Historiae Adversum Paganos

Et ne forte parui id pendant, quod contemptu abolitum atque [*]( AVCTORES 18 Vergilius Aen. 3, 452 ) [*]( EXPILATORES 2 Appius—8 discessit exscripsit comm. Bern. Lu- cani 5, 68 ) [*]( 1 inaedia PR1 inaedie D || uigilis que D 2 cladius Ra II censorinos R1 censurinus D; cf. Borghesi Opp. 4 p. 47 not. 4 || pumpei D || greciam RD 3 pythici] G1c in ras. poetici LRb potici D petiti P1Ra boetici P2 || experire PD 4 ab eo] habeo P ∗abeo B ad eo D || adacta) ac|ta D 6 euboea ece ola D II caela obtineb coela B 9 ammonit D || aliquid ab] PR, item GKMHTN (ab L aliquid D 10 quaeruntur LPaRa quiruntnr D 111 caerimoniasquae D caeremoniasqu∗e (er. a) R || et) sed N || op hoc D ab hoc GN hoc Z ed. 1542 || ideo (eo in ras. m.1) D del. fsh 12 iscire D 18 nequiant D II cur] curer D 14 -que om. L || sicut] qti (sic) D || attestantur R3 15 pi\'ici G poetici LR2D petiti P1R1 (coni. cum 0 seq. R) boetici s. 8. P2 16 contemta P utroque loco 17 poeta] postea poeta B 18 odore D || sibillae P sybillę B sybelle D 19 paruii|id D || contemtu P || adque PaR1 )

praeterea quem per alias quoque terrarum partee spumantibus buccis rabidoque discursu omnis furiatorum ructat insania, ad quem plurimi terrarum reges quasi ad uiuam uocem consulti numinis cucurrerunt, cui saepissime ipsi quoque Romani opulentissima dona miserunt.

at si Apollo iste Pythius paulatim discernente experientia contemptus relictus atque abolitus est, quid uiuum de mortua pecude, quid uerum de amente muliercula sperari potest ? quid postremo, lnflauit cum pinguis ebur Tyrrhenus ad aras, expositis opimae pecudis intestinis, non finget esuriens, si, ut ipsi fatentur, uel obscura uel falsa dicendo ipse Apollo seducit ?

quamobrem aequo animo ferant, etsi imitari interim nolunt, nos id ueritatis iudicio etiam prohibere, quod potuerunt maiores eorum uel experiendo contemnere. [*]( AVCTORES 14 Vergilius Georg. 2, 193 ) [*]( 1 antiquaṇ̇tum P II hocj hoc etiam D || aut] aua D || nomen PR1D || sedem (m in sm corr. sed sdeinde ̣erasa; s. s. ł sedes m. 2) B n post sedem haec Apollo successit heres | serpenti (s. s.) | in diuinatione Post apol | linẽ successit sybilla | in diuinatione phyton | inseri iubet in mg. m. 2 (s, enti, ol desectae sunt) B; eadem in textu exhibent TX2Z, ubi appollo X2Z; phyton (phiton Z) ante post add. X2Z; pro apollinem: apollo T appollo X2Z; phiton T, om. Z || appollo D 2 pythius] L pytius PR phythius D || pytbone] LD pitone (pit in ras.) P poetone (supra 0 scr. y m. 1; p in f m. 2) R 8 auctorẽ P || principẽ P 4 sedea R1 || nominis (-ea D) LPR1D || extitisse PRD II redere P1 6 eligisse L || autore Ra 7 buscis D || rauidoque R1 9 nominis PaR1 numinis LDPbR2 || cucurrerunt] LD concurrerunt PRv 10 appoUo D || phthius D pyticus PR 11 contemtus P || adque PaR1D 12 uerum] uirum L nero D 18 postremum D 14 tyrrenus LPRD 15 fingit LGO || si ut] L idem coniecerat Lautius, sicut PRD, Nam sicat v 17 aequo (q ex c) P || mitari R1 18 potuerunt∗∗∗∗∗∗|∗∗∗∗∗∗maiores B 19 contempnere a. ras. B )

Interea apud Dyrrachium multi Orientis reges ad Pompeium cum auxiliis conuenerunt. quo cum Caesar uenisset, Pompeium obsidione frustra cinxit, ipse terram quindecim m. p. fossa praestruens, cum illi maria paterent.

