Divinarum Institutionum

Lactantius

Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.

Esaias deum fuisse testatur his uerbis: fatigata est Aegyptus, et negotiatio Aethiopum et Sabain uiri alti ad te transgredientur et tui erunt serui et post te ambulabunt uincti conpedibus et adorabunt te et in te precabuntur: quoniam in te deus est, et non est deus alius praeter te. tu enim es deus, et nos nesciebamus, deus Israhel saluator. confundentur et reuerebuntur omnes qui aduersantur tibi, et cadent in confessionem. [*]( 5 paulo post] c. 16. ) [*](EPITOME 3-7] 39, 3 s. fuit-praedictum est. 7. 10 -14] c. 39,4. ) [*](AUCTORES 1-6 (ex utroque genere permixtum)] Cyprian. p. 73,19; 74,15 s. (ex utroque genere concretus). 7] Is. 45, 14-16; pars uersus 14 redit c. 29,10; cf. Cyprian. pag. 68,14. ) [*](BRHSPV] 1 manum (m exp. et del. m. 1?)B ilmortalitatem B educere, factus et dei filius Heumannus 2 et (ante dei) om. V id est] idem S 4 hominu S quam cur coperit S, qua coeperit (om. cur) V 5 et (ante hominem) om. B 6 generre\' H2 uatiginantibus RlH diximus S 7 eseias BRy (alt. e in a carr.R2) P deum om. V 8 sabain HPV, sabao[c]h in jB, sabain in B2, sabai S; sabain uiri] saba toii (Ti m. 2) muri R; malim Sabaim cum edd. et cod. Cypr. L; LXX σαβαείμ, cod. Alex. d σεβωείμ 9 at te B, at P1, at \'te\' P3, a te V 10 et in te precabuntur om. R in om. V 11 praecabuntur BP, ut saepissime est (ante et) om. H deus alius R cum codd. Cypriani, alius deus BHPV (recte?), deus om. S; cf. infra c. 29,10; eadem uarietas ap. alios, cf. Sabaterium II 594 col. 1; non est absque te deus Vulg. 12 es deus H cum codd. Cypriani et Vulgata (tu es deus), deus es BRSPV; eadem uarietas ap. alios, cf. Sabat ibid. col. 2; au yip eT Oeo; LXX et] set R nos nesciebamus BV Epit. 39, 4, non sciebamus R cum codd. Cypriani, nos non (n S) sciebamus SP, magna ap. alios quoque uarietas, cf. Sabat. ibid.; ϰαὶ oux ἤ̩ὸειμεν LXX 13 istrahel B, isrf RPV, irf S 14 cadunt V confessionem RPi, quod cum Epit. quoque habeat, non casu inlatum uidetur (adde quod ne in Cypriani quidem codd. is casus ualuit), con- ▼ fessione B, confessionem corr.Ps, confusionem H cum Cypriani codd. LMB, )

318

item propheta Hieremias sic ait:

hic deus noster est et non deputabitur alius absque illo, qui inuenit omnem uiam prudentiae et dedit eam Iacob puero suo et Israhel dilecto sibi. post haec in terris uisus est et cum hominibus conuersatus est.

item Dauid in psalmo XLEQI: thronus tuus, deus, in saecula saeculorum, uirga aequitatis uirga regni tui. dilexisti iustitiam, odio habuisti iniustitiam. propterea unxit te dominus deus tuus oleum exultationis. quo uerbo etiam nomen ostendit, siquidem, ut supra docui, ab unctione appellatus est Christus.

deinde hominem fuisse eundem Hieremias docet dicens: et homo [*]( 10 supra] c. 7, 5 ss. ) [*](EPITOME 1-5] c. 39, 5. 11-319, 3] c. 39, 6. ) [*](AUCTORES 1 Hieremias] Baruch 3,36—38; cf. Cyprian. pag. 69, 6. 5] Ps. 44, 7 s.; cf. Cyprian. pag. 69, 18. 11] Ier. 17, 9; cf. Cyprian. pag. 74, 17. ) [*]( confusione SV cum Cypriani codd. AW, sed uox confusio ex Vulg. abierunt in confusionem petita esse potest; πορεύσονται Ñ αἰσχύνη̩ LXX. ad loc. Isaiae cf. Roenschium pag. 555 ) [*](BRHSPVJ 1 sic ait] dicit B hieremias HSV Epit., ieremias BRP est BRSV Epit., om. HP cum plerisque codd. Cypriani; otto, o DEOs ήμω̄ν LXX 2 ullo V uiam prudentiae omnem B, sed cf. Epit. 3 eam] illam S iocob S su(oe)t B suo om. H istrahel BRH, iri S, isrf P 4 sibi BRHPV Epit. cum Cypriani codd. LWMB, suo S cum \' Vulg.\' et Cypr. cod. A cum hominibus conuersatus BRHSP Epit. cum codd. Cypriani, inter homines uersatus V 5 est om. HP ad loco Baruchi cf. Roenschium pag. 602 XLIII RHV 7 post iustitiam hoc et V cum Cypriani codd. A WM, διϰαιοσύνην ϰαὶ LXX, sed et ex Vtilg. sumptum uid., et om. BRHSP cum Cypriani codd. LB odio habuisti RSPV cum Cypriani cod. LWMB, odisti B cum Cypr. cod. A et Vulg. odio habuisti iniustitiam om. H 8 iniustitiam SPV cum Cypr. codd. LWB, ἀὸιϰίαν LXX cod. Alex., iniquitatem BR cum Cypr. codd. AM et Vulg., ἀνομίαν LXX cett. codd. dns deus (ds R) RHSP1, quod propter adsensum Cypriani codicum LWMB recepi, deus deus BVP3 (n in dns del.) cum Cypr. cod. A, o 0eo; o Oeo; aou LXX, sed illud deus deus ex Vulg. sumptum uid. 9 oleum BP cum Cypr. codd. LlAW (oleu* M), ἔχρισέ as — ἔλαιον LXX, oleo (sed ex deum m. 1? R) RHSP cum Cypr. codd. L\'B et Vulg. exultationis (sic script. in BRHSP)] unctionis V ad loco Psalmi cf. Roenschium pag. 590 quo* (d er.) H etiam et *** (lam er.) B 10 quidem II unctio\'ne\' B2 appellatus] dilatus V Christus] • χ\' in ras. S* hieremias HV Epit., ieremias BRSP )

