Quis Rerum Divinarum Heres Sit

οἱ μὲν οὖν ἑαυτοῖς ταῦτα ἐπιγράφοντες ἄξια τῆς ἑαυτῶν βαρυδαιμονίας ἐκληρώσαντο, ψυχὴν μὲν ἐπίβουλον, ἀλόγοις πάθεσι πεφυρμένην καὶ πλήθει κακιῶν κατειλημμένην, τοτὲ μὲν ὑπὸ λαιμαργίας καὶ λαγνείας ὥσπερ ἐν χαμαιτυπείῳ περιυβριζομένην, τοτὲ δὲ ὑπὸ πλήθους ἀδικημάτων ὥσπερ ἐν δεσμωτηρίῳ καθειργμένην μετὰ κακούργων, οὐκ ἀνθρώπων, ἀλλ’ ἐπιτηδευμάτων, ἃ πᾶσι τοῖς κριταῖς [ἢ τιμωρηταῖς] ἀγώγιμα γέγονε, λόγον δὲ στόμαργον, ἠκονημένον κατὰ τῆς ἀληθείας, βλαβερὸν μὲν τοῖς ἐντυγχάνουσιν, αἰσχύνην δὲ τοῖς κεκτημένοις ἐπιφέροντα, αἴσθησιν δὲ ἀκόρεστον, ἐμφορουμένην μὲν αἰεὶ τῶν αἰσθητῶν, ὑπὸ δὲ ἀκράτορος τῆς ἐπιθυμίας μηδέποτε ἐμπλησθῆναι δυναμένην, ἀλογοῦσαν τῶν σωφρονιστῶν, ὡς παρορᾶν καὶ παρακούειν καὶ ὅσα ἂν ἐπ’ ὠφελείᾳ διεξέρχωνται παραπτύειν.

οἱ δὲ λαβόντες μὴ ἑαυτοῖς, ἀλλὰ θεῷ τούτων ἕκαστον αὐτῷ ἀνέθεσαν, ἱεροπρεπὲς καὶ ἅγιον ὄντως φυλάξαντες τῷ κτησαμένῳ, τὴν μὲν διάνοιαν, ἵνα μηδὲν ἄλλο ἢ περὶ [*](1 πανθ’ ὅμου ταυτ’ οὐ Pap: πάντα ὁμοῦ ταῦτα (τὰ G) GHP, οὐ πάντα ὁμοῦ ταῦτα ἑαυτοῦ κτηματ' Pap: κτήματα αὐτοῦ GHP, κτήματα αὐτῶ ΑΒ 2 ἑαυτοῦ PL, τ ἑαυ Η 3 τὴν Pap GP: om. ceteri 4 ταῦτα om. Pap. ἀνατεθείκασιν Pap 4. 5 ψυχήν, αἴσθησιν, λόγον om. ΑΒ 5 πάντα ταύτα Pap: ταῦτα πάντα codd. ὁ ὥστε Pap (Turn.): ὅτε G, ὧ τε HP, ὧ καὶ κατ’ αὐτὸν Pap: καθ’ αὑτὸν GHP, καθ’ ἑαυτὸν ABL 7 αἰ ἑρμηνείαι Pap 8 post ἄξια add. ταῦτα ABH2, αὐτὰ GP, ταὐτὰ Η1, ταύτης coni. Mang. αὐτῶν AB 11. 12 ὥσπερ—ἀδικημάτων add. mg. H2 11 χαμαιτύπη ABGP περιμυριζομένην G δὲ] δὴ Pap 12 καθειργμένην Pap: καθειργνυμένην codd. 13 ἀλλὰ Pap Α η τιμωρηταῖς Pap: om. codd., fort. aliud latet (καὶ 14 γέγονε Pap ABG: γίνεται HP 15 βλάβην conicio 16 ἀεὶ codd. 17 της Pap: om. codd. 20 τούτων Pap et H2: ταῦτα ceteri αὐτῶ H2: αὐτῶν ceteri et Pap 21 φυλάξαντες Pap HPD: διαφυλάξαντες ABG τῶ κτησαμένῳ Pap GHP: τὸ κεκτημένον ΑΒ, τὸ κτῆμα coni. Mang, τῷ παρακαταθεμένῳ conicio μηδὲν codd: μὴ Pap ἢ Pap D: ἢ τὰ codd.) [*](19—26,7 ibid. οἱ μὲν οὖν ταῦτα καλῶς δεξάμενοι καὶ φυλάξαντες τῷ δεδωκότι τὴν διάνοιαν ἐτηρησαν, ἶνα μηδὲν ἄλλο—διαγγέλλῃ.)

