De Vita Mosis (Lib. I-II)

τὸ δ’ ἔργον τοιόνδε ἦν· Μωυσέως ἀναβάντος εἰς τὸ πλησίον ὄρος καὶ πλείους ἡμέρας ἰδιάζοντος τῷ θεῷ, τὴν ἀπουσίαν αὐτοῦ καιρὸν ἐπιτήδειον εἶναι νομίσαντες οἱ μὴ βέβαιοι τὰς φύσεις, ὥσπερ ἀναρχίας γενομένης, ἄφετοι πρὸς ἀσέβειαν ὥρμησαν καὶ ἐκλαθόμενοι τῆς πρὸς τὸ ὂν ὁσιότητος ζηλωταὶ τῶν Αἰγυπτιακῶν γίνονται πλασμάτων.

εἶτα χρυσοῦν ταῦρον κατασκευασάμενοι, μίμημα τοῦ κατὰ τὴν χώραν ἱερωτάτου ζῴου [*](1 στύλους P 1.2 ἐπιβατικοῦ Α: ἐπιβατικῶν V2OK, ἐπιβατικοὺς ceteri (Turn.) 2 πυρφόροι κατέφλεξαν βληθέντες GHP: πυρφόροι βληθέντες κληθέντες F) κατέφλεξαν AVOKF, βληθέντες πυρφόροι κατέφλεξαν BE, βληθέντες κατέφλεξαν (om. πυρφόροι) M 3 ἄχρι Α ἐδαπανήθησαν codd.: ἐδαπάνησαν Mang. 4 ἐπιλελεῖφθαι Α, ὑπολειφθῆναι VOK, φαίνεσθαι BE 5 δοκῶ om. G καὶ καθαρωτάτου om. GHP (Turn.) 6 ἀνθ’] ἀφ’ M αἴθριον GHP ὤμβρισεν F, ὤμβρησαν M (5. 7 ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ AGHP: ἀπ’ οὐρανοῦ ceteri 7 pr. τε oin. AKGHP ἀνθρώπων Α ἀνθρωπείων τε καὶ θείων om. liEM 8 ἥρμοζε BEM ἀπονεμῆσθαι M 10 ἀγομένων HP (Turn.) 11 πανυγήρεσι M ἐν ἑορταῖς BKVOKF 12 post κοινῇ add. δὲ V2K 14 πλήθους corr. ex πλῆθος F ἱερὰς] οἰκείας K αἵρεσιν (sic) M ἐγένετο Α (Turn.) καινοτάτη V2OK 15 φυλὴν Α 16 ἔργον F προσθεὶς Α ἆθλα καὶ] αὐτοῖς VOK ἀριστείαν G 17 Μωυσέως: incipit C fol. 120v μώσεως CHEM, μωυσέος ceteri 19 ἄφετοί Α 20 τὸ ὂν] τοῦτον Α 21 χρυσὸν HP 22 κατασκευάσαντες Α; μετασκευασάμενοι Mang.) [*](17 sqq. Exod. cap. 32)

ἐπεὶ δὲ αἱ ἐν τῷ στρατοπέδῳ συνεχεῖς ἐκβοήσεις κατὰ πολυανθρώπους ὁμίλους ἀθροιζομένων ἄχρι πολλοῦ διαστήματος ἐχώρουν, ὡς καὶ μέχρι τῆς ἀκρωρείας τὴν περιήχησιν ἐλθεῖν, πληχθεὶς τὰ ὦτα Μωυσῆς ἐν ἀμηχάνοις ἦν ἅτε θεοφιλὴς ὁμοῦ καὶ φιλάνθρωπος, μήτ’ ἐκλιπεῖν ὑπομένων τὰς πρὸς θεὸν ὁμιλίας, ἃς ἰδιάζων μόνος μόνῳ διελέγετο, μήθ’ ὑπεριδεῖν τοῦ πλήθους ἐμπιπλαμένου τῶν ἐξ ἀναρχίας κακοπραγιῶν· ἔγνω γὰρ τὸν θροῦν δεινὸς ὢν ἐκ

φωνῆς ἀνάρθρου καὶ ἀσήμου στοχάσασθαι ψυχῆς ἀδήλων καὶ ἀφανῶν τοῖς ἄλλοις παθῶν ἰδιότητας, ὅτι παροινίας ἐστὶν ἡ κατέχουσα ταραχή, γεννώσης ἀκρασίας μὲν κόρον, κόρου δὲ ὕβριν.

