Ventum est ad horam lucernarum 1 et caninum ministerium et ingenia tenebrarum. quo in loco metuo ne cedam. quid enim tale in uobis detinebo? uerum iam laudate consili incesti uerecundi, quod adulteram noctem commenti sumus, ne aut lucem aut ueram noctem contaminaremus, quod etiam lumini terrenis parcendum existimauimus, quod nostram quoque conscientiam ludimus; quodcunque enim facimus, ** si uolumus, suspicamur. ceterum incesta uestra pro sua libertate et luce omni et nocte omni et tota caeli conscientia fruuntur, quodque felicius proueniat, cum palam misceatis incesta toto conscio caelo, soli ipsi ignoratis; nos uero etiam in tenebris scelera nostra recognoscere possumus. | plane Persae, Ctesias edit, tam scientes quam non horrentes cum matribus libere faciunt. sed et Macedones id quoque probauerunt palam sese factitare, siquidem, cum primum scaenam eorum Oedipus intrauit trucidatus oculos, risu ac derisu exceperunt. tragoedus consternatus retracta persona, numquid, ait, domini, displicui II uobis? responderunt Macedones: immo tu quidem pulchre, at scriptor uanissimus si finxit, aut Oedipus dementissimus si ita fecit: atque exin alter ad alterum ἥλαυνε, dicebat, εἰς τὴν ματέρα. sed una uel alia gens quantula macula totius orbis? nos enim omnem infecimus solem, omnem polluimus oceanum. date igitur [*](10 lacunam. signaui: haec fere interciderunt si nolumus scire, ignoramus 11 nocte omni Goth 12 quoque Oehlerus proueniat Goth: proueniant Oehlerus 13 ignoratis Goth 15 perse A ctesias edit Goth: thesia sedit A non om. A corr. 16 cum matribus Goth: cum .. tribus Hild* faciunt scripsi: fuint A, uiuunt Oehlerus quoque Goth: quo A, quod Rig 17 palam Rig: .... A, ....... Goth*, ..... Bal*, Hild* sese scripsi: est A si quidem Goth: si quidam A primum Oehlerus: primus A 18 scenam A oedipp .. A, Oedipus facie nuda Goth qui lacwnam sex litterarum inter Oedippus et intrauit falso statuit 19 tragoedus Goth: tra .... A, tra ..... Hild* 20 displicui Goth: ...... A, .. sp .... Bal* 21 pulcre Rig: pulcher A at Oehlerus: aut A, ut I. Fr. Gronouius 22 oedippus A 23 XauvE dicebat El; rrjv P.7ĮtEp(1 (ia-apa Oehlerus) Rig: elaune dicebatistenmatera A, elaune ten matera dicebatis Goth )
87
aliquam nationem uacantem ab eis, quae omne hominum genus ad incestum trahunt. si qua gens concubitu ipso et aetatis ac sexus necessitate, ne dixerim libidine et luxuria, caret, ea erit quae carebit incesto. si qua ab humana condicione priuata quaedam natura remota est, ut neque ignorantiae neque errori neque casui opposita sit, ea erit quae sola Christianis respondere constantius possit. respicite igitur luxuria inter errores et uentos fluctuante, si desunt populi, quos ad hoc sceleris incursent lata uada et aspera erroris. inprimis cum infantes uestros alienae misericordiae exponitis aut in adoptio- nem | melioribus parentibus, obliuiscimini quanta materia incesti subministratur, | quanta occasio casibus aperitur? plane ex aliqua disciplina seueriores aut certo respectu eiusmodi euentum a libidine temperatis quocunque loco, domi aut peregre, ut non dispersio seminum et saltus ubique | luxuriae nescientibus filios edat, quos aut ipsi postmodum parentes aut alii filii incursent, quando etiam aetatum moderatio libidine exclusa sit. | quotcunque adulteria, quotcunque stupra, quotcunque publicatae libidines, siue statiuo uel ambulatorio titulo, tot sanguinis mixtiones, tot compagines generis, tot inde traduces ad incestum; unde adeo mimis II et comoedis argumentorum uenae fluunt, unde ista quoque talis ante tragoedia | erupit, Fusciano praefecto Urbi iudicata. pusio honeste natus . for neglegentia comitum ultra ianuam progressus iter
