Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

Anno ab Vrbe condita CCCCLXIIII Tarentini Romanam classem forte praetereuntem, spectaculo theatri prospectam hostiliter inuaserunt, quinque tantum nauibus uix per fugam elapsis; cetera retracta in portum elassis et profligata est; praefecti nauium trucidati, omnes bello utiles caesi, reliqui pretio uenditi sunt.

continuo missi Tarentum a Romanis legati, ut de inlatis quererentur iniuriis, pulsati ab isdem auctas insuper iniurias rettulerunt. his causis bellum ingens exortum est.

Romanos, qui quantique hostes circumstreperent permetientes, ultima adegit necessitas proletarios quoque in arma cogere, hoc est eos qui in Vrbe semper sufficiendae prolis causa uacabant, militiae adscribere: quippe cum frustra de prole cura est, nisi rebus praesentibus consulatur.

itaque inruit in uniuersos Tarentinorum fines cum Aemilio consule Romanus exercitus, igni ferroque uastat omnia, plurima expugnat [*]( AVCTORES § 1 (inde a Tarentini) — § 5 Liuius 12, ad § 3 proletarios — adscribereadhibitus Augustinus De ciu. D. 3, 17 ) [*]( 3 comparatione Rb ||deiudicanda P deiudicanda (de in di corr.) R 4 parua (p ex t) P || tollerasse PRa (non LD) || se s. s. in R || to.lerare (er. 1) R tollerare D || sufficetur D\' sufficienter D\' 5 euidentios] eiduencina D || ∗memoriam (uid. er. e) P || terlpraetorum (teri m. 2 aut 3 8. s.) L 6 approbabo (p pr. in ras.) R || pyrri LPR pirri D 8 ∙ ccco ∙ mo ∙ LX • quarto. L quatrigentiseino sexaginsemo quarto D 11 cete tera D 12 haec trucidati—5, 7 § 6 sed incre exciderunt inter fol. 46 et 47 in P 13 pr∗etio (er. a) R || mis i L misi D 14 illatis Rb || hisdem LRD 15 retulerunt R retullerunt D 18 qui R || semper in urbe L || sufficienda L 19 uagabant D || a.scribere R || cũ∗ (ex con p) R cumq; A 20 est] LRD sit v || consulatur (a in e corr. deinde al, m. a 8. 8.) R || irruit sed pr. r in ras. R )

207
oppida, iniuriam insolenter acceptam crudeliter uindicat.

continuo Tarentinos, plurimis finitimorum praesidiis fultos, maxime Pyrrhus angit, qui etiam in se ob magnitudinem uirium consiliorumque summam belli nomenque transduxit.

nam arentum, utpote ex Lacedaemoniis conditam cognatamque Graeciae ciuitatem, uindicaturus totas uires Epiri Thessaliae et Macedoniae, elephantos etiam usque in id tempus inuisos Romanis numero xx in Italiam primus inuexit: terra mari, uiris equis, armis beluis, ad postremum uiribus suis dolisque terribilis,

nisi quod Delphici illius uanissimi spiritus et mendaoissimi nebulonis, quem magnum ipsi uatem ferunt, responso circumuentus ambiguo exitum fecit eius, qui non consuluisset.

itaque apud Heracleam, Campaniae urbem, fluuiumque Lirim prima inter Pyrrhum regem et Laeuinum consulem pugna commissa est. consumpta est grauissimo certamine dies, utrimque omnibus mori intentis, fugere nesciis.

introductos autem iflter -conourrentia agmina elephantos forma truces, odore graues, mole terribiles ut uidere Romani, nouo pugnandi genere circumuenti et territi, equis maxime pauitantibus, diffugerunt.

sed postquam Minucius quartae legionis primus hastatus protentam in se manum beluae gladio desecuit et conturbatam dolore uulneris auerti bello atque in suos saeuire conpulit eiusque [*]( AVCTORES § 6 Florus 1, 18 § 6, sed n. xx ex Liuio 13 § 7 adhibitus Augustinus De ciu. D. 3, 17, fort. etiam Liuius 13 § 8—§ 12 traditam non est Liuius 13, ad § 8—§ 10 deeecuit adhibitus etiam Florus 1, 18 § 7—9 uidetur ) [*]( 2 tarentinus D || plurimo D || praesidio D || fultus LD 3 pyrrus LR pirrus D || qui (i al. m.) R 4 transdoxit] LRD trah duxit h 5 lacedemoniis D || greciae R 6 eperi D || tessaliae (h al. tn.) R || machedoniae LR1 7 elepontus D 8 uiginti LD || ∗equis R 9 beluis] LR belluis D 10 delfici RD || spiritus] sic sps. L || nebolus D 13 lirim] RD (item Florus) lyrim LA Sirim fh 14 pyrrum LR pirrum D || leuinum LRD || cο̃missa R 15 consumta D consumtus fh 17 odor D 18 ut om. D 19 et s. uers. add. m. 2 aut 3 L 20 minutius R U hastatus (h in ras.) R 21 gladium L1 (corr. m. 3) || desecauit R || uulneraris D 22 suo D || compulit Rb )

208
inmoderato discursu perturbari ac permisceri coepere, finis pugnae etiam beneficio noctis inpositus est.

Victos fuisse Romanos turpis fuga prodidit: quorum tunc cecidisse referuntur peditum xnn DCCCLXXX, capti ICCCX, equites autem caesi CCXLVI, capti DCCCII, signa amissa xxn.