ἀνθελκόμενος δὲ καὶ ἀντισπώμενος πρὸς ἑκατέρου μέρους ὧδε κἀκεῖσε τί χρὴ δρᾶν ἠπόρει. σκοπουμένῳ δ’ αὐτῷ θεσπίζεται τάδε· „βάδιζε ταχέως ἐνθένδε, κατάβηθι· πρὸς ἀνομίαν ἔσπευσεν ὁ λεώς· χειροποίητον κατασκευάσαντες ταυρόμορφον θεὸν οὐ θεὸν προσκυνοῦσι καὶ θύουσιν, ὧν εἶδον καὶ ὧν ἤκουσαν ἁπάντων ὅσα συντείνει πρὸς εὐσέβειαν ἐκλαθόμενοι.“

καταπλαγεὶς δὲ καὶ ἀναγκασθεὶς πιστεύειν ἀπίστοις πράξεσιν οἷα μεσίτης καὶ διαλλακτὴς οὐκ εὐθὺς ἀπεπήδησεν, ἀλλὰ πρότερον τὰς ὑπὲρ τοῦ ἔθνους ἱκεσίας καὶ λιτὰς ἐποιεῖτο συγγνῶναι τῶν ἡμαρτημένων δεόμενος· εἶτ’ ἐξευμενισάμενος ὁ κηδεμὼν καὶ παραιτητὴς τὸν ἡγεμόνα ἐπανῄει χαίρων ἅμα [*](1 δοκοῦντες VOK ἀνήγαγον HP (Turn.) 2 θρήνων οὐδὲν διαφέροντας (iHP: οὐδὲν διαφέροντας θρήνων F, οὐδὲν θρήνων διαφέροντας ceteri ἐμφορηθέντας H1P 3 κατίσχηντο F, κατέσχηντο Α, κατείχοντο G; κατέσχοντο v τὴν μὲν . . . τὴν δὲ Α ἀφροσύνης AGHP: ἐξ ἀφροσύνης ceteri 5 ἐπεβίουν HP (Turn.) τῆς δίκης BKMF post ἥ add. καὶ il ἢ μὴ βλέποντες (om. ἔβλεπε) Turn. 6 δ’ Α αἱ] καὶ G, om. AF 7 ἀθροιζόμεναι ω VOK, ἀθροιζομένου L ἀθροιζομένῳ Turn.) 9 πλησθεὶς VOK 10 μήτε Κ μ II καὶ ante μήθ’ add. M ἐμπιμπλαμένου C, ἐμπιπλαμένου Α 12 κακοπραγειῶν F γὰρ] μὲν γὰρ M, γοῦν Α 15 κόρου] νόμου Richt. 17 τάδε] ταῦτα Α ἐντεῦθεν ἐντεῦθεν BEMF 18 λαός AG 19 θεὸν AGHP: ὃν BEMVOK, ὃν καὶ F, ὧ C θύουσιν] σέβουσιν VOK 21 πιστεύει CA (Turn.) πράξεσιν] πράγμασιν BM οἷα BEM: οἷα δὲ CV1, οἷα δὴ V2OK, καὶ οἷα AFGHP διαλλακτὴς Α: διαιτητὴς ceteri (Turn.) 24 παραιτητὴς] παραστάτης V2OK)

