De materia medica

3 κοινῷ δὲ τρόπῳ ἐπί τε τούτων σχεδὸν καὶ τῶν ἄλλων πάντων δυναμικώτερα τὰ ἀκατάκαυτα τῶν κεκαυμένων ἡγητέον, πλὴν ἀλῶν καὶ τρυγὸς καὶ νίτρου καὶ τιτάνου καὶ τῶν ὁμοίων, ὅσα ὠμὰ ὄντα ἀνίεται τὴν δύναμιν· ταῦτα γὰρ ἐμπρακτότερα γίνεται καιόμενα.

103 τοῦ δὲ διφρυγοῦς τρία οἰητέον εἴδη· τὸ μὲν γὰρ μεταλλικόν ἐστιν, ὃ δὴ ἐν Κύπρῳ μόνῃ γίνεται. πηλῶδες γὰρ ὂν ἀναφέρεται ἐκ βυθοῦ σπηλαίου τινὸς τῶν ἐκεῖ, εἶτα ἀνενεχθὲν ξηραίνεται ἐν ἡλίῳ καὶ μετὰ ταῦτα φρυγάνοις κύκλῳ περιτιθεμένοις καίεται· ὅθεν καὶ διφρυγὲς ἐκλήθη διὰ τὸ ὑπὸ [*](16 SIM. Pl. XXXIV 135 (e S. N.).) [*](16 EXC. Orib. XIII s. v. (διφρυυγοῦς — ὑπάρχει, τήν τε στῦψιν — ἀποτίθενται, προκριτέον — πιπράσκουσιν), cf. Orib. V 79 (D). Gal. XII 214, unde Aet. II 52.) [*](1 ἄλλοις δὲ Di ὡς om. O 2 κὰν E 3 τε] δὲ Orib. V 82 ἔτι τε E 5 μὴ λαμπυρίζον Spr.: μὴ superscr. del. H2: μέλαν πυρρίζον A, at cf. Pl. alterius nationis contritum splendescit ut misy et est lapidosius θλασθῆναι E 6 τῷ om. Di ἡγητέον E 8 ὀδονταλγίαν L 9 σαλευομένους E δὲ addidi e Di ὀδόντας om. OE 11 καὶ] δὲ L 12 τε om. Di σχεδόν τι post ἄλλων colloc. Orib.E ἀκατάκαυτα O: ἄκαυτα LE: ἄκαυστα Orib.Di 13 ἁλὸς L καὶ νίτρου καὶ τρυγὸς Orib.E 14 post ἀνίεται haec habet Di (corr. H2) καιόμενα γὰρ τὴν δύναμιν ἐμπρακτότερα γίνεται 15 ἐμπρακτικώτερα E καὶ ὑπόμενα (═ καιόμενα) ὑπὸ τῆς καύσεως Orib.) [*](16 num. cap. ψξζ´ O: ψογ Di: ρῑᾱ E tit. περὶ διφρυγοῦς QDi initium sic habet Orib. διφρυγοῦς εἴδη τρία οἰητέον] ἡγητέον EHDi ὑπάρχειν εἴδη E 17 δὴ καὶ E μόνον E πηλωδέστερον (pro πηλῶδες γὰρ ὂν) E σπηλαίου addidi coll. Pl. l. s. fit et in Cypro ex luto cuiusdam specus arefacto 18 ἐκεῖσε E ἐκεῖ τόπων Di εἶτα εἰς ἥλιον τεθὲν ξηραίνεται Orib. Di: εἶτα ἀνενεχθὲν καὶ εἰς ἥλιον τεθὲν ξηραίνεται E 19 ἐν ἡλίῳ om. Orib.E: ἐν ἡλίῳ καὶ om. Di καὶ καίεται φρυγάνοις Orib. κύκλωθεν Orib.E 20 περιτεθειμένοις QDi: περικαίεται E καὶ om. Orib.)

