Panarion (Adversus Haereses)

55. Ὅθεν ἵνα μὴ παραλειφθῇ τῶν προταθέντων μηδὲ ἔν, ὅπως τε- λε<ί>ως ως ἐκτέμνωμεν <τὴν> ὕδραν, εἰς τὸ προκείμενον ἐφεξῆς γάρ, καθάπερ ὑπεσχόμην, καὶ τὰ ἄλλα ἃ προσαποροῦσι κεφάλαια θεὶς καὶ ἃ χρὴ πρὸς αὐτὰ λέγεσθαι ἀποδείξας, ἀκόλουθα παραστήσω αὐτὸν καὶ σύμφωνα εἰς τὴν περὶ τῆς ἀναστάσεως τῆς σαρκὸς πίστιν καὶ αὐτὰ εἰρηκότα.

ἴδωμεν δὴ οὖν ἃ τὸ πρῶτον εἰς τὸν ἀπόστολον προήχθημεν εἰπεῖν. τὸ γάρ »ἐγὼ δὲ ἔζων« λεχθὲν αὐτῷ »χωρὶς νόμου ποτέ« ἄνω τὴν ἐν τῷ παραδείσῳ, καθάπερ ἐξ ἀρχῆς ὑπεθέμεθα, πρὸ τῆς ἐντολῆς, οὐκ ἐκτὸς σώματος, ἀλλὰ μετὰ σώματος ἡμῶν ἐν τοῖς πρωτοπλάστοις διαγωγὴν παρεγγυᾷ,

ἐπειδὴ πρὸ τοῦ δοθῆναι τὴν ἐντολὴν »χοῦν ὁ θεὸς [*](2f II Kor. 10, 10 — 3–5 II Kor. 12, 2 — 5f Ephes. 5, 28 — 69 5, 23 — 20 Röm. 7, 9 — 23 Gen. 2, 7) [*](M U S 19–S. 499, 15 Photius bibl. 234 S. 294a, 23 ff (=Phot.)) [*](2—5 καὶ πάλιν — σώματος οὐκ οἶδα < S 6 — 9 καὶ πόλιν — Χριστοῦ < S 7 ὁλοτελῶς U 9 ἀσφαλῶς < S 10f ὡς στάσιν — σας] und als ob er nicht eine Ordnung den Worten habe S 10 στάσιν] στασιά- ζειν S 11 ἀναπνεούσας Μ seinen Gang nehme S 12 καὶ ὁμιλούσας παλίμφημα] καἰ ὁμολογούσας πάλιν φημὶ M < S 12 f ὁτὲ δὲ οὐκ ἀνίστασθαι < S προταθέντων < S 14 f ὅπως — ὕδραν < S τελε<ί>ως * 15 < * Ι ἐπανελεύσομαι] kehren wir ück S 16 καὶ τὰ ἄλλα < S Ι ἃ < 17 θεὶς] αὖθις οὖν U 1 7 f θεὶς — παραστήσω αὐτὸν] eile ich zu zeigen S 1 8 f καὶ αὐτὰ Μότα] εἰρηκότα] werde reden nach meinem ögen S 19 ἵωμεν U Ι δὴ οὖν ἄ τὸ] δὲ τί ὲν ὅπερ Phot. 20 δὲ < S Ι λεχθὲν αὐτῷ hinter ποτὲ 21 ἄνω < S 22 ἀλλὰ μετὰ σώματος < M 23f ἐπειδὴ—ἄνθρωπον< Phot.)

τὸ γὰρ μὴ ἔχον διορισμὸν καθ’ ὃν δεῖ πολιτεύεσθαι μηδὲ ἐξουσίαν αὐτοδέσποτον λογισμοῦ, ποίῳ χρῆσθαι αἱρεῖται πολιτεύματι, ἵνα δικαίως ἢ τιμηθῇ ἢ ψεχθῇ, ἀνυτπεύθυνον παντὸς λεκτέον ὑπάρχειν τοῦτο ἐγκηήματος, ὅτί μὴ δύναται τούτων ἐπιθυμῆσαι ὦν μὴ κεκώλυται. κἂν ἐπιθυμήσῃ δέ, οὐκ αἰτιαθήσεται.

τὸ γὰρ ἐπιθυμῆσαι οὐκ ἐπὶ τῶν παρόντων καὶ ὑποκειμένων ἐν ἐξουσίᾳ πίπτει, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν παρόντων μέν, μὴ ὄντων δὲ ἐν ἐξουσίᾳ. πῶς γὰρ οὖ μὴ κεκώλυταί τις μηδὲ ἐνδεής ἐστι, τούτου ἐπιθυμεῖ καὶ ἐρᾷ; ὅθεν διὰ τοῦτο »τὴν ἐπιθυμίαν οὔκ ᾔδειν«, <ἔφη,> »εἰ μὴ ὁ νόμος ἔλεγεν, οὐκ ἑπιθυμήδεις«.

