Sed quoniam alios seorsum uolunt in diuinitatem ab ho receptos, et distingui inter natiuos et factos secundum Dionysium Stoicum, de ista quoque specie adiciam. de ipso quidem Hercule erit summa responsionis, an dignus caelo et diuinitate; sic enim pro uoluntate meritis addicunt diuinitatem. si ob uirtutem, quod feras constanter confecerit, quid tam memorabile? nonne ludo puniti, uel etiam ad munus dati arenariae uilitatis plurimas in unum, et quidem studiosiores bestias confilciunt? si ob peragratum orbem, quantis et locupletibus dulcis libertas aut philosophis famulatoria mendicitas idem praestitit? non meminerunt Asclepiaden Cynicum unica uaccula, cuius et dorso uehebatur et si quando ubere alebatur, orbem totum oculis subegisse? si Hercules etiam ad inferos adiit, quis hoc nesciat, uiam ad inferos omnibus patere? || Si eum consecrastis ob caedes et pugnas plurimas, edidit multo maiorem numerum magnus ille Pompeius, maritimorum praedonum uictor, ipsam qui nec Ostiam saluam reliquerant: et quot, quaeso, milia usque [*]( 1 impudici in extraneos Goth: impudici.... traneos Bal*, Hild* 2 is Oehlerus: .. Goth*, .... Hild* 3 ab hominibus Goth: .... minibus Goth* 5 Dionysium Stoicum Goth: dionys..... cum Goth* 6 erit summa Oehlerus: ........ ma Goth*, ea nobis erit summa Goth 7 sedenim Hartelius uoluntate Oehlerus: u lac. 10 Goth*, u lac. 7 Hild* 8 constanter confecerit Goth: consta.n......... rit Goth* 9 ad munus dati Oehlerus: ad........ Goth*, ad....... Hild*, ad munus dati ad bestias auctorati Goth 10 araenariae A 11 studiosiores bestias conficiunt Goth: studiosiores ......... ciunt Goth* si ob Rig: scio A 12 dulcis libertas Oehlerus: dul ..... tas Goth*, dul........ tas Hild*, dulcis peregrinitas Goth filosophis A 13 mendicitas Goth: mendicitis A praestitit? non meminerunt Goth: praesti (non i sed a A habere uidetwr) ...... minerunt Goth* 14 dorso uehebatur Goth: do ...... Goth*, dor Hild* 15 si Hercules Goth: si........ Goth* 17 omnibus patere? si eum consecrastis ob caedes et pugnas Oehlerus: omni lac. 25 as Goth*, omni lac. 35 as Hild*, omnibus ostentari (sic) Goth 18 edidit multo maiorem numerum magnus Oehlerus: lac. 22 s Goth*, lac. 30 s Hild* 19 maritimorum praedonum uictor, ipsam Oehlerus: lac. 24 Goth*, lac. 27 Hild* 20 Ostiam Oehlerus: ostias A, hostias Big saluam reliquerant: et quot quaeso milia usque in Oehlerus: al lac. 19 n Goth*, al lac. 32 n Hild* )
126