τὸ δὲ ἕτερον τοῦ κατεργαζομένου χαλκοῦ ὥσπερ ὑποστάθμη 2 τις καὶ τρὺξ ὑπάρχει· μετὰ γὰρ τὴν τοῦ ψυχροῦ ὕδατος περίχυσιν, ὡς ἀνώτερον ἔφαμεν περὶ ἄνθους χαλκοῦ διαλεγόμενοι, μετὰ τὴν ἀναίρεσιν τοῦ χαλκοῦ εὑρίσκεται ἐν τῇ χώνῃ ἐγκείμενον τῷ πυθμένι αὐτῆς, τήν τε στῦψιν καὶ τὴν γεῦσιν χαλκοῦ ἔχον. τὸ δὲ τρίτον σκευάζεται οὕτως· λίθον τὸν λεγόμενον πυρίτην συνθέντες εἰς κάμινον οἱ πρὸς τούτοις ὄντες καίουσιν ἐπὶ ἡμέρας ἱκανὰς ὡς τίτανον· ὅταν δὲ τῇ χρόᾳ μιλτώδης γένηται, ἀνελόμενοι ἀποτίθενται.

τινὲς δέ φασιν ἐκ μόνης τῆς τὸν 3 χαλκοῦν λίθον ἀποτελούσης ὕλης γεννᾶσθαι τὸ προειρημένον, ὅταν ὀπτηθεῖσα ἐν ταῖς λεγομέναις ἅλωσιν ἄνω μετενεχθῇ εἰς τοὺς βόθρους καὶ ἐνταῦθα καίηται· τόν τε γάρ κύκλῳ τῶν βόθρων τόπον ἐπιλαμβάνειν καὶ μετὰ τὴν ἀναίρεσιν τῶν λίθων οὐδὲν ἧσσον εὑρίσκεσθαι. προκριτέον δʼ αὐτοῦ τὸ τῇ γεύσει ἔγχαλκον, ἰίζον, στῦφόν τε καὶ ἀναξηραῖνον ἱκανῶς τὴν γλῶσσαν, ὅπερ ἡ κεκαυμένη ὦχρα οὐ κέκτηται, ἣν καίοντες ἀντὶ διφρυγοῦς πιπράσκουσι.

δύναμιν δὲ ἔχει στυπτικήν τε καὶ ἀναξηραντικὴν ἐπιτεταμένως, 4 ἀνακαθαρτικήν τε καὶ σμηκτικὴν καὶ κατασταλτικὴν ὑπερσαρχώσεως, ἀπουλωτικὴν κακοήθων καὶ ἑρπυστικῶν ἑλκῶν· διαφορεῖ καὶ ἀποστήματα ἀναλημφθὲν τερεβινθίνῃ ἢ κηρωτῇ.

104 ἀρσενικὸν κατὰ τὰ αὐτὰ γεννᾶται μέταλλα τῇ σανδαράκῃ. ἄριστον δὲ ἡγητέον τὸ πλακῶδες καὶ χρυσίζον τῇ χρόᾳ, τάς τε πλάκας λεπιζομένας ἔχον καὶ ὡς ἂν ἐπικειμένας ἀλλήλαις, ἔτι δὲ ἀμιγεῖς ἑτέρας φύσεως. τοιοῦτο δ᾿  ἐστὶ τὸ γεννώμενον ἐν Μυσίᾳ τῇ ἐν Ἑλλησπόντῳ. ἐστι δʼ αὐτοῦ εἴδη δύο· τὸ μὲν οἷον προείρηται, τὸ δὲ βωλῶδες, ὠχροειδὲς τῇ χρόᾳ, σανδαρακίζον, ἐκ Πόντου καὶ Καππαδοκίας φερόμενον· δευτερεύει δὲ τὸ τοιοῦτον.

2 ὀπτᾶται δὲ οὕτως· ἐπʼ ὀστράκου καινοῦ ἐπερεισάμενος αὐτὸ θὲς ἐπὶ διαπύρους ἄνθρακας καὶ στρέφε συνεχῶς· ὡς δʼ ἂν πυρωθῇ καὶ μεταβάλῃ, ψύξας καὶ λεάνας ἀποτίθεσο.

δύναμιν δὲ ἔχει σηπτικήν τε καὶ ἐσχαρωτικὴν μετὰ πυρώσεως καὶ βιαίου δήξεως. ἐστι δὲ καὶ τῶν στελλόντων· ψιλοῖ δὲ καὶ τὰς τρίχας.

