Historiae Adversum Paganos

Anno ab Vrbe condita MXLI Diocletianus tricesimus tertius ab exercitu imperator electus annis uiginti fuit; statimque ut potestatis copiam habuit, Aprum interfectorem Numeriani manu sua interfecit. Carinum deinde, quem Carus Caesarem in Dalmatia reliquerat, flagitiose uiuentem difficillimo bello et maximo labore superauit.

dehinc cum in Gallia Amandus et Aelianus collecta rusticanorum manu, quos Bacaudas uocabant, perniciosos tumultus excitauissent, Maximianum cognomento Herculium Caesarem fecit misitque in Gallias: qui facile agrestium hominum imperitam et confusam manum militari

nirtute conposuil deinde Carausius quidam, genere quidem infimus sed consilio et manu promptus, cum ad obseruanda Oceani litora, quae tunc Franci et Saxones infestabant, positus plus in perniciem quam in prouectum reipublicae ageret, [*]( AVOTORES § 1 Dioclotianus — fuit Hier. 2302 || Aprum — § 2 Eutrop. 9, 20 § 3 Eutrop. 9, 21 ) [*]( EXPILATORES 1 Diocletianus—2 fuit exscripsit Beda Hist. eccl. 1, 6 8 Maximianum—9 fecit compilauit Beda Hist. eccl. 1,6 11 Carausius—p. 488, 5 occupauit exscripsit Beda Hist. eccl. 1, 6 ) [*]( 1 urbe (r a. 8. m. I) P || milleeimo quadragesimo primo D U dioclecianuB D || trecissimus terciua D XXXIII PBh XXIIIR* 2 electus est PB electus (\'̄ interpunctio) W || anne D || xx PB || fuit] PRDςv in imperio 8. s., ante fuit ut uid. inserendum, m. 2b G fuerit Y praefuit X2Zh 4 interfecit om. D 5 dalmacia D || fl[agitiose] P 6 [dehinc cum] P || in om. D 7 helianus PB ealianus D, heliandus 0 || rusticanorum (nor in ras. m. 1) B rusticorum O || [quos uac]audas P quos|*ua caudas (fuit quo|sua c., corr. m. 1) B quo sua cauda K et post eorr. M || bacaudae] DG10HV3HTO hacaudas- Nt baucadas G1a nacaudas Wv bagaudas NX, 8 pernitiosos (os ex us m. 1) B || maxi[mianum] P 9 herculium] PRDςv Herculeum h || [qui] P 10 inperitam PBl 11 conposuit] DW\' composuit PBg; compescuit (in mg. adecr. cο̃posuit m. 1 in G sed eras.) GYT, item uel conpescuit N, (HON) v || car*susius (er. tV) B || quidam) quidem D 12 promtus P 13 franci] BD franchi P || saasones Bl 14 [quam in pro] f [ectam] (f in v corr. m. ut uid. 1; v, nec uero f, a m. ant. redintegrata) P || prouectum) PbRς (uelut GKMHO) f s prouectu D profectum Puς (uelut YTW) h prouentum ed. 1542 || egerit D )

igitur per omnes Romani imperii fines subitarum turbationum fragores concrepuerunt, Carausio in Britanniis rebellante, Achilleo in Aegypto, cum et Africam Quinquegentiani infestarent, Narseus etiam rex Persarum Orientem bello premeret.

hoc perionlo Diocletianns permotns Marimianum Herculium ex Caesare fecit Augustum, Constantium uero et Maximianum Galerium Caesares legit. Constantius Herculii Maximiani priuignam Theodoram accepit uxorem, ex qua sex filios fratres Constantini sustulit.

