 10 Vgl. Joh. 5, 39. — 13 Joh. 1, 45. — 14 Vgl. Joh. 3, 32f. — 15 Vgl. Rom. 1, 2 f. — 23 Vgl. Susann. 9.) [*](XLVIII. I ℵ] 7 παρέχων ℵ, corr. We | 10 αὐτὰς < ℵ | 12 περὶ] παρ’? We 13 τοῦ < ℵ | καὶ < S1 | 14 εὑρήκασιν ℵ | 15 ὁ] ἵν S1 | 17 die notierte findet sich in U | οὐ γὰρ] οὐκ S1 | 18 ἔχειν ℵ, corr. We.) [*](II Ρ (Cord. p. 112; Cramer p. 213)] (10 ἐπεὶ — 16 προφητῶν αὐτοῦ) Ρ Cr, ἐπεὶ — 15 ἐστὶν Cord) | 11 Χριστοῦ] + οὐκ ἠρεύνων δὲ αὐτὰς οἱ + Ρ Cord] ἰουδαῖοι ὡς δεῖ Ρ Cord Cr | ἐντυγχανόντων nach 12 γραφαῖς Ρ Cord Cr | 12 Ἰουδαίων < Ρ Cord | αὐτῶν Ρ | καὶ παντὸς] ἐκ πάντων Cord | 13 Μωυσῆς Ρ Cord Cr.) [*](XLIX. Ι ℵ] 23 ἐπειδὴ] + δὲ ℵ | αὐτῶν νοῦν R | διατρέφοντες R | τίθενται ℵ, corr. We.) [*](II Ρ (Cord. p. 111)] (beide vor Nr. LX VIII) 25 καὶ — 524, 2 Χριστοῦ] καὶ τὴν γραφὴν ἑτέρου λέγοντες θεοῦ τὴν παλαιὰν διαθήκην, ὃν καλοῦσι κοσμοποιόν, καὶ ἑτέρου τὴν καινήν, ὃν πατέρα Χριστοῦ Ρ Cord.)

Πῶς γὰρ οὐκ ἔμελλεν ἀγαπᾶν ὁ πάσαν κακίαν μισῶν θεός, περὶ οὑ γέγραπται· »Ἐγὼ θεὸς ἀγαπῶν δικαιοσύνην καὶ μισῶν ἁρπάγματα »ἐξ ἀδικίας«; μισεῖ δὲ ὁ θεὸς τά εἴδη τῆς κακίας, ἐφ’ οἶς ὁ ἁμαρτωλὸς χαίρει. ἀγαπᾷ τοίνυν τὸν υἱὸν ὡς τῆς ἀρετῆς παρεκτικόν, ἀφανιστικὸν δὲ τῆς κακίας καὶ φθαρτικόν· διὸ εἴρηται· »Ὁ πατὴρ »ἀγαπᾷ τὸν υὁόν«, ἀγαπώμενος ὑπὸ τοῦ υἱοῦ, τοῦ ἀγαπῶν πάλιν ἀνθρωπινώτερον ἀκουομένου , οὐ μὴν νοουμένου. εἰ γὰρ δικαιοσύνην ἀγαπῶν ὁ θεὸς οὐχ οὕτως αὐτὴν ἀγαπᾷ ὡς ὁ δίκαιος ἄνθρωπος. ἐπὶ τῷ ἔχειν αὐτὴν ἐν ἑαυτῷ καὶ πεποιῶσθαι κατ’ αὐτήν, οὕτω [*](2 Joh. 3, 31. — 3 Joh. 3, 34. — 5 Joh. 1, 33f. — 13 Joh. 1, (6f. — 17 Joh. 5, 39. — 22 Jes. 61, 8. — 25 Joh. 3, 35.) [*](XLIX. I ℵ] 4 ἐκλεκτέον ℵ | 5 αὐτὸς — 15 φωτὸς < ℵ, cf. II | 7 Orig. las οὗτος | 12 ἅμα We] ἀλλὰ ℵ.) [*](II Ρ Cord.] 3 αὐτοῦ1] + τὸ ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καὶ τὰ ἑξῆς Cord | 5 ὁ1 < Cord | 15 εἰ γὰρ] εἴπερ δὲ Ρ Cord | 16 περὶ] + τοῦ Ρ.) [*](L. Ι ℵ] 25 καὶ — 26 πάλιν < R | 26 τοῦ2 < V} | πάλιν] πῶς S1 | ℵ, corr. We; d. Wort ist nicht zu ändern; denn ποιόω „qualificieren, eine ät “ braucht Orig. öfter | κατ’ αὐτὴν] καὶ ταύτην RV.)