γενόμενος δ’ ἐν μέσῳ τοῦ στρατοπέδου καὶ τὴν ἐξαπίναιον ἐκδιαίτησιν τοῦ πλήθους θαυμάσας καὶ ὅσον ψεῦδος ἀνθ’ ὅσης ἀληθείας ὑπηλλάξαντο, κατιδὼν οὐκ εἰς ἅπαντας τὴν νόσον ἀφιγμένην, ἀλλά τινας ὑγιαίνοντας ἔτι καὶ μισοπονήρῳ πάθει χρωμένους, βουλόμενος διαγνῶναι τούς τε ἀνιάτως ἔχοντας καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς πεπραγμένοις δυσχεραίνοντας καὶ εἰ δή τινες ἁμαρτόντες μετανοοῦσι, κήρυγμα κηρύττει — τὸ δ’ ἦν ἄρα βάσανος ἀκριβὴς τῆς ἑκάστου διανοίας, ὡς ἔχοι πρός τε ὁσιότητα καὶ τοὐναντίον—. „εἴ τις“ γάρ φησι „πρὸς κύριον, ἴτω πρὸς μέ.“

βραχὺ μὲν τὸ λεχθέν, μεγάλη δ’ ἡ ἔμφασις, ἔστι γὰρ τοιόνδε τὸ δηλούμενον· εἴ τις μηδὲν τῶν χειροποιήτων μηδ’ ὅσα γενητὰ νομίζει θεούς, ἀλλ’ ἕνα τὸν ἡγεμόνα τῶν ὅλων, ἐμοὶ προσίτω.

τῶν μὲν οὖν ἄλλων οἱ μὲν ἕνεκα τοῦ τὸν Αἰγυπτιακὸν ἐζηλωκέναι τῦφον ἀφηνιάζοντες οὐ προσεῖχον τοῖς λεγομένοις, οἱ δὲ φόβῳ κολάσεως ἴσως ἐγγυτέρω προσελθεῖν οὐκ ἐθάρρουν ἢ τὴν ἐκ Μωυσέως τίσιν δεδιότες ἢ τὴν ἐκ τοῦ πλήθους ἐπανάστασιν· ἀεὶ γὰρ οἱ πολλοὶ τοῖς μὴ συναπονοουμένοις ἐπιτίθενται.

μία δ’ ἐξ ἁπάντων ἡ λεγομένη Λευϊτικὴ φυλὴ τοῦ κηρύγματος ἐπακούσασα καθάπερ ἀφ’ ἑνὸς συνθήματος ἔθει μετὰ σπουδῆς, τῇ ποδωκείᾳ τὴν προθυμίαν ἐπιδεικνυμένη καὶ τὴν ὀξύτητα τῆς εἰς εὐσέβειαν ψυχικῆς ὁρμῆς.

οὓς ἰδὼν Μωυσῆς ὥσπερ ἀπὸ βαλβῖδος ἁμιλλωμένους „εἰ μὴ μόνον τοῖς σώμασιν“ εἶπεν „ἐπισπεύδετε τὴν πρὸς ἡμᾶς ἄφιξιν ἀλλὰ καὶ ταῖς διανοίαις, αὐτίκα μαρτυρηθήσεται· ξίφος ἀναλαβὼν ἕκαστος [*](1 κατηφιῶν CAV2OK, κατηφιῶν F 3 ἐξαπιναίαν BEM (Mang.), ἐξαπιναίως Α (Turn.) 5 ὑπηλλάξαντο AF2: ὑπηλλάξατο F1GHP, ἠλλάξατο C, ἠλλάξαντο ceteri οὐ ante κατιδὼν add. M., post κατιδὼν add. δ’ F πάντας Α (v) ἀλλά] ἀλλὰ καί Α (v) 6 ὑγιαίνοντας om. M 8 καὶ om. VOK δή FGHP: ἤδη ceteri (v) ἀμαρτάνοντες M δὲ VOK 9 ἔχει VOK 10 εἴ τις] τίς (om. εἰ) Α (Mang.) κυρίου BEMV1 (prob. Mang.) 11 ἡ δηλοῦ AFGHP: om. ceteri τὸ δηλούμενον om. P λεγόμενον Α, λεγόμενον BEMF 12 μηδὲν] μηδὲ H γενητὰ] γε νοητὰ O νομίζῃ Α, νομίζοι G ἀλλὰ (om. ἕνα) Α 14 τοῦ τὸν] τοῦτον F 16 pr. ἡ om. Α μωυσἐως CV1BE: μώσεως Α, μωυσέος ceteri 17 αἰεὶ GHP 18 δὲ CVO ἐξ om. Turn. λεγομένη om. M 19 μετὰ πολλῆς σπουδῆς Α (v) 20 ἐπιδεικνυμένη AFGHP: ἐπιδεικνύμενοι ceteri τῆ ὀξύτητι VOK τῆς] τὴν VOK, post τὴν aliquid eras. V εἰς om. εὐσεβείαι (sic) C 21 ψυχικὴν ὁρμήν V2OK ὁρμῆς] ὀργῆς Α 22 εἶπεν om. F 23 μαρτυρηθήσεται AF: μαρτυρηθήσεσθε ceteri (μαρτυρήσεσθε)

