Historia persecutionis Africanae provinciae

(I, 13) Quodam tempore paschalis sollemnitas agebatur; et dum in quodam loco, quae Regia uocitatur, ob diem paschalis honoris nostri sibimet clausam ecclesiam reserarent, conpererunt Arriani. Statim quidam presbyter eorum, Anduit nomine, congregata secum armatorum manu ad expugnandam turbam accenditur innocentum. Introeunt euaginatis spatis, arma corripiunt; alii quoque tecta conscendunt et per fenestras ecclesiae sagittas spargunt. Et tunc forte audiente et canente populo dei lector unus pulpito sistens alleluiaticum melos canebat; quo tempore sagitta in gutture iaculatus cadente de manibus codice mortuus post cecidit ipse.

Nam et alii quam plurimi sagittis et iaculis in medio crepidinis altaris probantur occisi; nam qui gladiis tunc interempti non sunt, postea poenis adtriti regio iussu omnes paene necati sunt, praesertim maturioris aetatis. Alibi namque, sicut Tunuzuda contigit, Galibus, Uicu Ammoniae uel aliis in locis, tempore quo sacramenta dei populo porrigebantur, introeuntes maximo cum furore corpus Christi et sanguinem pauimentis sparserunt et illud pollutis pedibus calcauerunt.

(I, 14) Ipso enim Geisericus praeceperat tempore suadentibus episcopis suis, ut intra aulam suam filiorumque suorum [*]( 2 nudus β 3 LXX a in om. β5 quondam L paschali BVC pascalis MP 6 quae] qui VCMsaL diei bI 7 honorem β conpererunt] ut compererant Ma conpereant W conperinnt b compereunt PB 8 andnit a andiot L addnit 0 9 congregatam et manum β secum om. β 10 accenditNu P accendit bR innocentium aLb1 11 fenestram P 13 in pnlpito WS2 alleluiaticos β uel os b 14 in gutture om. β guttere V. 15 alia BVCs1 quam plurimi] multi a 19 tunuzuda B W tunazuda cpL tinuzuda Pb nunc a galbus Wβ 20 uico Wa amoeniQ W Uicu Ammoniae cum Mommseno nomen loci esse puto 21 introeunte maximino β 22 pauimento β exparserunt b 24 ipse a )

Quem cum Theodericus. regis filius, qui eius dominus erat, poenis non ualentibus capite truncari iussisset, a suo prohibetur Iucundo presbytero dicenti sibi: (poteris eum diuersis afflictionibus interficere; nam si gladio peremeris, incipient eum Romani martyrem praedicare\'. Tunc Theodericus in Bizacenam prouinciam ad fodiendas eum condemnat scrobes. Postea quasi ad maiorem . obprobrium haut procul Carthagine, ubi ab omnibus uideretur, pastorem eum praecepit esse uaccarum.

Inter haec dum domino reuelante dormitionis suae proximum cerneret diem, aduocat quendam Felicem uenerabilem Christianum, procuratorem domus filii regis, qui Armogastem ut apostolum uenerabatur, dicitque illi: \'tempus meae resolutionis aduenit; obsecro te per. fidem quam utrique tenemus, ut sub hac siliquae arbore [*]( 23 II Tim. 4, 6. ) [*]( 2 armogasten a 3 tinientibus Wl timentibus BVC tumentibus MaL humentibus 82 chordis Ms et sic infra 4 ragam § 5 descendentes BVCWaLa1 discedentes M ostenderunt PR oetenderant b distenderent M 6 caelo 0 respicientes b 7 torres VCs1 tortores torres M disruptas WMsβ (III, 31) allatas P 9 inuocanti] sic Βϕ uanascebant 0 euanescebant Ms 12 theodoricus L theudoricus PR non] nil M 13 iocundo ϕWaβ 14 dicente Wβ15 matirS W 16 theodricus VC teudoricus P nizacenam BVC saL iuaazenam M bizagenam 0 prouinciam uizacenam W 17 maius W2CMsaL 18 obproprium C haut MsaL: haud WC aut BV ut β a carthagine sa 19 eum pastorem 0 20 dormitioni bR 24 silice a siliqua V\'Ms arborem BVl arborum V2M ) [*]( 2* )

Respondit Felix et dicit: \'absit a nobis, confessor uenerabilis, sed sepeliam te in una basilicarum cum trinmpho et gratia qua mereris). Cui beatus Armogas: \'non, sed quod dixi facturus es\'. Ille timens dei hominem contristare, ueraciter quod iusserat promisit esse facturum. Statim intra paucissimos dies comes bonae confessionis de hac uita migrauit. Festinauit Felix sibi delegatum sub arbore fodere sepulchrum. Qui, cum intexti radices et soliditas aridae telluris moram faceret et laborem, angebatur, quod tardius sancti membra corporis humarentur. Tandem abscisis radicibus multo altius terram cauantes conspiciunt sarcofagum splendidissimi marmoris praeparatum, qualem forte nullus omnino habuit regum.

