Ad Nationes Libri Duo

Hucusque, opinor, horrenda obstinationum Christianarum. quae si uobiscum communicamus, superest Ildelidenda persuasionum conferamus. quamquam de persuasionibus omnis [ obstinatio nostra praestruitur; mortuorum enim praesumimus resurrectionem. | spes resurrectionis fastidium est mortis. ridete igitur quantumlibet stupidissimas mentes quae moriuntur ut uiuant, sed quo facilus rideatis et resolutius decachinnetis, arrepta spongia uel intenta | lingua delete litteras interim uestras, quae similiter asseuerant animas in corpora redituras. attamen quanto acceptabilior nostra praesumptio est, quae in eadem corpora redituras defendit? uobis autem quanto uanius traditum est hominis spiritum in cane uel mulo aut pauone | rediturum? item iudicium annuntiamus a deo pro cuiusque meritis post interitum destinatum. id uos Minoi et Radamantho adscribitis, iustiore | interim Aristide recusato. eo iudicio iniquos aeterno igni, pios et insontes amoeno in loco dicimus perpetuitatem transacturos. apud uos quoque Pyriphlegethontis et Elysii non alias con- dicio disponitur. II nec mythici ac poetici soli talia canunt, sed [*]( 5 Laconica Rig: calonica A 7 uobiscum Goth: nobiscum A deridenda Goth 8 persuasionum scripsi: personarum A quanquam A 9 obstinatio Goth 10 resurrectionum Goth 11 quantum libet Goth 12 facilius Goth 13 decachinnetis A spongea A intenta lingua Hartelius; inter ..... gua A, inter .. lingua Goth*, inter .... ngua Hild*, interim lingua Rig, interea lingua Goth, intersa lingua Wissowa 14 animas Goth: ..... s A, ..... as Bal*, Hild* 17 quanto Goth 18 pauone rediturum Goth: pauo ........ rum A 19 interitum Goth: in A m. recentissima idem restituit 20 interim Rig: ...... Â, ....... Goth* 22 insontes amoeno Goth: idem (ameno) restituit eadem illa manus recentissima in A, inson ......... A 23 ........ A, ...... e Bal*, .... quoque Goth*, ....... quoque Rig, locus quoque Goth, sors quoque M. Klussmannus pyriflegetontis A alias condicio Oehlerus: alias indicio A, alia conditio Rig, alias iudicio M. Klussmannus 24 poetici Goth: petici A )

et philosophi de animarum reciprocatione et iudicii distributione confirmant.

Quonam igitur usque, iniquissimae nationes, non agnoscitis, immo insuper execra!mini uestros, si nihil inter nos diuersitas habet, si unum et eidem sumus? quia non odistis quod estis, date dextras potius, compingite oscula, miscete | complexus, cruenti cum cruentis, incesti cum incestis, coniurati cum coniuratis, obstinati et uani cum aequalibus. pariter deorum numina laesimus, pariter indignationem eorum prouocamus. habetis et uos tertium genus etsi non de tertio ritu, attamen de tertio sexu. illud aptius de uiro et femina uiris et feminis iunctum. aut numquid ipso uos collegio offendimus? solet aequalitas aemulationis materiam summi nistrare. sic figulus figulo, faber fabro inuidet. immo iam desine simulata confessio! rediit conscientia ad ueritatem et ad constantiam ueritatis. nam omnia ista in nobis solis erunt et a nobis solis reuincuntur quibus inlata sunt, agnitione scilicet diuersae partis, unde scientia instructa et consilium inspiratur et iudicium gubernat. uestra denique sententia est, ne causam quis iudicet nisi duobus auditis, quod in nobis solis neglegitis. naturae uitio satisfacitis, ut quae in uobis non refutetis, in aliis damnetis, aut quorum reatum in uobis memineritis, ea in alios iactetis. diuerso opere occupati eritis: in extraneos casti, in uosmetipsos incesti, exertiores foris, subiecti domi. haec est iniquitas, ut gnari ab ignaris, absoluti a reis iudicemur. auferte stipulam de oculo [*]( 1 phylosophi A reciprocatione Goth: recipi prouocatione A 3 quonam Goth: quoniam A 12 collegio Goth 14 ministrare Goth 15 desine Oehlerus: de fine A rediit Oehlerus: redigit A conscientiam Goth ad add. Goth 16 ueritatis Rig: ueritas Goth 17 inlata Rig: delata Goth agnitione Rig: agnitione A 18 instructa Goth 19 inspiratur scripsi: inspirat A gubernatur A sententia est Goth: sent..... A, sent ....... Goth*, sen Bal*, sent .... Hild* 21 neglegitis Goth 22 uobis Oehlerus: nobis A damnetis Oehlerus: ...... tis A, .... tis Goth* reatum Goth: relatum A 23 iactetis diuerso Goth: iactet .........A, iactetis ...... Goth*, iactetis .... Hild* occupati Oehlerus: occupatiores A 24 incesti Goth: in ...... A, in ..... Goth*, ...... Bal*, Hild* 26 ignaris Goth iudicemur Goth: iudicamur A stipulam de oculo uestro aut del. Hauercampius )

uestro, aut trabem de oculo uestro, ut stipulam de alieno extrahatis. emendate uosmetip | prius, ut Christianos puniatis. nisi quod emendaueritis, non punie;tis, immo eritis Christiani; immo si fueritis Christiani, eritis emendati. discite quid in nobis accusetis, et non accusabitis: recognoscite quid in uobis non accusetis, et accusabitis. patet iam hinc uobis, quantum aperi potuerimus e pauculis istis libellulis, erroris inspectio et ueritatis recognitio. damnate ueritatem, sed inspectam si potestis, et probate errorem, sed repertum si putatis. quodsi praescribitur uobis errorem amare et odisse ueritatem, * cur quod amatis et odistis non noueritis.

