Octavius

eloquar quemadmodum sentio: magnitudinem Dei qui se putat nosse, minuit: qui non uult minuere, non nouit. nec nomen Deo quaeras, Deus nomen est.

illic uocabulis opus est, cum per singulos propriis appellationum insignibus multitudo dirimenda est:\' Deo, qui solus est, Dei uocabulum totum est. quem si patrem dixero, carnalem opineris, si regem, terrenam [*]( 2 desiit Vrsinus (ex Cypriano l. c. 5, 2): discessit Pr 3 thebano- rum permortuam Pr, em. Meursius et Rigaltius ex Cypriano l. c.: sic Thebanorum germanitas rupta 6 fortuna duos Heumann probabiliter; ef. Lucan. Z, 109 et Flor. II, 13 (IV, 2) §. 14: sic de principatu laborabant, tamquam duos tanti imperii fortuna non caperet II coepit r II rei unus est apibus Cypr. I. c. 8 s. maiestatem VaMen: s. potestatem Pr, summam (om. potestatem) diuidi Dauieius; cf. Cypr. I. c. 8: ncque enim illa sublimitas potest habere consortem, cum sola omnem teneat potestatem 11 prestet P 12 inbeat - dispenset - consummet Dauisiua 14 compraehendi r j) tactu purior est addiderunt Canterus (V. L. 1, 7) et Vrsinus ex Cypriano 5, 5; huius coli loco potest, quo recte caret Oyprianus, perperam irrepsisse aut ex purior est deprauatum esse uide- tur 16 uero P corr. e uerbo 20 dei Vrsinus; at u. Cypr. 5, 7, quamguam ibi quoque aliquot edd. genetiuum habent 22 cquia solus est dicit in simili loco Lactantius L D. I, 6,5 cf. I, 11\' VahUsn 23 terrenum opineris si regem carnalem susp. Pr; adiectiua terrenum et carnalem inui- cem transposuit Wopkens )

quid quod omnium de isto habeo consensum? audio uulgus: cum ad caelum manus tendunt, nihil aliud quam <Deum) dicunt et (Deus magnus est\' et \'Deus uerus est et (si Deus dederit/ uulgi iste naturalis sermo est an Christiani confitentis oratio? et qui Iouem principem uolunt, falluntur in nomine, sed de una potestate consentiunt.

Audio poetas quoque unum patrem diuum atque hominum praedicantes, et talem esse mortalium mentem qualem parens omnium diem induxerit. quid Mantuanus Maro ?

nonne apertius, proximius, uerius principio ait caelum ac terras et cetera mundi membra spiritus intus alit et infusa mens agitat, inde hominum pecudumque genus et quicquid aliud animalium? idem alio loco mentem istam et spiritum deum nominat. haec enim uerba sunt: deum namque ire per omnes terrasque tractusque maris caelumque profundum, unde homines et pecudes, unde imber et ignes.

quid aliud et a nobis Deus quam mens et ratio et spiritus praedicatur? recenseamus, si placet, disciplinam philosophorum: deprehendes eos, etsi sermonibus uariis, ipsis tamen rebus in hanc unam coire et conspirare sententiam.

omitto illos rudes et ueteres, qui de suis dictis sapientes esse meruerunt. sit Thales Milesius omnium primus, qui primus omnium de caelestibus disputauit. is [*]( 11 secundum Aen. VI, 724 aqq. 16 Georg. IIII, 221 sq. 18 Aen. I, 743. 20 sqq. ex Cic. de deor. nat. I, c. 10 sqq. ) [*]( 3 de histo P ante rasuram II audi Vonck, at cf. Cypr. de id. uan. 9: dici frequenter audimus: o deus! et deus uidet etc. 5 dtñ uerus P corr. in dns uerus (pro ds uerus) 8 audi Frsinws 10 diem induxerit Dauisius: diem duxerit P, deus induxerit r 11 uerius? Principio edd. 1\\ ac P: et r 13 quicquid alitur animo Vonch Spec. 140 15 uerba Vrsinus (sed hic sane causa eius uerba): uera Pr 18 unde hominum genus et pecudes Vergilius Âen. 1, 743; in Georg. 4, 223 siepergit: hinc pecudes, armenta, uiros, genus omne Cerarum etc. 19 aliud et P: aliud r II a] ad P ante rasuram 20 disciplinas Heumann 21 uarios malim 23 Si Thales r 24 primus omnium obelo notauit censor in Z. f. Philos. u. kath. Theol. 18,170 /I disputabit P1 II is autem VaKten: isdem P, idem r; is rerum Elmenhorst deletis uerbis milesius thales )

Anaximenes deinceps et post ApolloniatesDiogenes aera deum statuunt infinitum et inmensum: horum quoque similis de diuinitate consensio est.

Anaiagorae uero descriptio et motus infinitae mentis deus dicitur, et Pythagorae deus est animus per uniuersam rerum naturam commeans et intentus, ex quo etiam animalium omnium uita capiatur.

Xenophanen notum est omne infinitum cum mente deum tradere, et Antisthenen populares deos multos, sed naturalem unum praecipuum, Speusippum uim [natn.ralem] animalem, qua omnia regantur, Deum nosse.

quid ? Democritus, quamuis atomorum primus inuentor, nonne plerumque naturam quae imagines fundat et intellegentiam deum loquitur? Straton quoque et ipse naturam? etiam Epicurus ille, qui deos aut otiosos fingit aut nullos, naturam tamen superponit.

Aristoteles uariat et adsignat tamen unam potestatem: nam interim mentem, mundum interim deum dicit, interim mundo deum praeficit. Heraclides Ponticus quoque deo diuinam mentem quamuis uarie [*]( 2 eo P distincte: et r, est Vahlen, eho Rigaltius, en Holden; nos coion cum J. Fr. Gronouio (Obss. eccl. c. 7 p. 80) ut glossema inclusimus (Cdlarius uerba eodem Gronouio praeeunte sic transposuit: opinionem consonare, sed altior etc.) 3 poteritPr 11 traditum P, tradita r, traditur VaAktt; lectione codicis genuina glossematis suspicio augetur 4 filosophi P 5 anaxamenes P 7 Anaxagorae rcrum descriptio et modus inf. mentis opus dicitur Bouhier in Clerici Bibl. sel. XVI, 222 II motus Meursius et Rigaltius: metusP, modus r II mentis opus (uel m. esse) dicitur Lindner 10 capiatur r: capitatur P, carpatur Vahlen coll. Cic. de d. nat. I, § 27; cf. Lactant. D. I. I, 5, 17 II xeonfanen P, Xenophanem r 11 antistenen P, Antisthenem r 12 zeuxippus P, speusippus r, em. Gelenius II uim animalem Bauisius (ad Cic. de d. nat. I, § 32): uim naturalem animalem Pr, uim naturamue animo Wopkens 13 qua Pr: quo P corr. m. 2 1\\ deum esse Vrsinus; at cf. Madu. ad Cic. de finn. II, § 8 II Quid Democritus? uulgo; ut nos, distinxit primus Arntzenius 14 athomorum PV 18 designat Vahlen coll. p. 28, 6 et Cic. de d. nat. I, § 33 1\\ uni (uel unam mundo) Wopkens 19 praeficit] additum in Pr: Aristoles (Aristoteles r) ponticus uariat alias mundo alias menti diuinae tribuens principatum, quae uerba ut glossema Vrsinus expulit; rectius C. Roeren inMinuctanis (Coloniae 1859) ea deleto emblemate Aristoles ponticus post Theophrastus (p. 27, 1) transponenda esse intellexit coll. Cic. de d. nat. I § 35 20 quoque de deo Pr )