Commentarii In Evangelium Joannis

φησὶ γὰρ ὁ αὐτὸς Μάρκος· »Ἀρχὴ τοῦ »εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, καθὼς γέγραπται ἐν Ἡσαΐᾳ τῷ προφήτῃ· »Ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου, ὃς κατα- »σκευάσει τὴν ὁδόν σου. φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ· Ἑτοιμάσατε·

»τὴν ὁδὸν κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ.« ὅθεν θαυμάζειν μοι ἔπεισι, πῶς δυσὶ θεοῖς προσάπτουσιν ἀμφοτέρας τὰς διαθήκας οἱ ἑτερόδοξοι, οὐκ ἔλαττον καὶ ἐκ τούτου τοῦ ῥητοῦ ἐλεγχόμενοι. πῶς γὰρ δύναται ἀρχὴ εἶναι τοῦ εὐαγγελίου, ὡς αὐτοὶ οἴονται, ἑτέρου τυγχάνων θεοῦ ὁ Ἰωάννης, ὁ τοῦ δημιουργοῦ ἄνθρωπος καὶ ἀγνοῶν, ὡς νομίζουσι, τὴν καινὴν θεότητα;

Οὐ μίαν δὲ καὶ βραχεῖαν πιστεύονται διακονίαν εὐαγγελικὴν ἄγγελοι οὐδὲ μόνην τὴν πρὸς τοὺς ποιμένας γεγενημένην· ἀλλὰ γὰρ ἐπὶ τέλει μετέωρος καὶ ἱπτάμενος ἄγγελος εὐαγγέλιον ἔχων εὐαγγελιεῖται πᾶν ἔθνος, τοῦ ἀγαθοῦ πατρὸς οὐ πάντη καταλιπόντος τοὺς ἀποπεπτωκότας αὐτοῦ.

φησὶ γοῦν ἐν τῇ Ἀποκαλύψει ὁ τοῦ Ζεβεδαίου Ἰωάννης· »Καὶ Καὶ εἶδον ἄγγελον πετόμενον ἐν μεσουρανήματι, [*](2 Vgl. Luk. 2, 15. — 4 Vgl. Luk. 2, 10. 14. — .5 Vgl. Ps. 114, 6. 7. — G Vgl. Luk. 2, 14. — 8 Jes. 14, 12. — 11 Vgl. Eph. 1, 22f. — 12 Mark. 1, 1. — 14 öm. 2,16. — 15 Vgl. Contr. Geis. 11,4 (I, 131, 8ff. — 16 Vgl. Matth. 11, 9. — 17 Vgl. Matth. 11, 13. — 18 Mark. 1, 1–3. Vgl Mal. 3, 1. Jes. 40, 3. — 2.3 Vgl. Terfcullian, Marc. IV, 11. 18. — 29 Vgl. Luk. 2, 8ff. — 30 Vgl. Apok. Job. 14, 6 f. — 33 Apok. Joh. 14, 6f.) [*](8 τοῦ πολεμικοῦ χωρίου ist Apposition zu γῆς | 11/12 Χριστοῦ Ἰησοῦ Apposition zu κεφαλῆς | 21 βοῶντος] ος auf Ras. | 22 τὰς τρίβους] ας τ auf Ras.)

Ἐπεὶ τοίνυν »ἀρχὴν τοῦ εὐαγγελίου« κατὰ μίαν ἐκδοχὴν τὴν πᾶσαν παρεστήσαμεν εἶναι παλαιὰν διαθήκην διὰ τοῦ ὀνόματος Ἰωάννου σημαινομένην, ὑπὲρ τοῦ μὴ ἀμάρτυρον εἶναι τὴν ἐκδοχὴν ταύτην παραθησόμεθα τὸ ἐκ Πράξεων περὶ τοῦ τῆς Ἀἰθιόπων βασιλίδος εὐνούχου εἰρημένον καὶ Φιλίππου· »Ἀρξάμενος, γάρ φησιν, ὁ Φίλιππος »ἀπὸ τῆς Ἡσαΐου γραφῆς τῆς Ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη, καὶ ὡς ἀμνὸς ἐνώπιον τοῦ κείροντος εὐαγγελίσατο αὐτῷ τὸν »κύριον Ἰησοῦν.« πῶς γὰρ ἀρχόμενος ἀπὸ τοῦ προφήτου εὐαγγελίζεται Ἰησοῦν, εἰ μὴ τῆς ἀρχῆς τοῦ εὐαγγελίου μέρος τι ὁ Ἡσαΐας ἦν;

ἅμα δὲ καὶ τὰ ἐν πρώτοις ἡμῖν εἰρημένα περὶ τοῦ δύνασθαι εὐαγγέλιον εἶναι πᾶσαν θείαν γραφὴν ἐντεῦθεν δύναται δηλοῦσθαι· καὶ γὰρ εἰ ὁ εὐαγγελιζόμενος »ἀγαθὰ εὐαγγελίζεται«, πάντες δὲ οἱ πρὸ τῆς σωματικῆς Χριστοῦ ἐπιδημίας Χριστὸν εὐαγγελίζονται ὄντα »τὰ ἀγαθά«, ὡς ἀπεδείξαμεν, πάντων πως εἰσὶν οἱ λόγοι τοῦ εὐαγγελίου μέρος.