Pompeius castellum quoddam propinquum mari, quod Marcellinus tuebatur, euertit praesidiaque Caesaris, quae ibidem morabantur, occidit. Caesar Torquatum legionemque unam, ut expugnaret, adgressus est.

hoc periculo sociorum Pompeius cognito omnes eo copias contraxit: in quem se ilico Caesar omissa obsidione conuertit. Torquatus autem e uestigio prorumpens auersum insecutus est.

ita Caesaris milites ancipiti perioulo territi ipso Caesare frustra obsistente fugerunt. Pompeius uero Caesaris quoque testimonio uictor persequentem reuocauit exercitum. quattuor milia militum Caesaris, centuriones uiginti et duo, equites Romani conplures in eo proelio caesi sunt.

Caesar inde citato agmine per Epirum in Thessaliam perrexit; Pompeius cum maximis copiis secutus bellumque commissum est.

itaque instruitur [*]( AVCTORES § 18—§ 27 Liuius 111, ex quo etiam § 21 Caesaris testimonium (B. Ciu. 3, 73) commemoratur(ad § 23—§ 27, inprimis § 23 cf. Etttrop. 6, 20 et 21) ) [*]( EXPILATORES 1 apud Dyrr.— 6 occidit compilauitcomm. Bern,. Lucani 6, 1 6 Caesar—17 secutuscompilauit comm. Bern. Lucani 6, 285 17 instruitur—p. 400, 6 copia compilauit comm. Bern. Lu- cani 7, 460 ) [*]( 1 dyrracium (corr. m. 2) P dirratium B 2 auxilium L || uenerunt L || quo. (erasa d uid.) B 8 frustra obsidione solus L || cincxti a. ras. B || ipei RD || XV P XU R qumdeclm D; sedecim Florus 4, 2 § 39, stadia 1200 [120 coni. Sch⍳ocigh.] indicat Appianus, B. ciu. 2, 61 || | milia (a in bus corr. m. 1 aut 2) L milibus PRD; millium c || passuum LPBD 4 praestuens R1 5 quondam D || marcellnus R1 7 una D || expugnaret et L || aggressus R3 8 sotiorum R1 (-ci- 8) || truit RR 10 prorũ∗pens (er. p; ~ m. 1) D erumpens PR 11 frustra ipso caesáre L solus 12 quoque] a quoque D 13 IIII PR 14 centyriones L || XX PR || et duo] LPR duo Dv ||equitis D equitesque v || r̄. L 15 conpluris D cο̃∗plures (cõ ex con m. 8) B || aaeoi D || ci∗∗tato (er. ui) D 16 tessaliam PR 17 secutus est D )

Caesar similiter octoginta cohortes triplici ordine disposuit , cui fuerunt minus quam triginta milia peditum, equites mille.

uidere ibi et gemere erat contractas Romanorum uires in campis Pharsalicis ad occisionem mutuam constitisse, quas si concordia rexisset, nulli populi, nulli reges ferre potuissent.

prima congressione equitatus Pompei pulsus sinistra latera nudauit. deinde cum diu utrimque dubia sorte caederentur atque ex alia parte Pompeius inter hortandum diceret parce ciuibus nec tamen faceret, ex alia uero Caesar hoc faceret, quod urgeret dicens miles, faciem feri, tandem uniuersus Pompei fugit exercitus, castraque direpta.