Πολλαχοῦ τῶν γραφῶν]] αἱ κατὰ τῶν φαύλων τιμωρίαι ὀργὴ λέγονται θεοῦ· ὡς τὸ λεχθὲν περὶ τῶν Αἰγυπτίων ὑπὸ Μωϋθσέως· » Ἐξαπέστειλας τὴν ὀργήν σου, καὶ κατέφαγεν αὐτὸς ὡσεὶ καλάμην«. καὶ Παύλος περὶ τῶν ἰουδαίων γράφει· »῎Εφθασεν δὲ αὐτοὺς ἡ [*](7 Joh. .3, 35. — 9 Joh. 1, 3. — 18 Joh. 3, 36. — 23 Vgl. Phil. 2, 10. — 28 Exod. 15, 7. — 29 I Thess. 2, 16.) [*](L. I ℵ] 1 ἀληθείας . . . σοφίας RV | 13 προσθήκη S | 18 τῷ υἱῷ statt εἰς τὸν υἱὸν ist nicht LA. d. Orig., sondern blosser Schreibfehler | 19 εἰ — ὁ S2 a. Ras. | 22 πληροῦσται S, πληροῦνται R.) [*](LL I ℵ] 26 πολλαχοῦ τ. γραφῶν < ℵ, cf. ΙΙ | 28 καλάμη S | 29 καὶ — 526, 4. ὀργῆς ℵ, cf. ΙΙ.) [*](ΙΙ ABBREV (Cord. p. 116)] 27 λέγονται] + τοῦ Μ.)

Ἐπεὶ σῶμα κατ’ ἀλήθειαν ἔσχεν συμπληρούμενον ἐξ ὧν καὶ πάντα τὰ ἀνθρώπινα σώματα , ἀναγκαίως ὑπόκειται καὶ τὸ αὐτοῦ σῶμα τοῖς κοινοῖς πάθεσιν· οὐ τρώσεσι μόνον καὶ τοῖς παραπλησίοις λέγω, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἐπιγενομένοις ἐκ σφοδροτάτης καὶ συνεχοῦς]] κινήσεως καμάτοις. τῷ γὰρ μεσημβρινῷ καιρῷ, έν ᾡ ὁ ἥλιος καθάπτεται, ὁδὸν ἀνύσας πλείονα κάματον ἀνεδέξατο, ἀναλωθείσης τῆς ὑγρότητος τοῦ σώματος αὐτοῦ ὑπὸ τοῦ φλογμοῦ τοῦ καύσωνος. ἕκτη γὰρ ὥρα τῆς ἡμέρας ἦν. τοῦτον τὸν κάματον διαναπαῦσαι θελήσας ἐπὶ τῇ οὔσῃ πηγῇ ἐν τῷ προειρημένῳ χωρίῳ τοῦ Ἰωσὴφ ἐκαθέσθη· ἅμα προνοούμενος ὠφελείας τῆς μελλούσης ἐπὶ τῷ ἀντλῆσαι ὕδωρ ἐκ τῆς πηγῆς ἔρχεσθαι γυναικός.

Ἴσως δ’ ἂν ἐπιζητήσειέ τις τὴν αἰτίαν δι᾿ ἣν Ἰουδαῖοι οὐ συγχρῶνται Σαμαρείταις, ἥντινα εὑρεῖν δυνατὸν έν τῇ τρίτῃ καὶ τετάρτῃ τῶν Βασιλειῶν ἱστοριῶν, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ δευτέρᾳ τῶν Παρα- [*](3. Rom. 2, 5. — 17 Vgl. Joh. 4, 6. — 21 Vgl. Joh. 4, 7 — 24 Vgl. Joh. 4, 9. — 25 Vgl. 1 ön. 12. II Kön. 17, 24 ff. II Chron. 30, 6ft.) [*](LI. I ℵ] 5 θεοῦ] χριστοῦ ℵ | 6 πάσχῃ ℵ 1 7 καθὰ ℵ.) [*](II H Cord.] 6 πάσχη Ρ Cord.) [*](LII, I ℵ] 14 σφοδρατάτου S1 | καὶ συνεχοῦς < ℵ | 16 ἀναποθείσης ℵ | 17 τοῦ1 < ??.) [*](II ABBREV (Cord. p. 119)] 12 τὰ σώματα τὰ ἀνθρώπινα Cord | 14 15 μεσημβρίας Cord | 16 ἀναποθείσης Ρ Cord | 20 ἅμα] + καὶ Μ | τῷ] τὸ Ρ Cord 21 ὕδωρ nach πηγῆς 2 Cord.) [*](LIII. Ι ℵ] 23 δ’ Ε;] δὲ ℵ. corr. Pr | 26 ἀλλὰ < ??.) [*](II ABBREV (Cord. p. 121)] 24 δ’ < ABBREV | ἣν] + οἱ Ρ | 26 ἱστορία Μ.)