in unum angulum Byrsae Cartha a Scipione caesi fuere? quo magis Scipio quam Hercules obtinendus diuinitati deputatur. adicite potius titulis Herculaneis | stupra puellarum, uxorum et fascias Omphales, et ob decori pueri amissionem turpiter desertam militiam Argonautarum. adicite ad gloriam post turpitudinis notam etiam furias eius, adorate sagittas quae filios et uxorem interfecerunt. qui tunc dignius rogo sese inrogasset prae dolore parricidiorum? | qui uxoris ob lasciuiam uenenis circumuentus magis meruit | ut inhonesta morte moreretur? hunc uos de pyra in caelum subleuastis, | illa facilitate qua et alium ignis ex diuini ui confectum, qui pauca ee | ingenia commentus dicebatur mortuos ad uitam recurasse. is Apollinis filius, tam homo quam Iouis nepos, Saturni pronepos (uel potius, spurius ut incerto patre, ut Argiuus Socrates detulit, quippe expositum repertum, turpius Ioue educatum, canino scilicet ubere), merito, id quod nemo negare potest, fulmine haustus est. malus Iuppiter Optimus hic rursus est, impius in nepotem, inuidus in
[*]( 1 angulum Oehlerus: agnulum A Carthaginis a Scipione caesi fuere? Oehlerus: cartha lac. 12 re Goth*, cartha lac. 21 re Hild* 2 obtinendus diuinitati Oehlerus: ob lac. 13 ti Goth*, ob caedes diuinitati Hartelius 3 Herculaneis stupra puellarum Oehlerus: hercula lac. 12 um Goth*, Herculaneis stupra puerorum Goth 4 fascias Oehlerus: facias A, factas Goth, foetas Rig omfales A amissionem turpiter desertam Goth: amissio lac. 9 desertam Goth* 6 turpitudinis notam Oehlerus: turpi ........ am Goth*, turpi...... em Hild*, turpitudinem Hild, turpitudinis omnem infamiam Goth adorate Bal*: auctorate Goth* 7 interfecerunt Oehlerus: lac. 7 erunt Goth*, lac. 7 cerunt Hild*, simul eius interemerunt Goth 8 parricidiorum Goth: parri......... Goth*, parri ...... m Bal*, parri ...... um Hild* 8.10 mterrogationis signa posui 9 meruit ut inhonesta Oehlerus: meru ....... honesta Goth* 10 subleuastis illa Oehlerus: suble lac. 10 a Goth*, subleuastis tanta Hild, sublegistis ea Goth 11 ex diuini ui Oehlerus: et diuini A, et quidem diuini ui Goth 12 pauca experientiae Oehlerus: pauca e lac. 9 Goth*; paucorum medicaminum Goth 13 is Apollinis Oehlerus: ....... nis Goth*, .......... ns Hild*, Apollinis Goth 14 uel potius Goth: lac. 9 Goth*, lac. 12 Hild* 15 quippe expositum Goth: lac. 9 Goth* 16 merito, id quod nemo Oehlerus: lac. 10 Goth*, nutritum, quod nemo Goth 18 Optimus hic rursus Oehlerus: lac. 6 sus Goth*, lac. 13 sus Hild*, si fulmen illius Rig, hic rursus Goth ) 127
artificem. sedenim Pin darus meritum eius non occultauit: cupiditatem et auaritiam lucri in eo dicit uindicatam, qua quidem ille uiuos ad mortem, non mortuos autem ad uitam praeuaricatione uenalis medicinae agebat. dicitur II etiam mater eius eodem casu obisse, Lmeritoque quae tam periculosam mundo, bestiam ediderat isdem quasi scalis ad caelum erupisse. et tam en Atheni scient eiusmodi deis sacrificare. nam Aesculapio et matri inter mortuos parentant. quasi non et ipsi Thesea suum adorent, merito deum. quidni? si conseruatricem suam in litore peregrino dereliquit, eadem | obliuione, immo amentia, quae patri causa mortis fuit?