(I, 15) Sed nec quendam afchimimum, nomine Masculan, debeo praeterire. Qui cum multis insidiis premeretur, ut catholicam amitteret fidem, ipse eum rex postea blandiendo affatibus saecularibus inuitabat, promittens multis eum diuitiis cumulandum, si uoluntati eius auditum facilem commodasset. Qui cum fortis atque inuictus maneret, iubet eum subire sententiam capitalem, ita tamen callidus occulte praecipiens, ut si in illa hora uibrantis gladii pertimesceret ictum, magis eum occideret, ne martyrem gloriosum fecisset; si autem fortem in confessione conspiceret, a gladio temperaret. Sed ille ut [*]( 1 deo β 4 reuelauit W dixit Mab 5 sepiliam b 6 quam aLp cui] cuius b armogast\' (sed \' man. rec. add.) C armogastes Msa 7 constristare Bl contristari a 8 se esse β 11 Qui] cui CaLb intextae WsaL solidatas Pb1R 12 facerent aL et om. a labore WaL§ augeretur Lβ 14 cauentes VCPR sartofagum BV (Schuch. I, 161; III, 83) spendidissimi C 15 quale M 16 ne b quandam p archiaminia W archiminium ML archinimum β manscnlan β mascnlaum 8 18 comitteret B comittet Y cõmutet C commntaret Ms omitteret aL 19 promittit β eum mnltis Msb 20 anditam b fatile W 21 inuictus in fide 0 sibi snbire W sententia b 22 callidns om. a M martyre b 25 a om. W )

(I, 16) Nouimus et alium ea tempestate, nomine Saturum.

Qui cum lucidum esset membrum ecclesiae Christi et prauitatem Arrianorum libertate catholica frequenter argueret — fuit hic procurator domus Hunirici — conuenitur accusante Mariuado quodam diacono, quem Huniricus infaustus singulariter honorabat, ut fieret Saturus Arrianus. Promittuntur honores et diuitiae multae si faceret, praeparantur supplicia dira si nollet, hac obtione proposita, ut si regalibus iussis non oboediret, primo discussione metante amissa domo uel substantia, distractis omnibus mancipiis ac filiis, uxor eius ipso praesente camelario in coniugium traderetur.

Quod ille plenus deo magis ut uelociter prouenisset, impios prouocabat. Ob quam causam uxor eius indutias uisa est ab his qui exsequebantur nesciente marito petisse. Accedit ad maritum alia Eua consilio magistrata serpentis. Sed ille Adam non fuit, qui inlecebrosa uetitae arboris poma contingeret, quia non Indigens, sed Saturus uocabatur, saturatus ab ubertate domus dei et torrentem deliciarum eius potatus. Aduenit mulier ad locum, ubi maritus singularis orabat, conscissis uestibus crineque soluto, secum comitantibus filiis unamque infantulam, quae [*]( 20 cf. Ps. 35, 9. ) [*]( 2 Etsi uulgo; cf. II, 35, PasB. 6 8 no P 7 hic] namque Ms unirici W honerici reU. 8 mauriuado, B ante rasuram condi W\' quonda W\' huniricus W: hunuricus B hunericus rell. 10 si om. PlR 11 obtione] sic BVlC 12 primo diecussione metante acripsi coli. II, 50, 51, III, 46: primo discussionem et ante BVC1WMsa prima discussione (discurs- PR) et ante C1β primo facta duscussione et a. Lx domu PlB 13 fiis W\' 14 in] ad β traderetur in coniugium a deo plenus P 15 perne. nisset Pb prouaoabat V 16 indutias ita BW (III, 28) indicias P 18 magistrae V2 Ms magiatra C illecebra M 19 nitae β 20 satiatus β torrente mss praeter B V (τόv χει- μἀροuντης τρuψη̄ςaov ποτιει̃ς αu̓toúς) 21 diliciarum BVCW1 22 conscisis W conoissis b scissis uestibus ... ll, 7 humilitatem in illo desunt in a, uno folio deperdUo 23 seque a )

Cui ille Iob sancti uoce respondit: \'tamquam una ex insipientibus mulieribus loqueris Formidarem, mulier, si sola esset huius uitae amara dulcedo. Artificio, coniux, diaboli ministraris. Si diligeres maritum, numquam ad secundam mortem adtraheres proprium uirum. Distrahant filios, separent uxorem, auferant substantiam: mei domini ego securus de promissis uerba tenebo: si quis non dimiserit uxorem, filios, agros aut domum, meus non poterit esse discipulus\'. Quid ultra? Discedens mulier cum filiis refutata; confortatur Saturus ad coronam, discutitur, expoliatur, poenis conteritur, mendicus dimittitur, interdicitur ei prodeundi accessus. Totum ei tulerunt, stolam tamen baptismatis auferre non potuerunt.

(I, 17) Post haec Geisericus ecclesiam Carthaginis claudi praecepit, dissipatis atque dispersis per diuersa exiliorum loca, quia episcopus non fuerat, presbyteris et ministris. Quae uix [*]( a. 476 ) reserata est Zenone principe supplicante per patricium Seuerum; et sic uniuersi ab exilio redierunt. Quae uero in Hispania, Italia, Dalmatia, Campania, Calabria, Apulia, Sicilia, Sardinia, [*]( 10 Iob 2, 10. 15 Lnc. 14, 26. ) [*]( 1 Quam] quae WL nescienti β proicit Cs Halmius proicitur BVWL proiecit M proiciens βυ 5 conditione Ws 8 innictus b 9 fecere b ille illud b uooe om. β 12 coniunx LPR minitaris ex minitraris W ministra ea C ministras 8\' ministrares P1 diligeris BVlbx 14 distrahent b 17 potrat W discendene W1P1 18 confortatos b 19 interoeditnr et 20 accensus P 21 aufere b 24 fuerat] erat β 25 subplicante P\' 26 ispania P 27 in italia β )