ἀκούσαντες γάρ »ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ’ αὐτοῦ· ᾗ δ’ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ’ αὐτοῦ, θανάτῳ νάτῳ ἀποθανεῖσθε«, τίτε τὸ ἐπιθυμῆσαι συνέλαβον καὶ ἐνεκίσσησαν. οὑ γὰρ ὦν ἔχει καὶ ὦν ἐξουσιάζει καὶ κέχρηται αὐτοῖς, ὁ ἐπιθυμῶν ἐπιθυμεῖ, ἀλλὰ ὦν κεκώλυται καὶ ἀφῄρηται καὶ οὐκ ἔχει.

διὸ δὴ καλῶς »τὴν ἐπιθυμίαν οὐκ ᾔδειν« ἐλέχθη, »εἰ μὴ ὁ νόμος ἐλεγεν, οὐκ ἐπιθυμήσεις«, ὃ δή ἐστιν, εἰ μὴ εἴρητο »οὐ φάγεσθε ἀπ’ αὐτοῦ«. ἐντεῦθεν γὰρ ἐκτήσατο τόπον καὶ ἀφορμὴν εἰδελθεῖν εἰς τὸ διαπαῖξαί με καὶ παρατέψασθαι ἡ ἀμαρτία.

56. Δοθείσης γὰρ τῆς ἐντολῆς ἔσχε λαβὴν διὰ τῆς ἐντολῆς ὁ διάβο λος κατεργάσασθαι ἐν ἐμοὶ τὴν ἐπιθυμίαν, παρορμήσας με καὶ προσκαλεσάμενος μενος ἐντέχνως εἰς ὄρεξιν παταπεσεῖν τῶν κεκωλυμένων.

»χωρὶς γάρ νόμου ἀμαρτία νεκρά«· οἶον οὐ δοθείσης γὰρ οὐδὲ οὐσης οὐδέπω τῆς ἐντολῆς ἀπρακτος ἦν ἡ ἀμαρτία· »ἐγὼ δὲ ἔζων« ἀμέμπτως πρὸ τῆς ἐντολῆς, οὐκ ἔχων ἔχων διορισμὸν καὶ διαταγάν, καθ’ ἢν ἔδει πολιτεύσασθαι, ἦς καὶ διολισηήσας ἁμαρτήσομαι.

»ἐλθούσης δὲ τῆς ἐντολῆς ἡ ἁμαρτία ἀνέζησεν, ἐγὼ δὲ ἀπέθανον, καὶ ηὐρέθη μοι ἡ ἑντολὴ ἡ εἰς ζωὴν αὔτη εἰς θάνατον«, ὅτι μετὰ τὸ νομοθετῆσαι τὸν θεὸν καὶ διαστείλασθαι ὃ ποιητέον καὶ μὴ ποιητέον, πατεργάσατο ἐν ἐμοὶ τὴν ἐπιθυμίαν ὁ διάβολος.

ἡ γὰρ παραίνεσις τοῦ θεοῦ καὶ παραγγελία ἡ δοθεῖσά μοι μοι αὕτη ζωὴν καὶ ἀξθαρσίαν, ἵαν πειθόμενος αὐτῇ καὶ κατ’ αὐτὴν βιοὺς ἀπήμονα καὶ μακαριστότατον δι’ αἰῶνος καὶ ἀεὶ θάλλοντα πρὸς ἀθανασίαν βίον ἔχω καὶ χαράν, ἀθετήσαντι αὐτὴν εἰς θάνατον ἀπέβη καὶ καταδίκην,

ἐπειδὴ ὁ διάβολος, ὂν ἁμαρτίαν νῦν οὕτως ἐκάλεσε διὰ τὸ δημιουργὸν αὐτὸν ἁμαρτίας ὑπάρχειν καὶ εὐρετήν, κιὰ τῆς ἐντολῆς ἀφορμὴν λαβὼν πρὸς παρακοὴν ἐξηπάτησέ με καὶ ἀπατήσας ἀπέκτεινεν, ὑπεύθυνον τῷ »ᾖ δ’ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ’ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανείσθα« κατακρίματι γενέσθαι κατεργασάμενος.

