Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

Et quoniam ex hoc iam Punica bella succedunt, res ipsa exigit, ut de Carthagine, quae ante urbem Romam duo et [*]( AVCTORES § 9 Liuius 16; cf. Euseb. 1752b § 10 sqq.] cf. Orosius 4, 1 § 12 cap. 6 § 1 Carthagine — § 3 (ubi § 1 laudantur Pompeius Trogus et Iustinus) Iustinus 18,5 (Helissa) et 6 § 9—§ 12 (cf. Periocha 16); ad illa § 3 respicit 4, 21 § 8 ) [*]( EXPILATORES 18 Carthagine- p. 218, 1 annos. condita compilauit Seuerus Chron. p. 453 ) [*]( 1 in haec OMNINONONFI desinit f. 3* col. 2 8 3 caparronia] LRG capparnnia D caparonia N, cappa romania AO capta (casta M\') romania KMm Capparonia v 4 conscuṩ̣que L || affecti BD 6 quanta] q.tanta (q- m. ut uid. 1 ex corr. add. ante uers.) D || aocedisse L 7 plurimas (? al. m.) B || certe] cete D || poene D pene Rb 8 hoc om. D || idem] LRD 10 haec et de quibus om. D 11 terere D || instituere] LRD, instruere v 12 in om. in princ. uersus D 15 inueniuntur] LD\' quę inueniuntur D2 inueniantur R, v 16 quae teuuiter inter om. D || qua L1a 17 res ipsa-18 ante om. D 18 karthagine R || urbem sed i supra em ser. m. ut uid. 2 D || romam sed e supra m scr. m. ut uid. 2 D || duo] LRD || et LXX B. )

218
septuaginta annos ab Helissa condita inuenitur, eiusque cladibus ac domesticis malis, sicut Pompeius Trogus et Iustinus exprimunt, uel pauca referantur.

Carthaginienses uernaculum atque intestinum semper inter se malum habuere discordiam, qua infeliciter exagitante nulla umquam tempora uel foris prospera uel domi quieta duxerunt.

sed cum inter cetera mala etiam pestilentia laborarent, homicidiis pro remediis usi sunt: quippe homines ut uictimas inmolabant aetatemque inpuberem, quae etiam hostium misericordiam prouocaret, aris admouebant.

De quo sacrorum immo sacrilegiorum genere quid potissime discutiendum sit non inuenio. si enim huiusmodi ritus aliqui daemones praecipere ausi sunt, ut mortibus hominum occisione hominum satisfieret, intellegendum fuit se operarios atque adiutores pestilentiae conduci, ut ipsi quos illa non corripuisset occiderent:

sanas enim atque incorruptas offerri hostias mos est, ita ut illi non sedarent morbos sed praeuenirent.

Itaque Carthaginienses auersis dis propter istius modi sacra — sicut Pompeius Trogus et Iustinus fatentur, sicut autem apud nos constat, propter praesumptionem impietatemque ipsorum irato Deo

— cum in Sicilia diu infeliciter dimicassent, [*]( AVCTORES § 6—§ 9 (ubi § 6 PompeioB Trogus et Iustinus faudantur) Iustinus 18, 7 § 1-7.9.10.15-18, sed insertis § 6 iicat autem — irato Deo et § 9 haec — gesta sunt, quorum haec ultima fortasse ex chronographo suo sumpsit Orosius; cf. infra § 15 et 20 ) [*](1 helissa] LR helisa D, Elisa h || innenitur sed n (sic) supra it scr. m. ut uid. 2 D 3 raferatar D || karthaginieinses R. 4 discordia RbD2 5 que RbD2 || temporis R 7 pistelenciam in pestilencia corr. m. ut uid. 2 D || nisi L (ante ras.), D* 8 immolabant RD U aetatemq. aetatemque (sed prius punctis s. s. deletum est) L || inparem (p in ras. m. 1b ex b aut t corr.; be post pu s. s.m. 1b) L 9 prouocaret (~ supra ret scr. et in marg. 8 i. e. nota m. 1b) L 10 sacrilegorum R1 || potiasemam (e in i m. 2) D 12 praeci|pere (ci m. 1 in ras.) D 13 adqu̢e LD 14 quos -, 15 mos est] eorum haec uos — off in ras. circ. 36 litt. spatii, erri - mo pone uersum, ses ante uersum ex corr. m. 1) D 16 ita ut] R, edd. 1510 et 1542 ita LDh ita autem fs || sed] sa D\' & D1 17 karth. R || auersis L1bRD adaersis L1ah || dis] LD1 diis RD2h 20 iramto sed m del. L ∗irato R || flliceter D* felioeter D2) item felioiter Iustini codicwm altera pars (Ruehl Iahrb. f. Phil. suppl. 6 p. 35) )

219
translato in Sardiniam bello iterum infelicius uicti sunt. propter quod ducem suum Mazeum et paucos qui superfuerant milites exulare iusserunt. exules ueniam per legatos petentes repulsi patriam bello et obsidione cinxerunt.

ibi tnnc Mazeus dux exulum Carthalonem filium suum, sacerdotem Herculis, cnr sibi uelut insultans purpuratus occurreret, in crucem sub oculis patriae ita ut erat cum purpuris infulisque suspendit.

post pauoos dies urbem ipsam cepit; quicum, interfectis plnrimis senatorum, cruente dominaretur, occisus est. haec temporibus Cyri Persarum regis gesta sunt.

