Historiae Adversum Paganos

Surenas rapto equitatu Crassum persequi intendit eumque circumuentum ac frustra conloquium eius petentem interfecit, quamuis uiuum auferre maluisset. pauci noctis beneficio liberati Carras confugerunt.

cognita clade Romanorum multae Orientis prouinciae a societate uel fide populi Romani defecissent, ni Cassius collectis ex fuga militibus paucis intumescentem Syriam egregia animi uirtute ac moderatione pressisset; qui et Antiochum copiasque eius ingentes proelio uicit et interfecit, Parthos quoque ab Horode in Syriam missos iamque ingressos Antiochiam bello expulit duoemque eorum Osagen interfecit. [*]( AVCTORES § 5 Liuius 108 ) [*]( 1 setrico (t del. m. 1 [?], e in y corr. m. 2) P se∗ rico (erasa t uid. quae linea iam deleta fuerat) B 2 charras PRD ||esse D II parchi D II inruentes (irr- NZ) LM2NZ 3 syrina D || silacea] LP2RKМT (lilace a- P1) sylacae a- D; sylacia H sylaccea G syllacea N aillatia 0; Sillace fsh II caecidere PRa 4 aliquod PaR1D 6 fillius| (iu non sine ras., ex fulu..) B ||inuinis D 6 bargunteio (eio in ras. P) PR 7 depraehensae (-se D) LPRD 8 surenas] B sorenas L surenos (o in a corr.) P syrinas D II r∗apto B II equi. tatum D n persequi qui D 9 ac] a R1 II frusta D || colloquium R3 10 quamuis uiuum] quam siuiuum D || maluis|∗∗∗set (er. uis) D II beneficio noctis PR 11 charras PRD 12 orientis (ri in ras.) P II a om. D ||uel] et D || r̄. L 18 ni] nisi D ||fagam (. dubium est) D 14 anima D II praessisset PaR2 praesisset R1D (pr∗ess- R3) 15 antbiocum PR1 (-chum R2) 16 horode] PR1D herode LB\' 17 anthiociam P anthiochiam (ch al. m. ex t ut uid.) B antiocia D || haec ducemq (sic) — interfecit uersu extr. add. m.1 in D || osagen] LPRDKМNTO2 (sagen O\'.); ossagenG osagenen H; Osacen fsh )

Igitur Romani status agitur semper alterna mutatio et uelut forma. Oceani maris, quae omni die dispar nunc succiduis per septem dies attollitur incrementis nunc insequentibus totidem die bus naturali damno et defectu interiore subducitur.

ut enim de proximis ordiar, Cimbris Tigurinisque uincentibus cum apud Rhodanum flumen Romanus exercitus periit, artissimas Roma sensit angustias; refusa continuo clade Cimbrorum, magnis elata prouectibus priorum oblita defectuum est.

hano deinde recentissimae prosperitatis iactantiam Italicum bellum et dilaceratio Sullana castigat. rursus post hanc domesticam intestinamque perniciem, qua usque ad medullas paene euisoerata et exesa est. paribus propemodum spatiis temporum non solum reparata, uerum etiam extenta est, cum Lucullus Asiam, Pompeius Hispaniam, Caesar Galliam perdomuit Romanumque imperium usque ad extremos propemodum terrae terminos propagatum est.

hanc nunc amplissimam dilatationem uastissima ruina consequitur. apud Parthos enim consul Romanus occiditur exercitusque deletur, atrocissimum illud Pompei atque Caesaris bellum ciuile conseritur et inter haec Roma ipsa repentino correpta incendio concrematur.

anno siquidem ab Vrbe condita DCC incertum unde concretus plurimam Vrbis partem ignis inuasit, neque umquam antea [*]( AVCTORES § 5 Liuius, lib. ut uid. 108 (cf. Orosius 7, 2 § 11, ubi Liuium laudat; 7, 39 § 15; Obseq. 66); ad illa hinc iam-committitur fort. Eutropius 6, 19 adhibitus ) [*]( 1 romania D 2 ociani D || mari D ||que (e in i, deinde i ita e m. 2 B) RD 4 naturali damno] damnis naturali damno L || dam∗no (eras. p) R 6 rodanum Ra 7 cimbricorum PB 8 prouectibus] LPRaZ ed. 1542 prouentibus RbDZ1υ 9 hanc (h et c erasae, mox al. m. restitutae) B 10 sillana dilaceratio D || syllana LPR ||castigat (t fin. in ras. ampliore) P 12 paene om. D n propemodos pa∗ciis (er. u) D 15 ad extremos (os statim corr. ex I) om. sed s. 8. m. 1 aut 2 R || extremum P extremus D || propemodo D 17 ∗dilatationem (eras. c aut e) R dilationem L || uatissima R1 || partus D 19 illum P1R || atque] L solus et PRDυ || conseritur et) conscribitur (om. et) D 00 corrupta PRa 21 anno ab (ab del.) P ||septingentensimo L septingentissimo D 22 ante L )

Nam rediens Caesar uictor ex Gallia decerni sibi absenti alterum consulatum poposcit. contradictum est a Marcello consule adnitente Pompeio, deinde decretum est a senatu, ut in Vrbem Caesar non nisi dimisso exercitu ueniret, et ex Marcelli consulis auctoritate ad legiones, quae apud Luceriam erant, Pompeius cum imperio missus est.