[*](5 quedam A, quodam Goth, quadam M. Klussmannus 7 luxuria scripsi: luiuriam A 8 ut Oehlerus uentos A, euentus Hartelius fluctuante scripsi: fluctuantem A 9 aspera erroris Goth: asper erroris A inprimis Goth 10 adoptionem Goth 11 parentibus] emancipatis add. M. Klussmannus 12 sumministratur Goth: summi...... tur ex submi...... tur A 13 seueriores Rig: .... iores Hild*, meliores Goth 14 euentuum Rig quocunque Goth 15 luxuriae Goth 17 filii incursent Goth: .......... sent A, ..... incursent Goth*, ......... sent Bal*, ...... sent Hild* 18 quotcunque Goth: ......... A, Q...... Bal*, ..... (dulteria) Hild* 19 libidines scripsi: libidinis A errores (genera Oehlerus) siue statiuo Goth, ....... A, ....... siue statiuo Goth*, ........... siue statiuo Bal*, ...... tatiuo Hild*, siue fiunt statiuo fort. 20 tot compagines Goth: ........ gines A, ...... gines Bal*, Hild* 23 pusio honeste natus scripsi: punitione senatus A, cognitione senatus Goth, punitione reatus Rig, puer nobili genere natus Oehlerus 24 iter] et a Hartelius ) 88
praetereuntibus tractus domo excidit. qui eum nutrierat Graeculus, uel a limine Graeculo more captauerat intrans. inde mutatus Asiae aetate Romam in uenalicio refertur. emit inprudens pater et utitur Graeco; dehinc, ut f*uestra, adulescentem dominus in agrum et uincula legat. illic iam dudum paedagogus et nutrix poenas dabant. repraesentatur eis tota causa, referunt inuicem exitus suos: illi, quod alumnus in pueritia perisset, ille, se quo a pueritia perisse, ceterum. eodem euentu: Romae natum honesta domo; forsitan et signa quaedam retexuerit. igitur dei uoluntate fit, ut tanta saeculo macula exprobraretur, spiritus de die concutit, tempora cum aetate respondent, aliquid et oculi de liniamentis recordantur, proprietates nonnullae in corpore recensentur. dominos, immo iam parentes, tantum prolatae inquisitionis diligentia inpellit. inuestigatur uenaliciarius, infeliciter inuenitur. reuelato scelere parentes sibi laqueo medentur, bona filio male superstiti praefectus adscribit, non ad hereditatem, sed ad stipendia stupri et incesti. satis erat unum istud exemplum publicae eruptionis eiusmodi scelerum delitiscentium in uobis. nihil semel euenit in rebus hulmanis. semel plane erui potest de sacramentis nostrae religionis, opinor. intentatis, et sunt paria uestris etiam non sacramentis. ||
De obstinationibus uero uel praesumptionibus, si qua proponitis, ne istae quidem ad communionem comparationis absistunt. prima obstinatio est quae secunda a deis religio constituitur Caesarianae maiestatis, quod inre dicamur in [*]( 2 captauerat. trans mare inde mutatus in Asiam fort. 3 aetate] -aetate florente fort., ex ciuitate Hartelius 4 greco A uestra A, suerat Oehlerus, uxoris adulterum uel res fert fort. 9 euentu Romae natum Goth: euenturo moenatum A 10 ... Goth*, fit Goth 11 de] di A 12 lianiamentis A 13 proprietates nonnulle A 14 parentes tantum, prolatae uulgo prolatae Rig: praelate A 16 laqueo A 17 male Goth 18 stipendium Goth stupri Goth: ... pi A 19 publice fort. eruptionis Oehlerus: ........ A, eru ...... Goth*, erutorum fort., eruendorum Goth, erubescentiae Rig 20 euenit in rebus humanis Goth: eueni ......... manis A, euenit ......... manis Bal*, Hild* 21 religionis Goth 25 que A a deis Hauercampius: ab eis A, a dei Oehlerus )
89
Caesares, neque imagines eorum ture propitiando neque genios deierando. hostes populi nuncupamur. ita uero sit, cum ex uobis nationibus quotidie Caesares et Parthici et Medici et Germanici fiant. hoc loco Romana gens uiderit in quibus indomitae et extraneae nationes. uos tamen de nostris aduersus nostros conspiratis. agnoscimus sane Romanam in Caesares fidem. nulla umquam coniuratio erupit, nullus in senatu uel in palatiis ipsis sanguis Caesaris notam fixit, nulla in prouinciis affectata maiestas. adhuc Syriae cadauerum odoribus spirant, adhuc Galliae Rhodano suo non lauant. sed omitto uesaniae crimina, | quia nec ista Romanum nomen admittunt. uanitatis sacrilegia conueniam et ipsius uernaculae gentis inreuerentiam recognoscam et festiuos libellos, quos statuae sciunt et illa obliqua nonnunquam dicta a concilio atque maledicta quae circi sonant. si non armis, saltim lingua semper rebelles estis. sed aliud, opinor, est non iurare per genium Caesaris; dubitatur enim de periuris iure, cum ne per deos quidem Uestros ex fide deieretis. sed non dicimus deum imperatorem; super hoc enim, quod uulgo aiunt, sannam facimus. immo qui deum Caesarem | dicitis et deridetis, dicendo quod non est, et maledicitis, quia non uult esse quod dicitis. mauult enim uiuere quam deus fieri.
