Opus Paschale
Sedulius
Sedulius. Sedulii Opera omnia (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 10). Huemer, Johann, editor. Vienna: Gerold, 1885.
Hanc salutem infelix Arrius habere contempsit. qui per deuios curui callis anfractus dum rectum nititur Iter auertere, tetram dilapsus in foueam caligantis tartari secutus est tenebrosa, tam sensu uacuus et inanis quam tempore iusti supplicii uentre quoque uacuus fusis uisceribus exspirauit. demens, qui paternae diuinitatis iura, nullius exemplo similitudinis coaequanda, caducis putauit gradibus conparari! inter homines namque carnali lege nascentes filius minor est patre, quoniam pater ipse qui filium nunc praecedit paulo ante filius fuit, et qui filius esse nunc cernitur, eum patrem fieri posse non habetur ambiguum. sic per omnem nepotum seriem noua proles excurrit et auorum ataui senio numerantur ingenti. Dominus, autem, qui uerbum, uirtus, sapientia et totum commune Patris est Christus, de lumine lumen exortum, de solo solus est natus, qui nec Patre minor in aliquo, nec est quo crescat, rebus uniuersis excelsior, quippe qui genitus, non creatus, nomen habet pro summitate Principium: ita enim secundum Iohannem Iudaeis requirentibus sese dixit esse principium. quid est ergo principium nisi cacumen excelsum, supra quod [*]( 1 persona maiestate B post triplici spatium 7 liti. in H triplici maiestate d ..2 uera fides RHv 3 DS ARRIO ET SABELLIO B, om. Hv 4 cor∗ui∗ calles H regnum P 5 secutus e tenebrosa P (cf. v. 302), tartari 5 tenebroaam (uiam a m. 2) R, t. g. est tenebroiam H 6 &∗inanis B 7 quia (oq: a m. 2) P quoequanda P 9 conparati∗ ( ̃a m, 2) H, computari v 10 nascentis R, nascentis H 11 patre ipse P qui om. H 12 filius ẽ∗ H patre fieri poss* H et qui fllius esse nunc cornitar, eompater CoL Gall., et qui filius est, nunc cernitur, com pater % Par. Arev. 18 prolis P 14 aptaui (t a m. 2) P, attaui H seninumerantur H, serie numerantur coni. Arev. ingente II 15 aotem] om. Hv qui nerbum iterauit P 16 luman/// H 17 alico (aliquo corr. 2) H 20 Iohannem (o in ras.) H Iudęis R, lndeis PH dixisse P, t asse dixisse (corr. m. 2) R, - dixit esse Hv 21 qui est P q. e. principium est r . ) [*]( X. ) [*]( 13 )
Interea dum uiatici laboris sarcinam sermonibus alleuamus spesque simul ac fides in ardua meum comitantur incessum blandius ad arcis summae fastigium deposita difficultate peruenimus. ecce sacrata crucis uexilla iam radiant, ecce magni regis castra piissima coruscum lumen ostentant flatuque sidereo [*]( 6 cf. Ioh. 10, 38 7 ibid. 30 ) [*]( 1 repetit P, repetit\' B, reper∗itur H qui. H qui in ipso semper manet v 3 quia fllius v 4 qui filius H 5 ipse locntus e. v 8 audeat P su∗mus H 9 hunitate P 10 sentientes Par. Gall. Arev. obuia redictis P 12 exorta PRH o I 13 testare P ∗stulta (ante e, c uel 0 eras.) B, inguita (c, 1 a m. 2) P, incalta Hv, insulsa coni. Hartel 14 Domino v mundane (-nę corr. m. 2) H 15 hi.c p. H 17 ridere Rv, ritdere H 19 DE SIGNO SACRAE CRVCIS R, Signo crucia armatas se in albo beati ordinis poscit adscribi v, om. H sarcini H m. 1, corr. in a m.2 20 qu.e f u erat.) B 21 summae] mae am. 2 H dificultate (f a m. 2) R 22 sacrae v lucis P 23 ostendant H" chorascum PII siderici H.. )
Christe uotis annue, uotis arride qui morientem mundum uiuificare festinans caelitus petisti terrena, humanam sumere dignatus effigiem, aliena quidem suscipiens sed propria non relinquens. hoc Matthaeus adortus inprimis hominem [*]( 1 do dominicae P dni certationis H ,2 uos] in ras. a m. 2 m H 4 renuneratione (m a m. 2) P quia v 5 fixum H 6 sacramenta B, sacramenta PHv, fort. sacramentum e.go (r? eras.) B 8 accepere (eA corr. in i) B 9 tuas P utj v om. v 10 uernaculissparuo P corr. m. 2, uernaculus Hv, uernacula B, in margine alib uernaculuB; fort. uernula 11 cinis (m, 1, corr. m. 2) B 12 adscribi (corr. m. 2) H municipalis merear P (mereat a m. 1) 13 subpeditat PH 14 de om. H 15 DB MYSTERIO QVATTVOR EVANGELISTARVM R, DE IIII EVANGELISTIS QTOMODO OVATIVOR ANIMALIVM FIGVRIS OSTENDVNT r n Hv (oetenduntur) aride (r a m. 2) P uotis ∗∗∗∗∗∗ adnue notis (corr. m. 2) H (in ras. fuit arride) annue notis qui v 16 petiisti v (cf. v. 352 et H. Iordan, krit. Beitrdge zur Gesch. der lat. Sprache p. 266) 17 dignatus sumere v dignatus 8. l. P2 effigiem ex effugiem H alieni-proprii H 18 Matheus P, Mattheus RH adoraus B ) [*]( 13* )