Caesar Rauennam sese contulit. M. Antonius et P. Cassius tribuni plebis pro Caesare intercedentes, interdicente Lentulo consule curia foroque prohibiti, ad Caesarem profecti sunt Curione simul Caelioque comitantibus.

Caesar Rubicone flumine transmeato, mox ut Ariminum uenit, quinque cohortes, quas tunc solas habebat, cum quibus, ut ait Liuius, orbem terrarum adortus est, quid facto opus esset, edocuit. deplorans iniurias suas, causam belli ciuilis, pro restituendis in patriam tribunis, esse testatus

est inde per Antonium septem cohortes, quae apud Sulmonem morabantur, a Lucretio recepit, tres legiones quae cum [*]( AVCТORES 5 - 8 ueniret Eutropius 6, 19 (absenti Orosianum) || 8 et ex Marcelli—§ 4 Liuius 109 (quem Orosius § 3 laudat) ) [*]( EXPILATORES 8 et ex Marcelli—10 missus est exscripsit Paulus 153 ) [*]( 1 corruptam PR 2 quattuordecem D grai PR ||consumtos (-tus D) PD 3 proditum] traditum D || iam] tam Pa || bellum (11 a m.2 insertae in spatio a m.1 relicto) L || ciuilem D 5 uictor aaesar L || absenti] absenatu L 6 alterum] iterum PR 7 aNnitente R3 || deinde|cretum D 8 dimis* so P 9 marcello Ra ||aput L 10 rauenna LD 11 sese (prior a inras. m. 1) D se L ||marcus PRD || antunius D ||p. L publius PRD\' Q. corr. fsh 12 ante intercedentes uocabulum eiusdem mensurae er. B ||inter∗ dicente P interdicentes D || furoque R1 13 prohibiti ad] prohibita D || prohibiti (biti ex buit m. 2) P || caesar; (i. e. caesar) D ||caelioque] LPR caėho quę D; Coelioque fsh 14 rubigone D 15 ar iminũ (pone r fort. ras.) B 18 patriam P ||tri∗bunis P 19 per (r in ras. paullo maiore) B ||solmonem D 20 lucricio D )

Caesar Romam uenit negatamque sibi ex aerario pecuniam. fractis foribus inuasit protulitque ex eo auri pondo quattuor milia centum triginta et quinque, argenti pondo prope nongenta milia.

inde digressus Ariminum ad legiones, mox Alpes transuectus Massiliam uenit, ad quam oppugnandam, cur receptus non esset, Trebonium cum tribus legionibus relinquens, ad Hispanias contendit, quas L. Afranius et M. Petreius et M. Varro Pompeiani duces cum legionibus obtinebant. ibi multis proeliis Petreium Afraniumque superatos conposita pactione dimisit. in ulteriore uero Hispania duas legiones a M.

Varrone suscepit. similiter et duces eius, hoc est Curio Catonem [*]( AVCTORES § 5—§ 6 transuectus Liuius 109 aut 110 (ad § 5 cf. Plinius n. h. 93 § 56 d Cassiodor. Chron. a. 705) § 6 Massiliam- § 9 Liuius 110 (cf, Periocha) ) [*]( EXPILAТORES 5 negatamque — 7 nongenta milia compilauit comm. Bern. Lucani 3, 154 9 Massiliam—11 contendit, p. 396, 2 Massiliam — 3 abrasit compilauit comm. Bern. Lucani 3, 453 ) [*]( 1 ficornicium (fi m. 2; sic) L ficomicium P cornificium RD || partes suas υ || transduxit PRD 2 adque PaR1 3 trepida LD || greciam BD ||trasuecti P || dyrracium P dyrratium B 4 delegerint D 5 paecuniam D et a. r. B || fractib; Pa ||inuasit] LPRυ inuadit Dh 6 auri ex eo D || ΙΙΙΙ· milia centum triginta et quinque L ·ΙΙΙΙ· CXXX et v ṃι̣ḷ P ΙΙΙΙ·CΧΧΧ· et v ∗∗∗(eras. mił) B quattnor mitia centum tregenta quinque D 7 pondo ( prior 0 ex r corr.) L || nongenta milia] L nonagenta milia D DCCCC mil; P DCCCC·|∗∗∗R; cf. Mommsen Röm. Miinzo, 1860 p. 401 not. 109 8 arminum D 9 masseliam L massilliam (li fort. ex u sed m. 1) D U cur] LPRDς (quur K), Zfs; quod Z, cum \'Y2Y4\' h 10 trebonium] LPR tribunium D Tribonium υ ||con in cο̣̌m corr. P || relinquens (lin s. 8. m. 1) D 11 contendaM La || lucina PRD ||marcus PBD || et om. D || marcus PRD 12 pompeiania D ||cum VII legionibus Periocha 18 afranium petreiumque L solus || compwita PR || pactatione Pa ante pactione supra scr, foederis m. 2 B 14 marco PBD )