οἱ δὲ τὴν παραίνεσιν ἑτοιμότητι φθάσαντες, ἐπεὶ καὶ τὰς γνώμας ἔτυχον ἠλλοτριωμένοι σχεδὸν ἀφ’ οὗ τὸ παρανόμημα γενόμενον εἶδον, ἀναιροῦσιν ἡβηδὸν εἰς τρισχιλίους τῶν πρὸ μικροῦ φιλτάτων. κειμένων δ’ ἐν ἀγορᾷ μέσῃ τῶν σωμάτων, ἡ πληθὺς θεασαμένη τοὺς μὲν ᾠκτίσατο, τὸ δὲ τῶν κτεινόντων ἔνθερμον ἔτι καὶ μεστὸν ὀργῆς παράστημα καταδείσασα φόβῳ νουθετεῖται.

Μωυσῆς δὲ τὴν ἀριστείαν ἀποδεξάμενος γέρας ἐπενόησε καὶ ἐβεβαίωσε τῇ πράξει τὸ οἰκεῖον· ἔδει γὰρ τοὺς ὑπὲρ θεοῦ τιμῆς ἑκούσιον πόλεμον ἀραμένους καὶ βραχεῖ καιρῷ κατωρθωκότας ἀξιωθῆναι τῆς θεραπείας αὐτοῦ λαχόντας ἱερωσύνην.

Ἐπεὶ δ’ οὐ μία τάξις τῶν ἱερωμένων, ἀλλ’ οἷς μὲν ἐπιτέτραπται τὰ περὶ τὰς εὐχὰς καὶ θυσίας καὶ τὰς ἄλλας ἱερουργίας ἄχρι τῶν ἀδύτων ἰοῦσιν, οἷς δὲ τούτων μὲν οὐδέν, ἐπιμέλειαι δὲ καὶ φυλακαὶ μεθ’ ἡμέραν καὶ νύκτωρ τοῦ τε ἱεροῦ καὶ τῶν ἐν αὐτῷ, οὓς νεωκόρους ἔνιοι καλοῦσιν, ἡ πολλοῖς πολλαχοῦ μυρίων αἰτία κακῶν γενομένη περὶ πρωτείων στάσις ἐπεπόλασε κἀνταῦθα, τῶν νεωκόρων ἐπιθεμένων τοῖς ἱερεῦσι καὶ τὴν ἐκείνων τιμὴν παρασπάσασθαι διανοηθέντων· καὶ τοῦτ’ εὐμαρῶς ἤλπισαν ἔσεσθαι πολλαπλασίους τὸν ἀριθμὸν [*](1 μυρία VOK ἄξια θανάτων AGHP: θανάτων ἄξια CBEMF, θανάτου ἄξια VOK 2 γεννηταὶς VOK 3 ἀγενήτου ἀγεννήτου VOK) καὶ ἀφθάρτου transp. CAVOK (v) 4 ἀποκρινέτω C1, ἀποκειράτω VOK 5 μόνην om. H μόνον P ἑτοιμότατα AHP (v) 7 γινόμενον CAVOK, γενόμενον om. P 8 φιλτάτων κειμένων coniung. et post κειμένων interpung. BEM δ’] ἃ BEM (V1 ut vid.), δέ V2 9 τοὺς] οὓς VOK ᾠκτίσατο codd.: οἰκτίσατο v 10 ὀργῆς] ὁρῶσα P 11 ἐπενόησε] ἐπάνω γε (sic) Α 12 τοὺς corr. ex τῆς C 13 κατορθωκότας FO 003E; θεραπείας coni. Mang. 14 αὐτοῦ] τοὺς V1, eras. V2, om. OK ἱερωσύνην: desinit C fol. 122r 15 δὲ VOK ἀλλ’ eras. V-, om. OK 16 τὰ] τὰς O, om. Α ἄλλας om. VOK ἱερουργίας AFGHP: λειτουργίας ceteri 17 μὲν AFGHP: om. ceteri ἐπιμέλεια AG (v) 18 φυλακὴ G, φρουρὰ καὶ Α (v) 10 post ἡ add. μέντοι V2OK κακῶν αἰτία transp. Α (v) 20 γινομένη VOK περὶ om. G ἐπεπόλαυσε M 21 παρασπάσασθαι AF: παραστήσασθαι ceteri 21.22 διανοηθέντων] βουληθέ ντων Α (v) 22 εὐμαρὲς coni. Mang. ἤλπισαν AGHP: ἤλπιζον ceteri πολλαπλασίους AGHP: πολλαπλάσιοι ceteri τὸν om. AP, ss. H) [*](20 Num. 16,1 sqq.)