ὅπερ εὐαγγέλιον λεγόμενον λαλεῖσθαι ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ ἡμεῖς ἐκλαμβάνομεν ἀπαγγέλλεσθαι ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ, οὐ μόνον τῷ περιγείῳ τόπω ἀλλὰ καὶ παντὶ τῷ συστήματι τῷ ἐξ οὐρανοῦ καὶ γῆς ἢ ἐξ οὐρανῶν καὶ γῆς.

Καὶ τί δεῖ ἐπὶ πλεῖον μηκύνειν τὸν περὶ τοῦ τί τὸ εὐαγγέλιόν ἐστι λόγον; αὐτάρκως δὴ τούτων εἰρημένων καὶ ἐκ τούτων τῶν μὴ ἀνεντρεχῶν δυναμένων τὰ παραπλήσια συναγαγεῖν ἀπὸ τῶν γραφῶν καὶ βλέπειν τίς ἡ δόξα τῶν ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ ἀγαθῶν ἀπὸ τοῦ εὐαγγελίου, διακονουμένου ὑπὸ ἀνθρώπων καὶ ἀγγέλων, ἐγὼ δ’ οἶμαι ὅτι καὶ ἀρχῶν καὶ ἐξουσιῶν καὶ θρόνων καὶ κυριοτήτων »καὶ παντὸς »ὀνόματος ὀνομαζομένου οὐ μόνον ἐν τούτῳ τῷ αἰῶνι ἀλλὰ καὶ ἐν »τῷ μέλλοντι«, εἴγε καὶ ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ, αὐτοῦ που καταπαύσομεν τὰ πρὸ τῆς συναναγνώσεως τῶν γεγραμμένων.

ἤδη δὲ θεὸν αἰτώμεθα συνεργῆσαι διὰ Χριστοῦ ἡμῖν ἐν ἁγίῳ πνεύματι πρὸς ἀνάπτυξιν τοῦ ἐν ταῖς λέξεσιν ἐναποτεθησαυρισμένου μυστικοῦ νοῦ.

1, 1. Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος.

Οὐ μόνον Ἕλληνες πολλά φασι σημαινόμενα εἶναι ἀπὸ τῆς »ἀρχῆς« προσηγορίας· ἀλλὰ γὰρ εἴ τις τηρήσαι συνάγων πάντοθεν τοῦτο τὸ ὄνομα καὶ ἀκριβῶς ἐξετάζων βούλοιτο κατανοεῖν ἐν ἑκάστῳ τόπῳ τῶν γραφῶν ἐπὶ τίνος τέτακται, εὑρήσει καὶ κατὰ τὸν θεῖον λόγον τὸ πολύσημον τῆς φωνῆς.

ἡ μὲν γάρ τις ὡς μεταβάσεως, αὕτη δέ ἐστιν ἡ ὡς ὁδοῦ καὶ μήκους· ὅπερ δηλοῦται ἐκ τοῦ »Ἀρχὴ »ὁδοῦ ἀγαθῆς τὸ ποιεῖν τὰ δίκαια«. τῆς γὰρ »ἀγαθῆς ὁδοῦ« μεγίστης τυγχανούσης, κατὰ μὲν τὰ πρῶτα νοητέον εἶναι τὸ πρακτικόν, ὅπερ παρίσταται διὰ τοῦ »Ποιεῖν τὰ δίκαια« κατὰ δὲ τὰ ἑξῆς τὸ θεωρητικόν· εἰς ὃ καταλήγειν οἶμαι καὶ τὸ τέλος αὐτῆς ἐν τῇ λεγομένῃ ἀποκαταστάσει διὰ τὸ μηδένα καταλείπεσθαι τότε ἐχθρόν, εἴγε ἀληθὲς τὸ »δεῖ γὰρ αὐτὸν βασιλεύειν, ἄχρι οὗ θῇ πάντας τοὺς εχθροὺς αὐτοῦ ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ· ἔσχατος δὲ ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατος.«