»ὥστε ὁ μὲν νόμος ἅγιος καὶ ἡ ἐντολὴ τοῦ θεοῦ ἁγία καὶ δικαία [*](1. 3 vgl. Rom. 7, 8 —7 —9 Rom. 7, 9f — 17 Gen. 2, 17 — 19 Rom. 7, 12) [*](M U S Phot.) [*](1 ἴσχε — ἐντολῆς < M | λαβὴν aus λαβεῖν von 1. Hd. U Ι διὰ τῆς < S 2 vor παρορμήσας S und S 2f παρορμήσας — κεκωλυμένων < Ι καὶ προσκαλεσάμενος ἐντέχνως < S 3 καταπεσεῖν] xu gehen S 4 ἁμαρτία + ἡ U Ι οἶον < S Ι οὐδὲ οὔσης οὐδέπω < S 6 < S Phot. Ι ἐπιταγὴν Ι ἔδει] mir S Ι πολιτεύεσθαι Μ 6f ἧς — #x003C; Phot. 7 ὀλισθήσας U 8 εὑρέθη U Phot. | ἡ 2 < U Ι αὕτη < 9f καὶ διαστείλασθαι — μὴ ποιητέον < S 9 o] μοι ἃ Phot. 10 καὶ μὴ τέον < M 11 παραίνεσις — παραγγελία] ἐπαγγελία τοῦ θεοῦ Phot. Ι καὶ < S Ι αὕτη < S 12f καὶ κατ’ — δι αἰῶνος < Phot. στότατον — ἀθανασίαν < S 13 μακάριστον M 13f καὶ χαράν < S + δὲ καὶ U jedoch S Ι ἀθετήσαντι + <μοι> Bonwetsch; aber vgl. in Ζ. 11 Ι αὐτὸν M Ι εἰς θάνατον — καταδίκην] sterblich u. traurig das Lehen werde S Ι καὶ καταδίκην < Phot. 15 ὁ διάβολος] des Teufels S u. + und Ι ὃν < S I ἁμαρτία 1 M Ι οὑτος U 16 καὶ εὑρετήν < 17 ἐξηπάτησέ με καὶ < S Ι ἀπατῆσαί τε Phot. Ι ὑπεύθυνον hinter Phot. 17f τῷ . . . κατακρίματι] dem Worte, ivelches sagte: Und S 18 κατακρίματι γενέσθαι < S 19 δικαία καὶ ἁγία U | καὶ δικαία < S)

τὸ ἀγαθὸν ἐμοὶ ἐγένετο θάνατος«, ὅ τοῦ μεγίστου ἐμοὶ ὡς ἀγαθοῦ νομοθέτημα ἐδόθη; »μὴ γένοιτο«. ὅτι μὴ ἡ ἐντολὴ τοῦ τὸ καταδουλωθῆναί με ἐγένετο τῇ φθορᾷ καὶ ἐναπομάξασθαι κῆγρας ὀλέθρου αἰτία, ἀλλ᾿ ὁ διάβολος, ἵνα φανερωθῇ διὰ τοῦ ἀγαθοῦ τὸ κακὸν ἐμοὶ κατασκεάσας, ἵνα γένηται καὶ ἐλεγχθῇ »καθ᾿ ὑπερβολὴν« ὁ εὑρετὴς καὶ τέκτων τῆς ἁμαρτίας »ἁμαρτωλός« καὶ διορισθῇ ἀπὸ τοῦ καλοῦ ὁ τὰναντία τῆς ἀντολῆς θεοῦ #x003E; ἐπιτροπεύσας.

»οἴδαμεν γὰρ ὅτι ὁ νόμος πνευματικός«, διὸ καὶ ὸὐδὲν αἴτιος βλάβης οὐδενί· πόρρω γὰρ ἐπιθυμίας ἀλόγου ἁμαρτίας ἐσκήνωται τὰ πνευματικά. »ἐγὼ δὲ σάρκινός εἰμι, πεπραμένος ύπὸ τὴν ἁμαρτίαν«, οἶον·

ἐγὼ δὲ σάρκινος ὤν καὶ ἐν μέσῳ τοῦ πονηροῦ καὶ ἀγαθοῦ κατασταθεὶς ὡς αὐτεξούσιος, ἵν᾿ ἐπ᾿ ἐμοὶ <τὸ> ἑλέσθαι ὅ βούλομια ᾖ »τέθεικα« γάρ φησι »πρὸ σου τὴν ζωὴν καὶ τὸν θάνατον«), νεύσας πρὸς τὸ παρακοῦσαι μὲν τοῦ πνευματικοῦ νόμου οἶον τῆς ἐντολῆς, ὑποκοῦσαι δὲ τοῦ ὑλικοῦ οἶον τοῦ ὅφεως τῆς συμβουλίας, πέπραμαι διὰ τὴν τοιαύτην αἵρεσιν, πεσὼν ὑπὸ ἁμαρτίαν, τῷ διαβόλῳ.

ὅθεν ἐντεῦθεν πολιορκῆσάν με τὸ κακὸν καὶ ἐνιζάνει καὶ ἐμπολιτεύεται εἰσοικισθὲν ὲν τῇ σαρκί μου, καθάπερ κηφὴν ἐν κηρίῳ μελίσσης περιποτώμενος πολλάκις περὶ αὐτὸ καὶ βομβῶν, δίκης ἐπιτεθείσης μοι τὴν ἐντολὴν ἀθετήσαντι πραθῆναι τῷ κακῷ.