Panarion (Adversus Haereses)

οὐ γὰρ τὴν σάρκα αὐτήν, ἀλλὰ τὸ φρόνημα τῆς σαρκὸς ὐποτάσσεσθαι μὴ δύνασθαι τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ ὑπέθετο, ἕτερον παρὰ τὴν σάρκα ὑπάρχον.

καθάπερ εἰ ἔλεγεν· ὁ ῥύπος τοῦ μὴ καλῶς ἀργρύρου καθαρισθέντος εἰς τὸ γενέσθαι σκεῦος ἐπιτήδειον οὐχ ὑποτάσσεται τῷ δῆμιουργῷ. οὐδὲ γὰρ δύναται· ἐκβληθῆναι γὰρ αὐτὸν πρότερον καὶ ἐκτακῆναι δεῖ.

καὶ οὐ παρὰ τοῦτο τὸν ἄργυρον ἀπεφαίνετο μὴ δύνασθαι εἰς σκεῦος πονηθῆναι χρήσιμον, ἀλλὰ τὸ χαλκῶδες τὸ ἐν τῷ ἀργύρῳ καὶ τὴν ἄλλην σκληρότητα.

οὕτω καὶ τὸ φρόνημα τῆς σαρκὸς εἰπὼν οὐ τὴν σάρκα ἔφη μὴ δύνασθαι ὐποτάσσεσθαι τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ, ἀλλὰ τὸ φρόνημα τὸ ἐν τῇ σαρκί, οἷον τὸ πρὸς τὰς ἀκρασίας αὐτῆς λέγων ὅρμημα· ὅπερ ἀλλαχοῦ ὁτὲ μὲν »παλαιὰν ζύμην« κακίας καὶ πονηρίας ἐκάλεσεν, ἐπισπέρχων αὐτὸ τελε<ί>ως ἀφ᾿ ἡμῶν ἀιστωθῆναι, ὁτὲ »νόμον ἀντιστρατευόμεον τῷ τοῦ νοὸς καὶ αἰχμαλωτίζοντα«.

ἐπεί, εἰ αὐτὴν τὴν σάρκα ἔλεγε μὴ δύνασθαι ὑποτάσσεσθαι τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ, πρῶτον οὐδὲ μέμψιν ἀσελγαί- [*](2f Rom. 8, 9 — 3–8 Rom. S, 11–13 — 10 Rom. S, 7 — 23 I Kor. 5 28 Rom. 7, 23) [*](M U (von Ζ. 9 καὶ οὐχὶ an) S) [*](9 τὸ σῶμα] seine Leiher S | θανατοῦσθαι + u. lebendig zu machen S ἐβεβαιώσατο U 12 γὰρ < S | λεκτέον < S | ἄρα καὶ < < S | ὑπέθετο] sagt er S 16 εἰς τὸ — ἐπιτήδειον < S | kann nicht Untertan sein S 17 πρότερον < S 17 f ἐκτακῆναι — μὴ < S 18 ἀπεφήνατο U 19 πονηθῆναι] sein S 19 f ἀλλὰ τὸ — < S 19 τῶ χαλκῶδες τῶ M 23 παλαιὰν] πάλιν M < S | < S 23 f ἐπισπέρχων — ἀιστωθῆναι < S | αὐτὸ τελε τελε<ί>ως *] αὐτὸ αὐτοτελῶς U 26 οὔτε U)

ἀλλὰ οὐδὲ ἄλλως εἰς ἁγνείαν ἢ ἀρετὴν ὑπαχθῆναι τὸ οῶμα ἐδύνατο, πεφυκὸς μὴ ὑποτάσσεσθαι τῷ ἀγαθῷ. εἰ γὰρ ἡ φύσις τοιαύτη τῆς σαρκός, μὴ δύνασθαι ὐποτάσσεσθαι τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ, νόμος δὲ θεοῦ δικαιοσύνη καὶ σωφροσύνη, ἐχρῆν Με παρθενεύειν μήτε ἐγκρατεύεσθαι δύνασθαι τὸ σύνολον ὅλως ἐκ παντός.

εἰ Τε παρθενεύουσι καὶ ἐγκρατεύοται, ἐγκρατεύονται δὲ ὁπότε τὸ σῶμα ὑποτάσσουσιν (ἄλλως γὰρ ἐγκρατεύεσθαι ἁμαρτίας οὐκ ἄρα οὐ δύναται τὸ σῶμα ὑποτάσσεσθαι τῷ τοῦ θεοῦ νόμῳ.