τότε γὰρ μία πρᾶξις ἔσται τῶν πρὸς θεὸν διὰ τὸν πρὸς αὐτὸν λόγον φθασάντων ἡ τοῦ κατανοεῖν τὸν θεόν, ἵνα γένωνται οὕτως ἐν τῇ γνώσει τοῦ πατρὸς μορφωθέντες πάντες † ἀκριβῶς υἱός, ὡς νῦν μόνος ὁ υἱὸς ἔγνωκε τὸν πατέρα·

εἰ γὰρ ἐπιμελῶς τις ἐξετάζοι, πότε γνώσονται, οἷς ἀποκαλύπτει ὁ ἐγνωκὼς τὸν πατέρα υἱός, τὸν πατέρα, καὶ βλέποι τὸ νῦν »δἰ ἐσόπτρου καὶ ἐν αἰνίγματι« τὸν βλέποντα βλέπειν, οὐδέπω ἐγνωκότα καθὼς »καθὼς δεῖ οὐκ γνῶναι«, οὐκ ἂν ἁμάρτοι λέγων μηδένα ἐγνωκέναι, κἂν ἀπόστολος κἂν προφήτης τις ᾖ, τὸν πατέρα, ἀλλ’ ὅταν γένωνται ὲν ὡς ὁ υἱὸς καὶ ὁ πατὴρ εἰσιν. εἰσιν.

δὲ δόξειέ τις ἡμᾶς παρεκβεβηκέναι, ἓν σημαινόμενον τῆς ἀρχῆς σαφηνίζοντας καὶ ταῦτα εἰρηκότας, δεικτέον ὅτι ἡ παρέκβασις πρὸς τὸ προκείμενον ἀναγκαία καὶ χρήσιμος ἦν. εἰ γὰρ »ἀρχὴ« ὡς μεταβάσεώς ἐστι καὶ ὁδοῦ καὶ μέκους, »ἀρχὴ δὲ ὁδοῦ ἀγαθῆς τὸ ποιεῖν τὰ δίκαια«, ἔστιν εἰδέναι, ὅτι πᾶσα ὁδὸς ἀγαθή πως »ἀρχὴν« μὲν ἔχει »τὸ ποιεῖν [*](7 Prov. 10, 7. — 13 Ι Kor. 15, 25 f. — 1.5 Vgl. Job. 1,1. — 17 Vgl. Gal. 4 19. — 18 Vgl. Matth. 11, 27; Luk. 10, 22. — 19 Vgl. Matth. 11, 27. — 20 Vgl. I Kor. 13, 12. — 21 1 Kor. 8, 2. — 22 Vgl. Eph. 3, 3, — 23 Vgl. Job. 10, 30. — 27 Prov. 16, 7.) [*](2 ἀπὸ] ἐπὶ We, wobl mit Recbt | 7 αὐτὴ | 9 εἶναι V, von Μ nocb αι zu er- kennen, eine j. Hd. bat die verbliebenen Reste sinnlos zu δὲ καὶ änzt | 12 τὸ V, in Μ verblieben | 13 ἕως ἂν θῇ V, Μ unleserlicb; ἄχρι οὑ θῇ nacb ΧΧΧΙΙ, 3 | αὐτοῦ — 14 δὲ nacb V, in Μ unleserlich | 17 υἱὸς wohl verderbt, von Wi ge- strichen; vielleicht ist statt ἀκριβῶς υἱὸς] ἀκριβεῖς z. 1. | 20 βλέποι τὸ] βλέποιτο Μ, von den Ausgg. mit Unrecht beanstandet; „wenn jemand sähe, dass der Sehende durch . . . “ | 21 ἐγνωκότα] τα Ζ. T. auf Ras. | 23 ὁ + Br | 24 δὲ] καὶ, Wi, δὲ καὶ We | δόξειε] δόζει, corr. We, δόξαι Wi | 25 καὶ ταῦτα] τοσαῦτα 28 ὅτι] εἰ, corr. Wi.)

Ἔστι δὲ »ἀρχὴ« καὶ ἡ ὡς γενέσεως, ἣ δόξαι ἂν ἐπὶ τοῖ »Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν·« οἶμαι δὲ σαφέστερον ἐν τῷ Ἰὼβ τοῦτο καταγγέλλεσθαι τὸ σημαινόμενον κατὰ τὸ » Τοῦτ’ ἐστιν ἀρχὴ πλάσματος κυρίου, πεποιημένον ἐγκαταπαίζεσθαι ὑπὸ τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ.«

ὑπολάβοι γὰρ ἄν τις τῶν έν γενέσει τῇ τοῦ κόσμου τυγχανόντων »ἐν ἀρχῇ« προπεποιῆσθαι »τὸν οὐρανὸν καὶ »τὴν γῆν« · βέλτιον δὲ ὡς πρὸς τὸ δεύτερον ῥητόν, πολλῶν ὄντων τῶν ἐν σώμασι γεγενημένων πρῶτον τῶν ἐν σώματι τὸν καλουμένου εἶναι δράκοντα, ὀνομαζόμενον δέ που καὶ »μέγα κῆτος«, ὅπερ ἐχ·ειρώ- σατο ὁ κύριος.