Post haec uero Himelcho rex Carthaginiensium cum in Sicilia bellum gereret, repente horribili peste exercitum amisit. nec mora:

morbis, populo cateruatim cadente, cito quisque correptus, mox mortuus, iam nec sepeliebatur: cuius mali nuntius cum attonitam repentino luctu Carthaginem repleuisset,. non secus ac si capta esset turbata ciuitas fuit.

omnia nlulatibus personabant, clausae ubique ianuae, cuncta publica priuataque officia damnata, uniuersi ad portum decurrunt egredientesque de nauibus paucos, qui cladi superfuerant, de suis percontantur.

postquam de clade suorum, tacentibus illis uel gementibus, miseri intellegunt, tunc toto litore plangentium [*]( AVCTORES § 10-§ 13 Iustinus 19, 2 § 7-11 insertis § 11 nec mora—sepeliebantar. Orosianis. ) [*]( 2 azaeum D - 3 exsolare L || exulee] LRD 4 cincxerunt LRa || mazaeus D* 5 exulum] LRD || cartalonem L cathalonem R chartalonem D || hercolis D 6 cur] LRD quod h || exultans L 7 cum] in D || infu∗∗∗lis (u alt. hasta aJ. m.) B 8 caepit B coepit D 9 s*enatorum B || cruente] & eruenter D\' 10 cy∗ (eras. p) L || regis persarum Dh 11 himelcbo] L himelco BD; Imilco h || karth- R 12 peste (s. m. 2 in ras.; fuitne r 9) L 13 moram urbis (altero m expuncto a m. ut uid. 2) D 14 sepelliebatnr L 15 nuntius LR || adtonitam Ra || karth- R || repleuisse L12 16 non (prior n m. 2 in ras.) L || secutus L1a || esset om. D || turbataque D2 17 pnblica prinataque] L priuata publica∗∗q; (er. m ?) R priuata publicaque Dv; omnia prinata offlcia Iustini codices 18 dãpnata (p al. m. in ras.) R 19 cladi (c in ras.) B || supexfuer R 20 percuntabantur D )

220
uoces, tunc infelicium matrum ululatus et flebiles querellae audiebantur.

inter haec procedit et ipse de nani saa imperator sordida seruilique tunica discinctus; ad cuius conspectum plangentia iunguntur agmina; ipse quoque manus ad caelum tendens nunc suam nunc publicam infelicitatem accusat et deflet;

ad postremum uociferans per urbem, tandem ingressus domum, cunctos, qui lacrimantes prosequebantur, ultimo dimisit adloquio ac deinde obseratis ianuis exclusisque etiam filiis gladio dolorem uitamque finiuit. haec Darii temporibus gesta sunt.

Post haec Hanno, uir quidam Carthaginiensis priuatis opibus reipublicae uires superans, inuadendae dominationis hausit cupiditatem. cui rei consilium utile ratus est, ut simulatis unicae filiae nuptiis omnes senatores, quorum dignitatem obstaturam inceptis suis arbitrabatur, inter pocula ueneno necaret

quae res per ministros prodita sine ultione uitata est, ne in uiro potenti plus negotii faceret res cognita quam cogitata. hoc consilio elusus Hanno alio machinamento facinus adgredi parat: seruitia concitat, quibus repente incautam urbem opprimeret.

sed cum ante statutam caedibus diem proditum se praeuentumque intellexisset, castellum quoddam cum uiginti [*]( AVCTORES § 14 et § 15 Iuatinus 19, 3 § 1—3.11.12, sed § 15 hoc gladio ab Orosio temere uidetur additum esse; de illis § 15 haecgesta sunt cf.ad § 9 § 15—§ 20 Iustinus 21, 4 § 1—4.6—8, a quo tamen aliena sunt § 16 simnlatis unicae et § 17 quibus—opprimeret Orosiana, denique § 20 haec—geata sunt de quibus cf.ad § 9 ) [*]( 1 && D || querellae] L quere∗ lae (e prior ex ae ut uid. corr.; eras. l) B quaerelle (-ę 2) D 2 et ipse] cf. Ruehl, Iahrb. f. Phil. suppl. 6 p. 37 3 tonica B || plangentia] LRD (-cia D), plangentium lustini codices, fsh 6 ac L1a || orbem L 7 cinctos R1 || demisit h || alloquio BD* aloqaio Dl 8 obseraatis (u statim ut uid. del.) L || exclusisque (is in ras. m. 1) D || gladi*o (er. 1 ?) B 10 hanno] Rb D2 anno LDl an- R2 || karth- R 11 reip. L || hauait] aux̃ B 18 dignitatesm (s statim ut uid. del.) L dignitate D || ad obstaturam in mg. s. contradicturam ai. m. B 15 prodetas inoctione D1 prodeta sine cocisione D\' || nitatast (i in e corr.; ante et t. s. e) L 16 tam potenti R2, Iustini codices, h 17 hanno] LRbD anno B* || aggredi B 18 se̢ruitia (r al. m. in ras.) B || congitat Ra 19 obpraemeret D || diae D\' diAe D* 20 xx B )

221
milibus seruorum armatis occupauit.

ihi dum Afros regemque Maurorum concitat, captus est ac primo uirgis caesus, deinde effossis oculis et manibus cruribusque fractis, uelut a singulis membris poena exigeretur, in conspectu populi necatus est.

corpus uerberibus lacerum cruci suffixum, filii cognatiqae omnes supplicio traditi, ae quis eum eiusdem familiae umquam aut imitari aut ulcisci meditaretur. haec temporibus Philippi gesta sunt.