Historiae Adversum Paganos

Antonius uero postquam Araxim transmisit, omnibus undique malis circumuentus, uix tandem Antiochiam cum paucis rediit. nam cum multitudine equitum et sagittarum [*]( AVCTORES § 33 Liuius 129 (cf. Oros. 6,20 § 6) § 34 ouans. -decretam est Liuius 129 || his diebus—fluxit Hier. 19761 (cf. Oros. 6, 20 § 6) cap. 19 § 1 Liuius, 130 ) [*]( EXPILATORES 18 his—15 fluxit exscripsit Paulus, 171 ) [*]( 1 transise D || in∗∗| (er. su 9) D || compulit R3 2 deposito (posito in ras. ang. m. 1) D S assumptaque (prior 8 in ras. ex d m. 8, p m. 8 in p erasa B) LR adsumtaque (ta s. s. m. 1 D) PD 4 ameudatus] DbN ammendatus LDa emendatus (in mg. m. recentisse. mandatus P) PRς Freculfus v 5 profectos D || pene L et p. r. B || pertempłatã. B pertemtatam PD pertemptam L 6 conterritamque] contritamque Freculfus, Grubitzius male || XL. et quattuor L XL et IIII PR quatragenta qaattaor D 7 sub] soli D || im perii L 9 ∙xx∙ L xx PR uiginti D 10 miliā D || ∙XXX∙ L xxx PR trigenta D || mił B 11 ∙ūx∙ L ui PR || domino D || eitabant PRD 12 tribuntiae D 14 fous] flos L 15 ri∗uo (i ex u ut uid.) P 16 haec postquam — 18 multitudine pagina exctrema ( f. 180v) minoribus. litteris statim add. a m. 1 in L || araxim] LPRD 17 anthiociam P anthiochiam R. 18 rediat D. )

inde in Graeciam transiit iussitque Pompeium, qui uictus a Caesare exercitum bellumque reparabat, cum paucis ad se uenire. Pompeius fugiens a Titio et Furnio Antonianis ducibus saepe terrestri naualique bello uictus et captus ac post paululum interfectus est.

Caesar Illyricum Pannoniam partemque Italiae bellis subegit ac domuit; Antonius Artabanen Armeniae- regem proditione et dolo cepit: quem argentea catena uiactum ad confessionem thesaurorum regiorum. coegit, expugnatoque oppido, in quo conditos esse prodiderat, magnam uim auri argentique abstulit.

qua elatus pecunia denuntiari bellum Caesari atque Octauiae, sorori Caesaris , uxori suae, repudium indici iussit et Cleopatram sibi ex Alexandria occurrere imperauit.

ipse Actium ubi classem constituerat profectus, cum prope tertiam partem remigum fame absumptam offendisset, nihil motus remi, inquit, modo salui sint; nam remiges non deerunt, quoad Graecia homines habuerit.

Caesar ducentis [*]( AVCTORES § 2 et § 8 Liuius 131 (cf. Periocha) § 4—§ 12 Liuius 132 ) [*]( 1 temtauit PD 2 effugerit] LPR effugeret Dv effugeret ałs effugerit Z || tnnc L || regionum G2b || inpeditua PR1 (imp- R3) 8 est] esset G2a || plurimique v 4 dedirunt D || greciam B grecia D || transiit ante uers. add m. 1 D 5 inssit quae (iussi in ras. m. 1) D 6 se uenire] reum ire D || a titio] attio D 7 tito PR || farnio L n antunianis D 9 yllyricam P ylliricum B || ac] LD et PRv 10 artabanen] PRD arbatanen L artunden Periochae cod. Nas. || arminiae D 11 coepit R1 || cathena L ∗∗catena P || uictum RaDa 12 thessaurorum D 18 prodiderant R1 || abstullit P 14 caesaria D || adque PR1 || octauiae (i s. I. m. 1) D 15 indici.. P indieci D || cleopartrani D 16 ipsi (i fin. e. e. 1) D || accium D 18 absumptam] L absumtam DGv adsumptam (d in ras. ex b) 8. s. R2 ablatam PR1 WX2Z consumptam T || inquid R1 19 ealai (ai ex uis) P 20 graeciam. L gracia RD || ducentis tregenta D ducentis · xxx · L ccxx PB )

inde Corcyram cepit; fugientes nauali proelio persecutus profligauit multisque rebus cruentissime gestis ad Caesarem uenit. Antonius defectu et fame militum suorum permotus bellum maturare instituit ac repente instructis copiis ad Caesaris castra processit et uictus est.

tertio poet pugnam die Antonius castra ad Actium transtulit, nauali proelio decernere paratus. ducentae triginta rostratae fuere Caesaris naues et triginta sine rostris, triremes uelocitate Liburnicis pares et octo legiones classi superpositae, absque cohortibus quinque praetoriis.

classis Antonii centum septuaginta nauium fuit, quantum numero cedens tantum magnitudine praecellens, nam decem pedum altitudine a mari aberant. famosum et magnum hoc bellum apud Aotium fuit.

ab hora quinta usque in horam septimam incerta uincendi spe grauissimae utrimque caedes aotae; reliquum diei cum subsequente nocte in uictoriam Caesaris declinauit.