ἐπεὶ πῶς ἂν ὁ Ἰωάννης ὐπέταξεν ἑαυτοῦ τὸ οῶμα εἰς ἁγνείαν; ἢ πῶς Πέτρος εἰς ὁσιότητα; ἢ οἶ καθεξῆς εἰς δικαιοσύνην; πῶς Τε καὶ Παῦλος »μὴ οὖν βασιλευέτω ἡ ἁμαρτία ἐν τῷ θνητῷ ὑμῶν« λέγει »σώματι εἰς τὸ ὑπακούειν ταῖς ἐπιθυμίαις αὐτοῦ μηδὲ παριστάνετε τὰ μέλη ὑμῶν ὅπλα ἀδικίας τῇ ἁμαρτίᾳ, ἀλλὰ παραστήσατε ἑαυτοὺς τῷ θεῷ ὡσεὶ ἐκ νεκρῶν ζῶντας καὶ τὰ μέλη ὑμὼν ὅπλα δικαιοσύνης τῷ θεῷ«

καὶ πάλιν »ὕσπερ γὰρ παρεστήσατε τὰ μέλη ὑμῶν δοῦλα τῇ ἀκαθαρσίᾳ καὶ τῇ ἀνομίᾳ εἰς τὴν ἀνομίαν, οὔτως νῦν παραστήσατε τὰ μέλη ὑμῶν δοὺλα τῇ δικαιοσύνῃ εἰς ἁγιασμόν«;

52. Οὐκοῦν ἐγίγνωσκεν δύνασθαι διευθύνεσθαι τὸ σκήνωμα τοῦτο καὶ νεύειν πρός τὸ ἀγαθόν, ἵνα νεκρωθῶσιν ἐν αὐτῷ τὰ ἁμαρτήματα.

ἐπεὶ πῶς ἑτέρως δουλωθῆναι τῇ δικαιοσύνῃ δύναται ἄνθρωπος καὶ ἐφ᾿ ἡμῶν, ἐὰν μὴ πρότερον ὑποτάξας ἑαυτοῦ τὰ μέλη τῆς σαρκὸς εἰς τὸ μὴ ὑπακούειν αὐτὸ τῇ ἁμαρτίᾳ, ἀλλὰ τῇ δικαιοσύνῃ, πολιτεύσηται κατ’ ἀξίαν [*](13–17 Rom. 6, 12f — 17–20 Rom.) [*](M U S 1 f ἢ λῃστεύοντες — ἢ ποιοῦντες < S 1 ὅσα τὰ M ὅσα ἅττα U | U 2 ἔχειν ἐδυνάμεθα] das Fleisch hätte S | παρὰ δικαίῳ κριτῇ < vor ἀδυνάτως + und S 3 — 6 πῶς γὰρ — τῷ ἀγαθῷ < S 8 μήτε] μηδὲ M δύνασθαι < S 9 εἰ δὲ] wie aber S | ἐγκρατεύονται δὲ < S δὲ ὁπότε] δηλονότι U 10 vor ὑποτάσσουσιν + nicht S | ἄλλως — ἀδύνατον < S 11 τὸ σῶμα] das Fieisch S 12 αὐτοῦ M 13 ὁσιώτητα M 14 ἡμῶν | λέγει] tvelcher spricht S hinter σώματι U | εἰς τὸ] ἐν τῶ U 15 ἐπακούειν U | ταῖς ἐπιθυμίαις αὐτοῦ] ihrer Begierde S 15f ἁμαρτίας τῆ ἀδικία Μ 17 γὰρ < U 18 vor τῇ ἀκαθαρσίᾳ + der ünde und S 21 ἐγίνωσκεν U 21 f θύνεσθαι — τοῦτο καὶ] dieser Leib S 22 ἕνα] wenn S | νεκρωθῶσιν] er ötet S 23—S. 481, 1 ἄνθρωπος καὶ — τοῦ Χριστοῦ < S 24 αὐτοῦ U 25 πολιτεύσεται M )

εἰ γὰρ »οὔτε πόρνοι οὔτε εἰδωλολάτραι οὔτε μοιχοὶ οὔτε μαλακοὶ οὔτε ἀρσενοκοῖται οὔτε κλέπται οὔτε πλεονέκται οὔτε μέθυσοι οὔτε λοίδοροι οὔτε ἄρπαγες βασιλείαν θεοῦ κληρονομῆσαι δύνανται«,

πληροῦνται δὲ ταῦτα καὶ κρατύνονται διὰ τοῦ σώματος, δικαιοῦται δὲ οὐδείς, ἐὰν μὴ πρῶτον κρατήσῃ τούτων, κρατεῖ Τε τούτων ὁ ἀκνεύων πρὸς σωφροσύνην καὶ πίστιν, ὑποτάσσεται ἄρα τὸ σῶμα τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ· ὁ νόμος γὰρ θεοῦ σωφροσύνη.

