De Opificio Dei

in plantis uero eadem quidem. sed tamen longe dispar quam in manibus ratio est: quae quoniam totius operis quasi fundamenta sunt, eas mirificus artifex non rotunda specie, ne homo stare non posset aut aliis ad standum pedibus indigeret sicut quadrupedes, sed porrectiores longioresque formauit. ut stabile corpus efficerent planitie sua: unde illis inditum nomen est.

digiti aeque totidem quot in manibus, speciem magis quam usum maiorem praeferentes ideoque et iuncti et breues et gradatim conpositi: quorum qui est maximus. quoniam illum sicut in manu discerni a ceteris opus non erat. ita in ordinem redactus est. ut tamen ab aliis magnitudine ac modico interuallo distare uideatur.

haec eorum speciosa germanitas non leni adiumento nisum pedum firmat: concitari enim ad cursum non possumus. nisi digitis in humum pressis soloque nitentibus impetum saltumque [*]( i ) capiamus. explicasse uideor omnia quorum ratio intellegi potest: nunc ad ea uenio quae uel dubia uel obscura sunt.

Multa esse constat in corpore quorum uim rationemque perspicere nemo nisi qui fecit potest.

an aliquis enarrare se putat posse quid utilitatis, quid effectus habeat tenuis membrana illa perlucens qua circumretitur aluus ac tegitur?

quid rienum gemina similitudo? quos ait Varro ita dictos. [*](AVCTOHES 7 s.l cf. Fost. p. 230. 10. Paul. p. 231 M. EXPILATORES S fi] Isidor. orig. XI 1. 113: de diff. rer. XVII 71. 9. 15 -17] Isidor. de diff. rer. XVII 72. 23 s.1 Isidor. origo. XI 1, 97. ) [*](IpPVJ 1 tetretibus 1" suis B tcnLuft.,tis P5 2 eadem] B1. et eadem P 3 manibus] PV, L(,l\'u.Jrihus HZ 5 talis B ard\'standum P2 7 firmauit r rlrabile P2 8 rnoth., Pl aequidem P1. C?(\\uertot\'idem P2 aeque. alt. e m. 3, sed iam m.lut uid.. V quod BPl (in ras. corr. P-) Vac (part, ras. cor", V1) 10 iijiuncti (in exp. et linea del. tłI. 3) B c\'-Ipo..uit P .11 illut B 13 magnitudine.. (m? er.) P uidi«\'atur (sic) F 14 arcl\'iumento r 17 quo P 1S adeo P1 20 nisi in marg. P 21 habet r 22 eircumre*titur I\' 23 qup ex \'lni (sic) r rienum] JłPI. i del. P-. renium 1\'; cf. p. 43. 9)

quae uiscera quasi ex conturbato sanguine uidentur esse concreta. quid fellis amarissimus liquor? quid globus cordis? nisi forte illis credendum putabimus qui adfectum iracundiae in felle constitutum putant, pauoris in corde, in splene laetitiae.

ipsius autem iecoris officium uolunt esse ut cibos in aluo concoquat amplexu et calefactu suo, quidam libidines rerum ueneriarum in iecore contineri arbitrantur.

primum ista perspicere acumen humani sensus non potest, quia horum officia in operto latent nec usus suos patefacta demonstrant. nam si ita esset, fortasse placidiora quaeque animalia uel nihil fellis omnino uel minus haberent quam ferae, timidiora plus cordis, salaciora. plus iecoris, lasciuiora plus splenis habuissent.

sicut igitur nos sentimus audire auribus, oculis cernere, naribus odorari, ita profecto sentiremus nos felle irasci, iecore cupere, splene gaudere.