Longum foret recensere etiam de illis quos in sidera sepelistis et audaciter deis ministratis. sic opinor digni de caelo Castores et Perseus et Erigona, quemadmoduni et Iouis exoletus. sed quid mirandum? etiam canes et scorpios et cancros in caelum transtulistis. differo de his quos in oraculis colitis; habet testimonium hoc diuini. quid? et tristitiae deos arbitros esse uoltis, ut sit Viduus, qui animam corpore uiduet, quem intra muros cludi non admittendo damnastis, item Caeculus, qui oculos sensu exanim et, item Orbana, | quae in orbitatem semina extinguat; et ipsius mortis [*]( ,1 Pindarus meritum Oehlerus: pin lac. 7 um Goth*, pin lac. 10 um Hild*, Pindarus uitium Goth 2 in eo dicit uindicatam Oehlerus: lac. 6 atam Goth*, lac. 13 atam Hild*, peruulgatam Goth 3 mortuos autem ad uitam Oehlerus: mortu lac. 8 Goth*, mortu lac. 14 Hild*, mortuos ad uitam Goth 5 meritoque quae tam periculosam mundo Oehlerus: lac. 29 A, merito ..... sam m Gofh*, merito lac. 20 Bal*, Hild*, merito quae tam malam Goth 9 adorent Goth: adorarent A merito Goth: mer ...... Goth*, mer .. Hild*, merum Hild quidni? si Oehlerus: qui nisi A 12 foret Goth 13 deis ministratis Oehlerus: dei.... Goth*, deis monstratis aut incentratis Goth 14 celo A quemadmodum Goth 15 exsoletus A scorpios et Oehlerus: scorp ..... Goth*, scorpios Goth 17 colitis. habet Oehlerus: ....... et Goth*, consecrastis et Goth hoc diuini. quid? et OehZerus: hic diuini qui et A, hoc diuinitatis, qui et Goth 18 ut sit Viduus Oehlerus: ....... dius A, est et Viduus Goth 19 non admittendo Goth: no ..... tendo Goth*, non permittendo Rig 20 exanimet, item Orbana Hild: exani...... bana Goth*, exanim .... bana Bar, exanime....... bana Hild*, exanimet et Orbana Goth 21 mortis Goth: mortes A )
128
dea est. ut cetera transuolem, etiam locorum urbis uel loca deos arbitramini, Ianum Patrem (et diua arquis est Iana) et montium septem Septemontium. Geniis eisdem illi faciunt qui in isdem locis aras uel aedes habent, praeterea aliis qui in alieno loco aut mercedibus habitant. taceo Ascensum a scansione et Cliuicolam a cliuis; taceo deos Forculum a foribus et Cardeam a cardi nibus et liminum Limentinum, siue qui alii inter uicinos Apollud uos numilnum ianitorum adorantur. quid enim magnum? cum et numina sua habeant in lupanaribus, in culinis et etiam in carcere? innumeris | itaque proprus caelum impletur his aliisque Romanorum deis, quibus totius uitae officia distribuuntur, taliter ut ceteris deis opus non sit. immo cum priuatim apud Romanos dei putentur quos supra signauimus nec facile foris cogniti, quomodo ea omnia, quibus illos praeesse uoluerunt, in omni genere | humano et in omni gente proueniunt, ubi praedes eorum non modo honore, sed ipsa quoque notitia carent?
Sedenim quidam fructus et necessaria uictui demonstrauerunt. quaeso uos, cum dicitis inuenisse illos, nonne con- [*](1 dea est Oehlerus: ...... Goth* urbis uel Goth: urbisue A 2 arbitramini, Ianum Oehlerus: ar ...... Goth*, ar ......... Hilà*, arcuum Ianum Goth et A, est et Goth, ut Harlelius Arquis Goth lana Goth: lana A 3 septem add. Oehlerus geniis eisdem Oehlerus: ... Goth*, ......... Hild*, habitantium Goth 4 praeterea aliis qui Oehlerus: praeterea ....... Goth*, prae ......... Hild*, praeterea et qui Goth, perinde ut ei qui fort. 5 a scansione Oehlerus: ..... Goth*, ........ Hild*, ab ascensu Goth Cliuicolam Rig: leuico iam A, Leuicoiam Goth*, Leuicliuiam Goth 6 Forculum Goth: aforculum A Cardeam a cardinibus Goth: Car ....... nibus Goth*, card .......... nibus Hild* 7 ricinos Goth apud uos numinum Oehlerus: ap ....... num Goth*, ap ...... .... num Hild*, apuas, titinnum Goth 9 numina sua Oehlerus: ... Bal*, ......... Hild*, lacunam non signauit Goth, add. tamen deos suos culinis Goth: cunilis A etiam in Hild: immo A 10 innumeris itaque Oehlerus: inu lac. 8 lilac. 4 A, in i lac. 10 Goth*, im .... itaque Hild*, in usu singuli illi itaque Goth propriis caelum impletur his aliisque Oehlerus: propr lac. 12 aliisque Goth*, propr lac. 9 aliisque Hild*, proprio similes aliique Goth 11 dei Goth 13 dei putentur scripsi: deputentur A 15 genere Goth praesides Hartelius 16 modo honore Goth: mo ... honore Bal*, mo ... onore Hild* 17 necessaria Goth: ne ..... ia Goth* 18 nonne confitemini Oehlerus: non confitemini Rig, non..... Stemini Goth*, non et confitemini Goth )
129
fitemini prius fuisse quae inuenirentur? cur ergo non auctorem poltius honoratis, cuius haec dona sunt, sed auctorem transfertis in repertores? priusquam qui inuenisset, utique auctori gratias egit, utique illum deum sensit, cuius uere est ministerium institutoris, a quo et ipse institutus est qui inue nit et illud ipsum quod inueniretur. ficum uiridem Romae nemo nouerat Africanam, Cum Cato senatui intulit, ut quo iam prouincia hostilis esset, cui subligendae semper instabat, exprimeret. cerasium Cn. Pompeius de Ponto primus Italiae prouolgauit. potuerunt mihi nouorum apud Romanos pomorum inuentores hi meruisse praeconium diuinitatis. tam uanum hoc quam etiam propter artium Commenta deos haberi. quibus si comparentur nostrae aetatis artifices, quanto dignius posteris quam prioribus consecratio competisset? quaeso uos, an non omnibus iam artificiis antiquitas exoleuit, usu quotidiano | ubique instruente nouitatem? atque adeo quos ob artes sanctificatis, laeditis in ipsis artibus et prouocatis in aemulis insuperatis.
[*](2 potius honoratis Goth auctoritatem fort. 3 priusquam qui Oehlerus: ...... q\' (— que) A, ..... quam Goth*, nam priusquam Goth, quoniam qui Wissowa 4 cuius uere est Oehlerus: ......... Goth* cui praebuit ministerium inuentoris aut penes quem magisterium institutoris Goth 5 sq. inuenit et illud ipsum Goth: inuenit........ sum Goth* 7 Africanam, cum Oehlerus: usque dum Hild, ....... um Goth*, cum Africanam Goth quo iam] quam prope fort. 8 subigendae Oehlerus: sub....... Goth*, sub lac. 9 Hild*, subiugandae aut substruendae Goth 9 cerasum Rig primus Italiae Goth: lac. 8 taliae Hild*, ..... Italiae Goth* 11 inuentores hi meruisse Goth: lac. 9 ruisse Goth, lac. 10 tuisse Bal*, lac. 9 ruisse aut tuisse Hild* 12 propter artium commenta Oehlerus: lac. 7 commenta Goth*, lac. 12 commenta Hild*, ob artium commenta Goth 13 artifices, quanto Oehlerus: lac. 70 Goth*, lac. 5 eo Bal*, lac. 9 gmo Hild*, artifices, multo Goth 14 quaeso uos, an non Oehlerus: ...... ... nin A, ... on Goth*, lac. 11 m in idem in notis, lac. 12 on Hild*, quandoquidem in Goth 16 quotidiano ubique Goth: quotidiano Goth*, inter quotidiano et instruente deest uocula, cuius extrema litera e adhuc comparet in Msidem in notis, quoti lac. 11 e Hild* 17 sanctificatis, laeditis Oehlerus: sanctifi lac. 6 Goth*, sanctifi lac. 11 Hild*, sanctificatis, eos Goth 17 sq. et in aemulis superatis fort. insuperatis Oehle- rus: insuperatos A ) [*]( XX. Tert. I. ) [*]( .9 ) 130