ὥστε ὁ ἀπόστολος οὐ τὴν σάρκα μὴ ὑποτάσσεσθαι τῷ ἀγαθῷ ἔφη, ἀλλὰ τὸ φρόνημα τῆς σαρκός, οἷον τὴν ὁρμὴν αὐτῆς αὐτὴν] τὴν πρὸς τὰς ἀκρασίας ἀναιρῶν, ὥσπερ δὴ καὶ τῆς ψυχῆς τὴν πρὸς τὸ ἄδικον ἔκκλισιν. ἐκκαθαίρεσθαι γοῦν ἄχρι καὶ τῆς γαστριμαργικῆς [*](Ö328) ἀκρασίας διαμιλλώμενος, διδάσκων τε τὰς τοιαύτας ὀρέξεις καἰ ἡδονὰς ἐξαπόλλυσθαι καὶ καταισχύνων τοὺς τὸ τρυφᾶν τοῦτο καὶ πολυτελεύεσθαι ζῆν εἶναι νομίζοντας, οἳ »θεὸν ἡγοῦνται τὴν κοιλίαν«, <φάσκοντες> καὶ πίωμεν· αὔριον γὰρ ἀποθνῄσκομεν«, καθάπερ ἀδηφάγα θρέμματα κάτω περὶ βορὰν μόνον καὶ τὰς τραπέζας ἀσχολούμενα, εἰπών τε »τὰ βρώματα τῇ κοιίᾳ καὶ ἡ κοιλία τοῖς βρώμασιν·

ὁ Τε θεὸς καὶ ταύτην καὶ ταῦτα καταργήσει« ἐπήγαγε »τὸ δὲ σῶμα οὐ τῇ πορνείᾳ, ἀλλὰ τῷ κυρίῳ, καὶ ὁ κύριος τῷ σώματι.

ὁ δὲ θεὸς καὶ τὸν κύριον ἤγειρε καὶ ἡμᾶς ἐξεγερεῖ διὰ τῆς δυνάμεως αὐτοῦ. ἢ οὐκ οἴδατε ὄτι τὰ μέλη ἡμῶν μέλη Χριστοῦ ἐστιν; ἄρας οὖν τὰ μέλη τοῦ Χριστοῦ ποιήσω πόρνης μέλη; μὴ [*](3—5 I Kor. 6, 9f — 15 Phil. 3, 19 — 15f I Kor. 15, 32 — 17 I Kor. 6, 13 — 19– S. 483, 7 IKor. 6, 13—20) [*](M U S 1 καὶ τὸ μὴ ἁμαρτῆσαι < M 2 ἢ1 < M 3f οὔτε μοιχοὶ — κλέπται 4 ἀρσενοκοῖται u. μαλακοὶ umgestellt U | οὔτε μέθυσοι hinter ἅρπαγες S f οὐ λοίδοροι U 5 κληρονομῆσαι δύνανται] ürdig sind S 6 ταῦτα + alles S καὶ κρατύνονται < S 7 τούτων1 < U | τούτων2 + der Leib S πίστιν < S | ὑποτάσσεται ἄρα < M | τὸ σῶμα < U das Fleisch S | 10 ἔφη] sagt S 11 αὐτὴν] Dind. | τὴν πρὸς — τῆς ψυχῆς < U 12 ἔκκαυσιν U | γοῦν + <τὴν σάρκα>? * * | ἄχρι καὶ] inbezug auf S γαστριμαργικῆς ἀκρασίας*] τὴν γαστριμαργικὴν ἀκρασίαν MU 13 f διαμιλλώ- μενος — ἐξαπόλλυσθαι < S 13 τε] δὲ U 14 τοὺς + τε M 14f τὸ — νομίζοντας < S 14 πολιτεύεσθαι U 15 ζῆν < U | 16 θρέμματα] σώματα U 17 κάτω < S | βορρὰν U | καὶ τὰς < S | τε] denn S 19 τὸ] τῶ U — S. 483, 6 ὁ θεὸς — ἐστὲ ἑαυτῶν] Bald darauf aber S 21 ὑμῶν U 22 ἄρας] ἄρα U)

53. Πρόσσχες γὰρ ὅτι ἐπειδὴ τὸ οῶμα τοῦτο δύναται τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ <ὐποτάσσεσθαι> καὶ τὴν ἀθανσίαν ὑποδέξασθαι, ἐὰν τῆς ἀκρασίας τῶν ὑπεκκαυμάτων, μὴ χραινόμενον ἀθέσμοις ὅλως οἴστρων παρατριβαῖς, ὁ ἀπόστολος ταῦτα ἀπεφθέγξατο.