Divinarum Institutionum

Lactantius

Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.

Docui, quantum mea mediocritas tulit, longe deuium philosophos iter a ueritate tenuisse, sentio tamen quam multa praeterierim, quia non erat mihi propria contra philosophos disputatio.

sed huc necessario deuertendum fuit, ut ostenderem tot ac tanta ingenia in rebus falsis esse consumpta, ne quis forte a prauis religionibus exclusus ad eos se conferre uellet tamquam certi aliquid reperturus.

una igitur spes homini, una [*](EPITOME 5 s. sic — sciunt] c. 35, 2 neque uirtutis — doctores. 14—272, 22] c. 35, 5. 20—272, 22] cf. c. 47, 1. ) [*](AUCTORES 1 s.] X 365 s. 3s.] cf. pag. 268, 3. 20-272,2] cf. Herm. Trismeg. Poemand. c. 10, 15 (pag. 76, 12 Parth.) TOUTO [xovov σωτήpiov avOpcojRo iotlv, ἡ yvwots TOU OEOU. ) [*](B(G)RSHPV] 1 numeu P cum codd. luuenal., nomen cett. nunc te ex nos te R1, aiostej S11, nostra II 2 nos add. R2 fortunam Bl (m del. et expunx. B3) H 3 errorertl B et (ante ut) om. H 4 ac] atque S, acq: sic H 5 sic nec SV, sine (corr. m. 3) P 6 aduersari V notione] mentione H quae] idque B sic H 7 eandem ipsam sapientiaimj (m in ras. ex 3 litt. m. 2), om. est, B ab Eadem ipsa incipit codicis G pag. 70 (46) paene tota lecta 8 ignorant V sita om. Bl (s. 1. B3) G, ita V 9 quem om. V 10 nec** B uinceret S quiriln 821 in om. H 11 proste[r](ne)[r]etur G 12 hictum S Tnec1 H3 13 ante nec cauerit om. P nectfauerit B2, necauerti[t] G cauit (a ex u ?) V 14 meral P3 deui*um (u ? er.) B 15 philosofis R scio S, senti V 16 praeterieris 81 propria] pro patria P lilosos G 18 ac tanta — esse con- om. R ingenia om. V 19 a om. II prauis] prauis [p]eius G uelle H, uellit (exp. m. 3) P 20 certi om. P hominis SH )

272
salus in hac doctrina quam defendimus posita est, omnis sapientia hominis in hoc uno est, ut deum cognoscat et colat: hoc nostrum dogma, haec sententia est.

quanta itaque uoce possum, testificor proclamo denuntio: hic, hic est illut, quod philosophi omnes in tota sua uita quaesierunt nec umquam tamen inuestigare conprehendere tenere ualuerunt, quia religionem aut prauam retinuerunt aut totam penitus sustulerunt.

facessant igitur illi omnes, qui humanam uitam non instruunt, sed turbant. quid enim docent aut quem instruunt qui se ipsos nondum instruxerunt? quem sanare aegroti, quem regere caeci possunt? huc ergo nos omnes, quibus est cura sapientiae, conferamus.

an expectabimus, donec Socrates aliquid sciat aut Anaxagoras in tenebris lumen inueniat aut Democritus ueritatem de puteo extrahat aut Empedocles dilatet animi sui semitas aut Arcesilas et Carneades uideant sentiant percipiant?

uox ecce de caelo ueritatem docens et nobis sole ipso clarius lumen ostendens. quid nobis iniqui sumus et sapientiam suscipere cunctamur, quam docti homines contritis in quaerendo aetatibus suis numquam reperire potuerunt?

qui uult sapiens ac beatus esse, audiat dei uocem, discat iustitiam, sacramentum natiuitatis suae norit, humana contemnat, diuina suscipiat, ut summum illut bonum ad quod natus est possit adipisci.

Dissolutis religionibus uniuersis et omnibus quaecumque in earum defensionem dici uel solebant uel poterant refutatis, [*](EPITOME 23-273, 9] c. 36, 1. ) [*](B(G)RSHPV} 1 posita est] potaest >i\' (Ii postea add. ab ead. mantt) G 3 est om. H quanta itaque] quantaque H possumuoce ex possumus P 4 alt. hic om. SHY 5 philofi P uita sua R, suauifra1 V3 quaesiuerunt (que- B) SH 6 conprendere R tenere conpraehendere (co- S) SH qua Y 7 poenitus R 8 in ffacessant i]gitur desinit codicis G pag. 70 (46) facessent V *om*nes (h et i er.) P instruunt (r in ras. ex it uel fort. eodem r m. 3) B 10 quam (ante sanare) V1 caeci (i ras. ex u) P 11 sapientiae bis V 12 expectauimus HV 14 fde puteo1 B3 aut om. H animae suae Bl, corr. B3 15 archesilas SHPV charneades (pr. e ex i m. 3) P 16 sele V ipsius P 17 simus RI 18 dati S in quaerendo] inquirendo P 19 ac] aut H 20 uocam Bae 21 norit] noscat B, om. V contempuat BSHP suspiciat B 22 illut om. Y 23 uniuersis et omnibus om. P 24 eorum R defensione SH )

273
deinde conuictis philosophiae disciplinis, ad ueram nobis religionem sapientiamque ueniendum est, quoniam est ut docebo utrumque coniunctum, ut eam uel argumentis uel exemplis uel idoneis testibus adseramus et stultitiam, quam nobis isti deorum cultores obiectare non desinunt, ut nullam penes nos, sic totam penes ipsos esse doceamus.

et quamquam prioribus libris, cum falsas arguerem religiones, et hoc, cum falsam sapientiam tollerem, ubi ueritas sit ostenderim, planius tamen quae religio et quae sapientia uera sit liber proximus indicabit. [*](BRSHPVJ 2 est (ante quoniam) om. S 3 uel (ante exemplis) om. H exempliw 82 4 adseram Pet] ut H 6 et] ut V quamquam] 11 quam H 7 falsas] sas (corr. m. 2) S hoc om. H 8 ostendertim, V 9 sit (-m. 3) B L CAELI FIRMIANI LACTANTI DE FALSA SA- PIENTIA LIB m EXP INC DE VERA SAPIENTIA ET RELIGIONE LIB IIII FELICITER LEGENTI VITA IN XPO IlrV B; L CAELI FIRMIANI INSTITVTIONV DIVINARVM LIB III EXPLT INCPT . LIB IIII - DE VERA RELIGIONE ET SAPIENTIA V . N . II DCCC. (i. e. Versus Numero duo milia octingenti; cf. OmontiUtn, Bibliotheque de lacole des chartes 1884, pag. 564) HIC DICIT DE NATIVITATE ET DE PASSIONE DNI XPI ET IVDAEIS Ri L CAELI flrmiani de falsa sapientia philosophorum liber • III explicit Incipit de uera sapientia & religione. liber. IIII - S; INCP LIBER IIII. DE VERA RELIGION ET VERA SAPIENTIA H; subscriptione caret M; DE FALSA SAPIENTIA LIBER TERTIVS EXPLICIT INCIPIT DE VERA SAPIENTIA LIBER QVARTVS Pi DE FALSA SAPIENTIA LIB III EXPLIC INCIPIT DE VERAI! SAPIENTIA ET RELIGIONE LIB IIlI. FELIClf V ) [*]( IYUll. Lact. 1. ) [*]( 18)