Ἡ μὲν Σαμαρεῖτις τῶν Ἰουδαϊκῶν Μῶν τε καὶ δογμάτων τὰ τῆς Σαμαρείτιδος δόξης ἐξαίρειν καὶ ὑπερτιθέναι τὴν ὅτι μάλιστα [*](1 Jes. 52, 11; vgl. II Kor. 6, 17. — 3 Joh. 4, 8.) [*](LIII. Ι ℵ] 3 φήσειεν ℵ | 8 ἐν τῇ πόλει ἐλθεῖν S ἐλθεῖν a. R.) RV | 10 ὅτι < ℵ | εἰ ὡς — 11 γεγονώς S a. R. | 12 χρεία] εἰς ℵ | 14 χάριν < ℵ | 15 τὸ] τῶ SV | 16 εἰ γὰρ < ~~ ℵ | 18 πολλοὶ — 23 ἱστορίᾳ < ℵ, cf. ΙΙ.) [*](II ABBREV (Cord. 121)] 1 τοῦ — 3 μολύνεσθαι < S Cord | 3 τῷ] γὰρ τὸ ABBREV | οἱ] + γὰρ Cord | 5 καὶ τετρακισχιλίους < Μ | 7 τὸ < ABBREV Cord | 9 οὖν < ABBREV Cord | 10 τούτους ABBREV | ὅτι < ABBREV | εἰ ὡς ἐν] ὢν ABBREV | εἰ ὡς — 11 ὡς ἂν Cord | ὁ θεὸς ABBREV | θεὸς] + εἰ ABBREV | πάντα] + ὡς θεὸς ABBREV | 11 ἂν] ἂν] ὡσαύτως ABBREV | 13 ὀλίγων ABBREV | 14 τοῦ < 3 | 15 τὸ] τῷ Μ | 16 τοῦ < ABBREV | 19 αὐτὸν Μ | τῶν] τὸ corr. Ρ3 | δὲ] + αὐτὸ ABBREV | 21 καὶ2] + τῆς Μ | 22 οἱ] εἰ Μ | 23 τούτου Μ.) [*](LIV. Ι ℵ])

Φρέαρ τοῦ Ἰακὼβ εἶναι πρὸς ἀλληγορίαν τὴν Μωσέως γραφὴν ῥητέον, ἀφ᾿ ἡς ὁ Ἰακὼβ ἅμα τοῖς υἱοῖς πνευματικῶς ἔπινεν, πινόντων [*](1 Joh. 4, 12. — 11 Joh. 4, 13 f.) [*](LIV. Ι ℵ] 8 δὲ We] τε ℵ | 12 πίει ℵ, corr. Br | 17 korrupt: statt διανιστῶν ist viell. ἀπίσωσιν z. l. We | 22 ἐστὶ] ἔτι S? RV | 25 ὥσπερ] + μὲν R | τὸ] τῶ V | μὲν] + γὰρ ℵ | 29 κατερύπωσεν ℵ, corr. We.) [*](LV. I ℵ]) [*](II ABBREV (Cord. p. 123)] 33 εἶναι] + καὶ Cord.)

