Panarion (Adversus Haereses)
Epiphanius
Epiphanius. Epiphanius, Volume 1-3. Holl, Karl, editor. Leipzig: Hinrichs, 1915-1933.
2. Καὶ φεῦ τῆς τοιαύτης τοῦ ματαιόφρονος ληρῳδίας· τοῦτο γὰρ | οὐκ ἂν οὐδὲ ἐπὶ ἀνθρώπου λαμβάνοιτο παρά τινι τῶν ἐχόντων Ö 400 ἐρρωμένην τὴν διάνοιαν, μήτι γε ἐπὶ θεοῦ.
δοκεῖ δέ μοι φρονι- μώτερος αύτοῦ ὑπάρχειν Ὄμηρος ἐν τῷ τὸν Δία φροντίδα παρ᾿ αὐτῷ ποιούμενον ἀναγράφεσθαι, μεριμνῶντά τε καὶ χαλεπαίνοντα καὶ ἄüπνον παννύχως διατετελεκότα, τὸ πῶς τοῖς Ἀχαιοῖς ἐπιβουλεύσῃ, τῆς Θέτιδος αὐτὸν ἀξιωσάσης εἰς τὸ δίκην τῖσαι τοὺς τῶν Ἐλλήνων ἐξάρχους τε καὶ αὐτοὺς Ἔλληνας διὰ τὴν πρὸς τὸν Ἀχιλλέα ὕβριν.
οὐδὲν γὰρ οὑτος ὁ Πτολεμαῖος εἰς δόξαν τοῦ παρ᾿ αὐτοῦ Πατρὸς τῶν ὅλων τοῦ] καὶ Βυθοῦ καλουμένου κὐλογώτερον τῶν παρὰ Ὀμηρου εἰς τὸν Δία εἰρημένων ἐπενόησεν, ἀλλ᾿ αὐτὸν κατείληφε μᾶλλον τὸν Δία,
ὡς παρὰ Ὁμήρου λαβὼν τὴν ἔννοιαν· μᾶλλον γὰρ τὴν Ὀμηρικὴν κατάληψιν περὶ Διὸς καὶ Ἀχαιῶν εἰκότως ἂν φήσειέν <τις αὐτὸν ἐσχηκέναι>, [*](10 vgl. Β 1ff V M lat Hipp, (bis Z. G)) [*](1 διὰ τοῦτο *] διὰ τούτου VM propter hoc lat. διὰ τοῦτο Hipp. 1f x#003E; *] adventitiae lat. ἐπιγενητοῦ Hipp. 2 μὲν < Hipp. | ἄρρεν V 2f γέγονεν, τῆς > ἀγεννήτου Ἐννοίας ὁ θήλυς τοῦ Θελήματος] *] τῆς ἀγεννήτου Ἐννοίας γέγονεν, ὁ δὲ θῆλυς τοῦ Θελήματος V Μ est . . , innatae vero Ennoeae foemininus lat. τῆς δὲ ἀγεννήτου Ἐννοίας ὁ θῆλυς, < γέγονεν Hipp. 3 δύναμις] quoniani . . . vehd virtus lat. ἐπεὶ . . . ὥσπερ δύναμις Hipp.; lies wohl γὰρ ὥσπερ δύναμις * 4 ἐνενοεῖτο Hipp, 4f μέντοι + γε Hipp. + et lat. | προβάλλειν Hipp. | κατ᾿ αὐτὴν Hipp. | ἅ ἐνενόει] ἀλλὰ ἐνενοεῖτο Hipp. 6 ὅ Hipp. | ἐνόει Μ ἐνενοεῖτο Hipp. | προβάλλει Hipp. 7 — 9 καὶ φεῦ — lat. 9 — 18 erweitert aus Irenaeus a. a. 0. non videntur tibi hi, o dilectissime, Homerici Jovis propfer sollicitudinem inem non dormientis, sed curae hahentis, quando poterit honorare Achillem et multos perdcre Graecorum, apprehensionem habuissc 9f φρονημώτερος M 12 διατετελεκῶτα M 14 ἀχι|||λέα, λ ausradiert Vcorr ἀχιλέα Μ 15 παρ’ αὐτοῦ, οῦ auf Rasur Vcorr 16 τοῦ καὶ u. καλουμένου angeflickt Vcorr | τοῦ] * 17 ἐπενόησεν auf Rasur Vcorr 19 εἰκότος Μ | > *] videntur . . . habuisse lat.)
ὅλος θέλημα ὤν, ολος νοπῦς, ὅλος φῶς, ὅλος ὁφθαλμός, ὅλος ἀκοή, ὅλος πηγὴ πάντων τῶν ἀγαθῶν καὶ οὐδενὸς εἴσω πάθους περιεχόμενος· θεὸς γάρ, καὶ οὐ φροντίζων καὶ άπορῶν ὡς ὁ Βυθὸς ἤτοι ὁ Ζεύς, περὶ οὑ λέγοντα Ὄμηρον Πτολεμαῖος περὶ Βυθοῦ λέγων ἐμιμήσατο.
