Historiae Adversum Paganos

Anno ab Vrbe condita DCCLXVII post mortem Augusti Caesaris Tiberius Caesar imperium adeptus est mansitque in eo annis uiginti et tribus.

hic per semet ipsum nulla bella gessit, sed ne per legatos quidem aliqua grauia, nisi quod tantum aliquantis in locis praecogniti cito gentium tumores conprimebantur.

sane quarto imperii eius anno Germauicus Drusi filius Caligulae pater de Germanis, ad quos ab Augusto sene missus fuerat, triumphauit.

ipse autem Tiberius plurima imperii sui parte cum magna et graui modestia reipublicae praefuit, adeo ut quibusdam praesidibus augenda prouinciis tributa suadentibus scripserit boni pastoris esse tondere [*]( AVCTORES § 11 euang. Matth. 24, 6—9 cap. 4 § 1 XXIII item Eus. 2030 et Evtrop. 7, 11 § 2 Sueton. Tib. 37 (cr. Eutrop. 7, 11) § 3 Germanicus Caesar de Parthis (sic) triumphauit ad a. imp. IV Eus. 2033p § 4 Suetonius Tib., inprimis 32 ) [*]( 5 et terrae motus] terremutus D 6 tradent uos in tribulatione pone u. in mg. add. m. 1 D 7 tribulationem (m del. m. ant.) P || et occident in ras. attg. m. 1 D 10 confuit D 11 septingentissimo sexagesimo septimo D || agusti D* 13 XX et tribus PRDII (u. infra) uigenti et tribus Dl || bella om. P (twn om. RD) 14 ne] nec Da || aliqua] aliquagra Dl || nisi tantum quod Du 15 pęrcogniti (sic) Du 16 conpraemebantur (ban∗ ltur eras. t? D1) D || Saine (a litteris ic simillima) Da 17 calignlae] caele D1 18 post tiberius repetita sunt haec 12 caesar imperium —18 tiberius (quorum exemplorum uarias lectt. signif. D1 DII) D 19 regpublicae D 20 praesidib; (b; in is corr. m. 2) P praesidib: (si s. s. m. 2) B || agenda D || prouincia D 21 tributa (uta in ras. m. 1) P )

at postquam passus est Dominus Christus atque a mortuis resurrexit et discipulos suos ad praedicandum dimisit, Pilatus, praeses Palaestinae prouinciae, ad Tiberium imperatorem atque ad senatum rettulit de passione et resurrectione Christi consequentibusque uirtutibus, quae uel per ipsum palam factae fuerant uel per discipulos ipsius in nomine eius fiebant, et de eo, quod certatim crescente plurimorum fide deus crederetur.

Tiberius cum suffragio magni fauoris rettulit ad senatum, ut Christus deus haberetur. senatus indignatione motus, cur non sibi prius secundum morem delatum esset, ut de suscipiendo cultu prius ipse decerneret consecrationem Christi recusauit edictoque constituit, exterminandos esse Vrbe Christianos; praecipue cum et Seianus praefectus Tiberii suscipiendae religioni obstinatissime contradiceret.

Tiberius tamen edicto accusatoribus Christianorum mortem comminatus est. itaque paulatim , immutata est illa Tiberii Caesaris laudatissima modestia in poenam contradictoris senatus; nam regi, quaecumque uoluntate faciebat, uoluptas erat, atque ex mansuetissimo principe saeuissima bestia exarsit.

nam plurimos senatorum proscripsit et ad mortem coegit; uiginti sibi patricios uiros consilii causa [*]( AVCTORES § 5 et § 6 usque ad Christianos Eus. 2051 et Rufin. 2, 2 || Seianus et q. s. Eus. 2050h § 7 Tiberius-comminatns est Hier. 2051 et Bufin. 2, 2 || itaque—exarsit ignotus § 8 plurimos — coegit fort. sec. Hier. 2052 f || uiginti — necauit Sueton. Tib. 55 || Seianum—interfecit Sueton. Tib. 65 ) [*]( ∗ 2 a. (er. d fort., non b) D 3 dimisit] misit D || praesis PR1 praeses ∗∗∗∗∗∗ (er. preies, quarta 1 potius quam s uid. fuisse) D || palestinae PBD 4 ∗∗∗∗torem (3 uel 4 litt. eras.; impera s. s. m. 2) P || adque P1R1 adquae D || ad om. D || retulit PbRDa 5 resurrec∗ne (ti supra ras. m. ant.) P 8 deus] dt D 9 rettulit] D retulit PB 10 cur] PRD ςv quur KM1 (cur M2) quod h 11 mor*em (er. t) D || desus∗∗ cipien do (fort. it eras.) P || de om. B || suscipiendù B1 || cultù B2 12 consecrationem (s s. s. m. 1) D 14 seianoa P* || religione P* religioni (ultima i ex corr. m. ut uid. 2) B religionis D || obstinatissime (fuisse uid. -mę) B 17 inmutata PB mutata D 18 ad contradictoris in marg. imper m, 2 P || rex B2 || quamcumque D 19 adque (corr. m. 2) P1R1 21 ad (d 8. 8. m. 1) D || xx PR || ∗sibi (er. u ?) D )

filios suos Drusum et Germanicum, quorum Drusns naturalis, Germanicus adoptiuus erat, manifestis ueneni signis perdidit; filios Germanici filii sui interfecit.