νῷ γὰρ ὁ θεὸς καταλαμβάνειν τὸν μὲν νοητὸν κόσμον δι’ ἑαυτοῦ, τὸν δὲ ὁρατὸν δι’ αἰσθήσεως ἐφῆκεν. εἰ δὴ δύναιτό τις πᾶσι τοῖς μέρεσι ζῆσαι θεῷ μᾶλλον ἢ ἑαυτῷ, διὰ μὲν τῶν αἰσθήσεων εἰς τὰ αἰσθητὰ διακύψας ἕνεκα τοῦ τἀληθὲς εὑρεῖν, διὰ δὲ τῆς ψυχῆς τὰ νοητὰ καὶ ὄντα ὄντως φιλοσοφήσας, διὰ δὲ τοῦ κατὰ τὴν φωνὴν ὀργάνου καὶ τὸν κόσμον καὶ τὸν δημιουργὸν

ὑμνήσας, εὐδαίμονι καὶ μακαρίῳ βίῳ χρήσεται. ταῦτα ἐκ τοῦ „λάβε μοι“ παρεμφαίνεσθαι νομίζω. βουληθεὶς μέντοι καὶ τῆς θείας ἀρετῆς ἀπ’ οὐρανοῦ τὴν εἰκόνα ἐπὶ γῆν καταπέμψαι δι’ ἔλεον τοῦ γένους ἡμῶν, ἵνα μὴ ἀτυχήσῃ τῆς ἀμείνονος μοίρας, συμβολικῶς τὴν ἱερὰν σκηνὴν καὶ τὰ ἐν αὐτῇ κατασκευάζει, σοφίας ἀπεικόνισμα καὶ μίμημα.

τῆς γὰρ ἀκαθαρσίας ἡμῶν ἐν μέσῳ φησὶ τὴν σκηνὴν ἱδρῦσθαι τὸ λόγιον, ἵν’ ἔχωμεν ᾧ καθαρθησόμεθα ἐκνιψάμενοι καὶ ἀπολουσάμενοι τὰ καταρρυπαίνοντα ἡμῶν τὸν ἄθλιον καὶ δυσκλείας γέμοντα βίον. τὰ συντείνοντα οὖν πρὸς τὴν κατασκευὴν ἴδωμεν ὃν τρόπον εἰσφέρειν προσέταξεν.