εἰς δὲ περισσότερον ἔλεγχον τοῦ ἀπατεῶνος καθεξῆς ὑποτάξας παραθήσομαι τὰ ὺπ᾿ αὐτοῦ φύσει Πτολεμαίου Φλώρᾳ τινὶ γυναικὶ γραφέντα ἐπαγωγά τε καὶ δηλητήρια ῥήματα, ἵνα μή τις νομίσειεν ἡμᾶς ἐξ ἀκοῆς μόνον τὸν ἀπατεῶνα ἐλέγχειν, μὴ πρότερον ἐντυχόντας τῇ παρ’ αὐτοῦ πεποιημένῃ διδασκαλίᾳ· πρὸς γὰρ τοῖς εἰρημένοις καὶ τὸν νόμον τοῦ θεοῦ τὸν διὰ Μωυσέως βλασφημῶν οὐκ αἰσχύνεται), ἅ καὶ ἔστι ταῦτα·
Πτολεμαίου πρὸς Φλώραν.
3. »Τὸν διὰ Μωσέως τεθέντα νόμον, ἀδελφή μου καλὴ Φλώρα, ὅτι μὴ πολλοὶ προκατελάβοντο, μήτε τὸ θέμενον αὐτὸν ἐγνωκότες μήτε τὰς προστάξεις αὐτοῦ αὐκριβῶς, ἡγοῦμαι καὶ σοὶ εὐσύνοπτον ἔσεσθαι μαθούσῃ [*](17 ff Tgl. Stieren de Ptol. Yalent. ad Floram epist. 1843 Hilgenfeld ZwTh 1881 S. 214 ff Harnack · 1902 S.513ff (mit textki-itischen ägen von Wilamowitz) V M lat. (bis Ζ. 6) 1—5 Job. Cyparissiota X 9; Migne 152, 985) [*](1f quar potesf ab ullo dici tanta illius audacia, quam de domino universi evomuit Job. Cyp. 1 ἐξεμέσαντα *] ἐξεμέσας V M | > * 2 δεσπότου] detis lat. | τῷ] τὸ M | καὶ ݲ lat. 3 f τότε . . . ὅτε Dind. Öh.] τοῦτο . . . ὅ καὶ V M Job. Cyp. tunc . . . cum lat. 4f ὅλος θέλημα ὤν ݲ lat. 5 vor den einzelnen Gliedern + et lat. | ὅλος φῶς < lat. 6 ἰσοπαθοῦς aus εἴσω πάθους V corr M | περιεχόμενος *] περιέχεται VM 13 πεποιημένῃ U] πεποιημένη Y M 17 Μωσέως*, Tgl. S. 452, 11. 15. 16 usw. (eine Ausnabme bildet ürlich das Citat S. 452, 21)] ΜωυσέωςVM 18 das μὴ, das aucb Harnack-Wilamowitz nacb dem Yorgang der üheren Ausgaben (seit Cornarius) gestricben baben, ist ür den Sinn scblecbtbin unentbebrlicb. Ich übersetze die Stelle »daß wahrlich μή, nicht οὑ!, Tgl. S. 451, 13) nicht viele das durch Mose gegebene Gesetz vorher (d. b. bisber) rerstanden haben (vgl. das προαποστερήσας S. 451, 16), . . . uird wohl auch dir deutlich «. — Wil., der προκαταλαβέσθαι im Sinn von »sich norher (d. h. vorscbnell) ein Urteil « ßt, öchte μὴ dureb εἰκῆ ersetzen | θέμενον αὐτὸν Hilgenfeld, vgl. S. 456, 15] θεμέλιον αὐτοῦ YM 19 αὐτοῦ oben drüber V corr | ἔσεσθαι] ἔπαισθαι)
οἱ μὲν γὰρ ὑπὸ δεοῦ καὶ πατρὸς νενομοθετῆσθαι τοῦτον λέγουσιν, ἕτεροι δὲ τούτοις τὴν ἐναντίαν ὁδὸν τραπέντες ὑπὸ τοῦ ἀντικειμένου φθοροποιοῦ διαβόλου τεθεῖσθαι τοῦτον ἰσχυρίζνται, ὡς καὶ τὴν τοῦ κόσμου προσάπτουσιν αὐτῷ δημιουργίαν, πατέρα καὶ ποιητὴν τοῦτον λέγοντες εἶναι τοῦδε τοῦ παντός.
<πάντως διέπταισαν οὖτοι, διᾴδοντες ἀλλήλοις καὶ ἑκάτεροι αὐτῶν διαμαρτόντες παρὰ αφίσιν αὐτοῖς τῆς τοῦ προκειμένου ἀληθείας.
