De partibus animalium

22 πολλὰ δὲ καὶ ἕτερα παθήματα συμβαίνοντα περὶ αὐτὰ φαίνεται, ἥκιστα δὲ τοῦ μὲν πλεύμονος περὶ τὴν ἀρτηρίαν, τοῦ δʼ ἥπατος περὶ τὴν σύναψιν τῇ μεγάλῃ φλεβί, καὶ τοῦτʼ εὐλόγως· ταύτῃ γὰρ μάλιστα κοινωνούσι τὴ καρδίᾳ. ὅσα δὲ διὰ νόσον καὶ τοιαῦτα πάθη φαίνεται τελευτῶντα τῶν ζῴον, τούτοις ἀνατεμνομένοις φαίνεται περὶ τὴν καρδίαν νοσύόδη πάθη.

5 Καὶ περὶ μὲν τῆς καρδίας, ποία τις, καὶ τίνος ἕνεκεν καὶ διὰ τίνʼ αἰτίαν ὑπάρχει τοῖς ἔχουσιν, τοσαῦτ’ εἰρήσθω. ἑπόμενον δʼ ἅν εἴη περὶ τῶν φλεβῶν εἰπεῖν,τὴςτε μεγάληςκαὶτῆς ἀορτῆς· αυται γὰρ ἐκτὴς καρδίας πρῶται δέχονται τὸ αὶμα, αἱ δὲ λοιπαὶ τούτων ἀποφυάδες εἰσίν. ὅτι μὲν οὖν τοῦ αἵματος χάριν εἰσί, πρὸτερον εἴρηται· τό τε γὰρ ὑγρὸν ἅπαν ἀγγείου δεῖται, καὶ τὸ φλεβῶν γένος ἀγγεῖον, τὸ δʼ αἷμα ἐν ταύταις· διότι δὲ δύο καὶ ἀπὸ μιᾶς ἀρχῆρ καθʼ ἅπαν τὸ σῶμα διατείνουσι, λέγωμεν.

2 τού μὲν οὖν εἰς μίαν ἀρχὴν συντελεῖν καὶ ἀπὸ μιᾶς σἴτιον τὸ μίαν ἔχειν πάντα τὴν αἰσθητικὴν ψυχὴν ἐνεργείᾳ, ὥστε καὶ τὸ μόριον ἕν τὸ ταύτην ἔχον πρώτως, ἐν μὲν τοῖς ἐναίμοις κατὰ δύναμιν καὶ κατ’ ἐνέργειαν, τῶν δʼ ἀναίμων ἐνίοις κατ’ ἐνεργείαν μόνον. διὸ καὶ τὴν τού θερμοῦ ἀρχὴν ἀναγκαῖον ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ εἶναι· αὕτη δʼ ἐστὶν αἰτία καὶ τῷ αἵματι τῆς ὑγρότητος καὶ τῆς θερμὸτητος.

3 διὰ μὲν οὖν τὸ ἐν ἑνὶ εἶναι μορίῳ τὴν αἰσθητικὴν ἀρχὴν καὶ τὴν τῆς θερμότητος καὶ ἡ τού αἵματος ἀπὸ μιᾶς ἐστὶν ἀρχῆρ, διὰ δὲ τὴν τού αἵματος ἑνότητα καὶ ἡ τῶν φλεβῶν ἀπὸ μιᾶς. δύο δʼ εἰσὶ διὰ τὸ τὰ σύύματα εἶναι διμερῆ τῶν ἐναίμων καὶ πορευτικῶν· ἐν πἀσι γὰρ τούτοις διύὸρισται τὸ ἔμπροσθεν καὶ τὸ ὄπισθεν καὶ τὸ δεξιὸν

ὅσῳ δὲ 4 τιμιητερον καὶ ἠγεμονικῶτερον τὸ ἔμπροσθεν τοῦ [*](668,a) ὅπισθεν, τοσούτῳ καὶ ἡ μεγάλη φλὲψ τῆς ἀορτῆς· ἡ μὲν γὰρ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν, ἡ δʼ ἐν τοῖς ὄπισθεν κεῖται, καὶ τὴν μὲν ἅπαντ’ ἔχει τὰ ἔναιμα φανερς, τὴν δʼ ἕυια μὲν ἀμυδρῶς ἔνια δʼ ἀφανής. τοῦ δʼ εἰς τὸ πᾶν διαδεδόσθαι τὸ σῶμα τὰς φλέβας σἴτιον τὸ παντὸς εἶναι τού σώὸματος ὕλην τὸ αἷμα, τοῖς δʼ ἀναίμοις τὸ ἀνάλογον, ταύτα δʼ ἐν φλεβὶ καὶ τὼ ἀνάλογον κεῖσθαι.

πῶς μὲν σὖν τρέφεται τὰ ζᾧα καὶ ἐκ 5 τίνος καὶ τίνα τρὸπον ἀναλαμβάνουσιν ἐκ τῆς κοιλίας ἐν τοῖς περὶ γενέσεωος λόγοις μἀλλον ἁρμόζει σκοπεῖν καὶ λέγειν· συνισταμένων δὲ τῶν μορίων ἐκ τού αἵματος, καθάπερ εἴπομεν, εὐλόγως ἡ τῶν φλεβῶν ῥύσις διὰ παντὸς τοῦ σώμακτος πέφυκεν· δεῖ γὰρ καὶ τὸ αἷμα διὰ παντὸς καὶ παρὰ πάν εἶναι, εἴπερ τῶν μορίων ἕκαστον ἐκ τούτου συνέστηκεν.

ἔοικε δʼ ὥσπερ 6 ἔν τε τοῖς κήποις αἱ ὑὅραγωγίαι κατασκευάζονται ἀπὸ μιᾶς ἀρχῆς καὶ πηγης είς πολλοὺς ὀχετοὺς καὶ ἅλλους ἀεὶ πρὸς τὸ πάντῃ μεταδιδόναι, καὶ ἐν ταῖς οἰκοδομίαις παρὰ πᾶσον τὴν τῶν θεμελίων ὑπογραφὴν λίθοι παραβέβληνται διὰ τὸ τὰ μὲν κηπευόμενα φύεσθαι ἐκ τοῦ ὕδατος, τοὺς δὲ θεμελίους ἐκ τῶν λίθων οίκοδομεῖσθαι, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἡ φύσις τὸ αἷμα διὰ παντὸς ὸχέτευκε τοῦ σύματος, ἐπειδὴ παντὸς ὕλη πέφυκε τοὺτο.