Divinarum Institutionum

alterum enim quasi masculinum elementum est, alterum quasi femininum, alterum actiuum, alterum patibile. ideoque a ueteribus institutum est ut sacramento ignis et aquae nuptiarum foedera sanciantur, quod fetus animantium calore et umore corporentur atque animentur ad uitam.

cum enim constet omne animal ex anima et corpore, materia corporis in umore est, [*](dUCTORES 1] infra u. 15; Horat. epist. I 12,19. 12 ss.] Metam. I 430 ss. 18—20] cf. Varro de ling. lat. V § 61 (ignis et aqua-nuptiis eqs.). B(G)RpHPV] 1 discordiM (aa ex ad tM. 2 ?) V 2 stare B heracletus H 3 in* ex ini B w. 1 uel 2, igni B\', igne HF 4 utea B1, ute rque* B2, correctio- !Mm renouauit B3 5 igne P potuisset edd. 6 est] et B 7 qui quidem H misceri P 8 utraq. (raq. add. m.2) V ueneriwt H2 9 superauit P conficiant (sic) — possunt euan. restituit V2 10 malim subst. (enim), Thilo 〈autem〉, Schoellius et Hartelius <si) subst. atqueumor B1, a∗qu⌜a⌝e⌜h⌝umor B2 12 ubi J! temperitpj F 13 a Cuncta incipit codicis C pag. 34 (117) paene tota lccta 14 ⌜aquae⌝ P2 pugnans JB, repugnans H *umidus (xh er., quod add. m.2) B, sic saepius, uel h s. l. eras., ujmidus (m add. Mt. 2) P omnis F 15 res creat] recreat HP concordia] haec concordia H fetibus] reb. B\', coiT. B3 16 elementum OM. B1 (post quasi s. l. ctdd. B3) C 17 femi⌜ni⌝num H2 18 sacramentum B, sacrament[um] C 19 foedere B\' (CMV. B3) C sanciatur B1GP1, corr. B3P2? colore B1corr. B3 cortpOjrentur V2 21 anima] anima∗ (e er.) P materiae CP\', e /!tt. expunx. P2 corporis \'u umore om. C in umore innumerae J?\', part. ras. corr. B3, in more P ) [*]( xvim. Ltet. 1. ) [*]( 10 )

exulibus quoque igni et aqua interdici solebat: adhuc enim nefas uidebatur quamuis malos, tamen homines supplicio capitis adficere.

interdicto igitur usu earum rerum quibus uita hominum constat perinde habebatur, ac si esset qui eam sententiam exceperat morte multatus. adeo duo ista elementa prima sunt habita, ut nec ortum hominis nec uitam sine his crediderint posse constare.

horum alterum nobis commune cum ceteris animalibus est, alterum soli homini datum. nos enim quoniam caeleste atque inmortale animal sumus, igni utimur, qui nobis in argumentum inmortalitatis est datus, quoniam ignis e caelo est; cuius natura quia mobilis est et sursum nititur, uitae continet rationem.

cetera uero animalia quoniam sunt tota mortalia, tantummodo aqua utuntur, quod est elementum corporale atque terrenum. cuius natura quia mobilis est ac deorsum uergens, figuram mortis ostendit. ideo pecudes neque in caelum suspiciunt neque religionem sentiunt, quoniam ab his usus ignis alienus est.

unde autem uel quomodo deus haec duo principalia, ignem et aquam, uel accenderit uel eliquauerit, solus potest scire qui fecit.

Consummato igitur mundo animalia uarii generis, dissimilibus formis, et magna et minora uti fierent imperauit. et facta sunt bina. id est diuersi sexus singula, ex quorum fetibus [*](EPITOME 23 -147, 1] c. 22, 2 terram — animalibus. ) [*](B(G)RpHPV] 1 m calore] incolare H calore[m] C quos] quod JB.P, quo[d] C 2 umores P, humori⌜s⌝ V2 f⌜o⌝uerit H2 3 co⌊rporari⌋V2 ignis B 5 tamen ont. P adfligere BF, nd[f](li)gere[m] C 6 pro usu earum rerum hoc [sua.rum rermn] G 8 adeo BV, adeos JP, adο̃/ F\' sunt prima B 9 crediderint (alt. i ros. ex u) V 10 animantibus B est et H 13 in est datus desinit codicis G pag. 34 (117) 14 quia] o -quoniam H sursum (b w. 3) B 16 quod elementum est utuntur cor- =D porale B 17 immobilis (n M. 3) J?, mollis P 18 suscipiunt Vac 19 ab oHt. H his] an iis ? 20 quomodo deua] quomod sic H princip⌜alia P2 21 liquauerit P 23 consumpto P uariis (s ex i Mt. 1 ?) B 24 ut BR )

ita rebus omnibus mirabili discriptione compositis regnum sibi aeternum parare constituit et innumerabiles animas procreare, quibus inmortalitatem daret.

tum fecit sibi ipse simulacrum sensibile atque intellegens id est ad imaginis suae formam, qua nihil potest esse perfectius: hominem figurauit ex limo terrae; unde homo nuncupatus est, quod sit fictus ex humo.

denique Plato humanam formam θεοειδῆ esse ait, et Sibylla quae dicit:

1. είϰών ὲστ\' ᾰνθρωπος ἐμὴ λόγον ὀρθὸν ἔχουσα
.