cum autem unde adfectus isti ueniant minime sentiamus, fieri potest ut aliunde ueniant et aliud uiscera illa quod nos minime suspicamur efficiant, nec tamen conuincere [*](EXPILATORES 3-7] Isidor. de diff. rer. XVII 66. ) [*](BPVJ 1 riui (u in er. d uel o ? m. 1 Y) B umores B1, humorLiSj BJ, h postea er„ hUjiiioris V 2 quia] PF, quoniam B subpini Y 3 splenis] BV, splen (l ras. ex b ?) P edd., sed nominatium splenis est in excerpto gramm. codicis Bernem. 207 aaee. IX-X, Aneed. Helvet. ed. Hagen p. 61, 17, cf. etiam Priscian. I 149, 8 H et Archiu. Zuigr. et gramm. lat. VIIIp. 130 4 congraegata (pr. a del. m. 3) B 5 cordjSj Y post cordis s. I. qui uiuus sanguinis fons est (exp. 34,19) add. B* 6 putauimus B1 (corr. B3) yac, in ras. corr. m. 1 quiaeffectum ut uid. B\\ qui#affectum B3 constirtu\'tum V2 7 splen.e (a uel i ? er.) P 8 in aluo concoquat amplexu] BV, inuo concoquat at inplexu sic P 9 quidam (am add. m. 2) V libidinis B1 (corr. B3) P uerum Bx uenerearum edd. 10 iecori Bu, corr. m. 1 uel 2, »»»iecore (cor er., iecore in ras.) Y 11 rnon\' B3 12 usos V1, part. ras. corr. V2 essent P, êert\' Y 14 et timidiora B cordis, salaciora plus iecoris] B, iecoris P, cordis V, cetera om. PV 16 odorari] BupYi, odorare Bif V2; cf. p. 24, 2 17 fellL e J Ps iecore (c ras. ex t) V 20 quod nos minime] BP, qui nos Y, recte? ) [*]( XXVII. IAet. 8 ) [*]( 4 )

id tamen certum et indubitatum esse debet, tot res, tanta uiscerum genera unum et idem habere officium ut animam contineant in corpore. sed quid proprie singulis muneris sit iniunctum, quis scire nisi artifex potest cui soli opus suum notum est?

De uoce autem quam rationem reddere possumus? grammatici quidem ac philosophi uocem esse definiunt aerem spiritu uerberatum, unde uerba sint nuncupata: quod perspicue falsum est.

- non enim uox extra os gignitur, sed intra et ideo similior ueri est illa sententia, stipatum spiritum cum in obstantia faucium fuerit inlisus, sonum uocis exprimere, ueluti cum in patentem cicutam labroque subiectam demittimus spiritum et is cicutae concauo repercussus ac reuolutus a fundo dum descendentem occursu suo radit, ad [*](AVCTORES 6] cf. Nemes. p. 134 s. M. ou rei? xpatetxai hzu too aWĮJ-a\'wç (sc.ή ψμχή).10 s.] ex Varrone? cf. Augustin. de dial. 5 ap. Wilmannsium p. 144; iUeb. die Quellen\' p. 265. ) [*](BPVj 1 disputanrt\' Fa omniaque V 3 Lsitj V ea liquido peruidere] PY (sed ea in magna ras. et o in liquido in ras. Vi\'). aliquid opertum uidere B 5 res om. P tanta] V, tot B, om. P; tanta t. e. tam multa, cf. Indic. uerb. gene-ra V 6 propri*e (a er.) BP 7 iunctum B quis] V, qui BP 8 sit pac, *est Plf 9 de (d m. 3 in litt. incerta) V 10 grammatici] BP, greci V philofi P difiniunt V 11 sptt P1, spiritu P2 (pariter P2 s. I. 13. 16 et in marg. p. 51,1 5. 6), LspiritUj V2 sunt PY noncupata (o ex u m. 2) P 12 ros,Pa? 13 similior ueri] B (cf. p. 54, 6), similior P, ueri similior** (es ? er.) V stipatus spiritus ex stipatum spiritum B3 14 in om. P 16mittimus P gipii (exp. m. 2) spih P at-F1, part. ras. ac corr. FJ 17 discendentem P radit] PlV, redit P2B, reddit edd.; locus sic intellegendus nidetur: (16) is (sc. spiritus demissus) cicutae concauo (i. e. interiore latere cieutae) repercussus (cf. 14 in obstantia-inlisus) ac reuolutus a fundo (i. e. ab inferiore parte cieutae) dum descendentem (sc. proximum spiritum) occursu suo radit, ad exitum nitens (i. e. exitum quaerens, fort. non post radit, sed post nitens distinguendum est) sonum gignit, uiae uerba dum-radit sic sunt explicanda: dum spiritus repercussus ac)

quod quidem an uerum sit deus artifex uiderit. uidetur enim non ab ore, sed ab intimo pectore uox oriri. denique et ore clauso ex naribus emittitur sonus qualis potest.

praeterea et maximo spiritu quo anhelamus uox non efficitur et leui ac non coartato spiritu quotiens uolumus efficitur. non est igitur conprehensum quonam modo fiat aut quid sit omnino.

nec me nunc in Academiae sententiam delabi putes, quia non omnia sunt inconprehensibilia. ut enim fatendum est multa nesciri, quae uoluit deus intellegentiam hominis excedere, sic tamen multa esse quae possint et sensibus percipi et ratione conprehendi.

sed erit nobis contra philosophos integra disputatio. conficiamus igitur spatium quod nunc decurrimus.