Expulerat serpens ille nequissimus de paradisi sede florigera primogenitum dolosis artibus uirum et inlecebris blandi saporis absconditam mortem gustare fecerat mox amaram. nec indignationis diuinae sententiam solus praecepti temerator uitae damno susceperat, sed ab ipso ueniens humana progenies longae mortis fuerat condicioni succumbens. heu, coniunx crudelis et noxia! an ille magis draco perfidus homicida? ille draco perfidus homicida, sed tu coniunx quoque crudelis et noxia. pro dolor! duo tantum fuerant aeterni. postquam crescere coepit origo, tunc periit clademque parturiens a semine detrimenta suscepit. quid illa tempestate numerosa dies ac multiplex, quid felicibus uitae spatiis nongentos proderat annos excedere nepotumque decima senescente progenie sui generis externum sanguinem iam uidere, cum sors humanae condicionis [*](IHCnPIT LIBER SECVNDVS ET CAPITYLA EIVS P, pOSt Capituld IK- CTPIT LIBER SECVNDVS PR, de expulsioneAdae de paradiso in capitulis R(υ) 1 xpulerat B paradisi. (a eras.) H 8 morte H gustari Hv 4 diuene (corr. m. 2) P ten sentiam (ten a Hgustaria (CON\'.m.2)Psentiam(tena m. 2) P dampnos caeperat P (in marg. susceperat m. 2) aententis B 5 dampno .Pv, damnum RH (sed ef. v. 5) ueniens v humana ueniens progenies H 6 conditione P soccombens P 7 post homicida rasura 4 uocabutorum in H Ille—homicida om. r 8 fidelis et P 9 et aeterni H 10 petiit (m. 1, corr. 2) % H cladesq; P, clandemq; H 11 sunt coepit P corr. m. 2 12 qui P uitae spetiis (corr. m. 2) H utte P corr. m. 2 13 senescentae H 14 ecnam (x a m. 2) P consors H so: (s a m. 2) P )
nec huic malo remedium spes ulla promitteret adfuturum, sed primi terrigenae meritum sepulchrale cunctas postremi quoque germinis nationes auida : passim fauce sorberet, nisi pius ille rerum creator et conditor, cui proprium est ueniam delictis infundere quam poenaliter inminere, fabricam sui operis ab ipso debilem fundamento firmius per eundem rursus lapidem dignaretur erigere, ne uidelicet imago quae ad similitudinem Dei facta fuerat uiuens dissimilis haberetur ex morte, munusque uenialis indulgentiae largiretur ac pomis, quae parentes acerba uorauerant, filiorum obstupere dentes arceret donaretque mitissimus ac placatus ut unde mortem peccata contraxerant inde uitam pietas renutriret inmensa, ac uelut rosa suauis atque mollissima de spinoso cespite nascitur nil laesura matrem, quam gratia iucunditatis obscurat: ita de stirpe nocentis Euae Maria sacro ueniente cum lumine primae uirginis luem sequens uirgo di-I [*]( 1 inaeparabilia H ore P suppremis RH (ae), supmis (p ex m) P 2 Bernom H inclinaret P longnamq; Pi 3 eristens brenis v uita bre uis (bre a m. 2) P post diutinumI rasura 3 litt. in H 4 quod om. H, qui v, quum Gall. nec (c a m. 2) P 5 DB RESTAVRATI0NS HVMANI GENERIS PBR XPM R, om.li D I X terriginae H 6 sepulcra∗∗(corr. m. 2) H, sepulcralej P 7 sorberet] *sequitur inscriptio in H p*ius H 8 delictisI ueniam P quem P 9 debilem Pv, debili B, debilis H 10 lapidem rnreus Hv 12 uinenfdissimilia P indulgentia P 13 pom.. quae pa∗∗∗t∗s H, poma quae patres v acerua j filior■I H Juorauehnt o∗pt∗ere (corr. m. 2) H uorauerunt v ob- J stupere R, obstupuere Pv, obstupescere coni. Arev. 15 uita* (m, tras.) pi*tas ∗enutriret B uitae - enutriret v 16 immensa R1\' corr. m. 2 ac scripsi, q̄; i corr.pa.2aoscrėpei,o R,quoq:H,etvneladI PH adque H °mellisaima P 18 iocunditatis PRH (corr. uenlente m. 2) sacro ctl R s. I m. 2 seuae H 19 lucem PH, )
Haec postquam prophetica saepius nox praedixit et Gabrihel archangelus Mariae iam praesentia nuntiauit, mox puellae credentis in utero fidelis uerbi mansit adspirata conceptio prolesque siderea nascendi sub lege delituit, quae cuncta suo nasci nutu concessit. tumebant uirginis sinus, et fecunditatem suorum uiscerum corpus mirabatur intactum. grande mundo spondebat auxilium feminei partus sine uiro mysterium, quando nullius maculae naeuo fuscata tenso nutriebat uentre praecordia, genitoris genetrix mox futura.\'
NODUS interea mensis effluxerat et decimi lumen iomortale radiabat claruitque fetu uirgineo spiritalis gratiae manifesta promissio: et uerbum caro factum est et habitauit in nobis, id est, habitauit in homine, cuius se dignatus est carne uestire. infans namque paruus ac maximus, membris [*]( 16 Ioh. 1, 14 ) [*]( 1 ut quae υ ne durecis P dure (m. 1, ę m. 2) H 2 con- » ditioni* (s eras.) R, condicione P subiecit H p** H 3 possit PH, posset B* origenalis H faedititatem H 4 uetustati υ possitarns P 5 VBI SCAE MARIAE ANGELVS LOQVITVR R, DE CONCEPTV BEATAE MARIAE H, a prophetis saepius praedicto add. v 6 angelns praesenti anontiauit H, praesenti annnntianit υ7 asspirata B, a*spirata H 8 dili∗tuit H quia P (que corr. m. 2) 9 tumebant uiscerū (eorr. vt. 2) H feconditatem P 10 uisce P\' iustorum a m. 1 fuisse uidetur intactum] DE PARTV BBATAE MARIAE ET ANGELORVM IS XPI NATIVITATE DNM LAVDAKITVM GRATVLATIONE H 11 sin* uiro (e a m. 2) P quae v 12 nutriebatur v 18 genitrix P 14 VBI COMPLETI SVKT DIES KIVS VT PASERET B, VBI COMPLETI BVNT DIES ETVS H, De partu beatae Mariae et Angelorum in Christi natiuitate v 15 radiebat H claruit v foetu PB (ex corr., fuit fie?) spiritalis (a a m. 2) R 16 et Verbum b 17 idem H dignatus (s a m. 2 in ras.) H 18 uestire PR, uestiri Hv namque om. b acj et P )
SaIue, parens optima, tanti regis puerperio consecrata, qui supernis ita iugiter dominatur et infernis, ut eius imperium, potestas et nomen nec initium nouerit habere nec finem, quae beati uentris honore conspicuo simul et mater esse probaris et uirgo. cui nulla penitus aequalis femina reperitur, quae tuum decus similiter praecesserit aut sequatur: sola placens singulariter Christo nulli compararis exemplo.
