Octavius

Theophrastus etiam uariat, alias mundo, alias menti diuinae tribuens principatum. Zenon et Chrysippus et Cleanthes sunt et ipsi multiformes, sed ad unitatem prouidentiae omnes reuoluuntur. Cleanthes enim mentem, modo animum, modo aethera, plerumque rationem deum disseruit. Zenon, eiusdem magister, naturalem legem atque diuinam et aethera interim interdumque rationem uult omnium esse principium; idem interpretando Iunonem aera, Iouem caelum, Neptunum mare, ignem esse Vulcanum et ceteros similiter uulgi deos elementa esse monstrando publicum arguit grauiter et reuincit errorem.

eadem fere Chrysippus: uim diuinam, rationalem naturam et mundum interim et fatalem necessitatem deum credit Zenonemque interpretatione physiologica in Hesiodi, Homeri Orpheique carminibus imitatur.

Babylonio etiam Diogeni disciplina est exponendi et disserendi, louis partum et ortum Mineruae et hoc genus cetera rerum uocabula esse, non deorum.

nam Socraticus Xenophon formam dei ueri negat uideri posse et ideo quaeri non oportere, Ariston Stoicus conprehendi omnino non posse: uterque maiestatem Dei intellegendi desperatione senserunt.

Platoni apertior de deo et rebus ipsis et nominibus oratio est et quae tota esset caelestis, nisi persuasionis ciuilis nonnumquam admixtione sordesceret. Platoni itaque in Timaeo deus est ipso suo nomine mundi parens, artifex animae, caelestium terrenorumque fabricator, quem et inuenire [*]( 1 Theophrastus etiam Vahlen: theofrastus et P \\I uariat - principaturn] hic om. P, cf. ad p. 26, 19 2 crysippus Pr, item infra 4 mentem Pr : mundum Dauutitis: ipse malim mundum modo (uel mentem modo), modo animum; cf. Cic. I. c. § 37: Cleanthes autem.. tum ipsum mundum deum dicit esse, tum totius naturae menti atque animo tribuit hoc nomen, tum ultimum et altissimum.. ardorem, qui aether nominetur, certissimum deum iudicat 5 disserit Dauisius recte, utuidetur ; nam praesentia praeter § 4 (de Thalete) et antecedunt et sequuntur 11 uim enim diuinam Vonck L. L. p. 56 13 physiologica Bursian: physoesogiae P corr. in phylologiae, physiologiae r II aesiodi homeri orfeiquo P 14 disciplina eadem est eiponenti et disserenti malim 15 cetera Rigaltius: ceterarum Pr 16 nam P: fort. iam II xenofon P 17 aristo stonicus P, Aristo stoicus r, Aristo Chius Gelenius; nos formam Ariston ex leui codicis corruptela restituimus 18 compraehendi Pr Jj magistatem P 20 et hominibus Meursius, at u. Davis. II fort. est, quae (sine et) 22 ipso suo Pcorr. ex ipsuo; ipso Vrsinus )

eadem fere sunt ista, quae nostra sunt: nam et Deum nouimus et parentem omnium dicimus et numquam publice nisi interrogati praedicamus.

Exposui opiniones omnium ferme philosophorum, quibus inlustrior gloria est, Deum unum multis licet designasse nominibus, ut quiuis arbitretur, aut nunc Christianos philosophos esse aut philosophos fuisse iam tunc Christianos.

quod si prouidentia mundus regitur et unius Dei nutu gubernatur, non nos debet antiquitas inperitorum fabellis suis delectata uel capta ad errorem mutui rapere consensus, cum philosophorum suorum sententiis refellatur, quibus et rationis et uetustatis adsistit auctoritas.

maioribus enim nostris tam facilis in mendaciis fides fuit, ut temere crediderint etiam talia monstruosa miracula: Scyllam multiplicem, Chimaeram multiformem et Hydram felicibus uulneribus renascentem et Centauros equos suis hominibus inplexos, et quicquid famae licet fingere, illis erat libenter audire.

quid lllas aniles fabulas, de hominibus aues et feras, t homines et de hominibus arbores atque flores ? quae si essent facta, fierent: quia fieri non possunt, ideo nec facta sunt.

similiter t ac uero erga deos quoque maiores nostri inprouidi, creduli rudi simplicitate crediderunt: dum reges suos colunt [*]( 1 inueneris r: inueniris P, corr. m. 2 in inuenires 2 profatur Meursius II fere sunt (st) ista scripsi: fere et ista Pr, fore ista quae et nostra sunt Vrsmus 5 opiones o. f. filosophorum P 6 deum — nominibus delendum censebat Heumann 7 filosophos (bis) P, item u. 11 10 delectatł/uel obelo notauit Dauisius, delect. et Heum., potuit etiam uel capta ex glossemate addi (delectata uelut captos Vonck L. L. 56) 13 talia Vonck (Spec. 141): alia Pr 14 monstruosa miracula r : monstruosa mira miraculaP; cf. simile uitium 36, 5 II chimeram Pr 16 equos [sois] hominibus Wowerus, idem equos semihominibus coniciens II licet P: libet Heumann 17 libentibus Heumann II illae a. fabulae Heum. coll. p. 32, 5 18 homines Pr, omnes Scheffer, homines deleuit Lindner, de feris homines Dauisius, uominem Vonck L. L. p. 56; contra Anonymus in Misc. Observ-u. I uerba homines et de hominibus obelo no- tauit; nobis in mentem uenit: de hominibus aues et feras, immo et de hominibus arbores atque flores ? 19 quia P: quao r II non P s. I. sed a pr. manu 20 similiter ac uero Pr corrupte; similiter uero Vrsinus, simili errore Heumann, similiter adeo Vahlen II improuide creduli Heumann coll. c. 14, 6 incaute creduli 21 crodulis P ante rasuram )

denique et antequam commerciis orbis pateret et antequam gentes ritus suos moresque miscerent, unaquaeque natio conditorem suum aut ducem inclytum aut reginam pudicam sexu suo fortiorem aut alicuius muneris uel artis repertorem uenerabatur ut ciuem bonae memoriae: sic et defunctis praemium et futuris dabatur exemplum.