Historiae Adversum Paganos

ITALIAE SITVS a circio in eurum tenditur, habens ab Africo Tyrrhenum mare, a borea Hadriaticum sinum; cuius ea pars. qua continenti terrae communis et contigua est, Alpium [*]( EXPILATORES 1 Dalmatia-4 sinum adhibuit Isidorus Orig. 14, 4, 8 5 Pannonia — 8 secernit compilauit Isidorus Orig. 14, 4,16 10 Italiae — p. 25, 1 obstruitur adhibuit Isidorus Orig. 14, 4, 18 ) [*]( s 1 Delmatia A dalmacia D II mahedoniam (sic e 8. a.) P machedoniam B 2 aeptemtrione PBS || moesiam] est an 8 mis. RM (8 non inspectus) || histriam] PBBDA9 istr. M austr. a (non inspectus 8) 8 insulaB libur∗nicas (o eras.) P insulas xz liburnicas B II liburnicũ 8 || meridiae D II hadriaticum] PRB (ũ in ras., ex a ut uid. P) hatriaticum D adriaticam 8 atriat. 2 5 pannoniae 8 || rqtia A retia PBB3 ritia D retiae 8 || habet 8 || ab orientẽ̴̴cesiã D II misiam 3 6 a meridie] ab enro I meridiae (sic ae ubique) D || histriam] PRBDABR II affrico B II alpis DR || poeninas] PBBDA (i in ros. P) appenninas 8 apinninas a appenninos m 7 galieam D II bellicam D II cirtio B || septentrione 3 || frontem danubii 8 II danuuii] DAR danui B dannbii PRLM (ex dami bii m. ut uid. 2 P) II et] uel 3 || qui germ. — 8 secernit] qui inter gallias et germaniam a dannbio dirimit B sa gallis inter danuuium om. 3 || a om. D gallia] galleam D II danunium] DA dannium B danubium PRB II galliamqu∗e (a eras.) P galleamquae D 9 septemtrione P (ê), B (m in n ras. mut.), B || danuuium] DA danuium B dannbium PB habet danubfum 8 10 situs] nenerabilis et siugnlaris situi 8 || a circio in enrum] a circione. urum D || cirtio B || tenditur om. B extenditur 3 II habens] habet 8 || affrico B 11 tyrrenum PRDB (tyrreno M tyrrenum R tirreno 2 casu abl.) || hadriaticum] PbBB hatriaticum PaD atriatic. R II sinum] mare in sinu 8 || ea para qua cont. terrae comm. et] continentia terrae 8 12 qua] quae AG Port. Z Grubite || contenenti B* || alpium] nbi al. pium 8 )

quae a Gallico mari super Ligusticum sinum exsurgentes, primum Narbonensium fines; deinde Galliam Raetiamque secludunt, donec in sinu Liburnico defigantur.

GALLIA BELGICA habet ob oriente limitem fluminis Rheni et Germaniam, ab euro Alpes Poeninas, a meridie prouinciam. Narbonensem, ab occasu prouinciam Lugdunensem, a circio oceanum Britannicum, a septentrione Britanniam insulam.

GALLIA LVGDVNENSIS, ducta per longum et per angustum inflexa, Aquitanicam prouinciam semicingit.

Haec ab oriente habet Belgicam, a meridie partem prouinciae Narbonensis, qua Arelas ciuitas sita est et mari Gallico Rhodani flumen accipitur.

NARBONENSIS PROVINCIA, pars GALLIARVM, habet ab oriente Alpes Cottias, ab occidente Hispaniam, a circio [*]( EXPILATORES §§ 63-66 fortasse adhibuit Isidorus Orig. 14,4,25 ) [*]( 1 obstraetnr D cingitar 8 || |quę gallicū corr. in quęa gallico m. 1 P quae gallico B\' || legasticam B n sinum om. 8 2 si.exurgentes (s s. s. m. 2) P exsurgentes (prior B erasa) B exsurgant 8 II primum] hinc incipiant 8 || finis D II galleam D gallia 8 8 rętiamque A : retiamqae PRBD retiaqae 8 || se cludunt B || doneo om. 8 || in sinum liburnicam (om. defigantur) 8 || sinum B II liburnico (i altera in ras.) P liburnicom B || difigantur Bl 4 orientem D II flumenis D || reni (h 8. 8. m. 1 P) PA rhyni B 5 euro] euro habet BD II poe-ninas] PBBD appenninas 8 || miridiae D || prouinciam] s. s. m. 2: errat 8 -tiam B\' 6 lagudunensem B lagdonensem D om. 8 || eirci∗∗o (er. n ?) B 7 ocianam D || britannicum] B brittanicam PR1DAB brittannicam B* || aeptemtrione (ne s. s. 1 P) PRB II brittaniam PB18 brittanniam B* britannicam B brittanicam D II insolam D 8 gallea D II lugdonenses D IIlongum] longam est 8 9 fleza D || aquitacam P* aquit- (i 2, ex a?) B || haec] quae 8 10 meridi P* || prouin*ciae (n ras. ex m) P || narbonensis (r ex 1 inter scribendum corr.) P narbonenses D 11 arilas (r ex b m. I) D harelas PRA || ciuetas D || et mari] AR2Gbv; ubi mari V ubi a mari 8 in 0 glossa ubi pone et s. s. a manu 2; et ubi T; mari PR1BDGA || rhotani D rodani PR2 rodanus 8 || accipitur] PRB9 accepitur D excipitur h 12 proaintia P || partem B || gallearum D 13 alpm (aItera a erasa) P alpęs (( eras., s 2) R || scottias B *∗cottias (ante c erasa s; supra i erasa c) R || hyspaniam B || circi∗o (n erasa) R || aquitanicam] PR1 BDB aquitaniam B2v )