Tunc angelici iucunditate sermonis pastores primi gregem suum nocturnis uigiliis reseruantes natum Dominum cognouerunt, ut et pastoribus pastor mundi claresceret et inter greges agnus genitus appareret. igitur ut euangelicus sermo testatur, ita pronuntians: et subito facta est cum angelo multitudo militiae caelestis laudantium Deum et dicentium: gloria in altissimis Deo et in terra pax hominibus bonae uoluntatis. ostendit Euangelistae fidelis assertio, de cuius ageretur hic regno, quando caelestis militae multitudo Deum laudat in Christo, ut licet humana fuerit pro matris condicione creatio, deitatis tamen una communio Patrem cognosci demonstret in Filio. dicebant ergo: gloria in altissimis Deo. utique in altissimis gloria Dei permansit, unde Christus ueniens non recessit. et in terra pax hominibus bonae [*]( 15 Luc. 2, 13. 14 ) [*]( 1 caelam υ limes (es ex is corr.) B, limis PS defecit P 2 sufficiat H 8 eu rebans (corr. m. 2) R 4 LAVS SCAE MARIAE B 5 supernas (corr. m. 2) H infinis P, infimis R, infernis scripsi eam frenis H et infimin dominatur υ 8 repperitor H 9 decem P se∗∗atur H, signatar v (sequatur coni. GaB.) 10 nullo B 11 VBI PASTORIBVS NVNCIAT\' AB ANGELO R iocunditate PB, Mcunditate H, facunditate v 12 serrcu uantes n 14 apparet (re a m. 2) H euangeliis H corr. m. 2 17 dum P 19 dec\' P 22 demonstrat b filia Col. Par. )
Cum ergo natus esset Iesus in Bethleem Iudae, in diebus Herodis regis, ecce magi ab oriente uenerunt Hierosolimam dicentes: ubi est, qui natus est rex Iudaeorum? uidimus enim stellam eius in oriente et uenimus adorare eum. audiens autem Herodes rex turbatus est et omnis Hierosolima cum illo. et congregans omnes principes sacerdotum et scribas populi sciscitabatur ab eis ubi Christus nasceretur. at illi dixerunt: in Bethleem Iudae. sic enim scriptum est per prophetam: et tu Bethleem, terra Iuda, nequaquam minima es in principibus Iuda. ex te enim exiet dux, qui regat populum meumlsrahel. tunc Herodes clam uocatis magis didicit ab eis tempus stellae, quae apparuit eis. et mittens eos in Bethleem dixit: ite et interrogate diligenter de puero. et cum inueneritis, renuntiate mihi, ut et ego ueniens adorem eam. conuenienter scripturarum sanctioni concordans Christi natiuitas ab oriente fulgebat, quia implet quod Zachariae designat oratio: uisitauit nos oriens ex alto. nam et Dauiticus similia continet psalmus: in sole posuit tabernaculum suum cetera. per solem uero significat orientem, de qua regione semper oritur dies. quid igitur, Herodes, astutius furis? quid dementer insanis? Christum siquidem lingua [*]( 1 cf. Matth. 2, 1 sq. 20 Luc. 1, 78 21 Psalm. 18, 6 ) [*]( 1 DE EO QDXPSIN BETHLEEM NASCERET\' B, De stella magos ad Christum ducente et mysticis eoram rebus v esset] t a m. 2 in ras. H Iudęae B 8 hiernsolimam H 4 Iadeoram R 5 orieatem H 6 hierosolimi H 8 sciscitaait υ10 Iud∗ę B, Iuda H 11.12 Iadae P reget H Par. 16 illos Hv Bethleem dixit in ras. B 17 adorare P 18 scripturam H1 (corr. m. 1) sactioni (corr. m. 2) H concordatis P 19 qui∗ H, qui v 22 sole v 23 astutius Hartel, sautius P, socius B1 alib saucius in mg., acutius v, post Herodes rasura in H (acutiuB ?), fort. saeuius cf. 205, 15 24 ipm H (in mg. a m. 2) )
Euangelicum ergo sequens ait ita capitulum: qui cum audissent regem, abierunt. et ecce stella, quam uiderant in oriente, antecedebat eos, usque dum ueniens staret supra, ubi erat puer. uidentes autem stellam gauisi sunt gaudio magno ualde, et intrantes domum inuenerunt puerum cum [*]( 3 cf. I Beg. 24, 7 16 Matth. 2, 9 seq. ) [*]( - ci 1 tuis s. I. P* ambignas donas intfiq; P corr. m. 2 2 aeruientem om. H debuistis P spelunca BH in qua Par. Gall. 3 cum ita cogeretur υ (dum Col.) cogetur H ita respondit om. PR3, fort. abait (ait) 4 non] s.l. H* 6 quia υ ipxpf P 8 perhimere P ineidiaueris H mundo H 9 qui 6 si n immemor PR 10 ib B salutem P ab hoc—parrictdali conatu H 12 agnoscens P persequeris B auctori H (n. 1, 8 corr. m. 2) nec tamen P Col. Par. 18 sacietate R, satiaetate H corr. m. 2 14 infer*o H, infero v 15 qu.e H, quo P ui saeriens P puidebit P 16 DE MAGORVM MVNERI- BVS RH, De adorato a Magis Christo et muneribus oblatis υ Euagelicum R corr. tn. 2 20 au stell am gauisi B am a m. 2, stell in ras. )
