Epitome Divinarum Institutionum

Duas esse humanae uitae uias nec philosophis ignotum fuit nec poetis, sed eas utrique diuerso modo [*](INSTITUTIONES 5-7. 9 s.] VI 2, 3-5. 10-16] VI 1, 4; 2, 12 s. 16 nam quid hostiae] VI 2, 9. 18—21] VI 2, 14. 22-73;), 1] VI 3, 1. ) [*](AUCTORES c. 54 ss.] cf. Oscarii a Gebhardt et Funkii locos ad Iust. VI 3 adlatos. ) [*](TBP] 1 a quo] quod T, a quo* P famis B 2 terrenorum P adest T 3 que TP1, qug P7 4 corporalia] corporale B sic om. P incorporali om. Bl, \'corporalibus\' B3 5 illi\'. (s er., \' distinctwnem add. m. 2) B auteui quae B 6 in om. T in\'di\'get T 7 inadrget T 8 inconpraehensibilis B, incompr.ehensibilis (a er.) P 9 liunVnibus T1 10 hominis] hominibus B, sed cf. Inst. VI 2, 3 12 qU\'ale Blt dig\'i\'tis B 14 manu. (s ? er.) P 16 se om. T jpso aiuimus B immolat B 17 quid argentum quid aurum T, sed cf. Inst. VI1, 8; 25, 6 praetiosi BPI, a exp. P2 18 conferuntur P 19 hfatC (ante sacrificium) B3 alt. hac (a in ras. ex o ?) B3, rhacl P 20 alt. est om. B 22 filosofis T, philosofis P )

melius poetae, qui alteram iustorum, alteram impiorum esse dixerunt: sed in eo peccant, quod eas non in hac uita, sed aput inferos esse aiunt.

nos utique rectius, qui alteram uitae, alteram mortis et hic tamen esse has uias dicimus. sed illa dexterior, qua iusti gradiuntur, non in Elysium fert, sed in caelum — immortales enim fiunt —, sinisterior ad Tartarum: aeternis enim cruciatibus addicuntur iniusti. tenenda est igitur nobis iustitiae uia, quae ducit ad uitam.

primum autem iustitiae officium est deum agnoscere eumque metuere ut dominum, diligere ut patrem. idem enim qui nos genuit, qui uitali spiritu animauit, qui alit, qui saluos facit, habet in nos non modo ut pater, uerum etiam ut dominus licentiam uerberandi et uitae ac necis potestatem, unde illi ab homine duplex honos, id est amor cum timore debetur. secundum iustitiae officium est hominem agnoscere uelut fratrem.

si enim nos idem deus fecit et uniuersos ad iustitiam uitamque aeternam pari condicione generauit, fraterna utique necessitudine cohaeremus: quam qui non agnoscit, iniustus est.

sed origo huius mali, quo societas inter se hominum, quo necessitudinis uinculum dissolutum est, ab ignoratione ueri dei nascitur. qui enim fontem illum benignitatis ignorat, bonus [*](INSTITUTIONES 1 s. (-uoluerunt)] VI 3,2 (-uitiorum). 2 s.] VI 3, 4—6 (-spectat) 9 (ad-rettulerunt). 3-5] VI 3, 9 (poetae—proposuerunt). 5—7] VI 3,10 s. 7—10] VI 4, 1 s. 5. 10 s. tenenda—uitam] VI 4,14. 11 s.] VI 9, 1. 11-16] VI 9, 24; cf. V 18,14-16. 17- 736, 1] V 6, 12; VI 9, 24-10, 6. 8. ) [*](TBP] 1 filosofi T, philosofi P 2 rect*e (a er.) BP quodl T sola1 P2 3 commoda (d ex t) B retulerunt P 4 inpiorum B 5 apud BP 6 alteram uitae om. T 7 diximus (x del. et corr. m. 1) B gradientur B 8 aelysium B, elypsium P inmortalis B 10 igitur om. B 11 agnoscere] adgnoscere ut parentem B 12 idiemi P2 13 qui (ante nos) om. T supra spu eras. spiritu ut uid. P 14 dSiSj P2 17 rest! T2 adgnoscere B 18 rnos, B et] ut P 20 coheremus TB1 (corr. B3) P1, pr. e in e corr. P2 adgnoscit B inrilustus T2 22 di (~ add. m. 2) T noscitur (a m. 1, o exp. m. 2) P )

tum sibi quisque consulens ius in uiribus conputare, nocere inuicem, fraudibus adgredi, dolis circumscribere, commoda sua aliorum incommodis adaugere, non cognatis, non liberis, non parentibus parcere, ad necem hominum pocula temperare, obsidere cum ferro uias, maria infestare, libidini autem qua furor duxerat frena laxare, nihil denique sancti habere quod non cupiditas infanda uiolaret.

cum haec fierent, tum leges sibi homines condiderunt pro utilitate communi, ut se interim tutos ab iniuriis facerent. sed metus legum non scelera conprimebat, sed licentiam submouebat. poterant enim leges delicta punire, conscientiam punire non poterant.

itaque quae ante palam eant, clam nen coeperunt: circumscribi etiam iura, siquidem ipsi praesides legum praemiis muneribusque corrupti uel in remissionem malorum uel in perniciem iustorum sententias uenditabant. his [*](INSTITUTIONES 1-4] V 5, 9. 13 s.; 6,10 s. 4-10] V 9. 15—17 (-profanent). 11 s. cum - communi] VI 9, 2 s. gentis-utalr. 12 s. sed-submouebat] VI 9, 5. 16—18] V 9, 17 (a qui si iudiees). ) [*](AUCTORES 4 ius in uiribus] cf. Sallust. Hist. I 33 Dietseh. 11 ss.] fort. Tulliana esse existimat Maius ad Cic. de rep. III, XIV (13, 23), ed. 1822 pag. 241 ado. 4. ) [*](TBP] 1 ex om. B\' (s. I. B3) P 2 consacrari T 3 iustitia] iustitia sic** (ut er.) B direptum TP, diremptus Bl, diremptu* B3 f\'ro\\\'>dus B* direpta TBX (corr. Bz) P 4 cousulere BP *u\'ilribus ex iuribus T 5 co;putare B adgraedi B 6 rj\\lliorum (a s. I. add. d i in ras. m. 3) B incommodis] commodis T -.-7 cognatis (a in ras. ex 3 fere litt. m. 2) P 8 mari B 9 qua] quauni et in tng. rum (add. m. 2 ?) P; quo edd., recte? cf. Inst. VI 21, 4 furor om. P duxerit edd. 10 santfti P1 cupiditas infanda non BP 12 tyutos Px 13 conpraemebat Baf, coprimebant (exp. m. 2) P 14 punire om. P conscientiam] **licentiam P punire P, munire TB, sed cf. de ira dei 8, 9 15 itaquae (exp. m. 2) P quae om. TP antea T, recte? fiebant clam fieri om. T 17 premiis T corrubti Pl, in ras. corr. P1 remissionem Pf, remissione T, remunerationem BP, illud cum Da et Buen recepi coni. Inst. V 9, 17 noxios inpune dimittant 18 perniciem (c in ras. ex t m. 2) P iustorum BP, bonorum T edd., sed ut contrarium ex malorum deriuatum uidetur; Ii- )