ὑπὲρ δὲ τοῦ μὴ δοκεῖν ἰδίᾳ γνώμῃ νεωτερίζειν καὶ τὴν πρεσβυτάτην τῶν δώδεκα φυλῶν συμφρονεῖν ἀναπείθουσιν, ᾗ πολλοὶ τῶν εἰκαιοτέρων ἐπηκολούθησαν ὡς ἔχειν δυναμένῃ πρεσβεῖον ἡγεμονίας.

μέγαν τοῦτον ἐπιτειχισμὸν ἔγνω Μωυσῆς φυόμενον καθ’ αὑτοῦ· τὸν γὰρ ἀδελφὸν ἀρχιερέα κατὰ τὰ χρησθέντα λόγια ᾕρητο, διαβολαὶ δ’ ἦσαν ὡς τοὺς μὲν χρησμοὺς ἐπιψευσαμένου, ποιησαμένου δὲ τὴν αἵρεσιν διὰ τὴν οἰκειότητα καὶ τὴν πρὸς τὸν ἀδελφὸν εὔνοιαν.

ἐφ’ οἷς εἰκότως ἀνιαθείς, εἰ μὴ μόνον ἀπιστεῖται διὰ τοσούτων ἐλέγχων τὴν ἑαυτοῦ πίστιν ἐπιδειξάμενος, ἀλλὰ καὶ ἐπ’ ἔργοις ἅπερ ἀναφέρεται πρὸς θεοῦ τιμήν, δι’ ἃ μόνα καὶ τὸν ἐν τοῖς ἄλλοις τὸ ἦθος κατεψευσμένον ἀναγκαῖον ἦν ἀληθεύειν — ἀλήθεια γὰρ ὀπαδὸς θεοῦ —, λόγοις μὲν ἀναδιδάσκειν περὶ τῆς ἑαυτοῦ προαιρέσεως οὐκ ἐδοκίμαζε, τὸ μεταπείθειν ἐπιχειρεῖν τοὺς προκαταληφθέντας ἐναντίαις δόξαις ἀργαλέον εἰδώς, ἱκετεύει δὲ τὸν θεὸν ἐμφανεῖς ἀποδείξεις αὐτοῖς παρασχεῖν περὶ τοῦ μηδὲν ἐψεῦσθαι κατὰ τὴν τῆς ἱερωσύνης αἵρεσιν.

ὁ δὲ κελεύει δώδεκα ῥάβδους λαβεῖν ταῖς φυλαῖς ἰσαρίθμους καὶ τὰ μὲν τῶν ἄλλων ὀνόματα φυλάρχων ἐπιγράψαι ταῖς ἕνδεκα, τῇ δὲ λοιπῇ τὸ τοῦ ἀδελφοῦ καὶ ἀρχιερέως, εἶτ’ εἰς τὸν νεὼν ἄχρι τῶν ἀδύτων εἰσενεγκεῖν· ὁ δὲ τὰ προσταχθέντα ποιήσας ἐκαραδόκει τὸ ἀποβησόμενον.