Τοῦ νόμου τοίνυν τοῦ διὰ Μωϋσέως τοῦ ὕδατος ὄντος, πῶς εἶπεν Ἰησοῦς διψᾶν πάλιν τὸν πίνοντα ἀπ' αὐτοῦ; καὶ λεκτέον γε ὅτι ὁ νόμος τοῖς ἀνθρώποις δέδοται, οὐκ ἐπὶ τῷ ἀεὶ κατ' αὐτὸν βιοῦν, ἀλλὰ μέχρι καιροῦ τινός, ὡς τὴν πόσιν τοῦ ἑρμηωευομένου φρέατος διαρκεῖν μέχρι ἀναδείξεως μείζονος ὕδατος. τὰ γὰρ παραγγέλματα τοῦ νόμου μέχρι καιροῦ διορθώσεως ἔκειτο. διὸ διὸ πίνων ἐκ τοῦ ὕδατος τοῦ νομικοῦ διψήσει πάλιν, ὄρεξιν ἔχων τοῦ εὐαγγελικοῦ πόματος. εἰς τοῦτο λήψει τὸ ἐν Ἡσαίᾳ λεχθέν· » Τοῦτο πρῶτον πίε, » ταχὺ ποίει «. εἰ γὰρ μὴ ἠν καὶ μετ' ἐκεῖνο πιεῖν, οὐκ ἂν ἐλέγετο· Τοῦτο πρῶτον πίε«. καὶ ἐπεὶ διαδέχεται τὸν νόμον τὸ εὐαγγέλιον, ὁ πίνων τὴν νομικὴν διδασκαλίαν διψήσει πάλιν ἐπὶ τῷ καὶ τὴν εὐαγγελικὴν πιεῖν.]] τὸ δὲ εὐαγγέλιον ἐπεὶ ἀδιάδοχόν ἐστιν, ὁ πίνων ἐξ αὐτοῦ οὐ διψήσει εἰς τὸν αἰῶνα. » Ὁ γὰρ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, » οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσιν« εἶπεν ὁ Ἰησοῦς.]] τὸν γὰρ πίνοντα τοῦτο τὸ ὕδωρ φησὶν έν ἑαυτῷ κτᾶσθαι πηγήν, οὐ τοῦ τυχόντος ὕδατος ἀλλὰ τοῦ εἰς ζωὴν αἰώνιον ἁλλομένου. ὅπερ ἁλ- λόμενον εἰς ζωὴν ὕδωρ μετεωρίζει καὶ πρὸς ζωὴν ἀναβιβάςει τὸν ἔχοντα αὐτό, οἷα πηγὴν ἐν ἑαυτῷ.