Carausins, Britannia sibi per septem annos fortissime uindicata ac retenta, tandem [*]( AVCTORES § 4—§ 6 Eutrop. 9, 22; lin. 8 rex; Persaram ex 9,25 ut uid. (cf. Viet. Caea. 39, 22); p. 490, 8 post deoem annos fort.potius ex Hier. 2316* ) [*]( EXPILATORES 13 Britannia— p. 490, 4 recepit compilauit Beda Hist. eccl. 1, 6 ) [*]( 1 erepta D || [parte restituend]o P 2 uind[ican]do P II accendit] „cod. PIriz. h accendens PRbDKMHNWN1 aocedens RaO1fs accedens in VX, addens O accipiens NO II suspitionem B II quia] PRDς quod h II [ipsos quo]que P || quoque om. D 3 [incarsandos] P incnrrendus D 4 [quamobrem a maximiano] P II quamobrem om. X, || pnpnram R* || sumBit P 5 britt[anias occnpanit igitur per omnes rom]ani P II brutanias (eras. t) B brittanias D 6 tur- [bationum fragores con]crepuerunt P || frangoris D || carusio PR1 || reb. in Britanniis v U brittaniis D brittania PR britannis T 7 [achilleo in] P achileo in D || egipto D II et om. D 8 quinquegentiani (ni radendo ex m) D II n[arseus etiam] P 9 pmeret PR II [diocletiajnus P dioclecianus D || mazimi[anum] P . 10 [herculium ex caesa]re P II hercutium] RbD herculum R* Herculeum h (item e pro i ita seqq.) || caesarae R II constancium D 11 maziminum D || galllerium D || c[aesares] P || constancius D 12 hercolii mazimiani D, eodem ordine g maximiani herculii PRXt; an maximiani delendum ? n herculi N hirculi V || theodoram (d in ras. unius litterae m. 1) P 13 sex in ras. m. 1 P sex. B II brittania PBD 14 va PR )

Gonstantius uero. Caeear in Qallia primo proelio ab Alamannis profligato exercitu suo, uix ipse subreptus est; secundo autem secuta est satis secunda uictoria: nam paucis horis sexaginta milia Alamannorum caesa referuntur.

at Maximianus Augustus Quinquegentianos in Africa domuit. porro autem Diocletianus Achilleum obsessum per octo menses apud Alexandriam cepit et interfecit. sed inmoderata uictoria usus Alexandriam direptioni dedit, Aegyptum totam proscriptionibus caedibusque foedauit.

praeterea Galerius Maximianus cum duobus iam proeliis aduersus Narseum conflixisset, tertio inter Gallinicum et Carras congressus et uictus, amissis copiis ad Diocletianum refugit: a quo arrogantissime exceptus est, ita ut per aliquot milia passuum purpuratus ante uehiculum eius cucurrisse referatur.

uerumtamen hac contumelia quasi cote [*]( AVCTORES § 7 et § 8 Eutrop. 9, 23 (§ 8 Alezandriam dir. dedit ab Orosio add.) § 9 Eutrop. 9, 24 (illa duobus iam proeliis..tertio Eutropii exemplar suum ita ut codd. Leyd. et Bert. corruptum male interpretatus scripsit) et (lin. 16 ante) Hier. 2317n § 10 uerumtamen — expediit Orosius ) [*]( 1 adlecti PR || socii (c in ras. m. 2) B || adlectua PR 2 asclipiodotus PB 3 praetorio (o fin. in i m. coaeua corr.) B || pressit P pr*essit (er. a m. 2) B || brittaniamque PBD || decim D 5 alimannis Ra || exercito R1 7 LX milia PB || alamannorum (m pr. s. s. m. I) P -laman noram D || feruntur D || at] ad R1D 8 quinq:gencianus D 9 diucletianus Ra dioclecianus D || per] pro D 10 caepit B || immoderata B3 inmoderate D 11 ad proscriptionibus an marg. uoc. unum adscr. sed erus. P || proscribtionibus Bx 12 gallerios D || maximi*nus (er. a) D 13 adnersum D || tertio inter] terl D 14 gallinicum] PBG, Vs ante corr., X2v, item codd. Leid. et Bert. Eutropii galleni cum D gallenicum VN gaUienicum TO et p. corr. F, gallicinicum W gallicium KM; Callinieun corr. h || carras] D charras PB 15 dioclecianum D || adrogantissime D || exceptus est] R2X2 exceptus PR1Dς, est ante ezc. pro glossa s. s. G3 16 milia* (a tn ras. m. 2) B 17 cote] P m. 2 aut 3 in mg., R2 cute D cutem P1R1. )

extinotia Persarum copiis ipsoque Narseo in fugam aoto, castra eius innasit, uxores sorores liberosque cepit, immensam uim gazae Persicae diripuit, captiuos quamplurimos Persarum nobilium abduxit. reueraus in Mesopotamiam a Diocletiano plurimo honore susceptus est.

postea per eosdem duces strenue aduersus Carpos Basternasque pugnatum est. Sarmatas deinde uicerunt: quorum copiosissimam captiuam multitudinem per Romanorum finium dispersere praesidia.