οὔτε γὰρ ὑπὸ τοῦ τελείου θεοῦ καὶ πατρὸς φαίνεται τοῦτον τεθεῖσθαι ἑπόμενον γὰρ ἐστιν), ἀτελῆ τε ὄντα καὶ τοῦ ὑφ᾿ ἐτέρου πληρωθῆναι ἐνδεῆ, ἔχοντά τε προστάξεις ἀνοικείας τῇ τοῦ τοιούτου δεοῦ φύσει τε καὶ γνώμῇ· οὔτ᾿ αὖ πάλιν τῇ
τοῦ ἀντικειμένου ἀδικίᾳ νόμον προσάπτειν * <τὸ> ἀδικεῖν <ἀν>αθριπτβτα· * ἑξῆς τι μὴ συνορώντων, <κατὰ> τὰ ὑπὸ τοῦ σωτῆρος εἰρημένα· »οἰκία ἢ πόλις μερισθεῖσα ἐφ’ ἑαυτὴν ὅτι μὴ δύναται στῆναι« ὁ σωτὴρ ἡμῶν ἀπεφήνατο.
ἔτι τε τὴν τοῦ κόσμου δημιουργίαν <αὐτοῦ> ἰδίαν γέγει εἶναι τά τε πάντα δι᾿ αὐτοῦ γεγονέναι καὶ χωρὶς αὐτοῦ γεγονέναι οὐδὲν ὁ ἀπόστολος, προαποστερήσας τὴν τῶν ψευδηγορόύντων ἀνυπόστατον σοφίαι, καὶ οὐ φθοροποιοῦ θεοῦ, ἀλλὰ δικαίου καὶ μισοπονήρου· ἀπρονοήτων δὲ ἐστι ἀνθρώπων <τοῦτο>, τῆς προνοίας τοῦ δημιουργοῦ μὴ αἰτίαν καὶ μὴ μόνον τὸ τῆς ψυχῆς ὄμμα, ἀλλὰ καὶ τὸ τοῦ σὠματος πεπηρωμένων.
[*](12 Matth. 12, 25 — 14 Joh. 1. 11. 3; vgl. die Auslegung der Stelle bei Herakleon Origenes in Joh. tom. II § 100 ff; S. 70, 3 ff Preuschen (anders verwertet sie der Valentinianer bei Irenaeus adv. haer. I 8, 5; I 77 f Harvey) V M)[*](2 τοῦτον Oh.] τούτοις V M 5f τοῦδε τοῦ παντός. > *, vgl. S. 456, 19] τοῦτο δὲ τοῦ παντὸς V M 6 διαμαρτόντες aus ἁμαρτῶντες V corr 8 ἑπόμενον Pet.] ἑπόμενος V M 9 σφετέρου aus ὑφ’ ἑτέρου hergestellt V corr σφετέρου M 11 *] προσήκει *, χρὴ Pet. | <τὸ> ἀδικεῖν <ἀν>αιροῦντα ἀν)αιροῦντα Wil.] ἀδικεῖν αἱροῦντος V M 11 f * τῶν — συνορώντων] eränze etwa > * u. übersetze das ächste: u. solcher, die keine logische Folge zu erkennen vermögen vgl. Z. 17 f; Wil. schließt das ἀδικίαν ἀναιροῦντα an u. schreibt τῶν τὸ ἑξῆς τε μὴ συνορώντων | <κατὰ> schreibt <μήτε> u. verbindet das Glied mit συνορώντων 14 τε Wil.] γε | <αὐτοῦ> ἰδίαν *, αὐτοῦ sc. τοῦ σωτῆρος bildet den Gegensatz zu θεοῦ Ζ. 18] θείαν statt ἰδίαν Harnack 15 τά τε Pet.] ἅτε V M | γεγονέναι 2 Grabe] γέγονεν V M 18 <τοῦτο> *, sc. der Glaube,daß die Welt von φθοροποιὸς θεὸς ühre | μὴ αἰτίαν] μάτην Harnack μνωπίᾳ Hilgenfeld; aber αἰτίαν λαμβάνεσθαί τινος hat den Sinn von »Kenntnis «)εῖρημένων. πεπόνθασι δὲ τοῦτο ἰδίως ἑκάτεροι αὐτῶν, οἱ με) διὰ τὸ ἀγνοεῖν τὸν τῆς δικαιοσύνης δεόν, οἱ δὲ διὰ τὸ ἀγνοεῖν τὸν τῶν ὅλων πατέρα, ὅν μόνος ἐλθὼν ὁ μόνος εἰδὼς ἐφανέρωσε.
περιλείπεται δὲ ἡμῖν ἀξιωθεῖσί γε τῆς αὐφοτέρων τούτων <γνώσεως> ἐκφῆναί σοι καὶ αὐτόν τε τὸν νόμον, ποταπός τις εἴη, καὶ τὸν ὑφ᾿ οὖ τέειται, τὸν νομοθέτην, <τῶν> ῥηθησομένων ἡμῖον τὰς ἀποδείξεις ἐκ τῶν τοῦ ἡμῶν λόγων παριστῶντες, δι᾿ ὦν μόνον ἔστιν ἀπταίστως ἐπὶ τὴν κατάληψιν τῶν ὅντων ὁδηγεῖσθαι.