Εἐπούσης τῆς γυναικὸς τὸ παρὰ Ἰησοῦ θέλειν λαβεῖν ὕδωρ, ἐπὶ τῷ στῆσαι τὸ δίψος, ἔχουσα αὐτὸ πηγὴν ἐν ἑαυτῇ, ἔδειξεν αὐτὸ θέλειν. διὰ γὰρ ταύτης τῆς λέξεως ὡμολόγησε πολὺν κάματον εἶναι τῆς ἀντλείας λείας τοῦ προτέρου ὕδατος, [[ ἀληθεύουσα κατ' αὐτό]]· καὶ γὰρ πολὺν ἔχει κάματον ἡ πρὸς τὸ γράμμα τήρησις τοῦ νόμου. ὁ δὲ σωτὴρ εἰκότως πρὸς αὐτήν· Ἐπεὶ ἀκμὴν περιέχει ᾡ ἀνέθηκας σεαυτὴν νόμῳ ὡς ἀνδρὶ αὐτῷ συνοῦσα, ἀπιοῦσα κάλεσον αὐτὸν ἐπὶ τὸ συμβαλεῖν τὰ ἐν αὐτῷ γεγραμμένα τοῖς ὑπ' ἐμοῦ λεγομένοις καὶ πραττομένοις. οὕτω γὰρ εὑρεῖν δυνήσῃ ὡς ὁ πίνων ἐκ τοῦ προτέρου ὕδατος ἕτερον προσδοκήσει, ὅτι διψήσει πάλιν. τῆς δὲ ἀρνησαμένης μὴ ἔχειν ἄνδρα, ὁ σωτήρ, ἠρέμα τὴν Σαμαρειτικὴν αὐτῆς γνώμην ἐλέγχων, φησίν· Καλῶς λέγεις ἄνδρα μὴ «. οὐ γὰρ ἐξ ὁλοκλήρου συγκατέθου πάσῃ τῇ παλαιᾷ διαθήκῃ, ἥτις ἐστὶν ὁ νόμος, περὶ οὗ γέγραπται· » Τέλος νόμου Χριστὸς εἰς δικαιοσύνη«. τοῦτον δὲ τὸν ἄνδρα μὴ ἔχουσα πέντε ἴσχες, τοῖς αἰσθητοῖς μόνοις συγκαταθεμένη τῆς γραφῆς. εἰ γὰρ πάσῃ τῇ παλαιᾷ συνεβίους, γνωρίζειν ἠδύνω τὸν προσδοκώμενον μετὰ νόμον καὶ προφήτας θεὸν λόγον. τὸ » Πέντε γὰρ [*](9 Vgl. Joh. 4, 16. — 14 Joh. 4, 17. — 16 öm. 10, 4. — 19 Joh. 4, 18.) [*](LVII. I ℵ ] ängt mit Nr. LVI unmittelbar zusammen) 4 τῷ We] τὸ ℵ Ι ἐν ἑαυτῇ < ℵ | 6 ἀληθεύουσα κατ' αὐτὸ < ℵ Ι 7 δὲ < ℵ cf. III Ι 8 ἀνέθηκεν 9 ἀπιοῦσα ℵ Ι τὸ] τώ V Ι 15 πᾶσιν τῆ ℵ Ι 17 ἔχουσαν 8 (?), RV Ι αἰσθητικοῖς ℵ 19 προδοκώμενον S Ι τὸ] τὸν ℵ) [*](II ABBREV (Cord. ρ. 125)] 4 τῶ τώ Μ Ι ἔχουσα αὐτὸ] καὶ ἔχειν Μ Ι αὐτὸ1 < Ρ Cord ἔδειξεν — θέλειν < ABBREV Cord Ι 5 ὡμολόγει 3 Cord | εἶναι — 7 κάματον < Ρ Ι 6 καὶ < Μ Ι 7 πολὺν γὰρ τὸν κάματον ἔχει Μ Cord Ι δὲ < ABBREV Cord Ι 8 ἐπεὶ] + σὶν Cord 1 περιέχη Μ Cord | 9 τὸ] Μ Ι 12 δὲ] γυναικὸς Μ Ι 15 συγκατέθου < ℵ Cord Ι πᾶσαν τὴν παλαιὰν ἔχεις διαθήκην Μ Ι 17 μόνων Μ Ι 18 παλαιᾷ] + διαθήκῃ Cord Ι συνεβίως Ρ Ι ἐδύνου Ρ, ἠδύνου Cord Ι 19 τὸ] + δὲ Cord.) [*](III ABC] Α unter d. Namen d. Cyrill) 3 εἰπούσης — 5 λέξεως] νοητέον δὲ καὶ οὕτως τὰ κατά τὴν Σαμαρεὶτιν ABC | 5 ὡμολόγησεν] + ἡ γυνὴ ABC Ι 6 ἀντλίας ABC Ι ὕδατος] + εἶτ’ οὖν τοῦ νόμου ABC Ι 7 πολὺν γὰρ ἔχει < καὶ) ABC τοῦ < Α Ι 8 εἰκότως] + ἔπρ' ABC Ι 9 ἀπιοῦσα < ABC Ι 10 καὶ ABC Ι 12 πάλιν] + τοῦτ' ἔστιν ποθήσει τὸ εὐαγγέλιον ABC Ι 14 ἐλέγχων < Α Ι συγκατέθου] πιστεύεις ABC Ι ἥτις — 18 γραφῆς] ἀλλὰ μόνα τὰ πέντε + Μωσἐως Α] βιβλία οἱ Σαμαρεῖται παραδέχεσθε ABC Ι 18 συνεβίως BC | ἐδύνασο ABC Ι 19 μετὰ νόμον] νόμω ABC Ι προφήταις προφήτην Α Ι τὸ — 531, 5 ἀλλ’] νῦν δὲ ὡς πέντε ἀνδράσι τοῖς αἰσθητοῖς μόνοις συγκαταθεμένη συνδεμένη C) τῆς γραφής, οὐδὲ ὃν ἔχεις ἕκτον ἐστὶ σοῦ ἀνήρ ABC.)

Ὅταν ἀκούσῃς ὅτι ἡ σωτηρία ἐκ τῶν Ἰουδαίων ἐστίν, περὶ τοῦ ταῦτα λέγοντος ἄκουε τὰ εἰρημένα. αὐτὸς γὰρ ἦν ἡ τῶν ἐθνῶν προσδοκία, ὁ γεννώμενος ἐκ σπέρματος Δαβὶδ κατὰ σάρκα.]]