Lectionis itaque sermo prosequitur: et responso accepto in somnis, ne redirent ad Herodem, per aliam uiam regressi sunt in regionem suam. debemus igitur imitari nos etiam magorum facta, fidelia, et sicut illi somnio crediderunt, nos euidentissimis aspectibus iam credamus, quatenus qui Christum signo crucis praelucente repertum meruimus adorare eidemque de thesauris nostri cordis munera trinae laudis offerre iam minime reuertamur ad huius mundi principem, qui nos ante seduxerat, deceptorem, sed priorem semitam relinquentes per illius callis secreta pergamus, qui ad caelestem patriam gressus dirigit confidentum..
Dehinc talia per ordinem gesta narrantur: tunc Herodes uidens, quoniam inlusus esset a magis, iratus est uidens et mittens occidit omnes pueros qui erant in Bethleem et in omnibus finibus eius a bimatu et infra secundum tempus quod exquisierat a magis. igitur a magis, quos crediderat inludendos, inlusus dissimulatos motus ira praecipiti rex impius publicauit, si Y [*]( 5 Matth. 2, 12 16 Matth. 2, 16 ) [*]( 1 se om. H 2 est om. P uia υ 3 conssistens H n 5 QVID SIGFIET PER ALIAM REDIRE TIAK B ressponso P somno H 6 eum ad H haliam H 7 renerai PH υ 8 aetiam H r magorem H corr. m. 2 omnino H, somno υ 9 quatinus P 10 praelacentem n ad*orare H (h eras.) 11 tesauria P 14 pgem∗us H quia d P i5 diligit P, dirigit H git a m. 2 confitendo Hv (confidendo Par.) 16 dein H p. o. talia gesta υ 19 ab imatu R 20 ezquesierat P, audierat H audi fere eras. 21 magis] DB NECE INFANTVM R, De saeuitia Herodis et nece paruulorum v, quae a uerbis Tunc Herodes etc. cap. incipit (cf. c. 6) quod B a magis inludendos H 22 dissimulatas H puplicauit H ) [*](X. ) [*](14 )
Cumque iam aetate proficiens annos duos gereret supra decem, cuius numeri de carne traxerat quantitatem, aeuum scilicet temporale humana ratione percurrens, senioribus seniorem sese prudentia, magistris magistrum pandebat esse doctrina ut, legis suae manifestus interpres quantus esset, inferior demonstraret.
Nec post longam temporum moram (quaenam potest esse temporibus, quae uolucri cursu fugacia nondum ueniunt, iam recedunt) ut euangelista significat, ipse Iesus erat quasi annorum triginta, ut putabatur filius Ioseph. praeclare nimis utrumque uerbum quasi et putabatur diuinitati seruauit; sicut enim quasi triginta uidebatur annorum, cum sit aeternus, ita Ioseph filius putabatur, [*]( 16 ef. Luc. 3, 33 ) [*]( 1 quo. (d eras.) H ernctaabus B 2 sontium Par. unlnerū P 3 cerneres] es ex is B 4 necator (f a m. 2) P 5 afuerit xps absens ēe n. fuit R1, ēe n̄. de fuit corr. m. 2 6 po- [)alaeritxpsabseDseen.fuit R1,ēe n.fuitcmт.../J6potait Ην, fnit PB sanctorum-sentit in mg. add. m. 2 P 7 in se Ην 8 DE DOCTRINA XPI cv̄ ESSET ANNORVM XII RH, De doctrina ac magisterio Domini duodeoimo anno ν Cam Hv proficies P n a m. 2 dno P gerere* B i a m. 2, gereretet P 10 silicet H c a m. 2 temporalem P 11 ee prudentiamagistrum ee doctrinae B doctrinam P 12 esset om. B inferior Hartel, interior libri 13 monstrat H1, monstraret eorr. e m.2 14 esse mora v 15 fugatia P, fugatia B, fugati H 16 Inscriptio post significat VBI XPS TRIGINTA ANNORVM BAPTIZATVR Å IOHANNE RH (omisso a Iohanne), de tricenarii baptiamo saluatoris v eI l 17 iam annorum v Iosep PH 18 el predare P cl a m. 2, le praeclare H ic a m. 2 19 diuinitatis v sic H 20 c. s. annorum aeternus H atnus P e a m. 2 Iosep P, Iosepb∗∗∗∗∗ H filius om. v ) [*]( 14* )