prior regina Cleopatra cum LX uelocissimis nauibus fugit; Antonius quoque detracto insigni praetoriae nauis fugientem secutus uxorem est. inlucescente iam die uictoriam Caesar consummauit.

ex uictis duodecim milia cecidisse referuntur, sex milia uulnerata sunt, [*]( 1 brundisio] D brundesio L brunditio PR 2 a∗ B 8 frumenti L || adque PR1 || egypto D || siria D 4 antnnium D || -que om. PR || peloponensium PRD 5 mothonam] LD motonam PB; Methonam v 6 corycam L 7 praelio D 8 antunius D 10 ∗castra (er. a F) B || est. (littera ut uid. er.) D 12 dueentae trigintae L casu PB ducenta et trigenta D 18 ∗nauis (er. c ?) D || xxx PB || triremis L 14 classuperpositae D 15 praeconiis P (non B) || antunii D || centus·eptuagenta D cʟxx PR 16 caedens R1D 17 x PR 19 horam om. PR1 20 grauissime (8 in ras. P) PB || atte (te eras.) D || sequente P1 22 sexaginta D || antunius D 28 est uxorem v 24 inluciscente D || die] de L || caesar om. D || uictus P et a. r. B 26 xɪɪ PB || caecidisse P et a. r. B || vɪ PB )

Antonius et Cleopatra communes liberos carn parte regiae gazae ad Rubrum mare praemittendos consuerunt; ipsi praesidiis circa duo Aegypti cornua, Pelusium Parethoniumque, dispositis classem et copias instaurando bello parauerunt.

Caesar sexto imperator appellatus et quartum ipse cum M. Licinio Crasso consul Brundisium uenit; ibi orbis terrarum praesidia diuisis legionibus conposuit; inde in Syriam profectus, mox Pelusium adiit, ubi ab Antonianis praesidiis ultro susceptus est.

interea Cornelius Gallus praemissus a Caesare quattuor legiones, quas Antonius apud Cyrenas praesidii loco constituerat, suscepit in fidem atque inde Parethonium, primam Aegypti a Libyae parte ciuitatem, uicto cepit Antonio -ipsumque continuo apud Pharum uicit.

nonna equestre aduersus Caesarem bellum iniit; in eo quoque miserabiliter uictus aufugit. kalendis Sextilibus prima luce Antonius cum ad instruendam classem in portum descenderet, subito uniuersae naues ad Caesarem transierunt; cumque unico praesidio spoliatus esset, trepidus [*]( AVCTORES § 13—§ 21 Liuius 133 (ad § 18 etiam Psyllos-exsugere cf. Sueton. Aug. 17) ) [*]( 1 e] in h || mile (1 s. s. m.1) D || antuuius D 2 partem L partae P 4 pelosium L || parethoniumque] LPR parethominumque D Paraetoniumque corr. fh 5 pauerunt D || sexto] LPRDς sextum v 6 quartum] LPR1v quarto R2Dς || marco PBD || consul (1 radendo ex ł) B 7 brundisium] LR2D branditium R1 bruditium P || ibique v 8 composuit R3 om. D || peloaium D 9 ubi] ibi D || ab om. PB || antunianis D 10 cor. nilius D || quattuor (t prior s. s. m. 1) D IIII PR 11 antunius D 12 adque PaR1 ||, parthonium L parethomium D par athoniam∗ (honiam, fort. t quoque, in ras.; pone m litt. 1 uel 2 erasae) P parathoniam (v m. 2) B || primum L prima D || a] ac R2 || lybiae PB libiae D 18 partem (m del.) L parte∗ (e ex a m. 3, erasa e 9) B || uicto (o mutata sed al. m. restituta) B uictur D || coepit LD cępit a. r. B || antonio (o fin. in v corr. sed ab al. m. restituta) B || contenuo R1 14 tharum (t s. s.) P ptharum (corr. m. 2) B pharum parthum D || antunius D || equestrem PR (m er. in B) 15 kalendia] klendis D 16 antunius D 18 esse D )

deinde inminente Caesare turbataque ciuitate idem Antonius sese ferro transuerberauit ac semianimis ad Cleopatram in monumentum, in quod se illa mori certa condiderat, perlatus est.

Cleopatra postquam se ad triumphum seruari intellexit, uoluntariam mortem petens, serpentis, ut putatur, morsu in sinistro tacta bracehio exanimis inuenta est, frustra Caesare etiam Psyllos admouente. qui uenena serpentum e uulneribus hominum haustu reuocare atque exsugere solent.

Caesar Alexandria, urbe omnium longe opulentissima et maxima, uictor potitus est. nam et Roma in tantum opibus eius aucta est, ut propter abundantiam pecuniarum duplicia quam usque ad id fuerant possessionum aliarumque rerum uenalium pretia statuerentur.

occisi sunt iussu Caesaris maior Antonii filius et P. Canidius, infestissimus quidem semper Caesari sed et Antonio infidus, et Cassius Palmensis, ultima uiolati patris Caesaris uictima, et Q. Ouinius ob eam maxime notam, quod obscenissime lanificio textrinoque reginae senator populi Romani praeesse non erubuerat.