τῇ δ’ ὑστεραίᾳ λογίῳ πληχθείς, ἅπαντος τοῦ ἔθνους παρεστῶτος, εἰσέρχεται καὶ τὰς ῥάβδους ἐκκομίζει, τὰς μὲν ἄλλας οὐδὲν διάφορον ἐχούσας, μίαν δ’ ἐφ’ ᾗ τοὔνομα ἐπεγέγραπτο [*](1 δέ om. H1P, ss. H2 1. 2 post πρεσβυτάτην add. φυλὴν Α 2 δυοκαίδεκα Α (Turn.), ιβ΄ VO φυλῶν] φυλὴν VK, om. Α ἀναπείθουσι συμφρονεῖν transp. BBMF, συμφρονεῖν om. O ἧ V2OK1: οἱ AF, οἷς 2. 3 οἰκειοτέρων M (Turn.) 3 ἐπηκολούθησεν M ἔχει EH1P ειον δυναμένην M, δυνάμενοι AK2 πρεσβείαν BEMF, πρεσβείας VO, πρεσβείαις Κ ἡγεμονίας FGHP: ἡγεμονίαν ceteri 4 μωυσῆς ἔγνω transp. Α (v) καθ’ αὐτοῦ AV2OK: κατ’ αὐτοῦ ceteri 5 εἴρητο M, ἤρατο F ὡς μὲν τοὺς transp. Α 7 τὴν om. H1P,. ss. Η2 8 διὰ τοσούτων ἐλέγχων] καὶ ταῦτα τοσούτοις ἐλέγχοις V2OK ἑαυτῶν F 9 πρὸς AFGHP: εἰς τιμὴν θεοῦ trausp. F 11 ἀναδιδάσκει M 12. 13 προκαταλειφθέντας M 13 ἐναντίαις] ἐν ταῖς Α 15 δώδεκα AF: δεκαδύο ceteri 16 φυλάρχων ὀνόματα trausp. P 17 λοιπῇ] Λευιτικῇ mirabiliter coni. Mang. τὸ om. F εἶτα VOK 17. 18 εἰς νεὼ (om. τὸν) A 19 λογείῳ (ει ex ϊ corr.) M 20 παρεστῶτος Mang. (et ipse conieceram: cf. 250,13): προεστῶτος codd. 21 διάφορον AFGHP Barb.: διαφέρον ceteri δὲ VOK ἧ FGHP: ἧς ceteri (v) ἐπεγέγραπτο om. Barb.) [*](12 — 13 N fol. 157v: τὸ μεταπείθειν — ἀργαλέον εἰδώς. 15 sqq. Num. cap. 17) [*](20 — 245,9 Catena Barber. IV 56 fol. 141v Φίλωνος ἑβραίου ἐκ τοῦ περὶ τοῦ μώσεως βίου λόγου δευτέρου: τὰς ῥάβδους ἐκκομίζει μώσης — γευσάμενον εὐσεβείας ὤργισε.)

βλαστοὺς ἐξέφυσε καὶ ὑπ’ εὐφορίας καρπῶν ἔβριθεν. οἱ δὲ καρποὶ κάρυα ἦσαν, ἃ φύσιν ἐναντίαν ἔχει τοῖς ἄλλοις· ἐπὶ γὰρ τῶν πλείστων, σταφυλῆς, ἐλαίας, μήλων, διαφέρει τὸ σπέρμα καὶ τὸ ἐδώδιμον, ἃ διαφέροντα τόποις χωρίζεται· τὸ μὲν γὰρ ἐδώδιμον ἔξω, τὸ δὲ σπέρμα εἴσω κατακέκλεισται· τοῦ δὲ καρύου ταὐτόν ἐστι τό τε σπέρμα καὶ τὸ ἐδώδιμον, ἀμφοτέρων εἰς μίαν ἰδέαν ἀποκριθέντων, καὶ τόπος εἷς ὁ ἐντὸς ὠχυρωμένος καὶ περιπεφρουρημένος ἕρκει διπλῷ, τῷ μὲν ἐκ φλοιοῦ πάνυ βαθέος, τῷ δ’ οὐδὲν ἀποδέοντι ξυλίνου κατασκευάσματος·