Euangelioae leetionis ergo teitus ita prosequitur: baptizatus autem confestim ascendit de aqua, et ecce. aperti sunt caeli, et uidit Spiritum Dei descendentem sicut columbam uenientem super se. et ecce uox de caelis dicens: hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene conplacui. consideremus attentius, quantum reueletur et in hoc loco mysterium. postquam enim Dominus de aqua baptizatus ascendit, mox aperti sunt caeli. quomodo mox aperti, cum Christo, cui super sidera semper est domus, numquam caelum uideatur obclusum ? sed arbitror, quantum pietas eius meis sensibus adspirare dignatur, quod ideo tunc aperti sunt caeli, quando Dominus ab aqua baptizatus ascendit, ut suis misericors doceret exemplis homini, cuius effigiem sumpsit, caelorum regna tunc pandi, cum meruerit spiritalis aquae consecratione perfundi. quod autem Spiritus Dei super eum in specie columbae descendit, ostenditur quanta sit eius bonitas, mansuetudo, simplicitas per uolucrem fellis amaritudinem non habentem. et ne corporaliter uisus esse nesciretur Deus, uoce Patris asseritur dicentis: hic est Filius meus dilectus, in quo mihi conplacui. praeclarus iste dilectionis affectus plenam catholici dogmatis continet firmitatem unamque Patris et Filii pronuntiat esse [*]( 3 cf. Matth. 3, 16. 17 ) [*]( 1 quod fugisti HBv 8 post prosequitur VBI CAELI APERTI SVNT B baptizatuI (us ex um) P 5 ei caeli B v 6 columba P colummens Hl corr. in mg. m. 2 9 attentius-enim om. H 10 dominus om. P baptizandus P B corr. 11 cum] sunt HBv 12 sẹṃp P semper est om. Hv caeli P, caeli B uidetur RΗν oeclusum B c, ex b corr. 18 ei P adspirare H corr. m. 2, aspirarePB14: n quaddo Pnam.f4dominusaвcendit11 aspirare PR 14 quaddo Pnam. 2 dominus ascendit ν 16 pandi* (t eras.) B, pandit H 17 consecrationis P 18 speciae P n a m. 2 19 ei P 20 uoluc.re H e ex t m. 2 21 patre uocis P aseritur H 22 quo. conplacui P, complacui/// H 23 plena B )
Tunc Iesus ductus est in desertum a spiritu, ut temptaretur a diabolo. et cum ieiunasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus, postea esuriit. et accedens ad eum temptator dixit ei: si Filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant. igitur temptabatur a diabolo, fidei semper inimico. nemo enim manifestam sibi rem discutit, nisi qui, fallaci plenus ingenio, compertae ueritati non credit sicut ipse diabolus, qui postea [*]( .2 Galat. 5, 14 15 Matth. 4, 1 aeq. ) [*]( 1 enim om. H deo. H similitudinibus P bu exp. 2 legS HB 3 diligis PHl (corr. m. 2), diliges R i, m. 2 corr. 4 decuit B, sicuti P diligentius B corr. m. 1 7 dixisse-conplacni om. B 8 conuenientientiae P cernit ΗΒν 9 peraona P1 corr. m. 2 et om. B 11 ipse P 12 congregatio con- sortio H, consortio congregato b trinitatis PH ti trinitaa B fulsit (1 ex f) B 18 qui∗∗∗ numera∗∗it (er eras.) unitatem H, qui numerauit trinitatem v 15 VBI SE PERMISIT TEMPTARI A DIA- BOLO BH, Christum temtatum a diabolo ν d. est Iesus b 16 diaa bulo H XL PBHB 19 lapidesti B corr. m. 2 fiant y y panes H 21 sibi manifestam Hv ingenio plenus B 22 compto P, cdnpertQ B, comperti H postquam H )
Ait ergo lectionis instructio: tunc reliquit eum diabolus, et ecce angeli accesserunt et ministrabant ei. uidetur ut arbitror in hoc diaboli fugientis abscessu et ministerio consequenter angelico quandam paschalis gloriae declarare praecedentibus signis imaginem. nam sicut uictis temptationibus depulsoque diabolo praebuerunt angeli ministerium Saluatori, sic contumeliis Iudaeorum et poenis beata crucis passione contemptis ipsaque, diaboli fructu, morte [*]( 4 Psalm. 17, 10 7 Matth. 4, 7 13 Matth. 4, 11 ) [*]( e 1 crederere H 2 excelsum P e am. 2 pennaculi B, pignacutis altum P, pinnaculis salto H, culminis alto B reformidare (re ex ra) B 3 uid∗∗tur H, uidetur v 4 clamat-dicit HB et dicit ν 5 Et descendit et inclinauit caelos HBv 6 deficit a entes H corr. m. 2 pertulit R 8 esse iam∗∗ (se eras.) B, se esse r 9 ergo conatur adsumeret P 10 nos om. H ammonet R, ãmonet H Bpem P uetust∗∗e H, uetustate PB 12 hubi P fuerit] in marg. adiecit m. 2 H in I infusus P 13 de RECEDENTEDIABOLO ANGELI MINISTRABANT B ergo] enim a reliquid PB 14 acesserunt B 15 illi H fugentis R, figmentis B apcessu H ex B 16 consequenter] ter ex tar H* gloria P 17 pcedentis P declarauit H 18 depulao qd H ministerio P 19 beatae Hv 20 fraude et Rr, fort. frude )
