Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

similiter et Roma post annos totidem, hoe est MCLX et [fere] quattuor, a Gothis et Alaricho rege eorum, comite autem suo, inrupta et opibus

spoliata non regno, manet adhuc et regnat incolumis, quanmis in tantum arcanis statutis inter utramque urbem conuenientiae totius ordo seruatus sit, ut et ibi praefectus eius Arbatus regnum inuaserit et hic praefectus huius Attalus regnare temptarit; tametsi apud hanc solam merito Christiani imperatoris adtemptatio profana uacuata sit.

Itaque haec ob hoc praecipue commemoranda credidi, ut tanto arcano ineffabilium iudiciorum Dei ex parte patefacto intellegant hi, qui insipienter utique de temporibus Christianis murmurant, unum Deum disposuisse tempora et in principio Babyloniis et [*]( AVCTORES § 3 ef. 7, 40. ) [*]( EXPILATORES 4 post- 6 spoliata adhibuit Seuerus Claron. p. 495 ) [*]( 1 arbato] PRXB (Grubitz p. 19) ab arbato LR2Dh 2 adque LIa adq: D 3 tamen] autem Lt corr. in marg. m. 1b aut fort. 1a || aliquandiu PBB || inoolomis B 4 annos totidem] annos B tot annis identiiuem D H ‧I‧CLX PKB mille centum sexaginta LD H et] PR et fere LBDv || IIII B 5 alarioho] LPB alarioo BD || comitem P || suo om. P1 || irrnpta Rb G regno (o m ras.) P 7 arohanis B 8 perfectus D 9 inuassaerit B H hiic B || peifeotos D || athalns B adtalne D 10 temptsrit] LtB temtarit P temptaret B timtaret D temptauerit tn marg. m. P aut fort. P L || tamenetei D II ∗∗∗∗apud (resura est manus 1) B || solum (u in a corr. al.) B II ipι̅ B 11 adtemtatio D || prophana B || uacuata (ta in ras. m. 1) D 12 ob (o in ras. aI.) B || eommemoranda (da in ras.) P conmemoranda BD 18 archano (h al.) B || pacefacto Bt 14 hii PRaB || utique (e ex e corr.) P (ex quo non omnes id genus emendationes enotatae sunt) utrique D 15 disposuiMel (isse in ras.) P diposuisse B U ltempora (tem m. 1 aut 2 ante usrsum aàd.) P || babylom\'s L babylloniis B babiloniis D )

87
in fine Romanis, illius clementiae esse, quod uiuimus, quod autem misere uiuimus, intemperantiae nostrae.

ecce similis Babyloniae ortus et Romae, similis potentia, similis magnitudo, similia tempora, similia bona, similia mala; tamen non similis exitus similisue defectus. illa enim regnum amisit, haec retinet; illa interfectione regis orbata, haec incolumi imperatore secura est et hoc quare?

quoniam ibi in rege libidinum turpitudo punita, hic Christianae religionis continentissima aequitas in rege seruata est; ibi absque religionis reuerentia auiditatem uoluptatis licentia furoris impleuit, hic et Christiani fuere, qui parcerent, et Christiani, quibus parcerent, et Christiani, propter quorum memoriam et in quorum memoria parceretur.

quapropter desinant religionem lacerare et lacessere patientiam Dei propter quam habent, uti et hoc quoque inpunitum habeant, si aliquando desistant.

recolant sane mecum maiorum suorum tempora, bellis inquietissima, sceleribus exsecrabilia, dissensionibus foeda, miseriis continuatissima, quae et merito possunt horrere, quia fuerunt, et necessario debent rogare, ne sint:

eum sane rogare solum Deum, qui et tunc occulta iustitia permisit, ut fierent, et nunc aperta misericordia praestat, ut non sint. quae modo a me plenius ab ipso Vrbis exordio, reuolutis per ordinem historiis, proferentur. [*]( 1 clementia a L 2 autem] sic at P at B || misBere B muserae P misere (c er.) B 8 babyloniae] LP babilosiae RD babylloniae B, babylonis h || similis (s add. m. 2) P 5 defactns D || exs— (eras. fort. compendium) P 6 illa ***** (rasura m. 1 est) B 7 quare om. B || quoniam (i in rasura) P sic qs B 8 hiic B || relegionis B 9 Berata L || relegionis B 10 uoluntatis LB || impleuit] LPB implinit D inplenit B || hiic B 11 christiams quibus D || parcerent et (et m. P) L 12 in s. 8. m. 1 B om. D || parcetur D 14 nti (ti in ras.) P 16 execrabilia PRb 17 faeda B 18 poesint D || rogare debent B 19 eum] cum B 20 permitsit L permisit (t in ras. ampl.) P || fieret (n m. 1 aut 3) L fierint PB1 || praestet PBB prestit D 21 orbis LB* 22 hy- storiis B )

88

Anno post euersionem Troiae ccccxmi, olympiade autem sexta, quae quinto demum anno quattuor in medio expletis apud Elidem Graeciae ciuitatem agone et ludis exerceri solet, urbs Roma in Italia a Romulo et Remo geminis auctoribus condita est.

cuius regnum continuo Romulus parricidio imbuit, parique successu crudelitatis sine more raptas Sabinas, inprobis nuptiis confoederatas maritorum et parentum cruore dotauit.

itaque Romulus, interfecto primum auo Numitore dehinc Remo fratre, arripuit imperium Vrbemque constituit; regnum aui, muros fratris, templum soceri sanguine dedicauit; sceleratorum manum promissa inpunitate collegit.

primus illi campus ad bellum forum Vrbis fuit, mixta simul externa ciuiliaque bella numquam defutura significans.