Reliquum obstinationis in illo capitulo collocatis, quod neque gladios neque cruces neque bestias uestras, non ignem, non tormenta ob duritatem ac contemptum mortis animo [*]( 1 ture propitiando Hauercampius: repropitiando A 2 deierando Goth: delerando A 3 uobis] nouis uel uictis HartelitUJ 8 sanguis Hauercampius: sanguinis A 10 omito A corr. 11 uaesaniae A admittit fort. 12 conueniam Goth: .... eniam A, ... ueniam Goth*, Bal* 13 inreuerentiam A et festiuos Goth: .... stiuos A, .. festiuos Goth* quo A corr. 14 dicta Goth: ...... A, .. ta Goth* 15 saltim Goth: ... ... A, ... tim Goth*, . a .... Bal* 16 per genium Goth: ........ um A, ... genium Goth* 18 quidem uestros Goth: ........ estros A, ...... uestros Goth* 19 super hoc enim Rig: super ......... im A, super ... im Goth*, super ... enim Bal*, super ...... nim Hild*, superque eum Goth 20 qui deum Goth: quidem A Caesarem Goth: cae .. ..... A 21 non uult Rig: ...... t A, ....... Bal*, Hild*, non cupit Goth 25 contemptum Rig: contemptu A, )
90
recusemus. at enim haec omnia apud priores maioresque uestros non contemni modo, sed etiam magna laude pensari a uirtute didicerunt. gladius quot et quan uiros uoluntarios! piget prosequi. crucis uero nouitatem nume, abstrusae, Regulus uester libenter dedicauit; regina Aegypti bestiis suis usa est, ignes post Carthaginensem feminam Asdrubale ma in extremis patriae constantiorem docuerat inuadere ipsa Dido. sed et tormenta mulier Attica fatigauit tyranno negans, postremo,| ne cederet corpus et sexus, linguam suam pastam expuit, totum eradicatae confessionis ministerium. sed uestris ista ad gloriam, nostris ad duritiam deputatis. destruite nunc gloriam maiorum, quo nos quoque destruatis. contenti estote detrahere etiam laudi parentum ad praesens, ne nobis locum detis de his. forsitan et temporum qualitas robustioris antiquitatis exegerit ingenia duriora. at nunc tranquillitate pacis et ingenia mitiora et mentes hominum etiam in extraneos. esto, inquitis, ueteribus uos comparate; nobis necesse est in uobis odio prosequi quod a nobis non probatur, quia nec inuenitur in nobis. repondete igitur ad singulas species. non eadem uoce exempla deposlco. si contemptu scilicet mortis gladius de maioribus fabulas fecit, utique non uitae amore gladio uos ad lanistas auctoratis, metu mortis nomen militiae datis. si feminae alicui de bestiis famosa mors est, medio quotidie pacis sponte libera ad bestias itis. si crucem, configendi corporis machinam, nullus adhuc ex uobis Regulus
[*]( 1 aput A 2 etiam Goth: enim A pensari a Goth: pensantia A 10 eradicatae Goth 11 duritiam Goth 12 destruatis Goth: de .... atis A, des ... atis Bal*, Hild* 13 laudi Goth: laude A praesens Goth 14 forsitan A robustioris Goth 15 tranquillitate Goth*: tranquilli .... A, tranquil ..... Bal*, tranquillitas Goth 16 extraneos. Esto, Oehlerus: extraneos ... A, extraneos..... Goth*, extraneos .... Bal*, extraneost Hild*, extraneos esse Goth, extraneos .... Ergo Rig 18 odio prosequi Goth: odi ..... sequi A 19 nobis. respondete Goth: nobis .... pondete A, nobis ... pondete Bal*, nobi .... pondete Hild* 20 exempla deposco Goth: exem ........ co A 21 fabulas fecit Goth 22 ad lanistas Goth:, adlatant stas A auctoratis, metu Goth: auctora....... A, auctoratis..... Goth*, auctoratis, sed Rig 23 femine A alicui Rig: aliquid A 24 medio Goth: medie A ) 91
pepigit, attamen iam ignis contemptus euasit, ex quo se quidam proxime uestiendum incen | tunica ad certum usquequaque locum auctorauit. si flagris mulier insultauit, hoc. quoque proxume inter uenatorios ordine transcurso remensus est, ut taceam de Laconica gloria.