Eiin diseipulos ex piscatoribus quosdam sibimet sociauit accitos, humanas deinceps animas piscaturos, quae lubricam sectantes mundi laetitiam tamquam natantes uias ponti fluctuantis incertas per uoluptuosos lapsus uagis cursibus errauerunt, talesque uitae conciliauit aeternae, quos nec generosa prosapies ortu terrenae nobilitatis inflaret nec nitor eruditae facundiae gloria uanae garrulitatis extolleret, sed quos sanctum uitae simplicis institutum superba nimis humilitate conspicuos caelo faceret iam uicinos. namque Deus omnipotens stulta mundi potius elegit et infirma, rennuens quae sapientia uidentur et fortia, quia sicut scribit Paulus apostolus doctor egregius quod stultum est Dei, sapientius est hominibus, et inbecille Dei, fortius est hominibus. et confestim iterum dixit: quae stulta sunt huius mundi elegit Deus ut confundat sapientes, et infirma mundi elegit Deus ut confundat fortia, et ignobilia et contemptibilia mundi elegit Deus, et quae non sunt tamquam quae sunt, ut ea quae sunt destrueret. quin etiam salutem celerem misericors cupiens adhibere [*]( 14 cf. I Cor. 1, 25 16 ibid. 27 seq. ) [*]( 1 poat inferia ras. 4 litt. H conauetudo P magestatis P 2 imperii B 3 DE ELECTIONEAPOSTOLORVM RΗν (piscatorum) exinde H Par. Gall. 4 accitas H, accitor B qui P lunbriã H 5 sectanti P notantes PH uias fluctuantes H ponte P 6 per] supra t. m. 2 P 7 conc**iauit H, contiauit I generoa∗a H genetosae prosapiae Par., generosa prosapia Col. Gall. 8 tMnae H nec*nit*ore ruditate P facandine P 9 gloriae H 11 caelos P ui iamcinos (ui a m.2) P 12 infi*ma (r eras.) R, infirma PH" q. H C a m. 2) 13 scripsit H, om. v egreius B 15 inbecilleet om. B est] s. I. m. 2 P 16 stulta] a ex i P* sunt stults. ν stultitia B huius om. P 17 sapientes-confundat om. B 18 ignobilia mundi e. c. HBv 19 mundi om. P 20 tamquam non sint v destruet H 21 caput seq. incipit cum inscriptione Ezpositio orationis dominicae in v )
PATES NOSTER QVI ES IN CAELIS. qui caelorum perpetem regnatorem patris audemus nomine nuncupare, primum debemus aduertere non separatim singulis, sed communiter uniuersis donum tanti muneris adtributum. nam quamuis semotus a ceteris et secretioribus habitans latenter in locis Dominum quilibet uerbis huius orationis imploret, non inquiet Pater mens, sed Pater noster, quoniam soli Christo debetur hoc uerbum, cuius proprie pater est Deus. quamquam enim in omnibus euangeliis hoc habeatur adscriptum, in illo tamen euidenter Dominus Iesus ipse capitulo iuris sui potentiam singularem docuit a populari permixtione discretam, ubi discipulos confortabat haec alloquens: uado ad Patrem meum et Patrem uestrum. quod ait [*]( 18 ct Ioh. 20, 17 ) [*]( 1 iudex n indexqṵe-quo om. H 2 piissimus (ii in ras.) P ann∗uat H 8 orando H corr. m. 2, 8. 1. P2 p naturā-p gratia 0 I B 4 largitur PB 5 largiretur HB" indultum] Deratione H corr. m. 2 6 caelis] DB ORATIONE DOMINICA B 7 audiemus Par. nosnuncupare (s corr.) P nuncupare] a ex u H1 8 auertere P comnit (u a m. 2) P 9 domum H, dot mum ν adtributum H corr. m. 2 quasuise I, quasi Iur. 0 ∗∗∗∗10 ***semotus H habitans HB", habitant P, habita B 11 libet PH, libet (c a m. 2) B **iuI orationib; H rationis (0 a m. 2) B inplorat H 13 xpo soli P cui B pprie P, ppri*e BH, ppriae B 14 habetur H 15 "pcriptum (ad s. I. m. 2) P, a*scriptum (d eras.) H, asscriptum B **** capitulo (ras. 4 litt.) H, in c. b 17 confortabit (a a m. 2) P, an confortauit ? loquens R, alloquens (haec om.) v, ad (eos) loquens coni. Hartel 18 & ad patrem (ad I. I. m. 2) P ac H )
SANCTIFICETVR NOMEN TVVM. sanctificatio quae potest [*]( 1 meus ē P 3 et quoniam - caelestia om. Bv, in H fere cras. m. 2 4 hi.c (n eras.) H 6 cui\' P aliquantis n P famuli] ras. in H, post li f eras. uid. in B 7 nunc (corr. o m. 2) quid P ab B qaia] qui. B, quod ν apellatur P potest] 8. I. m. 2 P 8 hac H ęẽ P, 9 filius] 8. l. m. 2 P pbaur B, probet H eunc ∗∗ē∗toru (cunc a m. 1) B B 10 n hac (n a m. 2) orationS (" a m. 1) P 11 cui\' P 12 igitur P, itaque RHBv 13 cui P debemur H 14 mutate P ..h 15 moniAta RB 16 fusar P in mg. t incoator (h a m. 2) B, inacoator B mansuetiB P 17 feruentis H ponamus carnalis nequam P in mg. t 18 nouem P gratulentur H\', gratulemur H* 20 nos zpo H duce in mg. H* sacra] s a m. 2 H 21 q. ex q; H )