Sabinorum, quos foedere [*]( AVCTORES § 1 anno—CCCCXIIIignotus; cf. Eus. 835, Eutrop. 1,1, Oros. 1,17 || Olympiade.. sexta .. Roma.. condita est item Eus. 1264 || 2 quae— 3 solet Eus. 1241 y (ubi habes etiam quattuor annis in medio expletis) || § 2 cf. Augustin. C. D. 3, 6 || 6 sine—Sabinas vergil. Aen. 3, 6 || raptas Sab. cf. Eus. 1268 || 7 ctuore dotauit cf. Vergil. Aen. 7,318, Iustin. 1,7 § 19 || 8 Numitore (!) cf. Liu. 1,5 || 8 Remo cf. Eus. 1266 cod. Fux. || 10 mnros fratris cf. Liu. 1, 7 §2 || templum-dedicauit (!) cf. Liu. 1,10 et 11 || seeler. manum cf. Liu. 1, 8 || g 5 foedere cf. Liu. 1, 9 § 13 || ludis cf. Liu. 1, 9 § 6. ) [*]( EXPILATORES 1 numerum ex Orosio sumpsit Paulus p. 4, 25 (Orosio laudato) et p. 2, 11 Eyssenhardt [I 1 Olymp. — 3 solet haec quogue forE. praeter Hieronymum adhibuit Isidorus Orig. 6, 37, 1 ) [*]( 1 °uersionem (litt. maiusc. rubris praeter e s. scnptam) P || * cccc mo ‧ quarto decimo L quatringentisemo quarto D CCCCIIII et p. 2 et p. 4 || olympiadae PRD 2 quinta Ll quinto P* || demum] decimum D || annum D || IIII B || in] & D 3 aput Pa || helidem PBBD || greciae RBD 4 etalia BD (ante t parua ras. fort. inter punctionis in D) || a om. LBD s. lin. add. m. 1 P || remo] remulo L 5 parricida B || imbuit] LPRD inbuit B 6 mora PR || sabinas mulieres Rb 7 crudrum D 8 romolus D || remo] rem D 10 scelerataram manuum B* 11 promisa Bm praemisa Bt || impunitate L || colligit B 13 quas PH\' )

89
ludisque pellexerat, feminas tam inhoneste praesumpsit quam nefarie defendit.

ducem eorum Titum Tatium, senem honestis pietatis causis insistentem, diu armis propulsatum, mox, ut in societatem regni adsumpsit, occidit.

cum Veientibus proelium adhuc paruo nomine, iam magnis uiribus, agitatum. Caeninensium captum ac dirutum oppidum.

adsumptis semel armis numquam quies, quippe quibus egestas turpis atque obscena fames domi timerentur, si umquam paci adquieuissent. iam hinc incessabilia certamina et iuxta quantitatem uirium semper grauia quam breuissime strinxerim:

Tnllum Hostilium militaris rei institutorem fiducia bene exercitae iuuentutis Albanis intulisse bellum et diu altrinsecus spe incerta, certa clade, tandem pessimos exitus et dubios euentus conpendiosa tergeminorum congressione finisse:

rursus pace disrupta Mettum Fufetium [*]( AVCTORES § 6 cf. Liu. 1, 10 || § 7 (-agitatum) cf. Liu. 1, 15 || Caeninensium—oppidum Florus 1, 1 § 11 || § 8 egestas turpis Vergil. A. 6, 276 || obscena fames Verg. A. 3, 867 || § 9 et 10 Florus 1, 3 § 1-4 et § 6-8 ) [*]( 1 pellexerat (x in ras:) P || f∗eminas R || Post feminas interpungunt PB II praeeumsit D || nefariae LP 2 deffendit B || tytum B || ta tucium D || honestis B 3 piaetatis Pa pietatisq; R2 || propulae satum (n et e m. 2) L || moz**ut (raswra non esse uid. m. 1) B 4 adsumsit PD assumpsit (s pr. in ras.) B || ueientibus (i pr. in ras.) D B uegentibus PD uehientibua B || proilium D 5 eaecinensium P cencinensium (re supra ne scr. sed eras.) B cininensium B 6 assumptis (s pr. in ras.) R adsumtis D 7 egesta * (s m. 2) L aegestas BD || adque P*B || obscena] LBBD obscaena P 8 famis LBD || timerent PR || paci] FRbBDv, cf. 3,1 § 25 pacis L pace R* 9 adqueuiasent B 10 grauia] grama D || strinczerim B Pstrin∗xerim (er. c) R || ostilium B 11 Institutorum L || exercite D exercitatae BB ezercitate P || inuentatis D 12 in incerta PaRb || certa] incerta B om. D 13 pessimi P1R (corr. in pessim osm. 2 P) || exitos L || dubios (o ex u corr.) PB || compendiosa R2. 14 dir|rupts tam et tum D || dinipta v || metum L mettum ita metium corr. P metam in metium corr. B et cum B || fufetium] LBb fafeoium D fufesium PR* sufetium B )

90

Fidenate bello, meditata etiam proditione suspensum, curribus in diuersa raptantibus duplicis animi noxam poena diuisi corporis expendisse:

Latinos Anco Marcio duce saepe congressos, aliquando superatos: Tarquinium Priscum omnes finitimos et potentes tunc Tusciae duodecim populos innumeris concidisse conflictibus: Veientes Seruio Tullio insistente uiotos fuisse nec domitos:

Tarquinii Superbi regnum occisi soceri scelere adsumptum, habita in ciues crudelitate detentum, flagitio adulteratae Lucretiae amissum, et inter domestica uitia uirtutesque forinsecus emicantes, id est oppida ualida in Latio per eum capta Ardeam Oricolum Suessam Pometiamque et quidquid in Gabios uel fraude propria uel poena filii uel Romanis uiribus perpetrauit.