Nunc de deis uestris, miserandae nationes, congredi uobiscum | defensio nostra desiderat, prouocans ipsam conscientiam uestram p ad censendum, an uere dei, ut uultis, an falso, ut scire non uultis. haec enim | materia est erroris humani per artificem eius, ne ignorantia erroris tollatur, quo magis rei sitis. patent oculi nec uident; hiant aures nec audiunt; | cor stupet saliens, nescit animus quod agnoscit. denique si tantam | peuersitatem una praescriptione discuti liceret, in expedito esset nuntiatio, cum omnes istos deos ab hominibus institutos non negatis, iam hinc excidere fidem [*]( 18] cf. Es. 6, 9. 10. Matth. 13, 14. 15. ) [*]( 1 aut trabem Goth: au ....... A, aut ...... Goth* 3 si nisi Wissowa emendati si eritis Hcurtelius 5 post. quid] quod Goth 6 etiam Goth 7 potuerimus A corr. paucis Goth libellulis A 11 lacimam signaui: intercidit patet uel simile quid odistis Goth: oditis A 12 TER- TYLLIANI . ADNATIONES LIB I. EXPLICIT. I INCIPIT LIBER II. ADNATIONES 13 miseramdae A 16 materia Goth: .... ria A, ... eria Bal* 17 tollatur Rig: ...... A, eruatur Goth, uacet Oehlerus 19 audiunt Goth: au A 20 tantam peruersitatem Goth: tan ..... ruersitatem A, tant.\'.... uersitatem Bal*, Hild* 21 esset nuntiatio Goth: ...... untiatio A 22 non negatis, iam Hartelius: non........ am A, non ...... am Bar, non Big, non .... s iam Hild*, non manifestam Goth, nouimus iam Oehlerus )

uerae diuinitatis, quod nihil utique aliquando coeptum diuinum uideri iure possit. sedenim multa sunt, quibus teneritas conscientiae obduratur in callositatem uoluntarii erroris. ingenti manu ueritas obsidetur, at ipsa de sua uirtute secu est! quidni? quemcumque uult, de ipsis aduersariis socios protecto sibimet assumit et omnem illam expugnatorum multitudi prosternit. aduersus haec igitur nobis negotium est, aduersus institutiones maiorum, auctoritates receptorum, leges dominantium, argumentationes prudentium, aduersus uetustatem consuetudinem necessitatem, aduersus exempla prodigia miracula, quae omnia 1 adulterinam istam diuinitatem corroborauerunt. quare secun uestros commentarios, quos ex omni theologiae genere cepistis, gradum conferens, quoniam maior in huiusmodi penes uos auctoritas literarum quam rerum est, elegi ad compendium Varronis opera, qui rerum diuinarum ex omnibus retro digestis commentatus | idoneum se nobis scopum exposuit. hunc si interrogem, qui insinuatores deorum, aut philosophos designat aut populos aut poetas. | triplici enim genere deorum censum distinxit: unum esse physicum,| quod philosophi retractant, aliud mythicum, quod inter poetas uolutetur, tertium gentile, quod populi sibi quique adoptaue runt. igitur cum philosophi physicum coniecturis concinnarint, poetae mythicum de fabulis traxerint, populi gentile ultro praesumpserint, ubinam ueritas collocanda? in coniecturis? sed incerta con lceptio est. in fabulis? sed foeda relatio est. in adoptationibus? sed passiua et municipalis adoptatio est. denique apud philosophos incerta, quia uaria, apud poetas omnia indigna, quia turpia, apud populos passiua | [*](1 uere A aliquando Rig: .......... A, al....... Hild*, om. Goth 2 quibus teneritas Goth: ......... eneritas A 3 conscientie A 4 at Rig: et A 5 quemcumque Oehlerus: quaecumque A, quos cunque Goth 6 expugnatorum Rig: expugnatorem A 11 istam diuinitatem Rig: istam diuinitatem istam A corroborauerunt Big: corroborauerint A 17 exposuit Rig: et posuit A 20 myticum A 22 phylosophi A 23 poetae Goth 24 praesumpserint Goth 25 incerta conceptio Rig: in ...... ceptio A, incerta deceptio (aut praeceptio) Goth 26 adoptationibus Rig: adoptionibus A passiua Goth: ...... A 27 incerta Goth: ...... A, (omnia) incerta Wissowa ) omnia, quia uoluntaria. porro diuinitas, si ueram retractes, ea defini est, ut ista neque argumentationibus incertis colligatur, neque fabulis | indignis contaminetur, neque adoptionibus passiuis iudicetur; haberi enim debet, sicut est, certa, integra, communis, quia scilicet omnium. ceterum quem deum credam? quem suspicio aestimauit? quem historia iactauit? quem ciuitas uoluit? dignius multo neminem credam quam dubi:tandum, aut pudendum, aut adoptiuum.