ADVENIAT REGNVM TWM. regnum aduenire deposcimus regnatoris, qui regnare non desinit, ut fallacem huius mundi principem pro praesumpta puniat tyrannide solusque qui solus [*]( 8 loh. 17, 10 17 Matth. 6, 10 ) [*]( 1 qui B scificare P cunctus (corr. in os) P 2 post nisi ras. 4 litt. in H mitem P, mi.te (t eras.) H, mitte B aut ei p̄paremur (r, ex s) P 3 qutinos B delectatur P, delectatus (n in ras. m. 2) H 4 agmentum H quam (eorr. 2) ammod. B 5 discipulis suis ΗΒν 6 memoratq; P, memorabat ν luce om. B 7 iho pro H dum pro Bv supplicat (corr. m. 2) B 8 q̃ // H prosequtus H1 inquid P, inquid B 9 eisj is add. m. 2 H quia B, qui ΡΗΒν 10 iDueni. H, inueni ν repererit (p a m. 2) B, repperit B 11 motu H mittissima P 12 pnuntift (corr. m. 1) B in suis (in s. I. m. 2) B 14 potuif P corr. m. 2 15 puerum H canentium ΗΒν, canticum PB 16 generalis ex generaliter H2 ymnus B 18 Erat seriptum in uet. cod. huius pro mundi principem sed uox pro suo loco non uidetur posita, nescio an auctor scripserit huius mundi proprincipem Iur. ut om. P 19 pro] p B m. 1 pamat P tyrannidem P, tyramnide B que qui] quia P )
FIAT VOLVNTAS TVA SICVT IN CAELO ET IN TERRA. praecedentis et hic continentiae sensus uidetur intellegi, quod iugibus dies noctesque precibus debeamus exposcere, ut illius caelum terramque uoluntas adimpleat, qui nusquam uult esse nequitiam, quo deiectum caelo diabolum nec terrae patiatur infestum nec terrenam corporis nostri substantiam tamquam limo concretam saeuus coluber ut escam suae uoracitatis inuadat ac pessimis nos suasionibus inuolutos squamosis nexibus amplectatur et ambiat, donec letalibus uenenis inebrians miserabilem uitam lambendo consumat ideoque Dominum deprecemur assidue, ut animam in nobis pariter tueatur et carnem; altera namque caeli pars sumus, altera terrae semen existimus. [*]( 1 demonstraret P morti P, mortir (f a m. 2) R, morte H BI consenum P, conscium RB, consciom ex conattum H*, constium 1, constrictom Par. Gall. 3 continus (u e. I. m. 2) P odorato I 4 plia P, proelia RH, pericula proelia BI, praelio corr. Iur. caesariem PHBv, caesaream B (in mg. m. 2 alibi cęsarisem) 5 ornaturām RHv perpetue P, perpae (n a m. 2) B, perpete Bv nobilitatns HB" gratulabat B coronam BH 9 uoluntas ex uolutas P1 uã quin\'q; (uã a m. 2) P uel H1 corr. in unlt m. 2 10 quod eiectum PHB, quo* (d eras.) deiectum B a caelo B terrae B, tre P, terra HBv V 11 infectum H, infensum Bv terenam (r s. I. m. 2) B, terrene B nram B quam H 13 nos (8. I. add.) B pessim\'- ionibus P at inuoluq; (at a m. 2) P; fort. inuoluat atque siquamos his P 14 amplectetur HB loatalibus RHB, lotalibu (e a m. 2) P uenis (ne a m. 2) B 16 praecemur H assidae B, assiduae H animam pariter i. n. ΗΒν tutor (o s. I m. I) P 17 alteri P celi (8. I. m. 1) P par P )
PANEM NOSTRVM COTIDIANVM DA NOBIS HODIE. panis alimoniam cotidiani petentibus tripartitus intellegentiae sensus aperitur, quamquam scripturas diuinas sic oporteat omnes aduerti. ergo et secundum litteram specialiter frumentarii germinis panem uescendi uidemur gratia postulare et moraliter ut serui Dominum deprecamur, quo diurnam consequi mereamur annonam, dum tamen utriusque rationis formam de spiritali nouerimus procedere disciplina. ob hoc enim epulas uictuales cotidie iubemur exposcere, ne quid in crastinum reseruantes de diuina cernamur dubitare pietate. quod tamen ita laboriosum probatur et arduum, ut a paucis uiris atque rarissimis talis queat regula custodiri. namque Dominus ipse fidelis in omnibus, qui filios Israhel productos ex Aegypto per annos in eremi sterilitate quam plurimos sabbatico tantum cibo parcentes, cotidianis dapibus gubernauit, hoc et nobis, si fides non deficiat, se daturum euangelicis sermonibus compromisit alloquens suos ita discipulos inter alia quae docebat : nolite ergo solliciti esse in crastinum. crastinus enim dies sollicitus erit sibi ipse. si uero plenius spiritaliter dicta, de quibus loquimur, uelimus agnoscere, sentiemus hunc panem diuinum esse sermonem, a cuius substantiali doctrina si uacans animus uel paululum ieiunus remanet, magnae famis [*]( 1 Luc. 11, 3 17 Matth. 6, 34 ) [*]( 1 odie P 8 apperitur B quanquam B (n ex m) H 4 au aerti H ergo om. H et om. v 5 mortaliter Par. 6 qaod diurnam (d, exp.) B d∗∗∗nam H 7 dum tam B v utrius B 9 nequit P reseruates (n a m. 2) P 10 dubitare de diuina pietate cernamur Hv quid BH tamen ita] in B 11 a» (b eras.) R 12 talesq; ad rgla (m a m. 2) P custot dire P 13 egypto PB 14 ęremi P, heremi BB sterelitate PB cibo om. b parcentea PB, parentes Bv, parentis H 16 deficiet P eQangelicis B compmisit PB, cūpmisit B 17 aliq H 19 ipsi Bv 20 sentiamus B 21 sub- ▼ stantiale P 22 palu∗lū (c eraa.) P ieiunus remana B, ieluna- I nent Pv, ieiunaret HB (ra) )