Interea Diocletianus in Oriente, Maximianus Heroulius in Occidente uastari ecclesias, adfligi interficique Christianos decimo post Neronem loco praeceperunt: quae persecutio omnibus fere ante actis diuturnior atque immanior fuit, nam per decem annos incendiis ecclesiarum, proscriptionibus innocentum, caedibus martyrum incessabiliter acta est.

sequitur terrae motus in Syria, ex quo apud Tyrum et Sidonem passim [*]( AVCTORES I 10 mox — § 12 Eutrop, 9, 25 § 18 sec. Hier, 2320 d et ibid. col. 3 (decimo post Neronem et per decem annos), fort. etiam lecto Rufini l. 8, ab Qrosio exornata § 14 terrae motus—prostrata sunt Hier. 2320c. ) [*]( EXPILATORES 13 Interea—18 acta est exscripsit Beda Hist. eccl. 1, 6 13 Diocletianus — 14 Christianos, 15 praeceperunt exscripsit Beda D. t. r. a. 4238. ) [*]( 1 robigine P* rubiginS a. ras. B 2 auem (t. e. auuem) D || expetiit R2 || yllyrioum PR 3 [*undique (er. m) D n ad lin. -sus— 4 persa- in marg. -f- m. ant. P 5 octo R1 6 coepit R1 caepit R2D II inmensam PR\' 8 mesopotamlam (I add. m. 1 ex corr. sed inferior pars erasa) D || diocleciano D 9 adnersum D || basternasque (s m rasura m. 1 ex n ut uidetur) D 11 captinorum D H per om. D U dispersise D dispse re R1 18 inter adio|clecianus D 14 eclesias P || affligi B\'D 16 inmanior R1 II decim D 17 edepiarum P || proscribtionibus PR1 19 qua PR || aput P1 )

Galerius et Constantius Augusti primi Romanum imperium in duas partes diuiserunt: Galerius Maximianus Illyricum Asiam et Orientem, Constantius Italiam Africam et Gallias obtinuit; sed Constantius uir tranquillissimus, Gallia tantum [Hispaniaque] contentus, Galerio ceteris partibus cessit.

Galerius duos Caesares legit: Maximinum, quem in Oriente constituit, et Seuerum, cui permisit Italiam, ipse in Illyrico constitutus. [*]( AVCTORES § 14 secundo — anno Hier. 232V || Diocletianus ab inuito sqq. Hier. 2321a et Eutr. 9, 27 § 15 Eutr. 10, 1 § 16 Galerius — constitutus Eutr. 10, 2 ) [*]( EXPILATORES 1 secundo — 2 anno, 3 purpuram .. deponerent, 5 Dioclet. - 6 depoBuerunt adhibuit Beda D. t. r. 4238 10 sqq.) inde Constantius.. Galliam Hispaniamque regebat, uir Beda Hist. eccl. 1, 8 12 Galerius — 14 constitutus] cf. anonymus Valesianus § 5 ) [*]( 2 dioclecianus D 8 simul om. D 4 repubplicã D II cons*enescerent (eras. c ?) B 5 dioclecianus D || nioo mediam (nico in ras. m. 1) P 6 mediolanium] PRD II simulque cultum (culto D) DVTO || deposuerunt] DVV3MbTW(KO) Hier. h posuerunt PRGMaH NN1X2v 8 uerba galerius-9 diuiserunt (sic) om. m. 1 add. m. 2 in marg. inf. P || constantius (tan s. s. m. 1) R constantu*us (er. n) D 9 diuiserunt] P2RX2 (diuisus Eutr) determinauerunt DGVV3 WN1ςv || galerius** (er. ut uid. &) D U maximi*nus (er. a) D || yUJricum PR illiricum D 10 Hispaniam ante et Gallias add. fsh || galiaa D 11 optinuit P -ubtinuit D II constancius D 12 hiapaniaque deleui; deest apud Eutr. nec ab Oroeio § 16 extr. memoratur II uerba galerio ceteris partibus ceasit om. P\'B, add. s. lin. Ps 18 duo D II ceseris D II maximum B (non PD) 14 promisit D || illirico D yllyricum (ill- Ra) PRb II conati tus D )