319

est et quis cognouit eum? item Esaias: et mittet eis dominus hominem, qui saluabit eos et iudicans sanabit eos. sed et Moyses in Numeris ita loquitur: orietur stella ex Iacob et exsurget homo ex Israhel.

propterea Milesius Apollo consultus utrumne deus an homo fuerit, hoc modo respondit:

θνητὸς ἔην κατὰ σάρκα σοϕὸς τερατώδεσιν ἕργοις,
ἀλλ\' ύπὸ Χαλδαίοισι διϰασπολίαισιν ἀλώσας,
γομϕωθεὶς σκολόπεσσι πιϰρὴν ἀνέπλησε τελευτήν
.

[*](AUCTORES 1] Is. 19, 20. 3] Num. 24, 17; cf. Cyprian. p. 74,18. 7 ss.] cf. G. Wolffium, Porphyrii de philosophia ex oraculis haurienda librorum reliquiae pag. 184 s. ) [*](EXPILATORES 7 ss.] Sedulius (cf. Montefalconium, palaeograph. graec. pag. 245). ) [*](BRHSPVJ 1 et om. H cognouit CEpit. c. 39, 6 (cognoscet codd. Cypr. [-cit M] Vulg., γνώσεται LXX) a Lact. fort. consulto scriptum esse existimat Roenschius pag. 572 eseias R eis] ipse R, sed cf. Epit. 2 dominus Cdns RS) BRS Epit. c. 39, 6, xupio; LXX cod. Alex. Sinait. (om. cett.), deus PV, om. H cum Vulg. saluauit Rl (alt. u in b corr. R?) S et B, om. RHSPV, sed defenditur loco Epit. c. 39,6 (unde et a Lact. scriptum in archetypo codicum Instit. e cognitione aut interpreUttionis graecae LXX aut accuratioris latinae deletum in uno B manstsse conicias), xpfowv (deest ϰαί) LXX, qui liberet eos (deest et) Vuig. sanauit BS 3 ad loco Is. cf. Roenschium pag. 548 et om. H moses S 4 stella B5, stellae H exurget S isdrael B, isrt SV propterea] p̃pt̃, sed t del., S 5 consultus om. SP 7 OiNHTOC (sed pr. 0 ras. ex 6 in P) PV CΤΟΦΟC V TCPATOAECIN B, TEPArQACCHN S, TEPA- TQACCIN P CPOIC R, ЄΓΓΟΙC S, CrOIC P thenetoseen catacarca sofos teratodesi nertuis H 8 AAAA Sedulius ἀλλ\' ὑπὸ] ӒΛ\'ΑϒΠ S, AAAOrnO V ΧΑΛΔЄOICI B3, XAMAIOICI S, XAAAAIIOCI P, XAAAAIOICI V; Χαλδαϊϰι̃σι uel Χαλδαίαίσι Wolffius διϰασπολίαισιν (uel δίϰαις σϰολιαῑσιν) Strvuiw opusc. 1151, ΔΙΚΚΑCΠΟΛΙΔCIN B, AIKACnOAlHCIN R, AIKACTAIC nOAIAIClN S, AIKACnOAIAlCIN P, AIKACnOAlETIN V Χαλδαίοισι Stxaawo- λίαισιν] XAAAAIOIC 1AIKAC - IIOAICTINA Sedulius AAQCAC BSP, AOCAC R, AAQCAC V; ἁλώσας defendit Struuius; ap. Sedulium AOCAC est, Montefaiconius ἁλωϰώς ex sua coniectura ut uid. edidit, quod recepit Wolffim conl. Pifldar. Pyth. 3, 57 allypo chaldeosi dicas epoliens inaos H <iÀÀ\' ὑπό XaXSafcov xptxwv ὄπλοις συναλωθείς ante Struuium edd. cf. interpre- tationem lat. in SP et ap. Sedulium hanc sub iudicibus chaldeis (chaldaeis iudicibus Sedui.) comprehensus (uel -praeh-) 9 ΓΟΜΦΟθЄIC B, )

320

primo uersu uerum quidem dixit, sed argute consultorem fefellit sacramentum ueritatis penitus nescientem: uidetur enim negasse illum deum. sed cum fatetur secundum carnem fuisse mortalem, quod etiam nos praedicamus, consequens est ut secundum spiritum deus fuerit, quod nos adfirmamus.

quid enim fuerat necesse carnis facere mentionem, cum satis esset dicere fuisse mortalem? sed ueritate pressus negare non potuit quemadmodum se res haberet, sicut illut, quod ait sapientem fuisse.