sunt. caesa sunt in eo proelio Pompeianorum quindecim milia, centuriones triginta et tres. hic exitus pugnae ad Palaeopharsalum fuit. Pompeius fugiens in ostio Penei amnis onerariam nauem nanctus in Asiam transiit. [*]( EXPILATORES 5 Caesar — 7 mille, 10 prima —17 tres compilauit comm. Bern. Lucani 7, 521 11 cum diu—16 castraque exacripsit Paulus 156 .157 18 Pompeius—p. 401, 1 uenit exscripsit comm. Bern. Lucanis, 33 ) [*]( 1 utrumque D || octogento et octo D LXXX et VIII (VIII ex VIIII P) PB 2 ferunt D || quatragenta D XL PR 8 sexcenti D DC PB || D PB 4 uenatores equitesque D senatoresque L. 5 ∗∗leuium B || LXXX PB 6 cui om. D || minns] LPR1D non minus R2v, cf. Eutrop. 6, 20 extr. 7 XXX. mil. L xxx mil. P XXX. mił. B 9 occidionem L || nullo populi L nulli popouli (sed 0 alt. del.) P 10 potuisset Ra || congressio D 11 pompei] LPRD || nadauit (corr. al. m.) R1 12 diu] duo D || utrique L || cederentur LP || adque PR1 14: hoc faceret] hoc faoeret et B 15 ferit D || pompei] LPRDB16 pompei annorum R1 17 xv milia PB || centyriones L || trigenta et tris D XXIII PB 18 paleopharslum LPRD 19 nactas B\' )

inde per Cyprom in Aegyptum uenit ibique mox ut litus attigit, iussu Ptolemaei adulescentis in gratiam Caesaris uictoris occisus est. Pompei uxor filiique fugerunt; cetera Pompeiana classis direpta est omnibus qui in ea erant crudelissime trucidatis, ibique et Pompeius Bithynicus occisus est. Lentulus uero uir consularis apud Pelusium interfectus est.

Caesar conpositis apud Thessaliam rebus Alemndriam uenit perlatoque ad se ac uiso Pompei capite anuloque fleuit; cumque se in regiam recepisset, eludebatur a tutoribus, quominus pecuniam acciperet, templa sua astu spoliantibus, ut et regios thesauros uacuos esse ostenderent et in inuidiam Caesaris populum concitarent.

praeterea Achillas dux regius, imbutus semel Pompei sanguine, Caesaris quoque necem meditabatur. nam iussus exercitum dimittere, cui praeerat, uiginti milium armatorum, non modo spreuit imperium, uerum et aciem direxit.

in ipso proelio regia classis forte subducta iubetur incendi. ea flamma cum partem quoque urbis [*]( AVCTORES § 28—§ 81 Liuius 112 (ad § 81 cf. Seneca De tran- quill. animi 9 § 5 quicudem narrat Liuium laudans) ) [*]( EXPILATORES 1 mox—7 interfectus est compilaut comm. Bern. Lucani 8,560 7 Caesar— p. 402, 2 exussit compilauit comm. Bern. Lucani 10 pr. ) [*]( 2 adtigit (d in t corr. m. 8 R) PE || iussu in ras. P || ptolemei LP ptolomei B ptnlomei (p ex b m. 1) D n aduliscentis (carr. m. 3 R) R1D 8 filique D 4 pompeianae P pompei ana∗ B || clas∗sis (prior s in ras.) P classis (si in ras.) B 5 trucidati sunt| (sunt fort. ex corr. add. m. 1, part- in ras. , uel alius clausulae?) D || Sibiquae pompeius (S erasa) D || bithicus P1 bythinicus, P2R bytthinicus D 6 consolaris (corr. m. 3) R1 || interfectus] occisus L1 exoccisus et m marg. : ex .̑ | alibi| interfectus L2 7 compositis PB || thesaliam Ra 8 anu∗loque (erasa ł) P anoloque D 9 cumque Be om. D || eludebatur a tutoribus] eluniam, auetoribus D 11 thensaurus D || oetenderet R1 12 regius] reus D 13 inbutus (imb- R2) PR2 imputaus (prior n a. s. m. 1) D 14 XX. milium L XX milia PR 16 praebuit D 16 regi L 17 incendi ea] incenea D ) [*]( V. ) [*]( 26 )

unde quamlibet hodieque in templis extent, quae et nos uidimus, armaria librorum, quibus direptis exinanita ea a nostris hominibus nostris temporibus memorent — quod quidem uerum est —, tamen honestius creditur alios libros fuisse quaesitos, qui pristinas studiorum curas aemularentur, quam aliam ullam tunc fuisse bibliothecam, quae extra quadringenta milia librorum fuisse ac per hoc euasisse credatur.

Caesar postea insulam, ubi Pharos est, cepit. eo Achillas cum Gabinianis militibus uenit. ingens pugna commissa est: magna ibi Caesarianorum militum multitudo cecidit, omnes etiam interfectores Pompei interfecti sunt.