„ἐλάλησε“ φησί „κύριος πρὸς Μωυσῆν λέγων· εἰπὸν τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ, καὶ λάβετέ μοι ἀπαρχάς, παρὰ πάντων οἷς ἂν δόξῃ [*](1 διανηται Pap, διανοῆσαι v ἵνα Pap D 2 ἐγκωμίοις Pap ABD: ἐγκωμίῳ GHP καὶ εὐδαιμονισμοῖς om. D γεγαίροι v 3. 4 τὰς πρὸς—ἐπιδεικνύμενος om. D 4 δὲ om. Β φαντασιούμενοι Β 4. 5 τὸν αἰσθητὸν ἅπαντα κόσμον Pap D L D R: τὸν αἰσθητὸν κόσμον ἅπαντα D M, πάντα τὸν αἰσθητὸν κόσμον codd. 5 prius καὶ Pap D: τε καὶ codd. 5—7 ζῷα—σχέσεις om. 7 τῆ ψυχὴ D διαγγεληι Pap D R, διαγγέλλοι v 9 δὴ Pap: δὲ codd. 11 τὸ ἄληθες Pap 13 βίῳ om. Pap ταῦτ’ Β 15 ἀκόνα ut vid. L, ἀκρότητα V τὴν γῆν DC, γῆς DK καταπέμψαι post οὐρανοῦ transp. D C 16 τῆς] τέλεον τῆς D μείζονος D R 17. 18 καὶ τὰ—σκηνὴν om. AB ἀπεικονίσματα καὶ μιμήματα D 19 ἱδρῦσθαι Pap D: ἱδρύσασθαι codd. τὸ λόγιον post φησὶ transpos. D post λόγιον add. διετάξατο ABP2 ἶνα codd. D 20 τὰ] πρὸς τὸν DR 22 φησιν Pap εἶπον codd. 23 λάβε G παρα παντων Pap: om. codd.) [*](14—21 DC fol. 173v τοῦ αὐτοῦ D R fol. 162v post locum ad vol. I p. 72,3 allatum: βουληθεὶς οὖν (οὖν om. D C) ὁ θεὸς τῆς θείας—βίον.)

θεὸν ἐξετάζονται μόνον. ἐρεύνησον δέ, εἰ θέλεις γνῶναι, ἕκαστα, φυτά, ζῷα, τέχνας, ἐπιστήμας. ἆρ’ οὖν αἱ πρῶται τῶν φυτῶν σπερματικαὶ καταβολαὶ γεωργίας ἢ τῆς ἀοράτου φύσεώς εἰσιν ἀόρατα ἔργα; τί δ’ αἱ ἀνθρώπων καὶ τῶν ἄλλων ζῴων γενέσεις; οὐχ ὡσανεὶ μὲν συναιτίους ἔχουσι τοὺς τοκέας, τὴν δ’ ἀνωτάτω καὶ πρεσβυτάτην καὶ ὡς ἀληθῶς αἰτίαν τὴν φύσιν;

τέχναις δὲ καὶ ἐπιστήμαις οὐ πηγὴ καὶ ῥίζα καὶ θεμέλιοι καὶ εἴ τι ἄλλο πρεσβυτέρας ὄνομα ἀρχῆς ὑπόκειται ἡ φύσις, ᾗ πάντ’ ἐποικοδομεῖται τὰ καθ’ ἑκάστην θεωρήματα; φύσεως δὲ μὴ προϋποκειμένης ἀτελῆ τὰ πάντα. ἐνθένδε μοι δοκεῖ τις ὁρμηθεὶς εὐστόχως εἰπεῖν

εἰκότως οὖν τὸ λόγιον ἀνέθηκε τὰς ἀρχὰς τῷ ἡγεμόνι θεῷ. καὶ ἐν ἑτέροις „εἶπεν“ φησίν „κύριος πρὸς Μωυσῆν λέγων· ἁγίασόν μοι πᾶν πρωτότοκον, πρωτογενές, διανοῖγον πᾶσαν μήτραν ἐν υἱοῖς Ἰσραὴλ ἀπὸ ἀνθρώπου ἕως κτήνους· ἐμοί ἐστιν“ [*](1 λήψεσθε Mang: λήψεσθαι codd., λημψεσθαι Pap 1. 2 καὶ ἐνταῦθα codd. 2 λαβεῖν Pap: λαμβάνειν codd. ἐστιν ὁ διδούς codd. 3 ἐξετάζοντα G ante ἀσινῆ add. ἀλλ’ H2 δε Pap: τε codd. καὶ om. AB 4 αὗ καὶ] αὐτὰ G διαφυλάττοντος Pap, διαφυλάττοντα G, φυλάττοντας P ἀπαρχὰς coni. Mang. ὁ ἐραύνησον Pap δ add. μόνον AB 7 αρ᾿ ουν Pap: ἆρά γε οὑν codd. τῶν] τε τῶν G σπερματικαὶ] ἀρχαὶ σπέρματα καὶ ΑΒ 8 ἀόρατα] ἄρα τὰ H1P, del. Η2 9 γένεσις Pap μὲν] μὴ PH1 10 δ’ ἀνωτάτωι Pap, δ’ ἀνωτάτην AB, διανωτάτην G πρεσβυτάτην Pap: πρεσβυτέραν codd. 11 οὐ] ἡ P 12 θεμέλιοι Pap: θεμέλιος codd. ὄνομα πρεσβυτέρας ΑΒ ἡ φύσις om. ΑΒ 13 πάντα Pap καθ’ ἑκάστην Pap: om. ceteri 14 τὰ Pap: om. codd. ἐνθένδε Pap: ἐντεῦθεν codd. ορμηθεις Pap: om. ceteri 16 τοι] τὸ P τοῦ παντός ABHP 17. 18 αρχην—παντος Pap: om. codd. 18 ἀπένειμεν H1P, ἀπένειμε Pap G: ἀπόνειμε H2, om. AB 19 ἀνέθηκεν Pap GP ἀρχὰς Pap: ἀπαρχὰς codd. 20 εἶπεν φησιν Pap: εἶπε codd. πρὸς Μωυσῆν codd.: Μω(υσηι) Pap 21 πάσαν Pap: om. codd.) [*](16 cf. ad vol. I p. 273,10.)