ET DIMITTE NOBIS DEBITA NOSTRA, SICVT ET NOS DIMIT- TIMVS DEBITORIBVS NOSTRIS. si diligentius petitionis nostrae uota metiamur, uel tribuendam nobis indulgentiam uel negandam propriis dinoscimus exemplis. hoc enim sperare iubemur a Domino, quod cernimur dimisisse conseruo, quippe quos sponsio paris eadem condicionis adstringit, ut debitores, sicut esse nolumus, ita nec habere cupiamus. in aliorum namque personis aut absoluimur aut ligamur. quodsi putatur incertum, de quibus debitoribus hic agatur, ponenda est excusationis infirmae materies, et seu fortassis in culpa siue pecunia uel in quocumque tibi frater reus fuerit, hoc relaxa. nam et nos tam delictorum crebra praesumptio, quam pecuniariae quantitatis inhonesta tractatio plurimis ostendit apud Deum nexibus inuolutos. quisquis enim, prout facultas uirium ponderatur, egenti fuerit inhumanus, Deo quae sua sunt infitiatus abiurat, cuius pietas infinita miserorum sic tuetur angustias, ut quicquid pauperi dispensatio benigna largitur sibi profecisse testetur. in uotis etiam quae promittimus, diuina beneficia consecuti debitores existimus, donec ea fideli mente soluamus. haec igitur, quae de pecuniariis dicta sunt debitis, etiam de [*]( 1 inscript. om. B* (s. l. m. ai. Et dimitte nob debita irl.) 3 tribaenda — indulgentia Hv neganda υ 4 dinoscimus H, dinoseimur PB, nr corr. in ne R2, dignoscitur υ 5 cernit B dimissesse P1, dimisaisse B uos qd̄ (uos s. I. m. 2) B, quo. (d ?) H 6 sponsio eras. in H, om. v patris P eadem lex Par. Gall. • s Arev. adstringit (s a m. 2) H, asstringit B 7 nomus (ln a m. 2) H, n a m. al. B abuere H 8 nonaque H asoluimnr P intelligamur (intel exp.) P 9 excnsationis om. P 12 et Bon v pecuniariem P, pecnniari B 18 inonesta PBlH traetio (ta 8. I. m. 2) P dominum υ 14 innolutas P 15 inhumanis (v a m. al.) B q. ex q; H, que B infinitas R, miserorum infinita P 16 nic intuetur (sic a m. 2) P 17 qua qui ( P dispensati P sibi] si∗∗ H, bi ex ni m. al. B, sine I pficisse PBl, pf.cisae H 18 testatnr PB nobis P q; (~ a m. 2) P 19 secuti P mentes P 20 peniariis (cn a. m. 2) P ) [*](15* )
ET NE NOS INDVCAS IN TEMPTATIONEM. non quod Dominus, qui lucis uia, pacis est semita, in laqueos quemquam temptationis inducat, sed abhorrens diuinis monitis non parentes, cum eos deserit, introire permittit. omnes enim, qui lubrica . sectantes mundi contagia, retibus deliciosis inclusi, luxus blandae perditionis affectant, a Domino, qui purae uirtutis amator est, derelicti pergunt ingredi, qua se temptatio uoluptuosa pertraxerit. ab hac igitur pedem retro nitamur abducere, semitam potius conterentes angustam, quae tenui calle multis incognita caelestium regnorum subit arduam latenter ad portam.
SED LLBERA NOS A MALO. cum liberari nos a malo deprecamur, bonum esse quem petimus, ut nos liberet, confitemur. nec inmerito sectandus iste qui liberat, ille fugiendus est [*]( 6 Matth. 6, 13 ) [*]( 1 exactor] o ex e H qui ex qua H 2 extra*ngnlare* (m atra eras.) P, nos angulare (stra s. I. m. al.) B consenuum (i eras.) P 3 traditoribus PR1 (tor s. I. m. 2) H, tradi (8. I. m. 1) tortoribiBcf.o.2T6r ndo(gm.2)Pini;Pcarce- toribi B cf. v. 276 exiendo (g m. 2) P inq; P carcelalem (r a m 2) P 4 destruxi P, conclnei B sententiam B egredi] om. H lu∗amus (n eras.) P, us in ras. m. 1 B 5 amissa PH, ammissa BR1 (d a. I. add. m. 2) 6 ne ne B nam (on a m. 2) P 7 niam (m exp.) B pacisq;* (ue eras. uåd.) R est ta PJB, et HB υ lequeos B quemquem H temptionis (ta a I m. 2) B 8 inducit Col. aborrens P parentis P 9 om̃s (i a m. 2) P que P1 corr. m. 2 10 deliciosis (s, a m. 2) P, diliciosis H 11 a om. P1 pure P uirtutis a. I. m. 1 B 13 hanc P ni-tamur (t eras.) B adducere H 14 conterente*s H 15 sub ardnam P1, in mg. subt arduS m. 2 add., sub12 B 17 dep̃ca∗∗∗m̃ B 19 seccandns P1, sectando H )