καὶ ἀναγκαῖον ἐπιστῆσαι εἰ ἄϋλον πάντη καὶ ἀσώματον Η ζωὴν ζώντων ἐν μακαριότητι τῶν ἁγίων, ὁ καλούμενος δράκων ἄξιος γεγένηται, ἀποπεσὼν τῆς καθαρᾶς ζωῆς, πρὸ πάντων ἐνδεθῆναι ὕλῃ καὶ σώματι, ἵνα διὰ τοῦτο χρηματίσων ὁ κύριος διὰ λαίλαπος καὶ νεφῶν λέγῃ »Τοῦτ’ ἐστιν ἀρχὴ πλάσματος κυρίου, πεποιημένον »ἐγκαταπαίζερσθαι ὑπὸ τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ«.

δυνατὸν μέντοι γε τὸν δράκοντα μὴ ἁπαξαπλῶς εἶναι ἀρχὴν πλάσματος κυρίου, ἀλλὰ πολλῶν ἐν σώματι »ἐγκαταπαίζεσθαι« πεποιημένων »ὑπὸ τῶν ἀγγέλων«, τοῦτον ἀρχὴν τῶν τοιούτων εἶναι, δυναμένων τινῶν ὑπάρχειν έν σώματι οὐχ οὕτως· καὶ γὰρ ἡ ψυχὴ τοῦ ἡλίου ἐν σώματι κοὶ πᾶσα ἡ κτίσις περὶ ἡς ὁ ἀπόστολός φησι· »Πᾶσα ἡ κτίσις στενάζει καὶ συνωδίνει »ἄχρι τοῦ νῦν.«

καὶ τάχα περὶ ἐκείνης ἐστὶ τὸ »Τῇ ματαιότητι ἡ »κτίσις ὑπετάγη οὐχ ἑκοῦσά, ἀλλὰ διὰ τὸν ὑποτάξαντα † τῇ ἐλπίδι«. ἵνα ματαιότης τὰ σώματα ᾖ καὶ τὸ ποιεῖν τὰ σωματικά, ὅπερ ἀνακαῖον * * * τῷ ἐν σώματι * * * * * * * * ὑπάρχῃ. ὁ ἐν σώματι οὐχ ἑκὼν ποιεῖ τὰ σώματος· διὰ τοῦτο τῇ ματαιότητι ἡ κτίσις ὑπετάγη οὐχ ἑκοῦσα.

καὶ ὁ οὐχ ἑκὼν ποιῶν τὰ σώματος, ὃ ποιεῖ, ποιεῖ διὰ τὴν ἐλπίδα, ὡς ὡς λέγοιμεν Παῦλον θέλειν »ἐπιμένειν τῇ σαρκὶ‘ οὐχ ἑκόντα ἀλλὰ διὰ τὴν ἐλπίδα· προτιμῶντα γὰρ καθ’ αὑτὸ [*](4 Gen. 1, 1. — 6 Hiob 40, 14 (19). — 11 Vgl. Hiob 3, 8. — 12 Vgl. Jud. C. II Petr. 2, 4. Henoch. 6, 10 u. ö. gfrörer, Jahrhundert des Heils (Stuttgart 1838 S. 378 ff. — 16 Hiob 40, 14 (19). - 19 Vgl. Hiob 40, 14 (19). — 22 Rom. 8, 22. — 23 Rom. 8, 20. — 29 Vgl. Phil. 1, 24.) [*](3 nach ἂν + σημαίνεσθαι We Ι 9 ῥητέον Ι 24 Sonst stets ἐπ’ ἑ Ι 20 d. letzte Z. von f. 118v stark zerstört; nach ἀναγκαῖον scheint τὸ gestanden zu haben, ἐν κοῖς ist ebenfalls wohl sicher; alles andere . ὅπερ ἀναγκαῖον . . . τῷ ἐν σώματι . . . V mit für je 5 und ca. 30 Buchst. Ebenso Del. ;ἐστι> τῷ ἐν σώματι ἐπιμένοντι, οὐχ ἑκόντι αὐτῷ, ἀλλὰ διὰ τὴν ἐλπίδα Br, ἐν σώματι, ἡ δὲ τοῦ ἐλευθερωθήσεσθαί ποτε ἐλπὶς αὐτῷ> ὑπάρχῃ We Ι 28 ὁ V Ι οὐχ] χ a. Ras. Μ Ι κατ’ αὐτὸν V Ausgg.)