Divinarum Institutionum

haec, inquam, philosophos inquirere oportuit potius quam temere innocentem accusare fortunam: quae etiamsi sit aliqua, nihil tamen adferri ab iis potest, cur hominibus tam inimica sit quam putatur.

itaque illae omnes orationes quibus iniquitatem fortunae lacerant suasque uirtutes contra fortunam superbissime iactant, nihil sunt aliut quam deliramenta inconsideratae leuitatis.

quare non inuideant nobis, quibus aperuit ueritatem [*](AUCTORES 4] Aen. VIII 334. 5] Sallust. Cat. 8, 1. 13] ibid. ) [*](B(G)RSIIPV} 1 tribuit II 2 fingunt] piugitur fingunt R 3 rerum om. P cui] cuius S, ad cuius H 4 opinionem H et] adest et P uirgilius SV adsensit RV, om. P 5 storrlicus B3, stoi II Gi in hoc de- eiu sinit codicis G pag. 67 (43), sequitur pag. 68 (44) incipiens ab [A](i)[t] (om. qui), cuius in uerss. 1-25 pauca legebantur 6 qui P diis ceteris SH locis ex locu P 7 aut rcurl sola R2 8 immo Bl, immittat sic cotr. B* profert S, prolerat 11, proferent yt 9 cur om. G 10 iis R, his BGSHV, *iis (b er.) P religio sola colatur II cur* (a er.) S, cum V fit (uix sit) S malis] in malis H malis — bonis] malis rebus bonis iniquior (om. autem) P 11 illam om. 11 12 generis H hominem V1 13 multam BI, malam corr. B3 14 libidinem P1, m del. P3 15 philosophi H, filosofis V oportuit] fuit H timere Bx, corr. B3 16 innocentem his pac, pr. del. m. al.? etiamrsil P3 17 iis R, *iis (h er.) P, his rell. potest] tamen R 18 iniquitates B 19 suarSlque S2?, se suasque P superbissima P 20 qm (i. e. quoniam) in ras. V ex qua 82 deliramentą (alt. a ex e m. 3) P, deliramen V 21 uideat (v i. e. ur Mt. 2 ?) S, inuideat H, indeant V )

hic ergo insidiatur uniuersis: sed eos qui deum nesciunt errore inpedit, stultitia obruit, tenebris circumfundit, ne quis possit ad diuini nominis peruenire notitiam, in quo uno et sapientia continetur et uita perpetua;

eos autem qui deum sciunt dolis et astu adgreditur, ut cupiditate aut libidine inretiat, ut peccatis blandientibus deprauatos inpellat ad mortem, uel si dolo nihil profecerit, ui et uiolentia deicere conatur.

idcirco enim in primordiis transgressionis non statim ad poenam detrusus a deo est, ut hominem malitia sua exerceat ad uirtutem: quae nisi agitetur, nisi uexatione adsidua roboretur, non potest esse perfecta, siquidem uirtus est perferendorum malorum fortis atque inuicta patientia. ex quo fit ut uirtus nulla sit, si aduersarius desit.

huius itaque peruersae potestatis cum uim sentirent uirtuti repugnantem, nomen ignorarent, fortunae sibi uocabulum inane finxerunt: quod quam longe a sapientia sit remotum, declarat Iuuenalis his uersibus: [*]( 4 in secundo libro] c. 8, 4 s. ) [*](AUCTORES 13-18] cf. Senec. de prouid. 2, 4 (marcet - uirtus). 7 (fortunam]; 4, 16 (uexatione). ) [*](EXPILATORES 13s.] cf. Lucifer. Calar., moriend. esse p. dei filio c. 2 (pag. 287, 26 ss.): hinc est quod malis tuis quatientibus — roboremur. ) [*](B(G)JiSIIPV] 2 prauum] patruum S nobis H 3 quam] qm in ras. ex qua 82 causa H 5 stultitia — circumfundit om. H obruat V a [Ten] (ebris) incipit codicis G pag. 69 (45), cuius in uerss. 1-4 nonnulla legebantur 6 notitiam peruenire R 7 in om. H post uno s. I. • s • do m. recent. S 8 dominum P nesciunt V rdolisl Ps astutia1 P9, aestu V adgreditur om. H ut] **ut (et er.) B, ut aut H, et V 9 aut] ac B edd. inretiat om. P ut] aut HP blanditibus H depratos Bl, corr. B1 10 inpellat P1* proficerit H ui om. H ui et om. V 11 decedere B I, defi\'ce**re B3, deiecere V in om. SH 13 ad] et 8 14 non] non tom R 15 patientia] sapientia V 16 si] nisi P aduersarios V desit] detur P itaque] denique S 17 sentirerntl 82 repugnarent P 18 nomenrqjl S1; nomenque edd. nomen ignorarent om. P ignowrent B post ignorarent s. I. • s - ptl (i. e. scilicet philosopbi) S fixerunt RV™ 19 W ps 20 in his R uerrsilbus B, uerwbus ex uerbis 82 )

1. nullum numen habes, si sit prudentia: nos te,
2. nos facimus, fortuna, deam caeloque locamus.

stultitia igitur et error et caecitas pt, ut Cicero ait, ignoratio rerum atque causarum naturae ac fortunae nomina induxit.

sed ut aduersarium suum nesciunt, sic ne uirtutem quidem sciunt, cuius scientia ab aduersarii notione descendit. quae si coniuncta est cum sapientia uel, ut ipsi dicunt, eadem ipsa sapientia est, ignorent necesse est in quibus rebus sita sit.

nemo enim potest ueris armis instrui, si hostem contra quem fuerit armandus ignorat, nec aduersarium uincere qui in dimicando non hostem uerum, sed umbram petit. prosternetur enim qui alio intentus uenientem uitalibus suis ictum nec praeuiderit ante nec cauerit.