105 σανδαράκην δὲ προκριτέον τὴν κατακορῆ, πυρράν, [*](1 SIM. Th. lap. 40. 50. 51. Pl. XXXIV 178 (e S. N.), cf. XXXIII 79. Isid. XIX 17, 12 (e Pl.). Vitr. VII 7.) [*](1 EXC. Pap. Lugd. II 243 (ἄριστον — ἀποτίθεσο); Orib. XIII s. v. (ἀρσενικὸν — ἀποτίθεσο), cf. Orib. V 79 (D.); Ps. Gal. simpl. s. v.; de virtute medica cf. Gal. XII 212 (ex quo Aet. II 48).) [*](11 SIM. Pl. l. s. Zop. (Orib. II 579. Cels. V 2. 8.) [*](14 SIM. Th. lap. 40. 50. 51. Pl. XXXIV 177 (e S. N.). Vitr. VII 12. Isid. XIX 17, 11 (e Pl.) — Pl. l. s. D. eup. I 95 (140) — eup. I 130 (160) — eup. I 107 (147). Al. Trall. I 459 — eup. I 82 (135) — Pl. l. s. eup. II 33 (245) 31 (243). Al. Tr. II 179 — eup. II 39 (253).) [*](14 EXC. Pap. Lugd. II 243 (σανδαράκην — ἀρσενικῷ); Orib. XIII s. v. (σανδαράκην — ἔχουσαν), cf. Orib. V 82 (D.); Ps. Gal. simpl s. v. de virt. med. cf. Gal. XII 235 (~ Aet. II 69).) [*](1 num. cap. ψξη´ O: ψοδ Di: ριβ E tit. περὶ ἀρσενικοῦ QDi τὰ αὐτὰ μέταλλα Orib.E τῆς σανδαράκης Orib.E: τῆς σανδαράχης PLF: τῇ σανδαράχῃ HADi 3 καὶ om. Orib.Di ὡς ἂν O: ὥσπερ pap.Orib.E: ὡς ἀεὶ Di 4 ἔτι] ἔστι LQDi ἀμιγὲς ἑτέρας HADi: ἀμιγεστέρας LF τοιοῦτον LQDi 5 Μυσίᾳ τῇ ἐν om. ODl, mg. add. A2 τῇ μυσίᾳ Orib.E τῇ ἑλλησποντίᾳ Orib.E β´ (δύο EDi) εἴδη pap. EDi μὲν ἓν (ditt.) Di 6 τὸ δὲ ἄλλο Di βωλοειδὲς E: βολῶδες PLOrib. βαλανοειδὲς καὶ ὠχροειδὲς καὶ σανδαρχίζον τῇ χρόᾳ καὶ βωλοειδὲς Di ὠχροειδὲς add. e Di, coll. Pl. l. s. quod vero pallidius aut sandaracae simile est deterius iudicatur χρόᾳ δὲ E φερόμενον om. Orib.E (mg. add. E2) τοιοῦτο E 8 οὕτω LHA ὄστρακον καινὸν pap. Orib.Di ἀπερεισάμενος Orib.Di 9 διαπύρου ἄνθρακος Di πυκνῶς pap. Orib.E, superscr. A2 10 ὡς ἂν Orib.: ἕως ἂν E. cf. D. V 108, 1. Blaβ Gr. N. T. 278 fort. ἐκπυρωθῇ μεταβάλλῃ QOrib Di καὶ ante ψύξας superscr. E2 11 στυπτικήν τε καὶ σηπτικήν καὶ E: στυπτικήν καὶ post τε καὶ add. HADi: virtus est illi stiptica et scarotica Dl. καὶ bis habet P 13 καὶ om. Di τὰς om. EQDi) [*](14 num. cap. ψξθ´ O: ψοε Di: ρῑγ E tit. περὶ σανδαράχης QDi σανδαράκην pap. Orib.E: σανδαράχην reliqui post κατακορῆ add. καὶ pap. Orib.)

δύναμιν δὲ ἔχει καὶ ὄπτησιν τὴν αὐτὴν τῷ ἀρσενικῷ. θεραπεύει δὲ καὶ ἀλωπεκίας ἀναλημφθεῖσα ῥητίνη, καὶ λεπροὺς ὄνυχας σὺν πίσσῃ ἀφίστησι, καὶ πρὸς φθειριάσεις σὺν ἐλαίῳ ποιεῖ, φύματά τε σὺν στέατι διαφορεῖ.