AQVITANICA PROVINCIA obliquo cursu Ligeris fluminis, qui ex plurima parte terminus eius est, in orbem agitur.

haec a circio oceanum qui Aquitanicus sinus dicitur, ab occasu Hispanias habet, a septentrione et oriente Lugdunensem, ab euro et meridie Narbonensem prouinciam contingit.

HISPANIA uniuersa terrarum situ trigona est et circumfusione oceani Tyrrhenique pelagi paene insula efficitur.

huius angulus prior, spectans ad orientem, a dextris Aquitanica prouincia, a sinistris Balearico mari coartatus, Narbonensium [*]( AVCTOEES § 67 cf. Partsch p. 32 § 69—74 cf. Detlefsen in Comment. in hon. Mommseni p. 23 sqq. ) [*]( EXPILATORES 3 in fronte — 4 Stoechadas compilauit Isidorus Orig. 14, 6, 38 5 Aquit. — 6 agitur compilauit Isidorus Orig. 14, 4, 27 10 Hisp.—11 efficitur adhibuit Isidorus Orig. 14, 4, 28 ) [*]( 1 septemtrione PRB Illugudunensem B lugnensem D || aquiloni D 2 galliam] gallicam D || sardeniam B 3 beleares Pl || habens] hinc sunt (cf. § 24) 8 II qual (erasa e ?) R II rodanus PRB 4 enit (sic puncto 8. s. 1 m.) B II stoecades (stocades R) insulae...in frontS (fontem R) narbonensis prouinciae qua rodanus fl. i. m. e. 3 || insulas decadas 9 II sthoecadas PaR1 A stychadas B sthicadas PbR2 sticadas D 5 aquitauia BRML2 II pronintia PR om. 3 II curso D || ligeris] DR ligeri PRBA2 ligere M II flumenis D II qui] om. R (non LM) 6 in orbem agitur] eamque paene (pene RM) in orbe oingit 3 || urbem 1 D orba В 7 cirtio R || oceanum habet S || qu P || hyspanias B ispanias 8 8 habet om. B || ab oriente et septentrione B || septemtrione RB (sic septentrione P) || lugudunensem B lugdonensem D 9 meridiae D || narbonenees prouincias B 10 hyspania B om. 8 II tritona BmII est] add. g (uelut TO) v, om. PRBDAB 11 ociani D II 1 tyrren* que (eras. e) P tyrrenique R tyrrini que D terrenique B || pylagi B II paenq a. ras. R pene DВ || effecitur D || angulos P* 12 propior B || expectans C || ad om. B ab Ra || aquitaca P* aquitania D aquitanicam S II prouinciam В 13 sinistra- D dextris (sic) 8 II ualearico PR1 Baliarico D baleari circo S II narbonensium finibus cuartatus ingreditur B II conarctatus B coartatur PR )

secundus angulus circium intendit; ubi Brigantia Gallaeciae ciuitas sita altissimam pharum et inter pauca memorandi operis ad speculam Britanniae erigit.

tertius angulus eius est, qua Gades insulae, intentae in Africum, Athlantem montem interiecto sinu oceani prospiciunt.

Hispaniam citeriorem ab oriente incipientem Pyrenaei saltus a parte septentrionis usque ad Cantabros Asturesque deducit, atque inde per Vaccaeos et Oretanos, quos ab occasu habet, posita in Nostri maris litore Carthago determinat.