At uero Dolabella partium Caesaris in Illyrico per Octauium et Libonem uictus copiisque exutus ad Antonium fugit. Basilus et Sallustius cum singulis legionibus, quibus praeerant, similiter et Antonius, Hortensius quoque ab infimo mari cum classe concurrens, omnesque pariter aduersus Octauium et Libonem profecti et uicti sunt.

Antonius cum se Octauio cum quindecim cohortibus dedisset, omnes ad Pompeium a Libone deducti sunt. Curio ex Sicilia in Africam cum exercitu transgressus est: quem Iuba rex continuo exceptum cum omnibus copiis trucidauit. Octauius Salonas oppugnare conatus, omnes paene copias quas duxit amisit.

Caelius desciuit a Caesare ac se Miloni exuli iunxit; cumque ambo seruorum manu Capuam oppugnare molirentur, occisi sunt. Bibulus apud Corcyram pudore uictus, quod custodiae eius, quam pelago et oppido [*]( AVCТORES § 10 et § 11 Liuius 111 (§ 11 cf. Val. Max. 1, 8, 10) ) [*]( EXPILATORES 4 Dolabella ― 11 deducti sunt exscripsit comm. Bern. Lucani 4, 433 ) [*]( 1 sardiniam L || afreca D 2 uarrus D 8 et∗∗ (er. 1 uel 2 litt.) D || libertate∗ B || abra si ta ∗∗ uero (si ta in ras. m. 1, pone ta 2 uel 3 litt. er.) D 4 ad R1 || partiũ add. m. 2 in B || inyllirico R nihil, | lyrico D || libonem et octauium L 5 et] ei D || libonem] PR ligonem D || exsutus (s 2 m.) L || ad antunium D om. L 6 basilus] L bassillus P bassillus B basillus (lu ilico ex ui uel iu) D || sallustius P sallustius D || cum singulis legionibus] G2b Fre- culfus singulas legiones LPR1D (uersus principio L, paginae principio D) concurrentes per singulas legiones R2T diuidentes singulas legiones fs per sing. leg. h singulas legiones (post praeerant addito ducentea) M2 7 infirmo Pa infi∗∗mo B 8 -que] ∗∗ G om. v || libonem] bibnlonem LPRD libionem T1X1 labionem T2 9 et uicti sunt in ras. angustiore m.1 D || quindecem D xv PB 10 dedidisset D || pompeium m ult. m ex corr. et partim in ras. m. 1) D || libone] LPR liboni D 18 trucitauit Pa || octanus Ra || opp-] expugnare D 14 dixit D || admisit D || caelius] LPRD || a] ad D 15 exusuli D || iuncxit PRaD 16 cocyram Ra )

Appius Claudius Censorinus, qui iussu Pompei Graeciam tuebatur, iam abolitam Pythici oraculi fidem uoluit experiri: quippe ab eo adacta uates descendere in specum respondisse fertur de bello consulenti : Nihil ad te hoc Romane bellum pertinet, Euboeae coela obtinebis. coela autem uocant Euboicum sinum. ita Appius perplexa incertus sorte discessit.

Admonet nos aliquid ab obtrectatoribus nostris consultor iste consulere. queruntur utique fide Christianorum sibi sacra interdicta caerimoniasque sublatas et ob hoc ideo maxime, quod extis uaticiniisque cessantibus futurae clades, quia sciri nequeunt, non uitantur.

cur ergo longe ante imperium Caesaris natiuitatemque Christi, sicut ipsorum auctores adtestantur, abolita fuerat Pythici oraculi fides? abolita autem ideo, quia contempta. porro autem quare contempta, nisi quia uel falsa uel uana uel dubia ? unde prudenter poeta praemonuit: Inconsulti abeunt sedemque odere Sibyllae.