ἁρμόζει δὲ καὶ πρὸς 2 τὰ ἐν ῥισὶ καὶ στόματι ἕλκη καὶ τὰ λοιπά, καὶ πρὸς ἐξανθήματα σὺν ῥοδίνῳ καὶ πρὸς κονδυλώματα· δίδοται καὶ ἐμπυικοῖς σὺν οἰνομέλιτι, καὶ ὑποθυμιᾶται σὺν ῥητίνῃ καὶ πρὸς παλαιὰν βῆχα διὰ σίφωνος ἑλκομένου τοῦ ἀτμοῦ τῷ στόματι, φωνήν τε ἀποκαθαίρει ἐκλειχομένη μετὰ μέλιτος, καὶ ἀσθματικοῖς σὺν ῥητίνη καταπότιον δίδοται.

106 στυπτηρίας δὲ σχεδὸν πᾶν εἶδος ἐπὶ τῶν αὐτῶν ἐν τῇ Αἰγύπτῳ μετάλλων εὐρίσκεται· γεννᾶται δὲ καὶ ἐν ἄλλοις τόποις, ὡς ἐν Μήλῳ, ἐν Μακεδονίᾳ, ἐν Λιπάραις, Σαρδόνι. Ἱεραπόλει τῆς Φρυγίας, Λιβύῃ, Ἀρμενίᾳ, καὶ ἐν ἄλλοις δὲ τόποις πλείοσιν ὥσπερ ἡ μίλτος.

ἐστι δʼ αὐτῆς εἴδη πλεῖστα, πρὸς δὲ ἰατρικὴν χρῆσιν λαμβάνεται ἡ σχιστή τε καὶ ἡ στρογγύλη καὶ ἡ ὑγρά.

ἀρίστη δὲ 2 [*](13 SIM. Pl. XXXV 183 sq. (e S. N.).) [*](13 EXC. Pap. Lugd II 247 (εἴδη — ἀποπνέουσαν); Orib. XIII s. v. (εἴδη — ἀποπνέουσαν); cf. Orib. V 82 (D.); Ps. Gal. simpl. s. v. alumen; de virtute medica cf. Gal. XII 236 (~ Aet. II 74).) [*](1 εὔθλαστον PLE2: εὔθραυστον QDi: om. pap. Orib.E Dl, glossam delevi εὐλέαντον] εὐανθῆ Orib., at cf. Pl. melior quo magis rufa quoque magis virus redolens (βαρύοζος) ac pura friabilisque: Dl eligenda est colori rufo valde, citius se terens, munda τε] δὲ Orib. τῇ χρόᾳ Orib.pap.E 2 τὴν ἀποφορὰν pap. 5 φθειρίασιν E 6 ποιεῖ om. E καὶ om. Q 7 καὶ κύστει καὶ στόματι E στόμασιν HADi καὶ τὰ λοιπὰ ἐξανθήματα Di: καὶ πρὸς τὰ λοιπὰ ἐξ. Spr. 9 τῇ ῥητίνῃ Di καὶ (alt.) om. Di, del. E2 10 ἀνελκομένου L, fort. recte 11 σὺν μέλιτι EDi 12 δίδοται] ἄριστόν ἐστι Di: om. E) [*](13 num. cap. ψο´ O: ψο𝔮 Di: ριδ E tit. περὶ στυπτηρίας QDi post σχεδὸν mg. add. (cum sig. in textu) Ἀριστον A 14 post εὑρίσκεται add. ἐστι (ἔστιν E) γὰρ ἡ σχιστὴ οἱονεὶ τῆς βωλιτιδος ἄνθος non solum omnes libri sed etiam Dl: versum delevi Spr. duce, cf. Salm. Pl. ex. 821 mg. inf. add. ὑγρὰ στυπτηρία ἐστὶν ἡ πλακίτης ἡ ἀπὸ φιλαδελφίας φερομένη ἧ οἱ βαφεῖς χρῶνται E 15 ὡς addidi ex E post Λιπάραις add. καὶ Di, superscr. A2 σαρδόνῃ F: σαρδονία EDiHA2 16 καὶ ἱεραπόλει Di δὲ addidi ex EDi 17 πλείοσι τόποις A ἡ om. O 18 παραλαμβάνεται· ταῦτα ἡ σχιστή E 19 σχιστὴ ὑπάρχει Q)