ὥστε ἀνωμολογῆσθαι καὶ διὰ τούτων, ὅτι τὰ πρῶτα καὶ χρόνῳ καὶ δυνάμει κτήματα θεοῦ, καὶ διαφερόντως τὰ πρωτογενῆ. ἐπειδὴ γὰρ πᾶν γένος ἄφθαρτον, δικαίως τῷ ἀφθάρτῳ προσνεμηθήσεται, καὶ εἴ τις καὶ συνόλως μήτραν διοιγνύειν ἀπὸ ἀνθρώπου, τοῦ λογισμοῦ καὶ λόγου, ἕως κτήνους, αἰσθήσεώς τε καὶ σώματος.

ὁ γὰρ διοιγνὺς τὴν μήτραν ἑκάστων, τοῦ μὲν νοῦ πρὸς τὰς νοητὰς καταλήψεις, τοῦ δὲ λόγου πρὸς τὰς διὰ φωνῆς ἐνεργείας, τῶν δὲ αἰσθήσεων πρὸς τὰς ἀπὸ τῶν ὑποκειμένων ἐγγινομένας φαντασίας, τοῦ δὲ σώματος πρὸς τὰς οἰκείους αὐτῷ σχέσεις τε καὶ κινήσεις ἀόρατος καὶ σπερματικὸς καὶ τεχνικὸς θεῖός ἐστι λόγος, ὃς προσηκόντως ἀνακείσεται τῷ πατρί.

καὶ μὴν ὥσπερ αἱ ἀρχαὶ θεοῦ, οὕτως καὶ τὰ τέλη θεοῦ. μάρτυς δὲ Μωυσῆς προστάττων ἀφαιρεῖν καὶ ὁμολογεῖν τὸ τέλος τῷ κυρίῳ (Num. 31, 28 ss.). μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὰ ἐν κόσμῳ.

πῶς; φυτοῦ μὲν ἀρχὴ σπέρμα, τέλος δ’ ὁ καρπός, ἑκάτερον οὐ γεωργίας, ἀλλὰ φύσεως ἔργον. πάλιν ἐπιστήμης ἀρχὴ μὲν ἡ φύσις, ὡς ἐδείχθη, πέρας δ’ οὐδ’ ἦλθεν εἰς ἀνθρώπους. τέλειος γὰρ οὐδεὶς ἐν οὐδενὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων, ἀλλ’ ἀψευδῶς αἱ τελειότητες καὶ ἀκρότητες ἑνός εἰσι μόνου. φορούμεθ’ οὖν λοιπὸν ἡμεῖς ἐν τῷ τέλους καὶ ἀρχῆς μεθορίῳ, μανθάνοντες, διδάσκοντες, γεωπονοῦντες, ἐργαζόμενοι τῶν ἄλλων ἕκαστον ὡς ἂν ἱδρῶντες, ἵνα τι καὶ γένεσις πράττειν δοκῇ.