Hispania ulterior habet ab oriente Vaccaeos, Celtiberos et Oretanos, a septentrione oceanum, ab occasu oceanum, [*]( AVCTORES § 73 cf. Partsch p. 23 ) [*]( EXPILATORES 6 Hisp. - p. 28, 1 fretum adhibnit Isidorus Orig. 14, 4, 30 ) [*]( 1 circdum om. B || brigancia D uingrantia b 2 g. c. B.] cinitaa siţa est et galliciae B || galleciae PR1 callaeciae A gallicae B galliiae D, R2 || sita sit (sit m. 2 sed erasum) B || altisimam B altissimum u in a statim corr. m. 1D) R2D ad altissimum S || farum PbRBDB fmm Pa || memoradi R1 3 speculum AB || britanniae] R2B britaniae P\' brittaniae P2R1DB || eregitur B || terciua D || a. e.] PD angulus BB eius (angulus m. 1 s. s., ante eius ut uid. inserendum) B e. a. v 4 est om. ® || qua] R2D qui PR* quo BAB|| insilae (i alt. in o corr. m. 1) D || intente P1 (-tę PJ), D || in africam (sic) intentae B | in om. B || affiricum PBIB africam (sic) В ||athlantem] PBB$ athlantae D atlantem A 5 interiectu D || ociani D oceanum. B || pospinnt (ci s. s. m.1) D 6 hyspaniam B Ispania 8 || citerorS (r prior in ri, g in em mutata a m. 2) P caeteriorem B ceterio B || incipientem] incipit ex 8 || pyrenei PR pyriuei BD pirinei ? || saltisus B 7 septemtrionis (i posterior in ras. P) PR septentriones D septemtrionali S || cantabroas Bt cantabras Bm || turresque B ad turres 8 || deduçit] PRBD om. 8 deducunt v 8 adque PIB || inde om. 8 || uacceos (u in b mut. R) RBA uaccheos P uacceus D urceos 8 || oretanus D orrentanos B || quas (uid. quos fuisse) Ps quas B\' 9 positas R1 poseta D post B || nostri. R || chartago B carthaco D tarthago PR || terminatur B 10 hyspania B Spania (S in IS corr.) B || uacceos BD uaccęus A uaccheos (u in b mut. et ccheos in ras. R) PR barceos # || caelteberus. D celtibe|ros (celtihe in ras.) R 11 coretanus D orrentanos S3 || septemtrione PRB I ocianum D || ab occasu bis scripsit 1, corr. 2 D || ociano D )

Et quoniam oceanus habet insulas, quas Britanniam et Hiberniam uocant, quae in auersa Galliarum parte ad prospectum Hispaniae sitae sunt, breuiter explicabuntur.

BRITANNIA oceani insula per longum in boream extenditur; a meridie Gallias habet. cuius proximum litus transmeantibus ciuitas aperit, quae dicitur Rutupi portus; unde haud procul a Morinis in austro positos Menapos Batauosque prospectat.

haec insula habet in longo milia passuum DCCC, in lato milia cc. [*]( EXPILATORES 4 in auersa—5 sitae, 6 Britannia oceani insula compUauit Isidorus Orig. 14, 6, 2 || 4 anersa Gall. p. uidetur adhibuisse Beda hist. eccl. 1, 1 7 a meridie—8 portus exscripsit Beda hist, eccl. 1, 1 10 haec insula—p. 29, 1 insulas habet compilauit Beda hist. ecel. 1, 1 ) [*]( 1 a meridie 8. lin. add. m. 2 P a meridiae D || gadetanum P, JB (sed e tn i corr.) || oceane D || nostrum om. 8 2 tyrrenum PRAD tirrenum D || uocatur (tur m. 2 in ras. duarum triumue lineartm) P uocator D || immittitur B\' emitt- D 8 quas om. B || britaniam P1 brittaniam P2RDB 4 hiuerniam (b pro u m. 2) P hyberiam B hiberiam D iuerniam A || uocant om. B || aduersa DS || galL parte] parte galliam B || gallearum D || a prospectu B 5 hyspaniae B spaniae (s in Is m. 2) B || sitae (si m. 2 in ras.) P || explecabunttur D 6 brittania (britania St sed idem brittaniam § 5) oceani insula (-ola R) ... aduersa galliarum parte ad prospectum hispaniae sita est 3 || brittania PR1DB || o«ceani (c eras.) P || spaniae D1 7 habet a meridie gallias B || meridiae D || galleas D 8 aperit quae] aperitque P apperitque D || rutupi] Be rut-ubi DA ruthubi P ruth. ubi B; cf. Boecking, Not. dign. p. 574∗ || haut PBD$ aut in haud corr. m. 2 B 9 morynis 9 BBA (y minus clara; quare in marg. y scr. in B) marynis P || possitos B positus D || menapos] PBBDB (menapios 6, 8 § 8 ex IuL Caesare) || batauosqu.e (a eras.) P battauosque B batabosque 8 || pruspectat D 10 passum P passuv (v al. m. add.) B pasuum B, om. B || octingenta BD 11 milia] ∗∗milia (eras. oc) P || oc] PBBB docenta D coc Plinius 4 6 102 et Dimens. prou. 30, v. MueUenAoff, Weltkarte p. 22 )

A tergo autem unde oceano infinito patet Orcadas insulas habet quarum xx desertae sunt, XIII coluntur.--

Deinde insula Thyle, quae per infinitum a ceteris separata, circium uersus medio sita oceani, uix paucis nota habetur.

HIBERNIA insula inter Britanniam et Hispaniam sita longiore ab Africo in boream spatio porrigitur.