Τὸ » Mήτις ἤνεγκεν αὐτῷ φαγεῖν; « δηλοῖ ὅτι τὰς διακονίας τῶν προσφερόντων ἐδέχετο, καίτοι δυνατὸς ὤν τρέφειν καὶ μὴ τρέφεσθαι. ἐνεργείας δὲ μεγίστης τὸ τρέφειν Χριστόν, ἡς οὐκ ἐφθόνει τοῖς βουλομένοις· διὸ καὶ τοῖς μαθηταῖς τὸ ἴσον ἔταξεν. νομομαθεῖς δὲ καὶ φιλολογεῖς ὄντες, σκοπήσαντες ὅτι καιρὸς ἦν λοιπὸν τροφῆς ἐτόπασαν μὴ ἄρα ὡς τῷ Δανιὴλ εἰς Βαβυλῶνα προστάξει θεοῦ ἄριστον προκεκόμιστο ὑπὸ τοῦ Ἀμβακούμ, καὶ τῷ Ἠλίᾳ ἐν τῇ ὁδοιπορὶᾳ [*](6 Joh. 4, 18. — 14 Vgl. Gen. 49, 10. — 15 Vgl. öm. 1, 3. — 18 Joh. 4, 33. — 23 Vgl. Bel u. Drache 34 ff.) [*](LVII. I ℵ] 1 μωυσεως R Ι 3 τυγχα S τυγχάνη RV Ι 5 κατὰ ἀλήθειαν ℵ Ι 6 καὶ 1 < ℵ Ι 8 ἠκριβωμένους) [*](II ABBREV (Cord. p. 125) 1 ἔσχες ἄνδρας ℵ Ι 4 προφητείας 3 Cord Ι τοῦτο Ρ Ι ἀναγκαζομένη — 5 λεγομένων < Cord Ι 5 οὐκ ἀληθῆ Ρ Ι 6 τὸ] τὸν Ρ Cord Ι καὶ 2 < 8 ἅ] ὅ ABBREV Ι συγκατετίθετο Ρ Ι 9 νοεῖται Ρ.) [*](III ABC] 5 οὐ] + γὰρ ABC | κατὰ ABC Ι διὸ — 6 γὰρ] συνέθου προφήτην με εἶναι, οὐδὲ ABC Ι 7 αὐτῷ] μοι ABC Ι προσελήλυθεν Α Ι ἐπειδὴ — 10 ἐστὶν] ἀλλ’ οὗτος ὃν δοκεῖς ἔχειν πνευματικὸν λόγον, καθ' ὅν προφήτην με ὠνόμασας, οὐκ ἔστι σου ἀνήρ ABC.) [*](LVIII. ΙΙ ABBREV (Cord. p. 130; Cramer p. 219)] (fehlt in Ι) 13 ἐκ τῶν Ἰουδαίων ἡ σωτηρία Ρ Cord Cr Ι 14 ἦν < Μ Cr Ι 1.5 γενόμενος Ρ Cord Cr.) [*](LIX. Ι ℵ] 22 φιλομαθεῖς? We.)

Πατρίδα αὐτοῦ τὴν Ἰουδαίαν καλεῖ, ἣν καὶ διὰ τοῦτο καταλέλοιπε. τὴν γὰρ αἐτίαν τῆς ἐπὶ τὴν Γαλιλαίαν ἀφίξεως ἀποδιδοὺς ὁ εὐαγγελιστὴς γράφει, ὅτι »Προφήτης ἐν τῇ ἰδίᾳ πατρίδι τιμὴν οὐκ ἔχει«. [[φέρεται ἡ μαρτυρία αὕτη καὶ ἐν τοῖς ἑτέροις εὐαγγελίοις. φησὶ γὰρ ὁ σωτήρ· »Οὐκ ἔστι προφήτης ἄτιμος εἰ μὴ ἐν τῇ ἰδίᾳ πατρίδι »καὶ ἐν τοῖς συγγενέσι καὶ τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ«. ἀμέλει γοῦν πάντες οἱ πρὸ τῆς ἐπιδημίας ἠτιμάσθησαν ἐν τῇ Ἱερουσαλὴμ καὶ Ἰουδαίᾳ. αὕτη γὰρ γή καὶ πατρὶς αὐτῶν· ὡς κοθόλου τὸν σωτῆρα εἰπεῖν·]] » Ἱερου- »σαλήμ, Ἱερουσαλήμ, ἡ ἀποκτέννουσα τοὺς προφήτας, καὶ λιθοβο- »λοῦσα τοὺς ἀπεσταλμένους πρὸς αὐτήν«.