de hac hominis fictione poetae quoque quamuis corrupte, tamen non aliter tradiderunt: namque hominem de luto a Prometheo factum esse dixerunt. res eos non fefellit, sed nomen artificis.

nullas enim iitteras ueritatis attigerant, sed quae prophetarum [*](EPITOME 6-10] c. 22, 2 tum — figuratum 16 s. (Prometheo)] c. 20, 12. ) [*](AUCTORES 2-4] cf. Cic. de legg. 18, 25 (pecudes - procreatas). ss. ad - formam] cf. Gen. 1,27. 11] de rep. 501 B (θεοειδές). 13] VIII 402. ) [*](EXPILATORES 3-5] Isidor. orig. XII 1, 7. 10 s. unde-humo] Isidor. orig. XI 1,4; de differ. rer. XVII 47: rationem autem humani corporis singulorumque membrorum differentiam Lactantius siue plerique auctorum ita definierunt dicentes: homo dictus est ab humo. (Isidor. hunc potius locum quam illum qui est in libro de ira diu. c. 10, 43 spectare uidetur.) ) [*](BRpHPV] 2 deus OM. P elementa F hominibus RV edd. homini esse H 3 uestitutu (ṭụ̃ in ras. Mt. 2) sic F 4 ⌜ut⌝ P2 iubarent H Mnd,t!, V2 5 omnibus rebus P descriptione BHV, discretione R 6 patrare B et] eo B 7 procreari H inmortaJita\'te (⌜ta⌝ et add. Mt. 2) F dedit V 8 ipse sibi H 9 perfecttus B1? 10 e Rest OM. B 11 factus HP1 (corr. P3) humo] limo F 12 OsoEtof; edd., theoiden JBF, ΑθЄOIAHN R, theonid? H, theo i den P esse ait] adserit B 13 HKON- ΔΙCΙΑΝθΡΠΟCЄMЄ AOrONOPeONeKOrCA J3, ΙΚΩΝЄCI ANePQMOC £MHx AOrONOPeON €KOrCA J!, icon est imtroposem elogonor tonyeusan 77, IKNЄCI ANTPQnoC €MH AOrON . OP eON eXorCA P, ЄΙΚΩΝЄΠΛΜ epQnoC CM//HAO rONOP//0 ONeXOrCA V interpretationes lat. in R et P 14 Snctione H quo*que (d er.) H corrutpjte P2? 16 fictum R, recte ? ⌜eos⌝ V2 ) [*]( 10* )

quid enim opus fuit hominem de luto fingi, cum posset eadem ratione generari qua ipse Prometheus ex Iapeto natus est? qui si fuit homo, generare hominem potuit, facere non potuit: de diis autem illum non fuisse poena eius in Caucaso monte declarat.

sed neque patrem eius Iapetum patruumque Titana quisquam deos nuncupauit, quia regni sublimitas penes Saturnum solum fuit, per quam diuinos honores cum omnibus suis posteris consecutus est. multis argumentis hoc figmentum poetarum coargui potest.

factum esse diluuium ad perdendam tollendamque ex orbe terrae malitiam constat inter omnes. id enim et philosophi et poetae scriptoresque rerum antiquarum locuntur in eoque uel maxime cum prophetarum sermone consentiunt.

si ergo cataclysmus ideo factus est, ut malitia quae per nimiam multitudinem increuerat perderetur, quomodo fictor hominis Prometheus fuit, cuius filium Deucalionem idem ipsi ob iustitiam solum dicunt esse seruatum? quomodo unus gradus et una progenies orbem terrae tam celeriter potuit hominibus inplere?

sed uidelicet hoc quoque sic corruperunt ut illut superius, cum ignorarent et quo tempore cataclysmus sit factus in terra [*]( \' B(G)RpHPV] 1 ea de] eadem BP 2 a OMt. B 3 corrupit (exp. m.2?) sic P 4 aliquit ad id quod audierant B, id ow. ceM comprehenderent (corr. m. 2) y 5cnepteP opi⌜fi⌝cium B 6fuit]estV 7 pos⌜set⌝ 8 ex I \' apeto V 11 eius] ipsius R . I . A . petum P patrumque If, patruum P titanam JB, titauutn 77 13 quem H o Suis incipit codicis G pag. 35 (76), cuius in MersM 1 perpaucae titterae legebantur 15 ad perdendam — terrae] ad perdeuda.m de terra jB\', ad tolleudam\' perdendam⌜q. ex orbe! de (sed de lima del.) terra⌜e⌝ B3 perdendum P 16 constet F\' homines B id enim pt BR, id enim 77, quidam enim P idem enim et V edd., aeJ ad id enim c/\'. pag. 138, 12 17 loquuntur HP 18 ucl OM(. FF 19 cathacIismusT!, sic etiam 25, cateclysmus r malitiam H 21 deuc⌜h⌝alionem R 23 tam] quam P 24 quo*que (d er.) H 25 terrã B )

uerum quia poetas dixeram non omnino mentiri solere, sed figuris inuoluere et obscurare quae dicant, non dico esse mentitos, sed primum omnium Promethea simulacrum hominis formasse de molli ac pingui luto ab eoque primo natam esse artem statuas et simulacra fingendi, siquidem Iouis temporibus fuit, quibus primum templa constitui et noui deorum cultus esse coeperunt.

sic ueritas fucata. mendacio est et illut quod a deo factum ferebatur, homini, qui opus diuinum imitatus est, coepit adscribi. ceterum fictio ueri ac uiui hominis e limo dei est.