referre singillatim facta eius horret pudetque; tanta libidinis et crudelitatis rabie efferbuit, ut, qui spreuerant Christo rege saluari, rege Caesare punirentur.

huius tamen imperii anno duodecimo noua et incredibilis clades apud Fidenatium urbem accidit: amphitheatri cauea populo gladiatorium munus spectante conlapsa est et plus quam uiginti milia hominum occidit.

dignum sane posteris tantae correptionis exemplum, tunc ad spectandas hominum mortes auidos homines conuenisse, quando pro salute hominum prouidenda Deus homo esse uoluisset.

deinde anno eiusdem septimo decimo cum Dominus Iesus Christus uoluntarie quidem se tradidit passioni, sed impie a Iudaeis apprehensus et patibulo suffixus est, maximo terrae motu per Orbem facto saxa in montibus scissa, maximarumque urbium plurimae partes plus solita concussione ceciderunt.

eadem quoque die ad horam diei sextam sol in totum obscuratus [*]( AVCTORES § 9 Sueton. Tib. 54 § 10 referre—efferbuit Sueton. Tib. 61 § 11 huius-rxn ignotus || clades-occidit Suet. Tib. 40 § 12 Orosius § 13 XYII] XVI = OL 202, 2 Africanus p. 188 et 190 Routh; XVIIII Eus. Arm. et Sync.; xvm (xvn cod. B) Hier. 2047 17 mazimo terrae motu — p. 443, 1 terris est euang. Matth. 27, 45 (Marc. 15, 33 et Luc. 23, 44 sq. de terrae motu tacent) et fort. Africanus p. 183, 9-11; 184, 7 sq. ) [*]( 1 reliquit (t ex d corr.) P 3 drusus] drns D 4 ueneni* (s eras.) P 5 referre] referens D 6 horret] horret animus v 7 efferuit D || saluatorelrege D 9 fidinatium PR fidenantium D 10 amphi*teatri (a eras.) R amphiteatri D 11 est et om. uersu extr. D || xx milia PR 13 auidos (o ex u corr.) B 14 prouidentia D 15 septimo decimo] PBD decimo septimo v xvn fs; XVIII T || cum om. D || uoluntariae PR1. 16 impiae (a deleta) PR inpie D || a. (er. d) D || adpraehensus PBlD 18 orbem] urbem (ut saepiss.) D || in montibus] immontibus D || scissa sunt v 19 solita (i ex n corr.) R || caeciderunt PB1 20 totQ in toto orbe corr. m. rec. B totum urbi D )

usque adeo autem neque lunam lumini solis neque nubes obstitisse manifestum est, ut quartam decimam ea die lunam, tota caeli regione interiecta, longissime a conspectu solis afuisse et stellas tunc diurnis horis uel potius in illa horrenda nocte toto caelo fulsisse referatur. quod non solum sanctorum Euangeliorum fides, sed etiam aliquanti Graecorum libri adtestantur.

iam hinc post passionem Domini, quem Iudaei quantum in ipsis fuit persecuti sunt, continuae clades Iudaeorum, donec exinaniti dispersique deficiant, incessabiliter strepunt.

Tiberius siquidem iuuentutem eorum per speciem sacramenti in prouincias grauioris caeli relegauit, reliquos gentis eiusdem uel similia sectantes Vrbe submouit sub poena perpetuae seruitutis, nisi obtemperassent.

sane Asiae ciuitates [*]( AVCTORES 2 Vergil. Georg. 1, 468 3 usque—afuisse Africanus p. 183, 13 — 184, 3 (unde etiam Augustinus Ciu. D. 3, 15; cf. Rhein. Mus. 1878 p. 324) 6 stellae in caelo uisae sunt Hieronym. 2047* 8 Graecorum libri] \'Ελληvixοϊς ύπομνήμασιν Euseb. ap. Sync. p. 614, 9 Bonn., ethnicorum commentariis Hier. I. I. § 16 Eus. 204sk § 17 Suetonius Tib. 36 § 18 Asiae—donauit cf. Sueton. Tw. 48 a quo tamen haec illo (I) et tributo dimisso (Tac. Ann. 2, 47 et 4, 13), propria (oixειa δαπάνη Phlegon De mir. 13) aliena sunt; fortasse Africano usus est Orosius; ceterum cf. 0. Iahn, Berichte d. Sächs. Ges. 1851 p. 120 sqq. || hic—obiit Sueton. Tw. 73 ? ) [*]( 1 tetraque (altera t in ras. m. 1) P 2 inpiaque PR* || timuere D 3 lunam D || lumine PR1 (lumini m. rec. R) 4 obtitiase D || quarta decimam D -XIIII- PR quarta decima 0 || ea] PRD om. O eadem fsh || luna RbDG 6 deornis D 7 referantur (n 8. s. m. 1; pone r fin. superius parua rasura) P 8 grecorum B gregorum D || liberi D 9 adtestantur (d in t mut.) R adteetatur D || iudei B 10 iudeorum B 12 iuuentutè (* ex corr. ut uid. add. m. 2) P iuuentute∗ (er. s an t ?) D || specia D speciem (c ex t m. 2) R 13 sacramenti intumescentem (intum. a. s. m. 2 R) BT, ed. 1542 in mg.; intumescentem post iuuentutem eorum add. fsh || religauit PR 14 urbem D 15 perpetua D )