γνωριμώτερον μέντοι τὰς ἀρχὰς καὶ τὰ τέλη κατὰ θεὸν ὡμολόγησεν ἐπὶ τῆς τοῦ κόσμου γενέσεως εἰπών· „ἐν ἀρχῇ ἐποίησε“ (Gen. 1, 1) καὶ πάλιν „συνετέλεσεν ὁ θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν“ (cf. Gen. 2,1. 2.4).

νυνὶ μὲν οὖν „λάβετέ μοι“ (Exod. 25, 2) φησὶ διδοὺς τὰ πρέπονθ’ ἑαυτῷ καὶ προτρέπων τὰ δοθέντα μὴ κιβδηλεύειν, ἀλλ’ ἀξίως τοῦ δόντος [*](1 ὥστε om. Pap ανομολογησθαι Pap, ἀνομολογεῖσθαι ΑΒ (coni. Mang.) 2 χρόνω] spatium 4—5 litt. G 3 καὶ ἐπειδὴ ἅπαν γένος ΑΒ 4 καὶ εἰ τις καὶ Pap: καὶ εἴ τι codd., ὃς οἷός τε καὶ conicio, καὶ εἴ τις ἱκανὸς coni. Cohn διοιγνύειν Pap GP: ἀνοιγνύει AB, διοιγνύει Η 5 λογισμοῦ] νοῦ coni. Mang. λόγου Pap: τοῦ λόγου codd. τῆς αἰσθήσεως codd. ὁ την Pap: om. codd. 6, 7 καταλημψεις Pap 7 δ’ AB 8 ἀπὸ om. AB, υπο Pap 9 οἰκείας ΑΒ ὁ ἀόρατος conicio 10 θεῖος Pap: θεῖος codd 14 δ’ o Pap, δὲ ὁ GHP: δὲ ΑΒ ἑκάτερα G 16 πέρα G δ’ οὐδ’ ἔλθῃ H2, δ’ ἦλθεν Pap, δ’ οὐδ’ ἄν ἔλθοι v 17 ἀλλὰ ψευδῶς BH1 18 ἑνός] ἀνθρώπου Β εἰσιν Pap φορουμεθα Pap λοιπὸν om. AB, post ἀρχῆς transpos. GHP ἀρχὴ G 19 γεηπονοῦντες ΑΒ 20 ὡς ἂν ἱδρῶντες scripsi: ὦσαν ἱδροῦντες Pap, ὡσανεὶ δρῶντες codd. δοκεῖ G 21 ἀρχὰς Pap: ἀπαρχὰς codd. 24 φησιν Pap 25 ἑαυτῶι Pap: αὑτῶ codd. δοντος Pap (Mang.): δέοντος codd.)

„ἰδοὺ“ γάρ φησιν „εἴληφα τοὺς Λευίτας ἀντὶ παντὸς πρωτοτόκου διανοίγοντος μήτραν παρὰ τῶν υἱῶν Ἰσραήλ· λύτρα αὐτῶν ἔσονται“ (Num. 3, 12). οὐκοῦν λαμβάνομεν καὶ δίδομεν, ἀλλὰ κυρίως μὲν λαμβάνομεν, καταχρηστικῶς δὲ διδόναι λεγόμεθα δι’ ἃς αἰτίας εἶπον. εὐθυβόλως δὲ λύτρα ὠνόμασε τοὺς Λευίτας· εἰς ἐλευθερίαν γὰρ οὐδὲν οὕτως ἐξαιρεῖται τὴν διάνοιαν ὡς τὸ πρόσφυγα καὶ ἱκέτην γενέσθαι θεοῦ. τοῦτο δ’ ἡ ἱερωμένη φυλὴ Λευιτῶν ἐπαγγέλλεται.